Dionysii Petauii Aurelianensis e Societate Iesu Elenchus theriacae Vincentii Lenis

31쪽

2o ELTHenvs THERIACAE appetente distinguitur, eodem auctore S. Thoma. Idem in articulo quarto quaestionis illius centesimae decima

quartae, merendi rationem duplici ex fonte proficisci ait, primo ex diuina ordinatione: secundo ex libero arbitrio , inquavium βιlicet homo habet prae ceteras creaturis, ut ferse agat et oluntar o agens. Voluntarium porro istud non qualecumque , sed perfectum esse , demonstrat in quaestione sexta Partis eiusdem; ut supra capite tertio diximus : cuiusmodi scilicet circa ea versatur, quae ad finem utilia sunt, ut ea vel asciscat, vel respuat. Atque hoc ex

articulo sexto quaestionis illius intelligitur, ubi eadem duo meriti principia declarans, de secundo loquitur sic:

Alio modo habet rationem meriti, secundum quota proceritaex libero arbitrio. inquantum voluntariὸ aliquid facimus. Ergo voluntarium illud ad liberum arbitrium pertinet, estque perfectum. IV. Nos minus id ex alio a loco constat; ubi quaeri-'- tur, an credere sit moti inm: ex quo de merito ,& eius caussa disserens, Actio nostri , inquit, seunt merito', in quantum procedunt ex libero arbitrio moto a Deo per grariam. Vnde omnis actas hiamanm, qui subiiciιur libero arbitrio , sisse relatus in Deum, potest meritorius esse. Et in responsione ad secundum argumentum , assis mare. scientia non

subiici libero arbitrio, quia sciens colitur ad assintiendum pere caciam demo rationis s ct ideo assenses s entia non es meritorius. Sed consederatio actualis rei scita subiacet libero arbitrio. Es enim in pol sate hominis cons rare, vel non con siderare: ideo coxsideratio scientia potest esse meritorias referatur ad sinim caritatis: sed in fide virumque subiacet libero arbiιrio, se ideo quantum ad utrum e , actas fidei po-ies esse meritorius. Eximius hic locus est, x ad multas rex opportunus, ex quibus nouae sectae licentia coercetur. Imprimis enim meriti ratio illa constituitur, qualem volumus; ut ex liberi arbitrij actione propria , id est electione pendeat, quam nulla necessitas debet exprimere: sed viri Q

32쪽

Viuersτir L rurti sc ne esse salua potestas. Siquidem libero arbitrio necessitas omnis uno aliquo circunscribens, ac determinans opponitur; noli violenta duntaxat; sed etiam voluntati blandiens, & eius propensioni consentanea, Vt ex S. Thoma superius ostendimus. Deinde cum fidesinitium sit iustitiae, ac prima gratia; vii S. Augustinus passi in indicat: euidens est voluntatis astonem illam. qua gratiae initium arripimus, eique consentimus, ad liberam arbitrium pertinere , ac non modo ab cogente, sed etiam determinante necessitate longius abhor

V. DE Iaude item, ac vituperatione, cuius stirps,& radix est libera voluntas, non est obscura S. Thomae, thi isententia. Nam cum eam sibi quaestionem praescri- ι. M . ad pssiet, virum voluntariumst in animalibus brutis: adit. lam decidendam, duplex voluntarium discernit; unum imperfectum; alterum perfectum, ut supra capite tertio memorauimus: horum prius inesse bestiis allirmat,

quod nihil aliud Posterius vero, quod est liberum arbitrium,& in his, quae ad finem conducunt, eligendis positum est, soli ho mini tributum. Ex quo tertium, quod obiecerat sibi dissoluit argumentum: nempe non videri brutis inesse

voluntarium ; quoniam, ut auctor est Ioannes Damascenus voluntarios actus sequitur laus, vel vituperium; ad brutorum actus neutrum merentur. Huic ergo sic respon det, laudem ac vituperium sequi voluntarium,quod perfectam habet rationem voluntarij, hoc est liberi arbitri j. Quare sola haec actio, quae ab libero arbitrio profecta est, laudem, aut vituperationem meretur. Vide quae de hac re , ac loco Damasceni, contra I prensem calumniam utiliter animaduertimus b libro tertio de hiu S Opificio. udrseqRursus liberi arbitrij , quod ea scili trespicit, quae

ad finem referuntur , proprium hoc ine; ut per illud e lai. m. mouere se libere voluntas dicatur, ς asseritS Thomas. 3. m. o.

