P. Cornelii Taciti ... Ab excessu Augusti annalium libri sedecim

861쪽

86r P. CORNELII TACITI

niuiit. Quid enim si infirmiora horum te lrum templa credas,quia non rudi camento, cinformibus tegulis extruuntur, sed marmore rnitent γ auro radiantur 'E quidem fateor -- ό bis simpliciter, me in quibusdam antiquorum I uix risum, in quibusdam autem uix somnum rtenere, nec unum depopulo. Canuti aut Aris his Furnio oe Torauio, qusque alios in eodem tualetudinario haec o ' hanc maciem pros tibant. Ipse mihi Caluus cum unum oe uiginti, nut puto,libros reliqueri uix in una aut altera κοratiuncula satisfacit. Nec dissentire caeteros cab hoe meo iudicio uideo. Quotm enim qui ue o Calui in Asitium aut in Drusium legit at hero heuis in hominumsudisrum manibu3 uersans tur accusatio es,qκη in Vatinium conscribun- ατur,ae praecipue secunda ex bis oratio. nim ii uerbis ornata, ententi sauribus iudicuae- se commodata : ut scias ipsum quos Caluum iu/ d, tellexisse quid melius set nec uolutatem, quis subbmiua cultius diceret, sed ingenium ac fluires defuisse. Quid ex Caelianis orationibus' i nempe ha placent siue in uniuersa parte fa- μdium, in quibus nitorem altitudinem bo- virum temporum agnoscimus. Sordes autem ueraborum , O hians compositis, inconditisena ii, μου redolet antiquitatem. Nec quenquam adeὸ LMutiquarium puto,ut Caelium ex ea parte laus iidet, qua antiquus est. Concedamu Νηὶ L. CAE vi

862쪽

ζD η ORATOR. DI AI. 863 uri ut propter magnitudinem cognitionis, occupationes rerum, minus eloquentia effece, rit , quam diuinum eius ingenium ponula, bat, tam hercule quam Brutum philosivbia sua relinquamus. Nam tu orationibus minorem se fama sua etiam admiratores eius f tentur, nisi forte quisquam aut Caesaris pro Decio. Samnite, aut Bruti pro Deiotaro Rege, eaeterosque euiusdam lenti luminis ac temporis libros legit, nisi qui γ carmina eorundem

miratur. Fecerunt enim o carmina,in bibliothecas retulerunt, non melius quam Cicero.

at felicius, quia illas fecisse pauciores fiunt. Asinius quoque quanquam propioribus temsporibus natus sit, uidetur mibi inter Μωentos Appios puduisse. Pacuuium certe, γAccium nou Dium tragadsis, Aed etiam orationibus suis expressit, adeo durus γ siccuri

Oratio autem sicut corpus hominis ea demum pulchra es, in qua non eminent uena , nec a numerantur,sed temperatus ac bonus janguis implet membra et exurgit toris psos quoque neruos robur texit, decsr commendat. Nolo Coruinum insequi, quia non per ipsum suis quo minus latitiam nitorems nUrorum temporum exprimeret. Viderimm,inquam,tuduis eius uis aut animi aut ingeni, suo ceret. Ad Ciceronem uento , cui eadem trana cum

863쪽

86 P. CORNELII TACITI Illi euim antiquos mirabantur, ipse sisorum temporum eloquentiam anteponebat. Nee ullare magis eiusdem aetatis oratores praecurrit, quam iudicio. Primus enim excoluit orationem,primus uerbu delectum adtabuit , compositioni aertem: Deosque altiores attentauit, O quasdam flententias inuenit: utique in his orationibus, quis senior iam γ iuxta'nem uita composuit, ides, postquam magi, profecerat , usique experimentis didicerat , quod optimum dicendi genus es. Nam

