Dionysii Petauii Aurelianensis e Societate Iesu Elenchus theriacae Vincentii Lenis

41쪽

3o ELEN crevs THERI Ac enare ad aliquid agendom , hoc est ad finem, ut insequente articulo docet: ubi non inesse brutis imperium ex eo

probat, quoniam ad nem orae nare nequeunt. Quae autem ad finem ordinantur , ea sunt, quae media vocantur : in

quibus quae versatur actio voluntatis, Hezmo dicitur. Haec autem non omnis est. & qualiscumque voluntatis actio, sed certa duntaxat,& definita: quae circa contingentia. utrimque inter se comparata consistit, ac proinde minime determinata, & ad unum contracta, cuiusmodi necessaria sunt.

III. EODEM spectat, quod mouere se voluntas di-a Inr.α, u. citur. Id enim eatenus voluntati conuenit, auctore R S.' Thoma , qui me iis respicit. Ac sunt nonnulla illo in loco, ubi istud asserit, quae Vincenti j dogma conueli, lunt. b Ibi cum quaesisset, et iram voluntas ab aliquo exteriori principio moueatur; ita respondet; moueri primum ab obiector tum etiam quod ad exercedum actum attinet, necessario moueri ab externo aliquo principio. Omne enim, quod quandoque es agens in actu, O quandoque in potentia , indiget moueri ab aliquo mouente. Manifestam es autem , quod voluntas incipit mella aliquid, cum hoc prius noume ei: necesse es ergo quo ab aliquo moueatur ad volendum. ae Ib. att.i. Et quirim, sicui dictum es, i a mouet se sam a N et v A N-

1 T s Et ps AM AD VOLENDUM EA, QUAE SUNT A D FINEM. Hoc autem non 'otest facere , nisi con suo mediante. Cum enim aliquis vuli sanari, incipit cogitare quomodo hoc con sequi positi; o per talem cogitationem peruenira hoc, quodpotes sanari per medicum: ct hoc vult. Sed quia non semper Iunitatem actu moluit, necesse est quod inciperet messe sanari ab aliquo moaenie res si quidem ipsa mouerer sdi

i lsam a volendum, oportuisset quod mediante consilio hoc age .ret ex aliqua voluntate praesupposita, hoc autem non essii proce dere in in finitum. Unde necesse es ponere quo inmotum Iuntatis voluntas pro eae ex instinctu alicuius exterioris m

42쪽

vi Nea NTr P LENI s. 3 et ἡNinc apparet, voluntatem non semper mouere se, nec omnem illius actionem ex illa sui motione procedere sed in finem plerumque ferri, instinctam aliena quadam impulsione: tum autem mouere se, cum post finis appetitionem ,&consultationem de eius assequendi modo, ex non volente, per sese fit volens ea, quae ad finem uti- lia iudicata sunt. Quin ' alibi de imperis agens, a firmat, non Omnensa Ib. u. tr. actum voluntatis ex illo proficisci, sed eum solum, qui ra-

rioni sub u=. Primus aiatem moluntatis a Ius ex rarionis fr-dinatione non es: sed ex in nrita naturae, aut superioria casse, O idi o non opprrei quod in in nitum procedatur. Falsb ita- . que Vincenti j Theriaca actum omnem voluntatis liberum esse vult, & eundem ab mouente, ac sibi imperante

voluntate procedere.

I V. PRAET E R E A si essentiata moluntaris libertas in eo posita est, quod illius imperatur actio: nec ulla est voluntatis actio, nisi libera: quia voluntas idem est cum li

ber ate, ut Vincentius i ima mox ipsa sibi imperans,

neruiens eadem pro lsus actione. Nam imperandi actus ille, quia fit ab voluntate, carere non potest eo, in quo voluntatis, &libertatis posita est essentia. Est autem inco sta, ut imperetur. Imperari ergo debet: aut alio ac diuerso actu: aut seipso. Si prius dicatur, res in infinitum exibit: donec in aliquo consistat, qui ex nullo imperio Ei prodeat is tamen ex voluntate fiat. Quare voluntatis aliquis actus ex imperio non existet:& idem crit imperium, & imperatum . quod ad apertam contradictionem de inscitiam implicatur.

