Gerardi Noodt, ... Julius Paulus, sive De partus expositione et nece apud veteres, liber singularis

81쪽

c. Io. Ad hanc partem philosephorum nulti pr. cepta seunt. Et c. ia. Ignorantia veri juris prudens ac silens in hos he laquθos induxit quod ut eis it ignosci, testificatus est , non ad veram justitiam quam non teneat , praecepta se dare, sed ad umbram imaginemque iustitiae. ignoscendum est igitur umbratico ct imaginario praeceptori, qui se nescire fateatur. igitur pr.ecepta juris Ulpiano non sunt legis , . aut Juris Civilis, decreta, seu regulae; sed artis aequi &boni ad justitiam admonitiones. Quod ut clarius intelligatur, animadvertendum est, eam esse artis. nostrae rationem, ut non tantum scientia, sed etiam actione, occupetur: itaque cx duobus constet, id est, decretis, praeceptisque: exemplo philosophiae quam Veteres cum similiter in veri contem- plationem, & actionem, distribuant, decretis, ac praeceptis, absolvi opinantur. Vocant autem decreta , philosophiae sive leges, sive scita generalia, & omnia alligantia , atque a quibus sine scelere recedi nequeat. Auctor Cicero lib. q. Academic. quaestiov. verbis sequentibus, Decreta philosephi vocant quorum nullam e scelere prodi potest. cum enim decretum proditur , lex veri rectique prodituro

82쪽

JULius p AUL Us, dcc. 67 Contra praecepta appellant Veteres , monitiones, sive suasiones, ossiciorum quae propria

cujusque personae sint; non autem in universum componunt hominem ; nec imperant, sed exorant: ut multis ostendit Seneca epist. y . yyy . .

Quod illi de philosophia tradidere, Ulpianus d. I. Io. g. I. 9 a. de civili sapicntia censet. nam & hanc partim legum ac regularum scientia , partim ossiciorum praeceptis ac monitionibus Consumi. itaque expositurus Regulas Juris, quod Inscriptio d. l. io. ostendit) in operis ingressu Juris regulas, id est , generalia artis decreta , ab cjus pr/eceptis , id est, a specialibus officiorum suasionibus , denique scientiam ab actione , distinguit; ac postquam dixit, qiii dyustitia sit, deinde pris , inquit. , praecepta junt haec: honeste vivere, alterum non laedere, suum cuique tribuere. Furisprudentia est divinarum atque humanarum rerum votitia justi atque iniusti silentia. Sed primum de Juris regulis, seu Iuris decretis, videbo. Qua in parte placet quod Modestinus l. 7. D. de legibus quam similiter esse cx libro i. Regularum , ejuS In

83쪽

68 G g a A st D I N o o DV virtus est imperare, vetare , permittere phnire. Ρrimum vult Modestinus, quod lexmperat, vetat: non suadet, aut disputat. Optime non enim haec ejus ratio est,

sapientiae studere ; sed humanae societati ca-vcre ab hominibus stultis aut improbis. igitur imperat recta, id est, paci &conjunctioni utilia: vetat autem contraria. ,Utrumque Cicero indicat tib. 2. De natura Deorum, cUm,

Lex, inquit , est recZi praeceptio , pravique δε- pusio. Deinde ait Modestinus d. l. 7. quod lex punit. quando P si non observetur: & ideo a Papiniano l. i. D. de legibus dicitur, Coercitio delictorum quae θonte vel ignorantia contrahuntur. Quid ni Θ frustra enim jubct aut Vetat, si non possit cogere eos qui civilis

societatis rationem ac fructum per imperitiam non sentiant, aut per malitiam adspernentur. punit igitur lex utrosque tuendae disciplinae gratia : atque adeo non quia peccatum est, scd ne peccetur : denique , Ut homines improbi aut stulti quibus ratio non sufficit, qDo minus peccata quae eis utilia aut jucunda videntur, appetant;-Virtutem quae eis sterilis, aut molesta, . apparet, negligant: animadvertant , virtutem , etsi non habeat. Prae-

