C. Cornelii Taciti Opera: cum indice rerum, ad optimorum liborum fidem ...

71쪽

tae Parthis virtutes, nova vitia; et quia ipso in moribus aliena, perinde odium pravis et honestis. III. Igitur Artabanus, Arsacidarum e sanguine, apud Dahas adultus, excitur, pirinioque congresSu su-nus, reparat ires, regnoque potitur. Victo Vononi perfugium Armenia fuit, vacua tunc, interqueParthoruni et Romanas opes infida, ob scelus Antonii, qui Artavasden regem Armeniorun , specie umicitiae in lectuna, dein catenis oneratum, postremo interfecerat. Eius filius Artaxias, memoria patris nobis infensus, Arsacidarunt vi seque regnumque tutatus esLOcciso Artaxia per doΙum propinquorum, durus a Caesare Armeniis Tigranes, deductusque in regnum a Tiberio erone. Nec Tigrani diuturnum imperium fuit, neque Iiberis eius, quamquam socrutis,niore externo, in matrimonium regnumque.

IV Dein iussu Augusti impositus Artavasdes, et non sine clade nostra deiectus. Tum C. Caesar componendae Armeniae deligitur. Is Ariobamanem, origine edum, ob insignem corporis formam t praeclarum animum, volentibus Armeniis praefecit Ario-hargane morte fortuita absumpto, stirpem eius haud toleravere tentatoque feminae imperio, cui nomen Erato, eaque brevi pulsa, incerti solutique, et magis sine domino quam in libertate, profugum Vononem in regnum accipiunt, ed ubi minitari Artabanus, et parum subsidii in Armeniis, vel, si nostra vi defenderetur, bellum adversus Parthos sumendum erat; rector Syriae, Creticus Sirinus, excitum custodia meumdat, manente luxu et xegi nomine quod Iudibrium ut effugere agitaverit Vononea, in loco red

V. Ceterum Tiberio haud ingratum accidit, tur-hari res Orientis; ut ea specie Germanicum suetis legionibus abstraheret, novisque Provinciis inPOSD

72쪽

tum, do1 simul et canibus obieetaret. At ille, qm eo

acriora in eum studia militum, et avera patriai, Iunias, celerandae victoriae intentior, tractare pro

Iiorum vias et quae sibi tertium iam annum belligaranti saeva vel prospera evenissent Fundi Germa. nos acie et iustis loris iuvari mιria, paruvious, brevi aestate et praematura hieme suum micilem Maedie istae vulneribus, quam spatiis itinerum, damno arm rum adses: eraas Gallias misistrandia equis: ωπα impedimentorum agmen Opportunum ad insidias, δε- fensantibus iniquum at si mare intretur, pro tam ipsis possessionem, et Matibus ignotam rima bellum maturius ines , Iegionesque et commeatus pariter ve-hs: integrum equitem equosque per ora et vive sum num media in Germania fore. VI. Igitur huc intendit missi ad eensus GaIli rumi vitellio et C. Antio, inua et Anteius et a cina fabricandae classi praeponuntur. ille naves susticere visae, properataeque aliae breves, angusta Puppi roraque, et lato utero, quo facilius fluctuari

Ierarent quaedam planae carinis, ut sine noxa Sid Tene Plures appositis utrimque gubernae Ilis, converso ut epente rentigio hinc vel illinc adpellerent. multae pontibus stratae, sup ' quas tormenta Eherentur, simul aptae ferendi equis aut commeatui, velis habiles, citae remis, augebantur alacritate milu tum in speciem ac terrorem. Insuri Batavorum, inquam convenirent, praedicta Ob facile adpulsus, a cipiendisque copiis et transmittendum ad bellum in Portuna. am Rhenua uno alveo continuus, aut modicas insulas circuniveniens, apud principium agri Batavi eIut in duos amnes dividitur, servatque men et violentiam cursus, qua Germaniam Praevehi tur, donec Oceano misceatur ad Gallicam ripam latior et piacidior et adfluens verso cognomento δε-

halem accolae dicunt; mox id quoque vocabulum

73쪽

nintaimaa flumine eiusque linmens ore eundein in Oceanum effunditur.