Nam h quod modum illum agendi liberae voluntatis, bC-p- p quo sibi ipsi voluntas imperat ut velit, appellat,'' non videt quam imperite, immo impie loquatur. Est

enim ex eo consequens, diuinae voluntatis achiam, A qui- dem interiorem,&elici um, ex iussu, imperioque proce -

dere. quod & iisdem scatet absurdis, quae paullo ante no tauimus :&cum id omne, quod intimum est Deo, M in

43쪽

a Lib. I. c. 3 p. is.

uel Elzscuus Tiret Rr Acaeo manens, Deus sit, ex imperio ac praecepto Deus

existet.

i. A surda confectaria Vincentianae do trinae. x. Ex ea sequi omnem voluntatu actionem e se liberam, etiam in amentibus paruulis. Ex v M ut quam late diffusa sit illa Vincentianae doctrinae pernicies quiuis intelligat; quantamque fidei catholicae calamitatem dc stragem inferat, quid ex ea sequatur operaepretium sit expendere: &quae supra sunt ex eius verbis approbata colligere. In id potissimum operis totius doctrina conspirat, ut

voluntatem eandem esse penitus cum libertate suadeat, adeo ut ' volumarium pro lilero, voluntas pro liberiale, nullo

inter i a disii Mine, et serpetur. Quippe V Omnis, inquit. velunt in , id es voluntatis actas, in S. Avulsini philosophia libera G, eo ipso, quo est voluntri, quod ipsum Ndeliber ro arbitrio intelligendum asserit x in fine capitis: ubi ait voluntatem, & liberam voluntatem, & arbitri' liberrarem, Mliberum arbitrium pro uno se eodem pari, inter seque cos uerti. Quod ex Augustini, aliorumque Patrum senten, . tiis probare studet: qui absolute ibi voluntas est, ibi o bertatem esse pronuntiant. Huius porro libertatis, sue arbita ij liberi ac voluntatis essentiam in eo consistere docet, quod voluntas suum actum sibi imperet, non eum solum, qui ab aliis facultatibus, iussu, de imperio illius exercetur, quique imperatus vulgb in Scholis dicitur; sed etiam elicitum, & in voluntate ipsa manentem . si quidem i actum uom sibi im- terrare voluntatem, se idum e ciendo, ei dominari dicit;

44쪽

VINegNTII LENI s. M in eo libertatis essentiam esse positam: nec non id, quod voluntatis proprium est,& in quo brutis ab animantibus discrepat , visese ipsa moueat. Mouet zrgo sic, ta interiores, ac manentes in se actus eo ipso sibi imperat, quo libera est, & arbitrium liberum; in eoque vera , 5 cssentialis, acformatis est posita libertas.

Quin etiam η capite sexto , scribit, imaginem di ira a pag. i. libertam esse in voluntate hominis, quia si ιι Deus in aman-

.s o multηdo est sui iuris, O in Ufectus suos ahi imo modo

ne imperfectione ius , ct imperium exerceto ita etiam Glux ro humana , ius simile, etsi longὸ inferius a iure diuiso dependens, in actiones Fas ELi CiTAs habet. Ob eandem causam, b capite nono, liberae voluntatis a Iom eh l, pae. ii. citum , etiam imperatum esse dicit, ideo que repexum, quatenus actum 6.um i voluntas Imperaς. Capite vero decimo, essentialem voluntatis libertatem,

ade6que liberi arbitrij in eo collocari ait, quod cogi non

possit, quam elegantiarum pater incogis bratem nominat, quae nec uinata illi, M. AELI se est Oppolixa, quae e pag. 7. perimit arbitrii et oluntatem e & quam brutis animantibus

inesse , capite xi ii . latius ostendit. Haec sun ma est Vincentianae philosophiae; quae cuiusmodi portenta pariat , paucis explicabimus. II. Hi N c enim consequens est imprimis, omnem prorsus volutatis actionem liberam esse , de arbitrij liberi propriam; cuiusquemodi tandem ea sit; hoc est siue necessitate sit expressa, siue ex deliberatione,& clectione .libera pr odeat: siue ex intellectus arbitrio; siue ad unum

aliquid considerandum, & iudicandum vis illum rei obiectae compulerit : ac denique quidquid phrenetici,

amentes, &paruuli voluntate gesserint, id erit arbitrio libero tribuendum. Nam si omnis actio voluntatis eo ipso, quo voluntatis est, libera ςst, x liberi arbitru propria, si, quod Armacanus sectae Patriarcha sciuit, in - 4T..i. IA.