84쪽

praesentem utilitatem, aut Certe non tantam, quantam peccatum, tamen ideo utilem cith; quia non metuit poenam, id est, futurum malum: peccarum autem, etsi habeat quale quale praesens bonum, tamen eo damnosum csse ; quia ei, propter insecuturam poenam, gravius atque acerbius imminet malum. At lex non tantum imperat, Vetat, ac punit:

sed , . ut Modestinus ait, etiam permittit. primum, quiε non potest omnia complecti. de- . inde sertur hominibus non perfectis ; sed qui erroribus atque affectibus sint obnoxii:

iis autem ut poenas ostendat, etiam gravissimas; tamen cum eorum ingenia & mores neque statim, neque semper, neque in omnibus , peraeque possit ad perfectae sapientiae virtutisque rigorem inflectere: apparet, inanem, & iniquam, futuram : si ad perfectae virtutis ac sapientiae scribatur formulam: nec quidquam donet seculi vitiis, aut communis. humanitatis fragilitati : sed eam adstringat necessitate secicndi id cui par non sit. Igitur oportet legem, ut utilis & aequa sit, . cogitare, quales esse conVeniat, quibus praeest, .

etiam quos inveniat, denique, quid in his libido, quid error, & modus humanae sor

85쪽

o' GERARDI Noon Ttis, patiatur. Atque hoc observat Me cenas, oratione ad Augustum de ordinanda republi- ca, apud Dionem Cassium lib. sa. Verba ejus. Natura multos homines eo rapit, ut contra leges delinquant. quae si quis accurate persequi omnia velit, aut neminem aut perpaucos relinquat impunitos: sin humaniter aequitatem juri permisceat, fortassis eos emendet. sex enim quanquam necessario graves poenas statuat , tamen naturam coercere non sic er potest. Augustinus quoque, lib. I. De libero arbitrio , cum sic

infit, Ea vindicandasibi lex populi assumit , quae satis snt conciliandae paci hominibus imperitis, ct quanta pos sevi per hominem regi. Et paulo post, Videtur tibi lex ista quae regendis civitatibus fertur, mulca covcedere, atque impuvisa relinquere quae per divinam tamen providentiam Oindicantur. O recte. Exposui virtutes legis; id est, civilis sapientiae regulas, seu decreta. Venio ad praecepta : ea praecepta, ut Ulpianus ait d. l. lo. f. i. D. de justitia 9 jure , sunt, Honeste vivere, alterum non laedere, sevum cuique tribuere. Volunt autem, quod, qui civilem sapientiam profitetur, ejus ossicium est, si de jure quaeratur, praecipere, s-ve monere, sive suadere, ne is qui vir bo

86쪽

Ju Lius PAULUS, &c. 7 I ruis & justus videri velit, 'tam legum tabulas ob oculos habeat, quam in primis humanae conjunctionem societatis. ita prorsus; ut, si hanc juvent legcs, eas sequatur: sin minus ;non eis serviat. sed societati: quem finem sibi ipsae proponunt leges. huic porro Cum faciat semper quod honestum esst , &' alterum non laedit, & aequalitatem inter homines se

vat; leges vero aut ea, aut contraria, non

ubique imperent, aut Verent; sive quod generales sunt, nec facile possunt se ad singula. dimittere; sive quod humanae infirmitas conditionis resistit , quo minus perfectae sint: eam ob causam virum justum &. civilis vitae studiosum non peraeque decere quod legibus licet: quibus multa conceduntur quae non sint honesta, . multa quae alterum laedant, multa quae non tribuant suum cuique. igitur si quae ficeant ideo , quia legibus permittuntur,

tamen si inhonesta sinr, aut aIterum laedant, aut non tribuant suum xuique, denique non

pergant ad lcgum finem, id est, ad utilitatem humanae Conjunctionis; ab his aeque abstinendum ci esse, ac si estent legibus vetita Seneca lib. a. De ira c. 27. idem sic exprimiti. suam angusta iunocentia est, ad legem bonum

87쪽

esse δ quanto latius ossiciorum patet, quam juris

xegula ' quam multa pietas, humanitar, libera Ossim, iustitia, sdes exigunt quae ominia extra publicas tabulas sunt.J Seneca, quas legis virtutes dixit Modestinus , vocat juris regulas, id est, regulas juris civitatis; & has observare, ait ad legem bonum est. : quae vero juris praecepta dixi ex Ulpiano , Seneca appellat

regulas ossiciorum: easque dit non legum tabulis , sed virtute ac ratione, Circumscribi. ita angustam legem esse : late autem Oatere praecepta sapientiae. nempe, quia reseri, quod lex non suadet; sed imperat, aut Vetat; ac, si non servatur, punit; nec poenitentiae locum dat. at praeceptorum non imperium est, sed suasio: quam si quis sponte audit, virtus laudatur: u non audit, non utique poena sequitur. Eam disserentiam notat idem Seneca,

epist. 9 . Verba Senecae, Leges inquit ut faciamus quod oportet, non e ciunt: ct quid aliud sunt, quam minis mixta praecepta in Primum omnium oῆ hoc illa non persuadent, quia

minantur: at haec non cogoiit, sed exorant: Deinde leges a scelere deterrent: praecepta in o cium adhortantur. His a lice, quod leges quoque pro ciunt ad bonos mores: utique s non tan

