장음표시 사용
141쪽
& legitima , quae proposita definitione exprimitur ; alia non vera,& spuria quae paraphrenitis appellatur. Vera phrenitis alia est in dispositione, quae frequentissima est, alia vero in habitu,quae hectica nominatur,in qua biliosi 'humores altius in cerebro figuntur,& plures illius partes,
occupant, ac tincturae instar adhaerent. Paraphrenitis vero fit dum calida intemperies cerebro communicatur, vel a toto corpore, ut in febribus ardentibus contingit, vel ex cuiusdam partis inflammatione, ventriculi v. g.
hepatis, pulmonis, & potissimum diaphragmatis, quod
inflamatione affectum delirium verae phrenitidis aemulum scilicet perpetuum excitare solet.Quod fit ex magno consensu qui inter cerebrum, & diaphragma intercedit propter neruos insignes qui ad illud feruntur,& ex motu perpetuo diaphragmatis, cuius ratione perpetuos vapores ad cerebrum transmitrit. Causia verae phrenitidis est sanguis biliosus,cui etiam bilis excrementitia viplurimum admixta est pro variis illius gradibus, maiori scilicet. vel minori seruore, aut adustione , grauiorem , aut leuiorem phrenitidem
producit; sic bilis pallida omnium mitissimam, adusta
vero ferinam excitat phrenitidem. Vt vero fiat inflammatio cerebri, & membranarum,
oportet sanguinem ilIum biliosum extraua sari, & in dictarum partium substantiam effundi, quod duobus praecipue modis fieri consueuit, vel cerebro primatio asse cho, vel secundario. Primarib asscitur cerebrum , quando immediatὸ ι causa aliqua externa incalescit, ut radiis solaribus, meri potu, iri, & si milibus, ut sanguis in venis cerebri
commotus extra vasa feratur ; quod etiam a vulnere,
percussione, & contusione capitis fieri potest ,& phre nitis hoc modo genita primaria phrenitis dici potest. Secundaria vero phrenitis illa est , quae febribus ardentibus,
142쪽
dentibus, vel malignis succedit. quando humoris morbi fici portio ad cerebrum detruditur. Fit enim plerumque in huiusmodi febribus , ut natura a causae morbificae malitia perto bat , illius portionem ad viscus aliquod deponat,unde videmus pleuritidus , peripneumonias, ang*nas , hepatitides , aliarumque partium inflammationes illis febribus superuenire. Ita si humores illi ad cerebrum erant mittantur, ueram phrenitidem essiciunt, & tunc febris delirium puecedit; in primariis vero delirium ab initio cum febre apis
Signa phrenitidem imminentem indicantia sunt, vis gibae , somni turbulenti, sermo immodicus I viina primum crassa , mox tenuis, & diaphana I calor capitis. Hec enim indicant materiam calidam ad caput ferri. Oculi immutantur, quia laeso cerebro spiritu animali destituuntur.Dolor circa occiput persentitur,quia venae iugulares ad eam partem seruntur, & sanguinem biliosum relandvnr. Praesentem verδ phrenitidem indicant delirium assiduum , quia cerebrum indesinenter assicitur: vigiliae turbulentae, ab intemperie calida cerebri productae; resipiratio magna & rara , quia phrenitici respirare obliuiscuntur; cum enim per obliuionem , aut maximam mentis occupationem ab infinitis phantasimatis , quae in imaginatione delira repraesentantur,& spiritus animales avocant , rara fiat tespiratio , magnitudine raritas compensatur. In phrenitide etiam est sitis nulla, aut saltem perexigua , quamuis praesentes sint intensae sitis causae, quia mens aegrotat, α quia animales spiritus ob laesum cerebru non mittunt radios sussicientes ad os ventriculi superius, ad quod sitis pertinet. Pulsus paruus est, quia
cor compatitur: durus ob membranam inflammatam; celer de frequens , propter magnam necessitatem , ac nonnihil
143쪽
nonnihil undosus, quia cerebrum assicitur; sebris et Iam est continua , quia inflammatio cerebri necessirio febrem accessit. Lingua denique aspera , & admodum nigra, Vel citrina, pionter vapores biliosos illius humidita.
