Institutio astronomica iuxta hypotheseis tam veterum, quam Copernici, et Tychonis. Dictata à Petro Gassendo regio matheseos professore. Eiusdem oratio inauguralis iteratò edita

91쪽

in Sphaera concipias, tum concipi quemadmotam singuli Incolarum terrae suos habeant, quos dicuntia εα- , quasi dicas Circumcolas; quasi Aduersia colas & A--μα, 'uasi opposita habenteis mestigia ; seu si quas Incolas oppositae terrae ; nisi quod degen

tes directe sub polis quod in parallelo nullo lini J

A ntipodas solum, seu Antichthonas habent. Nam alioquin Perloeci quidem inuicem dicuntur, qui sub eodem sunt Parallelo , sed speciatim tamen, qui ad parteis meridiani oppostas, hoc est in diuersis apolo ad polum semissibus. Aniceci, qui subparalle

eis, cis, ac vi ra aequatorem seque disitis ; sed ad ean- .dem partem meridia ni acceptis. Antipodes, A ntici thonesve, qui sub aequidistantibus quidem utrimque ab aequatore , sed ad parteis tamen meridiani opposi

tas sitis. ..

Notum vero est pro hac situs incolarum diuersia

late, eam varietatem dierum, noctiumque, & tem p

satum contingere, ut Peri oecis quidem sint diuersis temporibus dies, &nox sed iisdem aestas, ac hyems: Anio cis vero dies, & noviis denari sed aestas, ac hyems diuersis: Antipodibus denique diuersis omnino ta s. dies, & nox, quam aestas,& hyems. Addedum quoq; Incolas Parallelorum omnium intra Tropicos coteratoria appellari solitos , qtias utrunis; umbram habeteis meridianam videlicet quate nus Sole exsistente ad Boream, umbram habent versam ad Austrum, & exsistente ad Austrum, habent versam ad Boream. Incolas vero a Tropicis inclus-ric ad Vsque Polareis, 'κ-, quasi habenteis alteram

92쪽

Αsrno vo M r c ac rib. I. V .. si plum ii, rum sui nos habemus ad Boream in Euc'ue adeo spectare,quod habet Lucanus de Arabibus initii Jorridam degentibus, & ad Temperatam appulsis,

Ignotum vobis, Arabes, uenistis in or em bras mirati nemorum non ire sinistras. Incolas demum a Polaribus ad-vsque Polos incidasiue, ni ij/i- , quasi, Sole non occidente, umbram habenteis circum-asiam per omneis plagas horizontis. Di co Sole non occidente i quoniam cum, exceptis iis;

qui sub polis sunt, Sol interdum caeteris & oriatur; Moccidat; ij possunt illo tempore in Heteroscijs halberi:

CAPUT XVIII.

De Crepusculis , c ae ad horiontem in quo is hiarae situ visentur. CV o s i A M Primi mobilis motus, qui circum

ductione Sph re declaratur, Siderum ortum', oc occasu m, prout aes horizontem resertur, inducit, ideo de ortu, occasuque consequenter dicturis, praemittendum est aliquid de Crepusculis, & Refractio nibus ad Horizontem obseruatis. Imprimis vero Crepusculum nihil est aliud, quam csepena illa, seu quasi dubia, vel media lux , quae latii

ante Solis exoritim in regione orientis apsaret, ac Aurora speciatim vocarur; quam post Solis occastimin. regione occidentis, & Crepusculi nonien retincn

Causa illius est Atmosphaera, seu regio Vaporum, qua Terra quasi circum estitur , Ea quippe prod in

93쪽

jΣ . INSTITvTIO. Nis etior, quam extremum terrae conspicuum, tum citiua Mane recipit, tum serius vespere amittit degentis imfra horizontem S olis radios, as illos restectens ad nourr aetat, lucida videatur.

