장음표시 사용
191쪽
Cana18o LIBER II. SECT. II. CAP. XIV. erodentem , intestinis plurisnym insesam In classem duplieem Scriptores plerique dysenteriam , temporibus saltem nostris, bipartiri consueverunt: in benignam nimirum , re malignam . Benign dicitur, quae , aut comitem febrem non habet, aut si habet, leniter admodum exardet. Ubi contra , qui dysenteria torquetur, valde febricitet, & tum praecipue, quum febris malignitatis prie seserat aliqua, saltem non ambigua, indicia, tum dysenteria nuncupari debet maligna . Quibus positis , non modo discrimen inter malignam ,& beniguam, verum etiam et utriusque dysenteriar satis superque elucescit diagnos s. Ueteres non miniis , quam Recentiores dysenteriam exoriri sibi suaserunt ab ulceribus quibusdam interioribus, quae tubulos intestinorum sanguiferos exedendo , sanguinem eliciunt; qui propterea guttatim depluit in eorum anfractibus, ubi sensim collectus, &una cum iacibus immixtus, magis magisque immutatur , corrumpitur, aceicit, si ve alio quovis pacto acris adeo evadit, ut, torminibus tandem excitatis , ex alvo profluens, inter iaces solatas, egeratur. Fieri tamen potest interdum, ut intus lacessitis, ob materiam , quandam mordacem, intestinorum tunicis, earumque fibris contractis , sanguiferorum oscula quodammodo prolatentur , atque adeo hiantia, quin uspiam ulcus intestinis in sedeat, sanguinem immittant, & dysenteriam faciant. Ex quo inferre rationi consonum est, dysenteriae causam proximam sitana esse, aut in ulcere,
tametsi levi, quod intestinorum substantiam aliquomodo exeserit; aut in laxitate quadam , sive potius sanguiferorum apertione, quae sive intus in intestino rum dehiscant cavo , sive rimas ibi faciant. Remota autem sita esse videtur in succis quibusdam pravis, qui in iisdem intestinorum anfractibus exudantes, tunicas
192쪽
hedant intestinorum ; vel in cumulata ex rebus perperam digestis labe , quae, aut ulcus secerit, aut quovis alio pacto parietes irritando, sanauiserorum tubulcia vitiaverit. De genere acutorum , eventusque propterea ad- Prognosu. modum incerti, babenda est dysenteria. Maligna, gravior semper , quam denigna . In senibus , crebrius funesta . In pueris, periculi plena . Quibus in media consistunt aetate, facilius evinci solet. Si cruore purum dejiciat aeger: si creberrime, atque anxius prae
ei puer si sudorem sundat frigidiustulum: si pervigil
vehementer sitiat: si una cum lacibus cruentis aut earunculas , aut tenuja quaedam , abrasa veluti minima ramenta excernat, vomitu praesertim, singultu , ac syncope aecedentibus: si mente alienus evadat: si ea demum Occurrant, quae labem intus contractam indicent malignam , id mortem in proximo versari, prae monere semper consuevit. Si tenuja exulcerentur in testina, quoniam longe atrociora exinde, quam si cras
se laedantur , insurgere deberent symptomata, id longe difficilius curatur, & necem quam sepissime molitur. Dysenteria ultra diem decimum quartum tametsi pr ducatur , dysentericos nihilosecius quandoque inteximit. Galenici plerique , quum tractandam sbi propo culti; nerent dysenteriam, mentem, & animum in id inte
de re maxime consueverunt: I, ut humores peccantes tum r svendo , tum deripando, ut ipsi ajunt, ne ad intestina confluerent, averterent: deinde, ut eos elue- Tent z ῖ , ut corrigerent: 4, ut intestinorum dolorem Ienirent: S, ut fluxum adstringerent: 6, ut ulcera demum extergerent. Quae tamen universa selis propemodum abQrbentibus , aeque ac diluentibus consequi posse , nos rati ; nil aliud pene, quam ea , ut dy-
193쪽
iga LIBER II. SECT. II. CAP. XIT
senteria recte curetur, adhibere existimavimus. Ablubtur proinde saepesaepius in die clysteribus alvus, quos
qud simpliciores, eo meliores ducimus fore . Parentur iecirco aqua simplici nuceriana, hordeacea, avenacei, ehalybeata &c. Non absimiles potiones abunde , ae frequenter propinentur. Prae caeteris, aut aqua praeis dicta nuceriana , aut justulum insulsum , aut aqua chalybeata, hisque similia,in quibus bolus, qui non procula nucerino Bnte educitur, solutus antea suerit, valde conserunt. Torminibus, quae in sestant, leniendis, sedandisque , optimae sunt decoctiones emollientes, emulsiones oleaceae ; quin immo et oleum quoque re cens , & sin. ign. expressum, tum ex amygd. dulcibus, tum ex semin. melonum &c., apprime conducit . Co serunt item optata, blande diaphoretica, necnon etiam diu retica. Utplurimum autem , quo juxta illud Hippocratis . fluxum suxu curemus , alvum adhuc Qlvere iuvat . Id autem blande, ae leniter praestare oportet ; quamobrem histe in calibus plurimum comis mendamus serum praeparatum in se sone tamarin d rum , myrobalanorum , rha barbari, & praecipue torrefacit, hisque similia; quae , ut ante innuimus , materiam peccantem postquam egesserint, alvum blande adstringunt. Id efficit quoque usius aquae tetulianae , villensis &c. tum epotae, tum clysteribus inditae. De aqua te tutiana satis , superque in capitibus praecedentibus verba secimus , non secus ac de radice I pecacu-anha, aliisque similibus non sortioribus emeticis, quae vomitum blande ciendo, universa alvi profluvia sistunt. Quum adsit febris , eaque vehementior exardeat, dummodo vires consistant, ne intestina infam- mentur , sanguinem ducere oportet . De diaeta, quum eadem serme ella debeat, quam pro diarrhoea curanda
