장음표시 사용
61쪽
xum: At inquam,ad inuetionem med ij, distributio quaestion uin & consideratio nil adiuuat: una communis estinuentio med ij, vel ab Aristotele ipso in illis ipsis P sterioribus tradita de caussis, factis,subiectis, adiunctis, unde sunt distributiones & definitiones, Aristotcles non secit aliam primae, aliam secundae, aliam tertiae aliam quartae quaestionis inuentionem : Inutilis igiture ii iita partitio, quia nihil ad finem confert, quia cleniacue ad logicum v sum non es necessaria: non adeo catholica. Grammaticus Grammatica res omnes loquitur,quo genere quaestionis quaesitas , nil laborat: Sic &Logicus rem omne disputat, qua specie quaestionis res quaesita sit, non attendit: nec ullum habet ad eam selectum vel inuentionis vel dispositionis catholicum priceptum: Non disputo partitionem vitiosam esse, quia praeterea multa qu rantur,x t,Vbi quando,qualis,qua tus: non disputo daalecticae artis usum ess e frequentissimum, ubi nil quaeritur, ut in principiis & omnibus tiropositis per se manifestis: at doceo partitione inutis em esse,quia nil adiuuet ad inuentionem medb: Denisque catholicum non est, ait Aristoteles, quod comm ne,quod generale sit,specialiter docere: Ergo haec ai' dicticae quaestionis distributio tollatur. Partitur deinde Aristoteles qua tionem dialecticam primo Topico in partes alias quatuor, te accidente,genere, proprio, definitione : Non disputo partitionem hanc etiam vitiosam es e, quia Dialecticae quaevis quaestio sit & entis &non entis, ut paulo ante proposui: ideoque etiam non dico partitionem hanc propositae Aristotelis doctrinae aduersariam esse α contrariam: illic enim Dialectica de omni & ente & non ente: hic vero tantum de accidente , genere, proprio, definitione disputare dicitur: tantam repugnantiam non solum reprehendo, sed totam hanc partitionem inutilem, minim Eque catholicam esse confirmo, & aduersus. eundem morbum , r
medium idem prosero ad finem quaestionis, ad medij inuentionem,nil haec distributio prodest Omnium problematum
62쪽
blematum communis una est inuentio, caussarum, factorum, subiectorum, adiunctorum, oppositorum, comparatorum,nominum, distributionum, definitionum, testimon lorum. At inquies, Aristoteles noluit illam communem Logicam tradere, sed apodicticam a Dialectica separare, ideoque diuersas quaestionis species, apodicticas & dialecticas recte diuisit. At inquam, istam plutosophi voluntatem missam faciamus, philosophiam eius consideremus: Aristoteles velle debuit, quod rectum suit, quod legibus Aristotelis congruum
fuit. Verum ista partitio quaestionis in Logica, non est catholica, non est legibus Aristotelis accommodata: Sed tamen age: Aristotelis voluntatem spectemus: fortasse non sine caussa voluit: Sic enim primi Topici cap. s. loquitur: Sed non ideo una in omnibus doctrina uaerenda est,nec enim facilis sit inventu: & si inuentat, omnino tamen obscura sit & molesta. Ob hanc igitur rationem,quaestionum genera distribuuntur, & ad singulas quaestiones, inuentiones certae adscribuntur: Hic enim Aristoteles Topicam artem interpretatur.
Et certe si partienda quaestio fuit, ea ratio partiendi fuit: Concedo finis enim quaestionis, est inuentio medij, ut Aristoteli placet: & u diuersarum quaestionum diuersae sunt inuentiones , certe distribuenda quaestio fuit. Hieitaque quoniam summa rei periclitatur, animos attentos esse volui, ut de caussa infinitae confusionis nam propter hanc quaestionum confusionem, inuentionis am confusio consecuta est in vere queant aestimare Dicitur igitur, unam communem omnium quaestionum , inuentionis artem reperiri non posse, & idcirco quaestionis & inuentionis artes varie distribuendas es.se,& ad varias quaestionis species,proprias inuentioniς institutiones accomodandas . Mirabile sanὰ istud videri debeat, cum logicae hypotheseos tres partes ab Aristotele constituantur, inuetio,copositio, resolutio: duaeque posteriores,copositio S. resolutio omnium qu stionum& problematum communes fiant, primam inuentio'
63쪽
nem non etiam communem fieri: Attamen si cap.