Nempe, si pulli essent vapores, sed purissimus -llim aer i . nihil plat e lucis , fue ante exortum, siue

post occasum Solem cerneremps, verum transitus fieret ex teneb is meris ad 41Rrn in lucem , Mc diurna .luce ad xenebras meras.

Obseruandum est autem, initium matutini, de st-nem vespqnini Crepusculi tum contingere, cum Sol est infra hoozontem octodecim plus minus gradibus, secundum verticalem circulum, perpendiculariterve acceptis. quia quanto minus Sol ab borizonte abest, tanto amplius ex Atmosphaera supra horizontem exstante illustrat , deo tanto quoque fit crepusculum clariu Praetereo deductum heinc fuisse, Altitudinem At- mosphaerae supra terram esse o. circiter Italicorum millianum: tametsi videtur esse Jo ge minor, Quoniam prima illa, ultimaque lux esse non directe a S

Je, sed per reflexionem ex partibus eiusdem Atmosphaerae inferioribus factam, potest. Adnoto potius Crepusculum ideo inSphaera recta breuissimum esse, quod in quocumque parallelo sit Sol, Ascensus, descensusque eius perpendicularis sit, do gradus illi octodecim ut in verticali, sic in parati telo pr0xime absumantur. In Sphaera autem 'bliqua esse Crepusculum prolis Atris, quod arcus paralleli interrunctum ori uri, Oc-

94쪽

A sτη om o M r on Lib. I. 13 casve solis in uno venicali, & punctium gradus de-etim octaui in alio verticali, interceptus, obliquὸ se habeat, sitque adeo octodecim gradibus prolixioriunde &ouia per aestatem prolixior, quam per l,

mem est, ni, ut crepusculumaestiuum prolixius, quam hyemale sit; & in hac Vrbe, exempli gratia, cum per hyemem non accedat ad horas duas, accedat tamen per aestatem proxime ad quatuor. Quin-etiam obseruati potest, continuari in hac Vrbe vespertinum crepusculum cum matutino per dies octo ante,&totidem post aestiuum Solstitium; sicque ne in media quidem nocte crepustulum deficere, quod tunc non demergatur Sol totis gradibus 8. intra horizontem, sed in ipso quidem Solstitio de-isiciant minuta 2O.

Nihil utem est opus admonere Crepustulum iri

.continuatum per dies tanto plureis, &i euasurum cetiam in media nocte tanto clarius, quanto Sphaera fuerit obliquior, quod Sol sit tantotropius ab horib onte abfuturus, ovousque supra horizontem circuia tum perficiens sub Polari nempe circulo, & vltra diem ut continentem, ita sine ullo crepusculo creet. Praetermittendum porro non est, obliquitatem hinaizontis, & parallelorum inaequalitatem causam fieri, ut cum maximum Crepusculum per aestiuum Solstiti in sit longissimum, non sit tamen breuissimum per Solstitium hibernum, sed in hac quidem Vrbe euissimum sit sub diem primum M xcij,& sib duo

decimum Octobris. Jn Sphaera demum Parallela esse continuum Cre

95쪽

dens non citius, aut ascendens non tardius ab hori: ffonte absit i8. gradibus secundum verticalem acce

pris.

, t dira di

De Radiorum sidereorum Refructionibus, quae adhorizontem l . ' contingunc. ,- D Refractiones quod attinet; cum notum uri sit radios transeunteis obliqueex medio rar aere in densius, refringi, & Versus eum radium, qui perpendicularis habetur, deflecti veluti ex opposito transeuntes ex densiore in rarius refringuntur, & abeunt ab eodem perpendiculari ) Eapropter & Solis, caeterorum Siderum radiDdum ex Hirissimo aeth rein iam memorataim Atmosphaeram incidunt obla. que, ac transiituri per ipsam stini, restinguntur verrusus perpendicularem, seu versus illum radium , qui

dirigitur ex Sole versus centrum ter ., quod idem cum centro Atmosphaerae est.. 1'