Hectica phrenitis ex eo dignosicitur iti xta Hippncr. praeceptum I. Prorrher. text. 3 3. quod in ea delirium it mite , & obscurum , aegri non loquantur, & quictinianeant , atque dormire videanrur. Phrenitis vera a paraphreniti de distinguitur , ex eo quod a:sechus qui hanc producit mi lio citius niani fetatur , quam delirium, & co ingrauescente , vel mit scente delirium intenditur , vel minuitur ; imo ser vices intermittiti & non est continuum. At vero parantire. nuis ex septi tr.msuersi inflammations orta , in qua delirium est continuum, aliis signis distinguitur. Quod nimiriam in vera phrenitide respiratio est magna rara; in istγvero parua,& frequens. Partis quidem, propterea quod diaphragior inflammatione obsessum. non potest facile extendi ,& dilatarit, frequens verdpropter necessitatem, ut frequent a paruitas comp-1etur. Deinde in vera phrenitide vox ust grauis , S in ea aegrorantes admodum vociferantur ; in hac vero vox acuta,quia respirationis organnm est impeditum. Ac denique m sep i transurisi inflamma tone hypochondria sunt sursum reuulsa secundum Hippocrat. in coacis, &ratio est, quia diaphragma inferiori parte tegitur membrana , a peritonaeo mutuata , atque ita dum inflammatur peritumaeum retrahit, & cum petitonaeo hypochon- Causarum denique signa ex humoris in toto corpore praedominio, tum etiam ex modo deliri j mutuari poterunt. Pallida enim bilis phrenitidem e scit mitiorem, Haua scroctorem, adusta ferocissiniam; sanguis ver3
144쪽
biliosus omnium , mitissiarum & Cum Vsu Comun
Prognosis huius affectus vipturiirum lethalis est, pauci enim evadunt, quia pars nobilis grauissimo affe
Maximam tamen solutionis spem praebent delitium
cum risu , omniumque symptomatum vehementia minor, & virium constataria, tum si post summum morbi vigorem insignis aliqua euacuatio contingat, persu' dores. haemorrhagiam, aut alui fluxum. Lethalem vero affectum ostendunt. lingua , & manus tremulae,stridor dentium, conuulsio, rigor in plincipio morbi apparcs, & quando aegri floccos & sarcinas colligunt, &festucas calpunt. Eiusdem essicaciae sunt progno sim lethalem issiciendam, stilla sanguinis
nigri e naribus emanans, albae deiectiones, urinae albae, M pellucidae. Haec enim omnia significant magnam c rebri oppressionem , vel bilis a toto corpore in partem affectam translationem. Ad huius affectus curationem sanguis ad caput a Lfluens euacuandus, reuellendus , derivandus, repellendus, intercipiendus; qui iam a filuxit euacuandus,& discutiendus est. Partis inrem peries corrigenda,robur illius, & totius corporis conseruandum. Haec omnia praestari poterunt sequentibus remediis. Ante omnia mox ab initio, & quacumque diei hora, quia morbus est acutissimus, venae sectio instituenda est, praemisso clystere, ex cephalica: vel si magna adsit sanguinis copia, ex basilica , vel mediana primum , &post aliquot horas ex cephalica. Si ex mensium , vel lochiorum , vel haemorrhoidum suppressione malum oriatur, sapheua in pede aperienda Postea ad cephalicam veniendum,ut quod in capite zeceptum est, vel proxime in id mouetur, educi valeat.
145쪽
Vnica phlebotomia ad huius 'affectus curationem utplurimum non sumit, sed bis, ter & amplius in principio , vel augmento morbi, pro humoris copia& conditione, aegrotantis aetate, temperie,& viribus,
Si febre continua laboranti phrenitis superuenerit, ut non raro fit in earum febrium augmento, vel statu. naturam errantem , & materiae morbi scae malignitate perturbatam , bilios ,s humores ad caput transmittere, licet antea ratione febris sanguis detractus fuerit, repetenda est venae sectio. Sed quia vires a febre,& praegressae uacuatione debilitatae sunt, parcius sanguis detrahendus est. Ideo tunc temporis vena cephalica aperiatur, vel si vires id non serant, saphena in pede uno, vel utroque, cuius venae in talibus morbis apertio plurimum utilitatis affert. Neque minoris tamen est essicaciae haemorrhoidum apertio per hirudines. In omni autem venae sectione , quae praesente deliriost, hoc obseruandum, ut foramen non amplum fiat. Sic enim vulnus cito coalescit, quod etiam accurate obligandum est, ne ab aegro dissoluatur. Tum ad promptiorem Coalitum utile erit emplastrum ex aloe , albumine oui, & pilis leporinis paratum applicare. Post venae uectionem prouocetur somnus. Nam si Isanguine euacuato procedant vigiliae, de nouo accensis humoribus aeger ferocior euadit. Conciliatur vero somnus tum repellentibus' remediis sincipiti admotis, tum ctiam refrigerantibus,&hypnoticis,quorum seriem infra proponemus. Cum venae sectioni non est locus ι cucurbitulae cum scarificatione prolanda applicentur , primo partibus inscrioribus, postea superioribus. Tum etiam cucurbitulae non scarificatae cruribus, & aliis partibus appli
146쪽
Cap. XI. De Phrenitide. III Frictiones in iisdem partibus, & ligaturae in tibiis celebrentur reuulsionis gratia. Vesicatoria etiam scapulis,& brachiis utiliter admoueri poterunt. Clysteres singulis diebus iniiciantur, ex refrigerantibus , & humectantibus parati : his enim humorum
acrimonia temperatur , eorumque motus ad inferiora promouetur. Eorum autem formula talis esse poterit.