VII. Sed Caesar, dum adiguntur naves, Silium legatum cum expedita manu inruptionem in Cattos facere iubet ipse audito, eastellum Luppiae flumini adpessitum obsideri, sex legiones eo duxit. Nequoiulio ob subitos imbres aliud actum, quam ut modi- eam praedam, et Arpi principis attolfum, coniugem

filiamque raperet neque Caesari copiam Pugna o sessores fecere, ad famam adventus eius dilapsi. --muIum tamen, nuper Varianis legionibus structum, Et veterem aram Druso sitam disiecerant restituituram, honorique patris princeps ipse cum legionibus decucurrit, tumulum iterare haud visum et cuncta inter castellum AIisonem ac Rhenum novis limitibus aggeribusque permunita. VIII. Iamque classis advenerat, cum praemisso commeatu, et distributis In legiones ac socios naribus, ossam, cui Drusianae non en ingressus Precatusque Drusum patrem, ut se eadem ausum libens plaeatusque exempla se memoria onsiliorum atquctverum iuvaret lacus inde et Oceanum usque ad Amisiam flumen secunda navigatione pervehitur. Classis Amisiae relicta, laevo amne erratumque in eo, quod non subvexit transposuit militem, dextras in terras iturum ita plures dies elliciendis pontibus absumpti. Et eques quident ac legiones prima Restuaria, nondum adcrescente unda, intrepidi transiere postremum auxiliorum agmen Batavique in partQen, dum insultant aquis, artemque tiandi ostentant, turbati, et quidam hausti sunt metanti castra Cae sari Angrivariorum desecti a tergo nuntiatur missus illico Stertinius cum equite et armatura levi, ignis et eaedibus perfidiam ultus est. IX. Flumen Visurgis Romanos Chomscosque interfluebat eius in ripa cum ceteris primoribua 4m,

74쪽

nius adstitit, quaesitoque, an Caesar senisaee pM, quam adesse responsio est, ut Mere eum 'aere eo ιoqui, oravit. Erat is in exercitu eognomentosi viva, insignis fide, et amisso per vulnus, Iolauela ante annis, duee Tiberio tum per Mum P gre susque salutatur ab Arminio qui, amotis Misatorubus, ut sagittarii, nostra pro ripa Evomet, aboeea rent Postulat et Postquam digresia, unde ea deformita oris interrogat fratrem illo Ioeum et pro lium redirente quodnam praemium rere Mest e quiete. Iavans aueta stipenvia, toremem et eoronam

a laque Mitaria dona memorat inridente Arminio vilia servitii pretia. α ran diverat ordiuntur hie magnitudinem Romanam, eo Caesaris, et victis graves poenaas ἐπει- ditionem venienti paratam elementiam; neque eoniugem etstium eius Matinter haberi illo fas patrias,

liberta, em aritam, maeratio Germaniae deos, maerem recum sociam ne propinquorum et Unium, denique gentia mae desertor et proditor quam Impermior esse mallet. Paullatim inde ad iurgia prolapsi, quo minus Pugnam consererent, ne numine quid m interiecto eohibebantur, ni Stertinius adcurrens, Pt num irae, armaque et equum Poscentem Flavium arutinuisset cernebatur eontra minitabundus Arminius, proeliumque denuntiana nam heraque Latino se mone interiaciebat, ut qui Romania in matris ductor popularium meruisset.