priores eius orationes non carent uitiis anti,quitatis: lentus es in principiis, longus in narrationibus , otiosus circa exesus : tarde comomouetur,raro incalescit: pauci sensus optimus, O cum quodam lumine terminatur: nihil ex tempore referre possis: γ uelut tu russi aedif-ciosi mussane partes duraturus, sied nossetis expolitus o splendens. Ego aute oratorem sicut locupletem ae laudatum patrem familia non eo tantum uolo tecto tegi , quod Θmbrem ac uentum arceat , sed etiam quod uisym O oculos delectet: non ea flum inmui sispelle

ctile qua necessariis usibus sufficiat, sed etiam

sit in apparatu eius, in aurum O gemma, ut humere in manus aut aspicere sapim liceat: quaedam uero procul arceutur ut iam obliterata γ olentiar nullam fit uerbum uelut rubigine infectum, nulli Missus tarda γ inerti

864쪽

DH ORATOR. Di A L. ἴδε fructura in morem Annalium componantur: fugiat foedam insulseam furrilitatem uariet

compositionem, nee omnes clausulaου uno eo

dem modo determinet. Nolo irridere rotam fortunae, . ius Verrinum, illud tertio quoque jens in omnibus pro sententia positum esse uideatur. Nam hoc inuitus retuli, plura omisi, qua tamen seu mirantur atque expria munt hi, qui se antiquos oratores uocabant. Neminem nominabo, genus hominum Qua

contentus seed uobis utique uersantur ante ocu

los qui Lucilla pro Horatio, m Lucretium tro Virgilio legunt: quibus eloquentia tui A Udu

Bassi, aut Seruilii Noniani ex comparatione Sisinae aut Varronissordet, qui rhetorum nostrorum commentarios fasidiunt,oderunt, Calom mirantur quos more priso apud iudicem fabulantes auditores sequuntur, non populus audit, uix denis litigator perpetitur, adeo moestim inculi1 illam ipsam quam iactat sanitatem, sed ieiunio consequuntur. Porro ne in corpore quidem ualetudinem medici probant quae animi anxietati confinis sit. Parum est aegrum non epe . fortem O latum in alao i uolo. Prope. abes ab infirmitate in quo sola sanitra laudatur. vos ergo disertissimi, ut totinis, Mifacitis, tuus irates culum noHrum pulcherrimo tenet edicendi. Nam te Messala uideo latissima

qualue antiquorum imitantem. uos Ma-ι ι to ne

865쪽

866 P. CORNELII TACITIterne ac Secunde ita grauitati summum nito, rem Ο cultum uerborum miscetis ea electio inuentionis, H ordo rerum, quotiens causa possit, ubertas, ea quotiens termittitur) breuitas, is compositionis decor, sententiarum planitas: se exprimitis assectus , se libertatem temperatis, ut etiam si nostra iudicia malignitas oe snuidia tardaverit, uerum de uobis daturi sine poIieri nostri. Quae cum Aper dixisset, vir scitisne,inquit Maternus, uim et ardorem Aprinos 7ri ' quo torrente, quo impetu seculum no-srum defendit ' quam copiose, ae uarie Dexauit antiquos ' quanto non solum ingenio aespio ritu, sed etiam eruditione γ arte ab ipsis mustuatus est, per qua mox ipsos incesseret' Tuum tamen, Μψala,prsmissum ita mutasse non desbes. Neque enim definsiores antiquorum exigia

mus, uec quenquam nomorum, quanquam mo

do laudati siumus, his, quos insectatus es Aper, comparamus. Ac ne ine quidem ita sentit, sed more ueteri, aliis ue bis philosiopbis sape celebrato, sumpsit sibi contradicendi partes.