Radicum althaeae S. i. foliorum maluae, violarum , lactucae, parietariae, betae , an a M.j. florum nym- iphatae , & summi t. anethi, ana P. i. prunorum par.vi. Coquantur in aqua hord. In colaturae m. j. dissolue cassiae recenter extractae,& diaprun. simpl. ana 3. vi.
sacchari rubri 3.j. fiat clyster. Huiusmodi cly steribus ne misceantur olea, quia fa-eile inflammantur.
Purgatio in phrenitide primaria , quae scilicet alteri
morbo non succedit, nullo modo conuenit. In ea vero,
quae febri continuae superuenit, aliquando confert. Si nimirum magna sit cacochymia ,& phrenitis incipiens: tunc enim materia est errabunda, & pro turgente habetur, atque adeo ex consilio Hipp. aphor. . sech. l. per initia statim euacuanda est. Purgatio autem debet institui ex decocto refrigerante, cum purgantibus benignioribus, ut senna, rhab. cassia, tamarindis, catholicone, & syrupo rosa O. . Statim vero post venae sectionem ad repellentia veniendum est , quae humorum ascensum impediunt, caputque refrigerant. In hunc finem oxyrrhodinausurpantur, quae ex oleo rosiaceo, & aceto ab antiquis componebantur. Recentiores vero aquas stillatitias, &succos herbarum adiiciunt;& magis vel minus refrigerantia ac repellentia fiant, prout magis vel miniis fluxio, & inflammatio urget, cui rei diligenter attende
dum est. Ided plures eorum sormulas hic describemus,
147쪽
xi 2 Praxeos Mediea Lib. I. ut casibus particularibus aptiores eligere possimusna Ol. rosac. iij. aceti rosae. 3. i. aquae rosar. 8c plantaginis ana ij. Ad moueantur sincipiti raso , &temporibus cum pannis quadruplicatis Vely. Aquae rosar. J.iiij.olei rosac. 3. ij.aceti rosiac g. g.
albumina ovorum n. ij. conquassata misceantur. Vel V. Ol.violar. rosar.nymphaeae,ana 3 si . aquae rosar.lactucae,semperuiui,ana 3. ij. aceti A. si ' Misce. Vel Succi lactucae,portulacae, lolani,vmbilici Veneriana L. ij. ol. rosac. J. iij.aceti rosae. ἶ.j.Misce. Vely. Ol. rosac. omphae. 3. i. g. unguenti popul . recentis, s nam vetus calefacit) 3. i. aceti rosac. 3. g. alisbumen oui n. j. Agitentur Omnia simul, excipiamur stupis cannabinis, & applicentur. Lac mulieris quae puellam peperit cum succo lactucae , & oleo rosiaceo subactum , instar oxyrrhodini admotum , mire delirium sedat. Circa huiusmodi refrigerantia hoc obseruandum, ut caute, & cum iudicio usurpentur,cuin cerebrum suapte natura frigidum sit,& membrum princeps,ac metus sit,
ne diuturniori horum remediorum usu aeger in contrarium affectum , scilicet comatosum inducatur; praeseristim si senex fuerit, aut admodum debilis. Ac licce nunc longiori , nunc breuiori tempore eorum usus continuandus sit, tamen circiter ad dies tres potest
definiri. Vt velli ista medicamenta non facile dissiuant, si
que oculos & faciem, aliasque partes inquinent, coro na ex panno lineo,vel lana conuoluta anteriori capitis parti imponatur, ut caput circundet i, parte anteriore, in media fronte ; ex lateribus , supra aures , in parte posteriore, versus occiput, & in medio coronae remedia applicemur. Ista vero remedia , iuxta Gal. praec Ptum a. de com p. med. cap. a. hyeme actu calida, vel - Lepida,
148쪽
Caν. XI. De Phrenitide. Ir tepida , aestare frigida applicanda sunt. In sene tamen
aut debili melius est numquam actu frigida admouere. Si inflammatio ad cutem, & partes exteriores vergere videatur, quod nonnunquim accidi ζ, tunc temporis a repellentibus, praesertilia fortioribus, abstinendum est , ne materia ad cerebrum repulsa grauius malum efficiar. Ad humoris quoque ad caput fluentis impetum intercipiendum, fasciae aqua rosia r. & aceto madidae inter initia collo circumiiciendae. Caustica tibiis admota humorum revulsionem ad inferiora plurim tim adiuuant. Interim dum haec fiunt,qtue totum corpus, & praecipuas partes refrigerant, tum interna, tum externa , in usum reuocanda sunt. Interius usurpari poterunt tulepi,emulsiones, & et chiaria. νί. Aquar. lactucae, portulac. rosar. & papau. rhoea-dos , ana j. iij. strupi violac. & grauat. ana salis prunellae 3. iij. Fiat tul ep. pro iij. do sibus,bis aut ter in die sumendis. Vel Fol. lactucae, portulacae, plantag. ana M. ij. stbr. nymphaeae,& violar. ana P. j. Coquamur in aqua hord. ad m. j In colat. dissolue syrupi violac. 3. iij. salis pranellae 3. iij. Fiat tulep. pro iij. dossibus. Iulepis perpetud praeter salem prunellae, optimum erit spiritum sulphuris, aut vitrioli admiscere ; his enimbit is feruor optime temperatur. V. Quatuor seminum frigidorum mai. mundat. 5.vj. sem. papau. albi Vij. aquae hord .m si .aquar. lact.& nymphaeae,ana 3. ij. aquae rosar. f. j. Fiat emulsio secundis arrem pro duabus dosibus,addendo strup. violac. 3 M. Conseruae violar.& rosar.ana J.j. conseruae flori 'nymphaeae, & caulium lactucae condit. an a S. si . puta. - et ii elect.