plicat contradictionem, τι voluntas non sit libera, Aut impli- ο p s cui vi voleno non velimus , aut non sciamus qM volum*G

45쪽

hoc es ut voluntas non si volunt, cum phrenetici, ac men re capti, & qui nondum expeditum rationis usum habere dicuntur, voluntate rationali appetant multa, quae non appeterent, nisi ratione appetenda iudicarent: profecto quidquid agunt, id liberὲ, & ex arbitrio agunt libero. Quod enim natura insitum, & si nil te rei est , sia. ne eo res esse non potest. & ea pol.ta, necessario ponitur. Atqui omnis actio eo ipso libera est sntialiter, quo fit a voluntate, & est eius vitalis, & naturalis actio. Quare cum quod phrenetici volunt, id voluntate velint, ocvitalis ea sit actio voluntatis . nec sine rationis &intellectus iudicio procedat, ut Vincentius ipse confitetur, e statialiter libera sit oportet , & ab arbitrio libero profecta: si quidem omnis voluntas , siue moturo, eo ipso libera est 5: arbitrij liberi propria, quo est volitio. III. TENETua itaque suapte confessione-constrictus , &irretitus tum Armacanus, tum Armacania si sectator vincentius. Qui enim omnem voluntatis motionem , eo ipso , quo est voluntas, liberam et Ie dicit: qui voluntatem, libertatem, de liberum arbitrium, rei eiusdem esse propria vocabula putat, hic , si qualicumque ratione, ac iudicio utitur, quidquid voluntate volumus, libere nos , ac libero arbitrio velle fateri debet. Alioqui si voluntate appetunt aliquid homines, quamlibet male affecti, tamen homines; profecto non omnis voluntas eo ipso, quo voluntas est, erit libera. Existentenim aliqua: voluntates, hoc est actiones voluntatis, minime liberae, quibus nihilominus libertatis essentia conuenit. Vt enim vitalis omnis actio, quae ab videndi sen- .su proficiscitur, visio est, & essentiam huius habet: quoniam genus nullum aliud actionis visus exercet, praeterquam visionis: ita quoniam ex Arma canorum sententia ; volendi facultas, quanta quanta est. niti l est nisi libertas , & arbitrium liberum; quaecumque illius erit:

actio, libera sit necessie est, & cuiusmodi liberi essit de- bet arbitri j. Vide in quas angustias sua illos male cori

46쪽

gitata ratio compulerit. Nonne isti sunt, qui voluntatis duplicem illam functionem a S. Thoma, Peripatetici Gque omnibus admissam, ut alia sit naturalis,& necessaria: alia libera, de liberi arbitrij propria, funditus respuerunti Nonne cum iidem illi voluntatem alias pro natura sumi, Meo quod spontaneum dicitur; alias pro libera facultate docuerint: isti nihil praeter libertatem,lib rum arbitrium voluntati reliquerunt ΘC A p v T IX. . De necessitate opinio S. Thomae. r. Huic contrariam tuetur Vincentius, qui omnem necessitatem ambitrio libero aduersam vocat coaectionem ; adco que

duplicem constituit ed perplexe, mobscure. 3. Dia

luitur Vincentianae siententiae cauillatio. Mssu ab eo necessitas cogens expi catur . Et refellitur ex iisdem, quos citat, auditoribus.

I. VONIAM autem praecipua Vincent ij, ac totius sectae cauillatio , in definienda necessitate, quae est opposita libertati, posita', interest scire, quae sit illorum de necessitate ista sententia qua nihil est profecto apud eos intricatius, & incertius: adeo multis inuolucris rem minime alioqui difficilem obscurare, vel de industria student: vel propter inextricabiles laqueos, in quos incauti se induerunt, necessitate coguntur. Sed antequam illorum , & Vincentii praesertim, tortuos amfrachiis,& labyrintheas ambages aperiam: communem, Vsuque receptam doctorum omnium , & hactenus traditam notionem necessitatis exponam; ut sit lucis instar, cuius ope per opacas illas insidiosi erroris tenebras