33쪽

ELEvc Mus THERIAebe Tum eatenus dominum esse sui actus hominem, S hibere actiones suas in potestate, qu bd ex libero opera-a Int 1.qu. tur arbitrio, eiusdem est sententia , capite tertio a no- ε, Π- ,δ bis exposita. Quae sane omnia persuadent, veram. ac proprie dictam, oc, ut vocant, formalim libertatis humanae rationem in ea voluntatis actione collocari ab S. Thoma, quae est attributa libero arbitrio, & circa me. dia , eaque contingentia versatur; hoc est nulla necessitate definita: sed eiusmodi, ut in iis operari pro arbitrio possit: quod vulgo indiustrentia vocabulo, & quidem necte, Philosophi pariter , ac Theologi declarare solent sontra inanes Novae factionis fremitus , & insultus: quibus innutritus Vincentius, hoc attulit ex sectae indole, ut Catholicam allair rei fidem: illud ex seipso, Mingenio suo praestitit, vici, quam susceperat, causae maximam plagam, ac perniciem inferret: quod explicare, ac probare deinceps aggrediar.

CAPUT VI.

. Vincentiana de libertate contra seuperiorem S. Nο- me doctrinam di putatio. 1. Ei dem falsa intem pretatio S. Thomae. 3. Refellitur ex eodem S, Tho- ma. K. De libero arbitrio tota est quaestio, non de voluntate. In illo vera , o formalis est bbertas,

non in quavis motione moluntatis: quod iberius δε- claratur. Θιο modo in aliis voluntatis actionibus virtute contineatur libera et list. E libero arbitrio ita seripsit Uineentius in

theria ea, ut si decreta illa Peripateticae do--ctrinae, ac S. Gomae,quae in superiora capi a contuli, euertenda sumpsisset, non aliter, quam M

34쪽

visca NTI I LENI s.' Maduobus libris suis instituit, quod vellet exequi potuerit. Etenim illud unum toto in opere contendit, ut liberi arbitris rationem, Ac essentiam cum voluntate simplici, naturalique confundat,& illud discrimen obscuret , atque e medio tollat, quod in Summa Theologicatam enixe princeps ille Christianae philosophiae, theologiaeque constituit; qui voluntatem aliam esse docuit, quae naturalis est, & rationalis appetitus: aliam , quae est liberum arbitrium,& in eorum, quae sunt ad finem, clectione consistit. Ad hanc labefactandam libertatis vere, proprieque dictae notionem multum aestuat Vinccn- .i s es. tius. Nam inter voluntatem , δί liberum arbitrium, quod ad libertatem pertinet, nihil interesse putat: sed omnzmvoluntatis humanet motionem ab arbitrio libero procedere. Itaque b quod volunrasi rare sbi, or bibi d. eiri domina fui actu, dicitur, hoc illius proprium esse sit erit ε. eo ipso, quod voluntas est, & natura; non autem qua est arbitrium liberum.

ς Rursus solam c ciuem nece meam liberi arbitrio φ-ς p repugnare censet; non autem naturalem, & voluntatis' '

inclinationi consentaneam, qualis est necessitas illa qua beati Deum,quem aperte contuentur, diligunt; vel qua Deus amat semetipsum; 4 quam utramque liberam essz ἡ Libi evoluntatis actionem asseri P. D. p. 7.

H. Hac cum Vincentius tum absurda, tum a Peripateticae philosophiae placitis abhorrentia ι &S. Thoamae auctoritate damnata defendat: tamen replantatorem se esse iactat Peripateticae sapientiae;& auctorem habere commenti illius S. Thomam: quo nullum fingi potest inuerecundius, intolerabiliusque commentum. Licet hoc comparatis inter se utriusque sententiis cognoscere ; tum iis scilicet, quas in capite antecedenti e S Thoma deprompsimus i tum vincentii Doctoris, quas hoc ipso, paullo antE perstrinximus. Nihil sic pugnans cum altero esse sentiet, ut amborum effata sunt, ac de