primi Priorum: concluditurque, Via igitur & ratio de omnibus eadem. At dices illam quidem inuentionem, quae primo Priorum traditur, esse Apodicticae & Dialecticae communem : Verum inquam id est, & hoc ipsum disputo. Cur igitur negat Aristoteles, communem problematum inuentionem reperiri posse, quam ipse doceatὶSed tame redibis ad Aristotelis voluntatem, quod speciales artes duas, Apodicticam & Dialecticam distinguere voluerit,& statuerit in Dialectica multas esse speciales inuentiones, quae non possent una communi comprehendi: & ideo affirmat inueniri non posse communem doctrinam, qua Dialecticae quaestiones omnes explicari queant: idcirco varias quaestiones, variis artubus explicandas esse. At illa communis inuentionis doctrina inuenta ante Aristotelem natum suit, ut primo libro tam multis testimoniis docui. Tot ea de re volumina ante Aristotelem natum perscripta sunt:& tamen
negare audet Aristoteles inueniri posse, quod a veterubus inuentum,& tot libris descriptum ipse legeratὶNegat igitur id Aristoteles, qui negauerat idem, ante se quicquam de Logica scriptum fuisse. Ergo talis hominis nec voluntas imposterum, nec authoritas tam sancta philosophis habeatur. At si tanti est Aristotelis x
Iunias, valeat sane ad Aristotelis errorem refellendum: Nam si Aristo eles ipse in Topicis, ubi hoc negat,generalem inuentionis doctrinam, & communem omnium dialecti earum quaestionum doceat, quid argumentis nostris opus est ad eum refelledum3 At in Topicis nutilam inuentionem docet dialecticam, praeter generales& omnium quaestionum communes locos caussarum, effectorum, subiectorum, adiunctorum, oppositorum, comparatorum,nominum, tributionis, delinitionis,t
stimonij, ut in Topicis ipfs amplissime demonstrabo: Ergo Aristoteles hanc generalem inuentionis doctris nam & tradit & usurpat: simillimaque prorsus est ista ratio, ac si Grammaticus ille ineptus, de nomine duas
64쪽
artes esse diceret, unam de nominibus adiectivis, ubi communia nominum omnium accidetia latissime proponeret alteram de nominibus substanti iis, ubi omnia nominum omnium eadem accidentia iam esare repeteret: & negaret unam doctrinam adiectivorum & su stantivorum communem inueniri posse: & si inuenta esse d Ecilem fore. At Grammaticule ineptissime, hac communem artem tradis, quam negas inueniti posse:& ea tibi gratificaris, quam praedicas ingratam fore. Age vero, quid si etiam constiterit generalem illam de
communem nauentionis artem ab eodem Aristotele
esse probatam nominatim & laudatam i An Aristoteli dicetur haec inuetio omnino obscura & molesta At primo,tertio, septimo, octauo Topicis libris coin es loci vescὸ commendantur. Primo Topico diuisit Aristoteles instrumeta & locos: At in instrumentis,quae facit omnis problematis communia, etiam locos tellimoniorum,
. Oppositorum, comparatorum', nominum, generis numerat : α ait duodecimo capite, sumendae vero quam maxime uniuersales propositiones. Ergo Aristoteles non solum communes omnium problematum locos docet, sed nominatim commendat primo Topico: nec Aristoteli iam dicatur haec communis doctrina omnino obscura &molesta. Idem etiam facit tertij Topici capite quarto: sumendi vero quam maxime uniuers les loci de maiore: sic enim sumpti, ad plura commodiores fuerint. Ergo Aristoteles non solum communes omnium problematum locos docet, sed nominatim laudat: nec iam omnino obscuros & molestos esse ii dicat. Sed id etiam rursum multo manifestius Topici septimi capite secundo, ubi communes comparatorum dc coiugatorum locos nominatim collaudat: Commodissimi namque sunt ad res plurimas, atque e caeteris, qui maxime sunt communes. An igitur Aristoteli doctrina ab Aristotele tantopere commendata omnino obscura dc molesta fuerit Z Quamobrem cum quaesti
num distributio ad quaestionum finem nil co serat, cum D distribuendae
65쪽
distribuendae quaestionis Aristotelea caussa ab Aristote- Ie ipso refutata & damnata sit, tollatur illa distributio
e logicis artibus, quia non eli catholica, quia non est Aril totelis legibus congrua: Voluit Aristoteles unam communem Logicam definire: voluit tres speciales,
podicticam & dialecticam & sophisticam describere: voluit quaestionum species distribuere: voluit denique hoc, illud noluit: Serui de domino sic inter se loquantur : philosophi qui dici volent, argumento & iudicio suo philosophentur. Sed de prima definitione satis: V
runtamen continens illud quidem, sed multo maximum nobis certamen adhuc est,quid Dialectica imitari debeat,& suis praeceptis interpretari: Post Alexandrum Aphrodiseum non reperi, qui aliud putaret,quam Aristotelis, non dico veras & catholicas regulas, sed commenta, quaecumque tam multis libris ab eo collecta essent: & illa nimirum fuerit Aristotelis ambitio, qua se Logicae primum inuentorem & summum persectorem gloriatus erat: ut religio haberetur,contra sentire: Itaque cum docuissem naturalem humanae rationis usum.