47쪽

.l Lib. i. c. 33 p. 44

ELEN cnus Tur e . tuta, & certa vestigia ponamus. Hanc facem nobis praeferat idem ille, quem Peripatetici, & Christiani de libertate decreti interpretem communi consensu partium adhibuimus , S. Thomas Aquinas. Hic cuiusmodi ressit necessitas, tum uniuerse, tum qu libertati est opposita, declarat illo in loco Theologicae summae, quem supra capite tertio disputationi nostrae praescripsimus. ibi necesse definit, quod non potest non esse: quod videlicet contingenti contrarium est. Hoc enim contingens dicitur, quod tam potest esse, quam non esse. Porro necessitatem diuidit in naturalem, quae e Isecundum inclinationem naturae: dd violentam, siue coactionu, quae est contra inclinationem nasari. Prioris exemplum Capit ex voluntate, quae nece saris inharet ultimo fini: b nimirum per essentiam,

id est perspicue, cognito. Eademque necessitas in brutis inest animantibus, e quae ex naturali agunt iudicio, sed non

Iilero, qu ia ex natura insinctu moventur in sinem. II. AT 4 Vincentius imprimis, coactioncm, o neces statem in hac tiberi arbitri' materia idem prorsu si sic redicit. Deinde hanc ipsam nec itatem, vel a Dionem bifaria tribuit. Nam aliam dicit esse, quae premit naturatim arbitri' libertatem: aliam , qui perimit. Prior autem ideo non a cra voluntaiss libertatem,quia relinquit ei motum suum voluntarium , quo sub premenIe, non opprimente nec itate, ex iudicio rationis , se viendo potestate ista dominatrice, se monet. Tantum ergo abest ut voluntarem opprimat, τι etiam voluntatem ad exercitium suae liberiais inclinei, dum ad eliciendum actum voluntarium eam premito uod enim voluntarium , o liberum. At posteriorem , libertatis peremptricem, siue coactivam, o dominantem, quae libretatem actis, in quem imprigit, ex rivu/t., non sinere ait voluntarem potesate sua imperatrice

vii, ut motu suo sci am agat, o in nec italem demittat sedeam ρα ante se Ariter impugere , or perinde ac anctitηm brutorum , praecipitare. Tum i repugnare modo illi, quo voLN'

48쪽

Viseres Tir LENI s. 37 In hae Vincentij incondita, δί tenebricosa disputatione non est facile discernere quid sibi velit: sed eo tamen

utcumque pertinent ambages illae morosae orationis ac streperae, ut sit necessitas triplex, una, quae viogenta, M. Gastiua proprie dicitur, ' cuius principium extrinsecuse Z, a Arist. s. nihil eo conferente quod patitur. b Secunda quae naturalis L h ς i est quidem, sed ideo violenta dicitur, quia impetu quodam effreni naturam agit praecipitem; ita ut non se agat, ωmoueat di qualem esse ait in brutis necessitatem cogentem. Tertiam necessitatem naturalem itidem appellat,

qua relinquit naturae mot m suum voluntarium.

JJ I. QE A in Vincenti j descriptione permulta sunt

fals b, nec satis c 5 siderate dicta. Horum illud est primum, quod coactionem ct nec itarem in hac tiberi arbitris materia idem prorso gni care asserit. Quod non est ita. Nam plurimum inter se differunt, eiusque differentiae ratio nec

parua, nec infrequens habetur: ut cum liberum alias cum necessario simplici; alias cum violento comparatur. Diaceret potius ; promiscue nonnunquam accipi, ut neces- stas naturalis interdum coactio vocetur quadam nominis abusione. Si quidem etiam in his quae libere, Λ ex Iibero arbitrio fiunt, cogi tamen dicuntur homines , non solum csim inniti ac repugnantes agunt: sed etiam cuna ex vehementi impetu animi, vel in habitum roborata cipiditate trahuntur. Quod ipsum de brutis quoque dicitur , non proprie ; sed , cum reuera non violentia cogantur vlla, sed in illa sponte ferantur, quae sunt

eorum naturae consentanea. Praeterea ridiculum est, quod ait, nec itatem,seu coactionem priorem, iccirco non perimere libertatem, quia non aufert voluntarium; tanquam idem si ivoluntarium, quod liberum, eo videlicet genere libertatis, quod proprie dicitur, S de quo inter nos orta quaestio est, idemque est cum arbitrio libero. Est ea quidem istius sectae noua . & absurda sententia, omne quod voluntarium est, esse liberum. Sed huic aduers tur Peripatetica philosophia : cuius ex placitis S. Th

49쪽

38 ELEucuus TR Ex cae . is mas voluntarium illud esse ' dicit, quod est a propria.

i. i. qu...M. ia hi utili ine linatione ad finem notitia aliqv- pς ςς bib x iis plum ; cuiusmodi in brutis inest animantibus,&paruulis.