ante jam proposuimus , non est cur hic plura adjici
194쪽
CHarinus perquam nobilis ad olestens, octavum &
decim una,qui nondum exegerat aetatis annum,sanguine scatens, optime temperatus, ac in omnibus bene
valens , seriantibus literarum studiis, quibus ab ineu te aetate non ingratis semper vacaverat; mense Se-Ptembri , relaxandi animi causa, in suburbium secessit; ubi varios postquam fructus recentes, eosque et immaturos ingurgitasset, modo gelidam, modb merum , iterum atque iterum superbibit. Die quodam, quum Per amoena spatiaretur, ac ludendo excalefactus, sub umbra platani juxta profluentem quum recumberet , Caeso subnubilo, tonitruum fragore, ac sulgorum splendore ex improviso roboare, & corruscare longe, late que cepit aer . Is valde pertimuit, & effugium iccirco meditatus, ab ea ingenti tum aquarum , tum grandi nis vi , quae imminebat, sese ut opportune eriperet, sestinat incessus, properat, ac plurimum insudans, specum tandem , quae in proximo aderat, multa inse-Aam uligine, celeriter ingreditur. Frigefit, & sudo- Te compresso, ac pedibus madefactis, ibi torminibus invaditur, quibus atrocissime diu vexatur . Hinc domum reversus febricitat, ac alvo soluta, sitis accedit intensissima cum maxima praecordiorum anxietate Supprimuntur urinae, ac alvi profluvio invalescente , biduo post, una cum iacibus solutis et sanguinem immixtum frequentissime dejicit; hac tamen lege, ut dejectionibus creberrimis tormina aliquantulum anteirent ό quae epigastrium prius pervagabantur , & i de per hypogastrium delata , flatibus erumpentibus,
evanescebant. Morbus interim augetur in dies, ma- .gis magisque infirmantur vires, sitis exasperatur, ma
195쪽
jor adhuc evadit nausea , dies, noctesque transigit irrequietus , ac de molesta quadam viscerum angustia conqueritur , qua intus se quandoque dilaniari , asstantibus indicat. Dies erat morbi septima, & opera medica nihil adhuc processerat, quum , nec clysteres, neque potiones tum diluentes, tum emollientes , nec oleum amygdalarum dulcium , quod ter ad uncias tres simpserat, aliquid profecerat; quinimmo et adeo invaluerat febris , ut, plurimum aestuans aeger, interdum deliraret. Pulsus durus erat. Genete, 8c oculi impense rubebant. Lingua, & fauces erant exhaustae. Imtumuerant hypochondria , & alvi fluxus aliquantulum restiterat. Quamobrem , vena in brachio soluta , aduncias o sto circiter sanguinis copiam imminuimus , ut
aquam interim nucerianam frigidiusculam, ad sui explendam , quam sepissime per biberet, potestatem facientes . Clystere emolliente prius injecto ac soli-hus postea emollientibus cum spongia anterius abdomini ubique admotis, id conditum A balsaminum , &stpori serum , postridie sumendum ei confecimus. Nocte, quae insequuta est , quae fuit diei nonae, placide obdormivit, plurimum insudavit, ingentem urinaequantitatem egessit, ac melius semper siubinde se habere cepit ; febris enim sith finem ejusdem diei nona
propemodum manuerat, torminibus longe minus infestabatur , atque alvi profluvium valde restiterat, neque lacibus excretis cruor, ut antea , abunde infundebatur;qui propterea levi quadam quasi tinctura ,
in superficie tantum, vix unquam ad diem usque decimamquartam deinceps insecit. Mox , & ad vires instaurandas, &ad tabem , quae iam inceperat, amo vendam, & ad succorum labem contractam omnino vel eximendam , vel corrigendam , lac asininum ea, qua in siequitur , ratione B paratum, per dies triginta
196쪽
praebuimus ; quo, et morbi reliquias prorsus sustulimus , & Optimam, firmamque valetudinem ei tandem
B R. b. radie. uncj., margarit. praeparat.drach. ij., ιτα asin. rec m. unc. viij. M., O cap. quotidie in A., m. Charinus dives erat. Hinc margaritas ei me- scripsimus. Caeterum reliqua viliora ab Qrbentia , uti sunt terra maceriana, terra sigillata alba, pulveres testaceorum , coralia prieparata , hisque similia, de quibus , S in se perioribus verba fecimus , & in sequentibus facturi sumus , eundem propemodum effectum praestare, ni fallor, potuissent.