Exprime nobis non laudationem antiquorum

satis enim ii is fama sua laudat) βed causias cur in tantum ab eloquentia eorum recesserimus , cilm praesertim eentum xx. au-

nos ab interitu Ciceronis in hune diem effici ratio temporum collegerit. Tum Mesala : Sesquaru te prascriptum Drmam, Materne. N

866쪽

DE ORATOR. DIAL. 86 que enim diu contraicendum est Apro, qui primum, ut Vmor, non ' mouu, tauquam parum proprie antiqui uocarentur, quos satu consat ante centum annos fuisse. Μibi autem de uocabulo pugna non es , me istos antiquos, si,ue maiores, siue quo vilio mauult nomine aps

pellet, dummodo in confesso sit, eminentiorem illorum temporum eloquentiam tu e. Ne illi quidem parti sermonis eius repugno , si quominuo fateιur plures formas dicendi etiam isse, dem seculis, nedum dii crsis extitisse. Sed quos

modo inter Atticos oratores Demomeni trioluerit , proximum auιem locum Asbines,

nent , Omnium autem consensita haec oratorum laetas maxime probatur : sc apud nos Cicero 'uιdem cateros eorundem temporum disertos antecessit. Caluus autem, Asimus, Cae

' far, Caelius, oe Brutus sie iure oe prior bus sequentιbus auteponuntur. Nec refert, qui inter se specie differant , ct m genere consflutiant. At tristior Caluus, numerosior Ui- nim, splendidior Casar, amarior Catius, grauior Brutus, uehementior, O plenior, ualentior Cicero, omnes tamen eandem sanita

tem eloquentia ferunt: ut si omnium pariter libros iu manum sumpseris, quamuis in diuersis ingeniis, se quandam iudicis ac uolumi,us smilitudinem cognationem. Nam quod inriti a vicem

867쪽

868 P. CORNELII TACITI uicem se obtrectauerunt, oe supersunt aliquaepimiis eorum inserta, ex quibus mutua mas lignitas detegimr, non es oratorum uitium, Dd hominum. Nam γ Caluum Asinium γ ipsum Ciceronem credo solitos inuidere,oe liuere, in caeteris humana infirmitatis uitiis affici. Solum inter bos arbitror B rutum non mali nitate nee inuidia , sed simpliciter γ λ- genue iudicium animi sui detexisse. An inuid ret Ciceroni, qui mihi uidetur ne Caesari quiadem inuidisse' Quod ad Ser. Galbam C. Latium attinet si quos alios antiquorum agitare non de tit, non exigit defensorem, cismfiatear quadam eloquentia eorum, ut nascenti

adhuc nee satis adulta defuisse. Caterum si O, misso optimo illo, perfectissimo genere elas quentia, eligenda sit forma dicendi, malim hereule C. Gracchi impetum, aut L. Crassi matvoritatem, quam calamimos Mecarnatis , aue tinnitus Gallionis : adeo melivi oratorem uel

hirta toga induere, quam fucatis meretris eῆι uetabus insignire. Neque enim oratorius isti, immo hercule ne uirilis quidem cultus es, quo plerique ipsorum noΠrorum autores ita utuntur, ut lasciuia uerborum oe leuitate sententiarum, O licentia compositionis, MLirio, nates modos exprimant. Quo uix auditu fas

esse debeat, laudis gloria o ingenis loeo

merique iactant, cantarisaltaris commentarios

868쪽

DE ORATOR. DIAL. 86orios fisos. Vnde oritur ista foeda 'O praepoHera, sed tamen frequens quibusdam exclamatio, ut oratores nostri temere dicere, histriones disie, te saltare dicantur. Equidem non negauerim Casimm Seuerum , quem solum Aper no- v nominare ausus est, si bu comparetur qui poma fuerunt , posse oratorem uocari, quanquam tu magna parte librorum suorum plusuu habeat quam sanguino. Primus enim contempto ordine rerum , Omisia modestia, ac pω- dore uerborum , it sis etiam quibus utimur ars mis incompositus, sudio feriendi Alerunque deiecius non priuat, sed rixatur. Caterum, ut

dixi,sequentιbus comparatus, uarietate eruditionis , γ lepore urbanitatis, ' ipsarum uis rium robore, multum cateros superat. Quorum neminem Aper nominare, in uelut in aciem

educere sui tinuit. Ego autem experitabam, ut Bruto, A finio, Caelio γ Caluo, aliud nobis agmen produceret, plurseque uel certe totidem nominaret , ex quibus alium Ciceroni , alium Caesari . si uulis demum singulos opponeremus.