88쪽

a Pod . Νon probo, quod Platonis gib fuadjecta ipia sunt. legem enim brevem esse opori facilius ab imperitis teneatur Uelut emissa divinitus vox sit. 9Iubeat, non diri putet: Νihil mihi videtur stigidius, nihil ineptius, quam lex cum prologo. Moue, dic, quiume velis fecisse: nou disco , sed pareo

Ex quo apparet, alia esie Juris dccrcta , seu regulas : alia princepta. Nisi Papiniano i ex dicitur , commune praeceptum I. I. D. de Iegiabus. Et in L i. D. de poenis exstat, Sanyis legum quae novi me certam poenam irrogat iis qui praeceptis legis non obtemperaverint, ad eas species p rtinere non videtur. Et Tryphoni- nuS I. 37. g. I. D. de minoribu3 allegat Praecepta legis pultae de adulteriis. Item dicit, uuod

non sit aetatu excinatio adversis legum praecepta ei qui dum leges invocat, contra eas committit. Justinianus quoque pr. Inst. de nuptiis ait , IIustas nuptias inter se cives Romani

contrahunt qui secundum legum praecepta co-runt. Sed dicamus , Juris praecepta vel in specie talia osse , vcl decreta appellari: atque adeo interdum sub decretis comprehendi, interdum ab iis distingui. Senecam au-

89쪽

ia philosophiae Ἀσ praecepta et vise quod ida ge- , ceralia praecepta sui, haec epeciali 0 His aque res praecipite i ed altera is notum , Iutim

altera. Seneca sub generali praeceptorum appellatione decreta complectitur; & tamen de creta a praeceptis distinguit: quia illa generalia sunt, haec specialia; illa sunt minis mixta, haec non sunt: ut ante ex eo dictum. . H

Aliquando evenire , mitescentuma paulatim homintim imgeniis; ut quae ante erant in praeceptis, deinde ad yu- .ris regulas transeant. Ebus rei exemplum perquam elegans use in expossinone , ct nece , ν ece HS nati infantιs: item in pro τί time ac retus. mando c erit crimen

abortisi quod mulier ipsa siri faceret, puniri. Et ana constuata ei poena redire sat argi/mentum ad paruam infantis expositioni, aut neci , Eositam Nom videri mrciantis , Tryphokinus expositi t. 39. D. de paenis. Er l. . extraordinar ιu crimanibus. Aliud exemia plum in fideicommisis. Abud in tesimonio familiae emptoris Er heredis. Item in beneficio ordinis quod Ddejussoribus competit. Denique tu sipulationibus o nomissionibus jocandi animo factis. Notabilis disterentia inter Praetoriam is Censoriam cognitionem. Harranni Iux Ioco egregio se obscuro.

Vix missum mihi temperare, quin superioribus addam , aliquando fieri, mi-

90쪽

Lius PAULUS, S c. 'stescentibus magis hominum moribus; ut quae hactenus substiterant in Juris prae coeptis, in

decreta, seu regulas, transeant; δι quam ante non habuerant, necessirarem accipiant. Et

enim & ea res curiosae, atque in jure utilis, observationis; sed nec ab hoc instituto alie nae. Posset certe in his quae de infantum cx positione & caede supra disputavi, inde ali-' qua subnasci haesitatio; quod jam olim ante 'Valentinianum, Valentem, Gratianum, imo ante paulum quoque, placuit, g iter puniri mulieres quae visceribus suis, quo par- rem abigerent, vim intulisse dicerentur. Nam, si animadversum fuit in eas quae occiderent

partum nondum natum quanto justior suit paena adversus parcntes qui partum natum in- Sterficerent 3 Atqui jam Ciceronis tempore, atque adeo ante paulum punitas suisse mulieres quae partum a gerent, ex ejus oratione pro Cluentio Asato 0stendit Tryphoninus L39. D. de petuis: & praeterca ad ii, mulierem, , si quae post divortium visceribus suis vim in-tqlerit, ne jam inimico marito filium procrea- 'ret, etiam ab Imperatoribus nostris tempo- rati exilio coercitam,fui'. Non igitur du-

. E.