XI. postero die Germanorum acies trans laurigim stetit. Caesar, nisi pontibus praesidiisque impositis, dare in discrimen legiones haud imperat

rium ratus, equitem vado tramittit praefuere Stem tinius, et e numero primipilarium AemiIlus, distantibus locis invecti, ut hostem diducerent qua celerrismus amnis, Cariovalaa, dux Batavorum, erupit eum

Cheruscι, fugam simulantes, in planiliom saltibus

75쪽

circumiectam traxere dein Loorti et undique effusi, trudunt advers.s, instant cedentibus, collectosque in orbem, pars congressi, quidam eminus Proturbant. Cariovalda diu sustentata hostium saevitia, hortat suos, ut ingruentes catervas globo Tangerent atque ipse in densissimos inrumpens, congestis telis, effuD fosso equo labitur, ac multi nobiΙium circa ceteros vis sua aut equites, cum Stertini Aemilioque aubvenientes, periculo exemere. XII. Caesar, transgressus Visurgim indicio perifugae cognoscit, delaeturi ab Arminio Deum pugnae: converrasse et alias nationes in silvam Hereuti siseram,

ausurO8que nocturnam castrorum oppugnationem habita indici fides et cernebantur ignes sugo remique propius speculatores, audiri 'emitum equorum immensique et inconditi agminis murmur, attu1ere. Igitur, propinquo sunt mae rex discrimine, explorandos militum animos ratus, quonam id modo incorruptum foret, secum agitabat Tribuno et centurione laeta saepius quam eomperta nuntiare libertorum servitia ingenia amicis ineas adulationem si Onei voe tur, illic quoque, quae pare si incipiant, reliquo adaerepere penitus Meandas mentes, eum secreti et inem

stoditi inter militaria ethoo, opem aut metum rose

rent.

XIII. Octe coepta egressus augurali, per occulta et vigilibus ignara, comite uno, contectus humeros ferina pelle, adit castrorum vias, adsistit tabernaculis, fruiturque fama sui cum hic nobilitatem duria, Meorem adris, plurimi patientiam, comitatem, per aeria, per iοeos eundem animum 1audibus ferrent, reddendamque gratiam in acie, faterentur simul, per do et ruptores pacis ultioni et gloriae maetandos. Inter quae unus hostium, Latinae linguae sciens, acto ad vallum equo Voce magna, eoniuges et agros et aeῶ.pendii in dies, donee bellaretur, eatertios centenos, s

76쪽

quia tran gi et Arminii nomine pollicetur. In nodit ea contumelia legionunt ima veniret dies, dar tu pugna sumpturum militem Germanorum agros, tracturum cor iuges accipere men, et matrimonis e pecunia hostium praedae destinare. Tertia ferme vigilia adsultatum est castris, aine coniectu teli Pos, quam Crebras pro munimentis cohortes et nihil mmissum sensere.

XIV. Νox .eadem laetam Germanim quietem tulit viditque ae operatum, et sanguine sarro respersa praetexta, pulchriorem aliani manibus aviae Augu-ntae accepisse. Auctus omine, addicentibus auspiciis, voeat Concionent, et, quae sapientia Praevis aptaque imminenti pugnae, disserit: Non eampos modo militi Romano ad proelium bonoa, sed ri ratis adsit, sera et satius ne enim immenis barbarorumaeula, enormis hastos, inter truneos arborum et enata humo virguιι perinde haberi, quam pila et gladio et haerentia orpori tegmina denserent ictus, Ora m cronibus quaererent: non Oricam Germano, non m Ieam; ne acuta quidem ferro, errovesirmata, sed viaminum textus, sed tenuia, Deatas colore, tabulas: pr mam utcumque aciem Aastatam; eteris praeuat aut brevia tela iam corpus, ut visu torrνm et ad brerem impetum validum, at nulla vulnerum patiantia sina

pudore flagitii, sine eura ducum, abire, fugere να--do adserata, inter secunda non disini non hinnani iuria memores. Si taedio viarum a maris em cupiant, hac arie parari propiorem iam uim quam Rhenum neque bellum ultra modo ae patris patruique vestigia prementem, iisdem in terris viatorem te

rent.