35쪽

α ELENCHVs THEMA CIE sed animaduertenda, ridendaque est callidi hominis astutia. Non enim tam plumbeus erat, ut non intelligeret, ea, quae ex Arma canae faction s praescripto delibertate proferebat, illis aduersa esse, quae in summa Theologica tradita sunt a S. Thoma. Itaque confugieeo, ut dupliciter ab isto sumi liberum arbitrium diceret: uno modo, secundum essentiam; altero speciatim, Mrestrictius, atque hoc posteriore, vim esse duntaxat eis Ariuam, & ea quae sunt ad finem respicere : deque eo loqui S. Thomam illis in locis , quae ex eo collegimus. Priori verb , voluntatis actionem omnem continere; etiam illam, quae in finem est intenta, quaeque necessitatem habet adiunctam. Tam enim hanc quam illam, liberam esse, si usentialis, ut vocat, libertatis ratio du

catur.

III. HAEc qui palam eloqui, ac scriptis mandare sustinet, frontem habeat aut nullam necesse est, aut omninb ferream. Quid enim, obsecro, istud est Sanctus

Thomas ibi, ubi de libero arbitrio, eiusque natura, proprietate , M ab aliis differentia agit ex professo, opere in illo omnium, quae de Theologia commentatus est, eruditissimo, ac nouissimo, duas esse dicit actiones voluntatis i unam quae est circa finem ; alteram circa media, quae sunt ad finem: atque hanc solam voluntatis, ut liberum est arbitrium, propriam etai priorem non esse. Addit libertatis verae proprieque dictae notas omnes: Meas negat in primam conuenire,cadere vero in posteriorem uniuersas. Et tam suae famae, ac publici de se iudici, securus existet nescio quis theriacae inintor, ut delibero arbitrio aliter existimare sanctum Doctorem afferat , quam suamet ipse voce,tot locis, tot enucleatis, accurateque conceptis, ac repetitis verbis, Sc sententiis idem ille sit professus. Ostendat aliquem illius locum, quo in loco , tiberum arbitrium ; tiberum, inquam, arbitrium Nam de eo, ut initio dixi, inter partes orta primum , deinde scriptis , & disputationibus exagitata quaestio

36쪽

VINcTNτiI LENI s. 2Iquaestio est, quando de hoc litigari coeptum est , quomodo cum liberi albitrii consensu, oc actione conciliari aspirantis gratiae possit motio in doceat itaque Vincentius, ubinam, illo praesertim in opere, in quo tam multa, tam expressa de argumento isto disseruit, liberum arbitrium scripserit duplici illo modo accipi: aut circa finem versari liberum arbitrium: itemque necessitate determinante, ac naturali constrictum, nihilominus esse, appellarique liberum arbitrium. IV. R I in ERvM, inquit, arbitrium de atim sumptum ita definit, non uniuersim omnem voluntatem liberam.

Est ergo voluntas aliqua libera , quae non est liberum arbitrium. Sit ita. Nos de libero arbitrio contendimus: in quod si illa cadere solum quae antecedente capite percensuimus e Sancto Thoma , concedit Vincentius; caussam obtinemus. Habemus enim boni ac mali meriti, laudis dc vituperii, fontem in uno illo constitutum. tum cetera de mouente se libera voluntate , 5 actiones uas in potestate. Laberieo, soli tribuenda

iunt ibi triodibero, quale ibi descripsit S. Thomas: quae

sunt verae, propriae, unicaeque dotes, & notae libertatis illius, quae in nostram deducta controuersam est. Hoc quidem concessb ; libertatis , aut etiam liberae voluntatis nomine perinde, ut volet, utatur Vincentiu . Non repugnabimus. Illo enim contenti sumus uno, veram , Mformalem, ut in scholis dicimus, libertatis rationem in ea voluntatis motione consistere , cui liberi arbitri, tum vocabulum, tum characteres illos, ac proprietates, S. Thomas attribuit. Sic enim hominis animus, λιγ Qias, id est ratiocinatiuus; itemque liber utrumque totus dicitur: quamuis neque voluntate ratiocinetur; nec mente , intellectuve sit liberi sed in illa sola, libertas , in hoc item solo, ratiocinandi vis & facultas insit proprio, ac formaliter. Tum si ambo illa pressius, enucleatiusque tracternus; non seioris , ut aiunt, hoc sunt quod esse dicuntur, ratiocinatiuus intellectus, & voluntas libera. Siquidem