Et quia tendentes versum nos radii sunt tum maixime versus perpendicularem obliqui, cum Sidus est in horizontes idcirco tum sit maxima refractio , ea que euadit, in Stellis 'videmininutorum 3o. in Sole autem, A Luna yy au 3 . ac deprehenditur tantis minor, quanto Sidus evectius csti ad eb ut Stella vi tra vigesimum, Sol, & Luna: vltra aut 38. gradum altitudinis, sensibilem nullam refractionem patiam

96쪽

Sol, v. c. in horizonte constitutus & per radium re fractum visiis, Vpareat nobis 3 . aut proxime minutis altior, quam reuc ra sit, quam appareret, si subi tis vaporibus, diretio radio conjiceretur ; & climipsius diameter dimidij gradus , sin minutorum 3 o. st, ideo possit videri totus, cum est tamen totus reue-ia infra norizontem.

Id perinde fit, ac dum pbsito in fundo pelvis calculo, caput ita firmas, ut labium pelvis obstet, he caJculum videas, quem sis tamen aqua infusa visurus, calculo licet, oculoque immotis: Nimirum, qui cadius directus desinebat prius 'in frontem, ita rerrinetur transeundo ex aqua in aerem, ut allabatur ocu- , calculumque ipsi visibilem faciat. Ex hac interim causa est, cur interdum Luna Eclipsin patiente propter terram ipsi, Solique interpo sitam, virlimque tamen Luminare supra horizontem exstans ob seruetur; Scilicet utrumque est reuera limsra, licet propter radios refractos super-exstare apta

pareat.

Ex eadem etiam, cur in Noua Tembla post noctem continuam duorum mensum, ac semissis, Hol. landi Solem recuserarint aliquot diebus maturius, quam merito exs 3ectaretur , hiniosphaera videlicet speciem illius euenente. Praetereo autem obliquitatem, qua species solis in Atmosphaeram respectu nostri allabitur, causam esse, quamobrem Sol horizonti vicinus, non praxisi orbicularis , sed ellipticus, ouatave specie appareat

97쪽

IN TITUTIONI sperpendicularem nempe diametrum transversa eo tractiorem habens

VT iam de ortu, Occasuque Siderum aliquid

dicamus, is distingui solet uniuerso duplex, Astronomicus, & Poeticui. Non quod istum qu que Astronomi non curent , sed quod Poetae telum, ireliquo neglecto, potissimum usurpent Et Astronomicus quidem ortus, Occasusque, eum nihil aliud sit, quam recta, obliquave Alcenso, & Descensio penes AEquatorem spectata , ideo cum iam dictum do rectit obliquaque Ascensione

sit: non est, quorsum heic nos quicquam moretur. Poeticus autem attenditur, vel senes Horizon rem, supra quem emergunt, aut infra quem deme guntur Sidera ; vel penes Solem, acutius radios reluqua Sidera aut liberantur, aut occultantur. Qui porro penes Horizontem attenditur , distin suitur duplex : alter scilicet Cosmicus, alter Acronychus vocatur. Cosmicus, seu quasi Mundanus tam ortus, quani

occasus est, qui spectatur proprie circa ipsum tempus exorientis Solis nempe quas tunc Mundus, seu Naturae facies instauretur. 3 Nam si quod Astrum oritur, quo tempore oritur Sol ; id dicunt Cosmi oriri. Et si rursus quo tempore Sol oritur hoc enim inculco,

98쪽

As TRO NOMIC E Lib. I inculco, ut caueatur confusio) aliquod Astrum occi dici illud Cosmice occidere dicunt. Cosinico ortu intelligitur oriri Taurus Mense

Aprili, quo Sob in ipso exsistenti cooritur, iuxta il- .lud Virgilij, .