XV. rationem ducis secutus militum ardor sugnumque pugnae datum. Nec Arminius aut ceteri Germanorum proceres omittebant suos quisque testari: ma me Romanos Variani exercitus fugari. i-

77쪽

nos, qui ne bellum OIerarent, aeditionem induerint quorum pars onuata vulneribus terga, pars fluctistia et procellis 'aetos artus, infensis rursum hostibus, adserata Diis obsietant, nulla boni spe elassem quippa

et aria Oceani quaesita, e qui venientibus Oecurr ret, ne pulsos premeret: ed, ubi miscuer ne manus, inane victi ventorum remorumve subridium memr

Masent modo avaritiae, crudelitatis, superbiae: Audaibi reliquum, quam tenere libertatem, aut mori anta servitiumsXVI. Sic accensos et proelium poscentes In campunx, cui Idistaris nomen, deducunt. Is medius inter Visurgini et colles, ut ripae fluminis cedunt, aut prominentia montium resistunt, inaequaliter sinuatur. Pone tergum insurgebat silva, oditis in Ilum mmis, et pura humo inter arborum truncos Campum et prima stivarum barbara acies tenuit soli Cherusci iuga insedere, ut proeliantibus Romanis desuper incurrerent. oster exercitus ni incessit auxiliares Galli Germanique in rante post quos pedites uagit. tarii dein quatuor legiones, et cum duabus praetoriis cohortibus ac delecto equite Caesar exin totidem aliae Iegiones et levis armatura, cum aequite sagittario, ceteraeque sociorum cohortes. Intentus paratusque miles, ut ordo agminis in aciem adsisteret.

XVII. Visis cheruscorum catervis, quae perserociam proruperant, alidissimos equitum incurrere latus, Stertinium cum ceteris turmis circumgredi, tergaque invadere iubet, ipse in tempore adfuturus. Interea pulcherrimum augurium, octo aquilae, petere silvas et intrare visae, Imperatorem advertere exclamat, Irent, sequerentur Romanas aves, propria imgionum umina simul pedestris acies infertur, et praemissus eques postremos ac latera inpulit mirumque dictu, duo hostium agmina diversa fuga, qui

78쪽

silvam tenuerant, in aperta; qui eampia Matiterant. in silvam ruebant medii inter hos Chemaei eollibus detrudinantur inter quos innignia Arminiua munu. voce, vulnere sustentabat pugnam incubuerat a sagittariis, illa rupturus, ni Raetorum Vindelieorum- quo a Gallicae cohortes signa obieciment nisu e nien corporis et impetu equi pervasit, oblitus sariem

suo eruore, ne nosceretur quidam, agnitum a Cham

eis, inter auxilia Romana agentia , emissumque tr diderunt. Virtus seu fraus adem Inguiomero e gium odit ceteri passim trucidati et plerosqua, tranare Visurgim onantes, iniecta tela, aut via stunainis, Postremo moles ruentium et incidente rip operuere quidam turpi fuga in summa arborum nisi, ramisque ne occultantes, admotis sagittariis, per ludibrium figebantur alios prorutae arbore adnixere. magna ea victoria, neque cruenta nobis uix

XV Il. Quinta ab hora diei ad noctem eam h

fles decem millia passuum cadaveribus atque armis opplevere repertis inter spouis orum eatenis, quas in Romanos, ut non dubio eventu portaverant Milea si loco proelii herium Imperatorem salutavit, struxitque aggersm, at in modum tropaeorum arma, fu, scriptis victarum gentium nominibus, inposuit. XIX. Haud perinde Germanos Vulnera luetu', excidia, quam ea species dolore et ira adfecit. qu modo abire sedibus trans Albim eoncedere parabant, Pugnam Volunt, arma rapiunt: lebes, primores, iu-

Ventus, senes agmen Romanum repente incursant,

turbant postremo doligunt loeum, flumine et silvia elausum, arta intus planitia et humida silvas quoquo profunda palus ambibat, nisi quod Iatus unum Angrivarii lato aggere extulerant, quo a Cheruscis dirimerentur hic pedes adstitit equitem propinquis ruris texere, ut ingressis ai1vam legionibus a tergo