37쪽

16 ELEN crivs THERIACAE intellectus duplici facultate praeditus est i, una , quae principia cognoscit, iisque perspicue cognitis assentitur necessario ; atque hic DE Ius , id est νιιῆ. ab Aristotele;& S. Thoma propite vocatur: altera vero ratio Cinatur, dum ex principiis cognitis ignotum aliud ratione concludit. Itaque rati cinativus proprie , ac formaLur intellectus est postremo isto genere facultatis, siue qua, ut loqui solerit , di or nus est: & tamen uniuerse, &. in s lidum λ σμος & λιγγ co; Dia, id cst rari natas appellatur intelligendi vis. Hoc autem ideo fit, quod in usu rationis praecipuum bonum , ac dignationem obtinet actio illa mentis, & intelligentiae , qua unum ex altero ratiocinando deducitur, qui vocatur, Riertia mentis operatio: huius enim gratia reliquae sunt, de ad eam reseruntur, tanquam ad fructum,& perfectum operis effectum prima videlicet alio, quae est simplexurminorum, ut vocant, notitia; & secunda, quae componendo , vel diuidendo affirmat aliquid, aut negat, nihil

ex eo tertium colligens- Propterea mens, & intellectus humanus absoluto rationalis , ω λογιMηos nominarursetiam dum in illa velut elementa tertiae, ac praecipuae operationis incumbit. Nomen enim, a primaria, & cuius reliquae gratia fiant, operatione sortitur, quem ad modum arbor fructifera dicitur , tametsi non solum fru-

ctus, sed soli a quoque, floresque pariat.

Eodem prorsus modo, rationalis appetitus, seu vo luntas, vi duplici,&actione censetur; ut ex S. Thoma supra memoraui; quarum una simplex est voluntas, tanaturalis finis appetitio , quae in finem ultimum claro contuitu cognitum , diuina ope subleuata, non libere, sed necessitate fertur: altera, quae in iis.versatur, & haec eligit, quae ad finem comparata, media dicuntur. In hac liberum arbitrium, & formatis proprieque sic nominata libertas continetur. Sed ea libertatis appellatio, vel ubera voluntatis, totam nonnunquam appetitus ra- stionalis facultatem complectitur; adeoque illas etiam

38쪽

V1NctNTII LENI s. aractiones, quae ab electione differunt ; quod ad hanc comparantur , velut principalem analogiae terminum, quod Vocant analogatum praecipuum: v t est finis appetitio,

quam intentionem Vocant.

V. IN quo etiam atque etiam illud obseruari volumus ; quod ad Vincentij,& eiusdem farin e hominum eludendas praestigias conferet; illam ipsam, quam vocant , finis intentionem , Graeci vocant , de ἔρεξιν, quamdiu hic degimus, cum electione saepius implicatam esse. Non enim hoc in statu vitae mortalis, finem ultimum directit, sic perspicua cognitione percipimus, qui

mentis intuitus, in urtiua csgnitio nuncupatur. Itaque

de sine ultimo persequendo deliberari solet, & is pol deliberationem eligi, antequam idem ipse pro sine propositus, sequenti consultationi praeeat, qua de eligenda illius obtinendi ratione, ac mediis inquiritur. Quod e go generatim dicimus, finem non eligi, sed ei duntaxat, quae ad finem utilia sunt, id sic est explicandum, ut et sequitur. Nihil enim prohibet,consilium haberi de sinis illius assequendi modis, de quo, an tanti esset, quaesitum ac deliberatum antea fuerit. Quemadmodum principia, quae in subalterirantibus, ut Vocant, ratione concluduntur, in subiectis, S subalternis scientiis minime probantur: sed pro demonstratis, de confessis asiumuntur, de in his duntaxat principiorum vim, & ossicium exercent, non in superioribus. Vt autem Urio μονικως, hoc est scienti se, ut vulgus loquitur , sciri dicantur ea, quae ex citimis illis principiis concluduntur in inferioribus, ac sub alternis disciplinis, necesse est ut eorum certa veritas ex sub alternantis notitia comprehensa sit,&perspecta; ac g vito hoc est implicite, ac virtute, in assensu, quo principium admittitur ab superiore demonstratum ac traditum, demonstratio ipsa contineatur. Sic in libertatis usu, qui ab deliberato iam, α electo fine proficiscitur, in eundem intenta finem vo-

39쪽

is ELEucrivs THERIA CAEluntatis appetitio, virtute comprehensam habet antecedentem electionem : ob idque libera dicitur etiam proprie, ac formaliter, donec ad initium aliquod perueniatur subitae , minimeque deliberatae motionis , aqua liberarum progressio deinceps orta ducatur.