ANIMADUER. AD SEMIOTICEN SPE ANTES
NUm in dysenteria ulcus affecerit tenuja, num crassa intestina ., id imprimis dignoscitur: a situ,
S intensione doloris, qui in torminibus excitatur; quique superius utplurimum , interiusque lacessire , atque acri us mordere deprehenditur tum , quum laeduntur intestina tenuia et a qualitate sanguinis eXcreti, qui quum profluit ob laesionem intestinorum tenujum. diutius intus in eorum anfractibus commoratur,ac stagna do magis concrescit, & iscibus intime insunditur: a temporis intervallo, quod a torminibus, quae sanguinis dejectrinem praecesserint, ad dejectionem cruentam quae tormina insequitur,intercedere let;longe minus enim temporis spatium intercedere solet, quum Virtium crassis insederit; & eo minus , quo intestinorum vitium propius ad anum accesserit . 1 Tom. IL A a ANN
gnoscitur, numerasta, num tenuia laedant tiatestina .
197쪽
186 LIBER II. SE T. II. CAP. XIV. ANIMADVERSIONES PATHOLOGICAE .
FIt quandoque , ut cruoris loco, sanguinem quendam tenuem , loturae carnis ad instar dilutum , profluentemque , una cum iacibus solutis immixtum , is qui dysenteria laborat, dejiciat. Quo in casu id dysenter genus a Ueteribus dicebatur uxus hepaIAeus , sibi suadentibus, alvi profluvium tum fieri hepatis vitio, ex desectu praecipue caloris innati ; qui ut pote admodum imbecillis , chyIum coquere , ac in sanguinem persectum vertere, nequiverit. In hoc mor-ho faeces , uti diximus , dejecis , quae plurimum solutae profluunt, cruentae quoque excernuntur, Ob serumptaefatum cruentum ς quod tamen nequaquam , nec aeque ut sanguis concrescit, nec frequenter adeo , &abunde, ut in vera dysenteria , profluit, nec adeo est acris; qui propterea parietes intestinorum interiores irritando, haud dolorem , sed sensum quendam oventris, Iumborumque pergravantem potius infert. FIuxum hepaticum non aliunde exoriri credimus, ni sia lymphae, seri, si ve pituitae copia , quae redundat in corpore affecto ; quaeque proinde unI cum sanguine in cavo intestinorum effusa , sanguinem dissuit, fluidumque facit; ejusque acrimoniam veI temperat, veI saltem enervatis Enim vero fluxibus hujusmodi sero risive potius ichoro robnoxios, pIerunque vidimus cacheticos , in quibus ex coctionibus pravis aquosa, cruda, ac pituitosa cumuIatur coIIuvies quapropter iis, qui id generis profluvium patiuntur, palpebras infla-σi, crura tumefieri, hydropem , ac tabem adventare , observavimus. Praeterea fluxus hepaticus tametsi raro admodum in Praxi medica occurrat, successisse tamen
quandoque deprehenditur sub finem magnae alicujus ,
198쪽
ae pervicacis aegritudinis; quae partes fluidas, aeque ac solidas pene universas pridem in secerit, coctiones Omnes infirmaverit, depravaverit, ac plane subverterit. Hinc fluxus hepaticus qualemcunque in vaserit, eoquod nullam propemodum curationem admittat, propediem interimit.
AMAE ANIMADVERSIONES PATHOLOGICAE.