79쪽

XX. ihi ex his Caesari in gnitum consiIia, locos, prompta occulta noverat, astusque hostium in perniciem ipsis vertebat Seio Tuberoni Legato tra dit equitem calapumque peditum aciem ita instruxit,

ut para aequo in silvani aditu incederet, pars obiectum aggerem eniteretur: quod arduum, sibi,. Cetera Legatis permisit quibus plana evenerant, faei1 Lnrupere quis impug Mandus agger, ut si murum SMC- cederent, avibus superne ictibus conflictabantur. Sensit dux inparem ominus pugnam, remotis . paullum Iegionibus, funditores libratoresque excutere tela et proturbare hostem iubet missae e tormentis hastae, quantoque conspicui magis Propum tores, tanto pluribus vulneribus deiecti mimus a sar cum Ρraetoriis cohortibus, capto vallo dedit -- petum in sylvas conlato Ilio gradu certatum hostem a tergo palus, Romanos 1lumen aut monte claudebant utrisque necessitas in Ioeo, spes in Virtute,

inlus ex Victoria.

XXI. ec minor Germanis animus; sed gen τε

Pugnae et armorum superabantur cum ingens multitudo artis Ioel praelongas hasta non Protenderet, non colligeret, neque adsuΙtibus et velocitate corporum uteretur, coacta, stabile ad proelium contra miles, cui seutum pectori adpressum, et insidens capuΙ manus, Iatos barbarorum artus, nuda ora foderet, iamque strage hostium aperiret in promto iam Arminio, ob continua pericula, sive illum recens aeceptum vulnus tardaverat quin et Inguiomerum, tota voΙitantem acie, fortuna magis, quam Virtus, de-sorebat et Germanicus, quo angis adgnosceretur, detraxerat tegimen capiti, orabatque, insisterent caedibus nil opus captiris, sesam interneeionem gentis snem bello fore. Iamque sex diei subducit ex acie

legionem faciendis castris ceterae ad noctem eruore hostiun satiatae sunt equites ambigue certavere.

80쪽

XXII. Laudati pro concione vaetoribus, Camar

IOVI ET A GVsTO AGRAVISSE de ae tha addit, metu invidiae, an ratus, eonaeientiam faeti antis mae.

Nox heΙlum in Angrivarios Stertinio mandat, ni d ditionem properavissent atqua illi suppileea nihil

abnuendo, veniam omniuri accepere.

XXIII. Sed aestate iam adulta, legionum alia. itinere terrestri in hibernacula innisaae plurea C-sar classi inpositas per numen Armatam Oceano Inverat. Ac primo Placidum aequor mille narium remis strepere, aut velis impelli mox atro nubium globo effusa grando, simul variis undique proeellia incerti fluctuet prospectum adimere, regimen impedire milesque Paridus, et casuum maris ignarus, dum turbae nautas, vel intempestive iuvat, mota prudentium corrumpebat. Omne dehinc caelum et, ara omne in austrum cessit, qui tumidis Germaniae terris, pr fundis amnibus, immenso nubium tractu validus, et rigore vicini septemtrionis horridior, rapuit dialeci que naves in aperta Oceani, aut insulas saxis abruptis e per occulta vada infestas quibus paullum aegreque vitatis, Postquam mutabis aestus, eodemque, quo ventus, ferebat; non adhaerere ancoris, non exhaurire inrumpentis undas poterant equi, tu menta, sarcinae, etiam arma praecipitantur, quo le arentur ΙVei, manantes per latera, et nuctu auperis

urgente.

XXIV. Quanto violentior cetero mari Oceanus, et truculentia caeli praestat Germania, tantum illa elades novitate et magnitudine excessit, hostilibus circumclitoribus, aut ita vasto et profundo, ut credu-tur novissimum ac sine terris, mare Pars navium

haustae sunt plures apud insulas longius ita etin