Candidus auratis aperit cum cornibus annum Taurus

Cosmico occasu intelliguntur occidere Pleiades per ipsum Autumnum, cum oriente Sole una cum Scorpione, in quo est, ipsis in Tauro sitae horizonatem ex aduerso subeunt, iuxta illud eiusdem, Ante tibi Eoae Atlantides ab standantur, , - - Debita quam Fulcis committas semina. Dico autem proprie: quoniam volunt etiam Con mice oriri,& occidere stametsi minus proprie) quod 'Astrum oritur, occidit ve interdiu, seu donec Sol est

supra horizontem.

Acronychus autem tam ortiis, quam occasu est; εqui spectatiar proprie circa in sum tempus occidenti Solis, seu iniiij noctis, unde fustum nomen depra uate nempe Chronicum appellant.) Nam, si quod Astrum una cum Sole occidente occidit, occasus est Acronychus , &, si quod iterum occidente Sole hoc enim etiam heic inculco) ex aduerso oritur, Acronychus habetur ortus. DAcronycho ortu intestiguntur oriri per Autum- num Pleiades , coorientes scilicet Tauro, in quo Vidi ctum est, sunt sitae, donec Sol in Scorpione degens exaduerso occidit, juxta illud Ouidij, H

99쪽

siuatuor Autumnos Pleias orta facit. Quo loco vides obiter, eundem Autumnum exprimita .Virgilio quidem per occasum, ab Ouidio vero per ortum earundem Pleiadum. Sed videlicet prout ille occasum Cosmicum intelligit; Pleiades enim per illud tempus mane occidunt: iste ortum Acronychum; mdem enim tunc vespere oriuntur. Acronychi occasus ratiora sunt exempla , inam quod volunt quidem Sagitarium intelligi occasu hoc occidere,cum Lucanus expressurus crepusculum,p xime aestiuumSolstitium, ait, . Nam Sol Laetia tenebat Sidera, Hicino cum lux altissima Cancro est, Nox tum Thessalicas urgebat parua Sagittas; constat nonIosse Sagitatium occidere tunc,nisi COLmicrioriente inta Sole cum Geminis ; ac sortiri dumtaxat posse occasum Acronychum, dum Sol est in ipso , ac una cum eo occidit. Dico vero etiam heic proprie; nam minus proprie appellant ouam Acronyclium ortum, α occasum iliatum, qui per noctem fit, seu Sole versante infra hori

rontem.

Nota proinde posse tam ortum, quam occasum Colmacum appellari Matutinum; & tam ortum

fi di occ sum Acronychum, dici Vespertinii

100쪽

et .

De ortu, Occuseque Siderum Heliaco Qui penes Solem attenditur reliquorum Side rum ortus, & Occasus, is ab ipso Sole, qui Hraecis estis io , Heliacus vocitari sole Occidere porro Heliacὸ illud inrum dicitiar,quod, cum prius mane, vespereve cv iceretur, ob sui a Sole infra horizontem versante distantiam, conspici deinceps posse desinit, ob Solis viciniam , ipsiusque Astri immersioneim in Solareis radios, Ut pote quorum splendore quicquid circumquaque est, obduci tur , &, ut sic dicam, evanescit. Oriri vero illud, quod cum prius foret, ob solis

viciniam, eiusque radios, inconlpicuum, conspici deinceps malari vespereve posse incipit, ob factam a Sole distantiam, emersionemqtie ex eius splendore. Causa autem, cur aliqua Sidera occidant maniL &oriantur vespere, est, quod stio per Zodiacum, seii in ortum motu velociora sint, qtiam Sol; sicque eum mane assequanitir, & vespere deserant Huiusmodi vero est Luna, quam constat stici in

ortu in motu vi mane subire, -Ves Pere exim ex ra

diis Solis. Causa cur aliqua occidant vespere, & oriantiumanὸ, est, quod Sol suo motu per Zodiacum sit ipsis velocior, sicque ipsa suo splendore assequatur vespe

Huiusmodi vero sunt tam Stellaricae, quam tresia ij.