149쪽
xr4 Praxeos Medica Lib. I. electarij diamarg. frig. 3. 6. Cum strupo violaceo, fiat
Parari etiam potest electuarium ex sem. papau. albi inmortario marmor. contulo, bc cum saccharo permixto, quod diacodium album potest nominari; humores calidos , & acres temperat, & somnum conciliat. Fit ex sem. papa v. i. contusa cum tantillo aquae rosar.deinde adde sacchari j. ii. vel utriusque partes aequ ales. Exterius vero admouentur epithemata refrigerantia
rae P. vi. Fiat epithema cordi.
V. Aquar. lactuc.& rosar. ana 3 iij. aquarum endianiae & portulac. ana 3. ij. aceti rosac. J.j. sint ali albi ,rubri , spodij, ana Θ.j.camphorae,& spicae nard. an a gr. vj. putu .electar ij diarrhod. abbat. 5.j. Fiat epithema hepati. Item hepatis & lumborum regio inungatur sequenti
V. Vn uenti rosetc. S. i. g. cerati santalin. S i. succi
lactuc. & olei rosac. ana 3. si. Fiat lini mentum. Pectus etiam oleis relaxantibus , ut violaceo inuningatur. Testes linteis oxycrato malidis inuoluantur , vel quod erit praestantius, aqua rosarum cum tantillo aceti usurpetur. Lotiones pedum ex decocto refrigerante actu calido commendantur: nam calore humido eas partes relaxat,& humorum motum ad inferiora promouet. Frigiditas vero illius potentiaIis per neruos toti corpori, & Cerebro in primis communicatur , somnusque conciliatur. Illius autem formula talis est.
M. Fol. violar. maluae, silicis, vitis, nymphaeae, ana
150쪽
Fiat decoctio ad usum dictum. Aqua pura ad lotiones pedum susscere potest,& si in
ea sub gida pedes aegrotantis mergantur per tres, aut quatuor horas .eu a delirio liberat,eique somnu cociliat Similem effectum praestat sedum maius contusum in star cataplasmatis, & plantis pedum admotum ἔ tum etiam cucurbita contusa, & eodem modo apposita.
Odoramenta etiam naribus frequenter admota cere-btum refrigerant insequentem modum' parata. Florum violarum,nymphaeae , ana P.j. rosar. P. ij.
fantali citrini Θ. j. Ligentur in nodulo raro, qui aquaxosar. aspersus naribus offeratur. Vel 2 Santali citrini, flor. rosar. nymphaeae, ana 5. j. Camphorae P. ss. Includantur in vase angusti orificii cum aqua rosar. & supra ignem ebulliant, vaporque naribus
Quia vero in hoc affectu vigiliae maxime urgent, omni arte somnus conciliandus est , ab ipso morbi initio. Cui v sui non patum consetnnt repellentia medicamenta antea proposita. Plaesertim si ante Oxyrrhodini admotionem caput oleo violaceo frigido perfundaturi quod in vigiliis maxime proficuum est,tum etiam conis uulsionibus ex hoc morbo oriundis. Id ipsum tame a efficacius sequentia praestare poterunt. Capit. papau. albi cum sem. n. vj. florum nymphaeae P. ij. Contundantur omnia , & cum aquae rosar. α lactucae q. s. Fiat instar cataplasmatis, quod fronti applicetur duobus linteis inclusum.
Nota in medicamentis somnum conciliantibus acerum non esse permiscendum , nisi in quantitate paucissima, quia vigilias excitat, Vel V.Flor.lactu.M.j. si .rosar.M.ss.sem. papau. albi F. g.