Haec aduersus Arma cana commenta multum notasse

profuerit. Hinc enim Vincentiani operis, doctrinae' labes, ac ruina consequitur: cuius in sequentibus specimen aliquod exhibebitur. Nam ad omnia singillatim errata castiganda, mihi nec oti, modo, neque stomachii est satis.

Liberi arbitrir essentia perperam ab I incentio definita. α. stus refutatur. Imperium in quo situm sit

3. α uomodo voluntas mouere si dicitur. . Voluntatem sibi non imperare proprιe.

a Lib. t. c.

N priori theriaca parte toto in hoc unum studio Vincentius incumbit , ut ab communi & sanc catholica liberi arbitrij notione Lectorum abducat animos, & ad alienam, ac falsam transferat. Haec autem est eiusmodi, & iis ab eo concepta verbis. In modo agendi, inquir, γεμπωρω, quo voluntas seipsam mouet , ct actum Flumsbi imperat, consisti essentiacis euo liberti. Vnde Usam libertatem omni arituis a voluntas infundii, quem ex seipsa, o dirae Itone rationis elicit. Ac ne que ambiguitate fallat; cum dicit, liber u esse actum omnem voluntatis,quem Meritione rationis eluit; non hoc significat, quod Peripateticis cum Graecis, Latinisque Patribus, S. Thomas asia seuerat, illum solum proprie, oc, ut loquuntur ,formatiteresse liberum, qui ex deliberatione, de consilio rationis

40쪽

Vi Nervτii LENas. 2'existit; qualis est ψαυς εας, id est electior quae iccirco abhorret a necessitate qualibet; eo quod consilium circa contingentia, & utrimque ad eligendum proposita versatur. Verum omnem prorsus actionem voluntatis etiam

necessitate circumscriptam, ac determinatam, liberam appellat; ut ex toto opere licet cognoscere. ut cum ita scribi non posse dari propria rationatis voluntatis actam at tibιr non sit. Et paullo ante, V bi voluntas, ibi libertas: es quidquid ab ea, ut voluntate, o appetitu rationali lucedit, ab ea τι libero albitrio procedit, adeoque liberum e . Qua sententia nulla magis aduersaria potest esse Sancti Thomae decretis illis, quae suprὶ commemorata sunt; ubi liberum arbitrium ab voluntate, qua voluntas est, & appetitus rationalis, discerni iubet. b Ad haec Vincentius :ς I necessitatem naturali consentaneam inclinationi cum vera libertate putat consistere : de amorem utrumque, tum Dei, quo se ipse diligit: tum beatorum, quo Deum amant, e me liberum arbitratur. Item alia pleraque ad

idem disputat ar meri riitri' quae liberiacis , ac liberi arbitri, naturam, & essentiam longe diuersam ab ea constituunt, quam ex Aristotelica, Christianique philosophia superius adstruximus: quae res postmodum liquidis constabit. II. Q O D nunc agitur , demonstrare hoc institui mus, primo illo in aditu disputationis, large, ac pueri liter aberrasse Vincentium,penitusque nescisse quid scri-

beret.

Primit in qua Ie istud est,qubd libertatis, &, ut putat, taberi arbitis essentiam in modo agendi si tori κῶ sitam assirmat ; quo si sum mouei voluntas , se arium si bi suum

imperat Imperandi actus, si S. ς Thomae creditur, ratio qnis est, siue , & intellectus, in quo αἰ οῦμμωνι νων Philosophis ponitur. Satin' igitur putidum est , liberi

arbitri) essentiam in eo collocare , quod extra volunta- m est, x in altera facultate residet' Praeterea, imperare, ut idem 4 S. Thomas ait, est ordi. 4ib