Nunc detrectasse nominatim antiquos OratO- res contentus, nemiuem sequentium laudare

ausu36ὶ , ni impublicum in commune. V ea ritum credo ne multos pseuderet , si paucos exscerpsi sicl. Quotus enim quisque scholata rum non bae sua persuasione fruitur , ut sie ante Ciceronem numeret, sed plane pos Gabinianum ἶ

869쪽

87o P. CORNELII TA cITI A t ego nou uerebor nominare singulos, quo se

cilius propositis exemplis appareat quibus gradibu, facta sit oe diminuta eloquentia . Apin

propera, inquit Maternus, oe polim exoluetromissum : neque enim hoc colligi desideramus, disertiorer esse antiquos, quod apud me equidem ita confesso est. Sed causu exquirimus, quas restitum tractare, paulo aute, plane nutiore

eloquentia γ temporum noΠrorum, miratus, aut equam te Ater offenderet maiores tuos lauces endo. Non sum, inquit, offensus a prima diseputatione, nec uos essendi decebit, si quid fisrie

aures ueHras perLyringit, O m sciatis hanc se eiusmodi sermonum legem , iudicium animi citra damnum aspectus proferre 'Perge , inquit

Maternus, de antiquis loquaris. Vetere antia qua libertate, qua uel maxu degenerauimus, quam ab eloquetitia. E t Me la , Non reconritas, Materne,causas requiris, nec aut ιεbi ipsi, aut huic Secundo, uel huic Apro ignotas, O tam mibi partes assignatis proferendi in medium quae omnes. Quis enim tenorat oe elas quentiam γ caeteraου artes desciuisse ab ista uetere eloria , non inopia hominum , sed desidia

iuuetituti, , γ netluentia parentum, O ino Ictentia praecipientium, c γ obliuione moris auistiqui ' qua mala trimum in urbe nata, mox ter Italiam se a iam in prouincias manant: quantuam nostra nobis notiora sunt. Ego de urbe

870쪽

urbe his tropi s ac ucrnaculis vitiseloquar, qua natos satim excipiunt, per singulos ata. iis gradus cumulantur, sit prius ae seueritate ac disciplina maiorum circa educandos firmaratasque liberos pauca praedixero. Iam primismseu, cuique filius ex casta piareute natus, non in cella emptae nutricis , sedgremio ac sinu matris educabatur, cui spracipua laus erat, tue vi domum, inseruire liberis. Eligebatur autem aliqua maior natu propinqua, cuius pro batis si eclatisque moribus , omnμ cuiuipiam familiae soboles committeretur, coram qua ne que dicere fas erat quod turpe di ita, neque facere quod inhoneHum factu uideretur.'Αcnovsudia moresque, sic i remissiones etiam tu suique puerorum, sanctitate quadam ac uerecundia temperabat. Sic Corneliam Graccho rum , sic Aureliam Caesaris, sic AEliam Augu- si matrem praefuisse educationibus, ac produx se principes libri os accepimu3. Qua discia plina ac seueritra eo pei tinebat, ut 6ncera Orintegra nullis prauitatibu3 detorta uniuθcutulque natura, toto statim pectore arriperetarιes honestis: γ siue ad rem militarem, siue ad iuris scientiam , siue ad eloquentia sudium inclinasset,idsolum ageret, id uniuersum bauriret. At nunc natus infans delegatur Grae ocula alicui ancilla , cui adiungitur unus aut

alter ex omnibus seruis plerunque uilissimus, ii nec