' vulgo Jonianeum appellant. IV. IT AQE E non solum contra Peripateticae sapientiae . sed etiam aduersus communem humanitatis sensum Noua secta contendit, necessitatem illam , quae naturalem propensionem trahit ad finem, vim esse cogentem, ac violentiam 4 eiusque de brutis capit exem' plum, quorum appetitus praecipitatur, ae duriter imp Ei-iur. Atqui voluntarium illud, cuius participes sunt pueri, ac bestiae, ibi maxirn spectatur , ubi iucundis rebus obiectis, non inuito, neque violenter, scd sponte, ac vo-ρτ ia iι. hiptate trahuntur. Sic enim Augustinus, e Ramum, in-

in ioan. quit, viridem omnias ovi, se trahis idam e Nuces puero δε- me Dantur, O trahitur. Et quia quo curris Irahitur, aman do trahitur.

Nam quod subiicit , iccirco perimi libertatem liuiunmodi necessitate ; quia non sinit haec voluntatem potestate - sua dominatrice uti, mi motu suo seipsam agat: mani teste d monstrat, eatenus libertati contrariam esse necessitatem . naturalis inclinationis, quia libero repognat arbitrio, siue potestati utriusque, quae in iis quae sunt ad finem, hoc

est media, versatur. Hanc enim esse, qua & imperatrice vi uti voluntatem, &seipsam agere, ac mouere dicitur, a vide eap. 4 supra docentem S . Thomam audiuimus. Quo de ceterar M7 eiu idem pertinent: velut , ea , ad quae naturaliter inclina mur, non subesse tibero arbitrio. Hinc enim euidens est, naturalem illam necessitatem non perimere voluntarium, sed liberum. Ideo tam bruta, quam amentes, de paruulos voluntarie ferri quidem in ea quae appetunt, non tamen libere. Cur autem libere non agant, non illa ratio ab eodem S. Thoma redditur, in qua vincentius tant

pere sibi placet, plaudente nullo ι quod impetu quodam ac duriter impellantur; sed omnino,qubdad unum assixi

50쪽

Wi Ne επτri LENI s. 39& determinati, indifferentia illa careant, sine qua liber tas arbitri j constare non potest : ut paullo post rursus . ostendam. V. PEssi ME' verb, & Vincensus ne cessitatem cogentem , & libertatis inimicam, ab ea distinguit, quae cum libertate stat, eo solo, quod illa sit incitatior, ac vehementior, haec sedatior; Vt ex illius ver- avide γ g.

bis intelligitur. Nam siue vehemens sit, siue lenior ac Αε tranquillior, dummodo antecedat voluntatis usum, de ad unum assigat, liberum tollit arbitrium. Si quidem pecudes ipsas videmus maiore ad quaedam rapi impetu, quam ad alia : ut ad pabulum capessendum mitioribus incitari stimulis, quam ad venerem : quemadmodum de .

illis, maxime autem de equabus, eleganter Poeta cecinit in tertio Georgicon. Et tamen utrobique necessitas, antecedens, ac proritans appetitum agit illas libertatis

expertes: neque duriter impellit, sed blandissimis vo luptatis illecebris demulcet; hoc est brutatuer, uti loquitur leporis ac munditiae Romanae flosculus Vincentius Lenis.

iste testimonio utitur; SS. Bernardus, & Thomas, nec p. iunon Scotus, necessitatis vim explicant, & cum liberi te contendunt. Quippe ex eorum dictis alia cogens taviolenta necessitas existit voluntatis inclinationi conatraria r alia minime violenta ; sed naturali propensioni consentanea. Quae rursus bifariam tribuitur, ut sit altera antecedens, & determinans voluntatis appetitum, ad unum aliquid assigens,& alligans, sitne potestate alterius; qualis in brutis, aut amentibus, paruulisque reperitur : altera voluntatem sequens, & comitans; quaelibera necessitas appellatur; quod eam sibi suapte sponte voluntas afferat, quando in eo, quod libero delegit,

fixa manet, nec mutationem admittit vllam.

Ex hac triplici necessitate, prima interiori, & ut vocant , elicito voluntatis actui non potest obsistere : neo