IN fluxibus hujusinodi per alvum sanguinolentis Quid sit rhexis, intestina laedi possunt duplici ex causa: interiori
videlicet, & exteriori. Interior est, quum aut sanguis, aut serum , aut lympha, aut alius quivis humor, qui per tubulos intestinorum dirimitur , vel acris factus, tubulorum parietes exedat; vel exuberans, membranas continentes disrumpat, aut Oscula laxet, aut meatus minimos , live spiracula explicet, ex quibus in cavum intestinorum aut defluat, aut instillet, aut exudet. Exterior est, quum sive alimenta ingesta, sive succi , aut sermenta digestionis , ob labem quandam contractam , parietes intestinorum interiores a ficiunt , ibique ulcus inducunt. In quo autem id praecipue adnotandum , causam hanc utranque , quoniam
viscera praecipua ladit, pari semper cum periculo, si
modo in iisdem agat circumstantiis, oeconomiae corporis humani vitam habentis officere; liquidem ex utraque , febris, intestinorum inflammatio, gangraena, convulsio lethalis, exuberans sanguinis defluxus, ac tandem interitus facile contigere potest. Utraque fluxum, tum cruentum, tum hepati cum aeque producere posse, videtur; eo tamen di rimine, ut exterior tubulos singui seros aperire , nonnis scindendo, aut erodendo,
possit. At interior, si Anatomicis plerisque fides ha-
199쪽
188 LIBER II. SECT. II. CAR XIV.
benda est , haemorrhagiam sacere valet, aut Vasorum membranas recidendo, aut oscuIa dilatando, aut me ius minimos , sive parietes continentes impellendo, explicandoque, sive , ut melius dicam , rarefaciendo. Ex quo sectum esse, videtur , ut effusio sanguinis, fieri modo dicatur per Mexin , modo per anastomo , modo per diapedola . Rhexis est, ubi parietes vasiOrum recisi , exesi, distissi, aut alio quovis pacto laceri, rimas faciunt, & ianguinem contentum egerunt ό tDmetsi revera, ubi exesi sunt, diabrosis dicatur. Anastinmosis est , ubi tubulorum ostula , quibus venae potissim sim ,& arteriae in extremis uniuntur, ac plane in junguntur , dehistunt, ac humorem contentum emi tunt. Diapede sis est, ubi, membranarum spiracul Mminimis amplioribus factis, explicatisque, humor
contentus exudat. Hic tamen, ne res medicas comsundamus, plurimum animadvertere refert, anastinmosin tum a Veteribus, tum a Recentioribus. , inter
quos Hippocrates praecipue, Galenus , Hotarannus, .Bartholinus, Blan cardus, aliique complures, tu contr&ria signifieatione frequentissime usurpatam suisse; accepta est enim pro mutua vasbrum extremorum , sive is ejusdem , sive diversi generis, unione, appositione, ut melius dicam , conjunctione ; de quo tamen Lexicographos cousiuita-
ALIAE ANIMADVERSIONES THOLOGICAE.
mydsit me aepenumero in aIvi fluxibus contingere quoqueo solet, ut reliquis universis intestinis plane illa sis, humor quidam peecans , aeris, & mordicans exudet ex glandulis interioribus intestini recti , aut stagnando , intus inter plicas tantam sibi. contraxerit labem,
200쪽
DE DTVNTERIA. I 89. ut membranas pungendo , eas permoleste assiciat, ac nisus proinde irritos egerendi, & permolestos, sive tenesmum producat. Tenesmus nihil aliud est , quam assidua ex almo egerendi cupiditas , aut nisus, eum dolare , sise cum sensu quodam moleso , qua, vel nihil propemodum , vel mucorem fuendam perpaucum excern mus . Affectionem hanc excitare potant etiam vermiculi quidam, ascharides nuncupati,qui in cavo eiusdem intestini recti, inter easdem plicas delitescentes, ejus substantiam mordicant, ac fibras irritant; quae pro
Pterea contractae, contrahunt intestinum , ac conatus
infestos, aeque ac prope irrito, dejiciendi , excitant. Propὸ irritos, inquam; quoniam , uti diximus , mucor quidam exiguus, & nonraro item cruentus, tenesmo non semel excernitur. Ejusinodi affectio in pueris frequens est ex praedictis ascharidibus; atque eo in casu
facile curatur , si, quae vermes enecant, injiciantur ... Dissicilius , in adultis praesertim, ut et in senibus, si ab humoribus pravis, qui ex glandulis insudant. Deploratam propemodum eam dixerim , quae ulcus insequitur ; uti contigisse olim in Tito Pomponio Attico accepimus a Cornelio Nepote , qui viri illius vitam, aeque ac mortem graphiae digestam Posteris tradidit. Tali modo, quum septem, O septuaginta annos complesset, atque ad extremam senectutem non minals d anitate , quam grati , fortun0ue eresisset multas enim haereditaIes nulla alia re , quam bonitate, es comst uuIus ) tunc que prosperiιate usus esset valetudinis, ut annos triginta Medicinε non indiguisset ; nactus est morbam, quem initio et ipse, ct Medici contempserunt,
nam putarunt esse tenesmon : eui remedia celeria , fac Itaque proponebuntur. In hoc , quum tres menses sine ullis doloribus, praeterquam quos ex euratione capiebat,