illud artis subiectum esse,id personatis quibusdam philosophis adeo nouum & inauditum fuit, ut theatris descenis, & publice editis probris exagitaretur. Ergo id paulo diligentius & accuratius est agendum & explicandum: Ars Dialectica naturalem Dialecticam imit tur: Quid naturalem hanc Logicam appellas3 sensibus singulis non omnia, sed singularia quaedam & propria
subiecta sentiuntur: oculis colores, auribus soni, naribus odores: Animo autem omnia etiam, quae sensibus nequeant,concipiuntur & intelliguntur: Lumen hoc v- niuersum , generale, totum nullis finibus terminatur, omnia quae possunt ab hominibus intelligi luminis limius auxilio cognoscunti & intelliguntur. Hoc logicum & dialem cum lumen homini cognatum & naturale: & cum de Logica naturali moneo, de hominis naturali cognatoque lumine moneo: hominemque an
mal logicum, id est rationale: de hominis differentiam, logicum
66쪽
logicum ex organico authore significo. Haec inqua Logica naturalis, est facultas omnia disputandi, intelligendi. ut visus & auditus, facultas est naturalis videndita audiendi: sed visus & auditus ars est nulla, nisi optiacam & musicam voles huc referre: Atque naturalis haec Logica, Aristotelea authoritate amplissim E comprobatur: Etenim generaliter in Ethicis ab Aristotele uictum
est,omnium virtutum non solum moralium, sed cognitione & scientia comprehensarum dotes a natura n bis ingeneratas esse:easoue appellat naturales virtutes,
Ithici sexti ad Nicomachum cap. Ii: Et Topico 3. prora ptum & paratum in disputatione ingenium requiritur: Lt hoc est secundum veritatem bonum ingenium, pos
se recte sequi verum,& fugere falsum: Quod qui benenati sunt, possunt expedite facere. Et primi Elench rum capite undecimo nominaturi proponitur,quod hic de naturali Logica praecipio,cum docetur, Dialecticam nullius esse deliniti generis. Itaque omnes etiam idiotet quodammodo utuntur Dialectica dc tentandi peritia. Et ibidem: Inartificiose enim participes eius sunt, cuius artificiosa Dialectica est: de arte sillogistica, qui tentat & qui dialecticus est. Qui locus apertissime Dialoeticam hominibus esse naturale & insitam demonstrat:& sine literis homines id inartificiose facere, quod ars Dialectica praeceptis suis instituit, & quod arte syllogistica instructi faciunt. Logica itaque naturalis ab Aristotele probatur, ab eaque doctrinam deducendam ess e praecipitur,cum statuuntur in Analyticis non solum L gica , sed omnis disciplinae principia, experientia, obseruatio & inductio: denique summum illud theorema . ponitur, a sensibus & singularum inductione rerum omnes scientias ortas & prosectas esse. Quamobrem Logica naturalis, Aristotelis authoritate abunde cos matur, & artificiosae Logicae magistra constituitur: sed Aristotelis authoritate velut imprudelis & aliud agentis : Nec enim arte describeta istam sibi imaginem reddendam dc exprimendam proposuit, 'ui infinita toto
67쪽
Organo a naturali humanae rationis usu abhorrentia collegit: Itaque hoc Aristoteli praesertim tam probato principio deinceps locis omnibus utemur: ubi si quid 1 naturali usu alienum erit, reiiciemus . Sed de logicae artis definitione satis: Consequens disputatio, artis partes disceptabit: quas duas naturalis usus nobis ostendit, Inventionem & iudicium, seu dispositionem. Aequamuis utraque pars Dialecticae, inuentio dici pollit
quia Omnes artium praeceptiones, sunt quaedam verit tis inuentiones, ut Socrates docet in Minoe, prima tamen pars iustiore ratione dicetur inuentio, qu2msecunda: Nam cum omnia prioris partis de argumentis praecepta noueri s , non inuenisti protinus,quod de qumstione dici possit, sed praeceptis illas, tanquam consiliis
descripta habes rerum genera, quae tibi inuenteda sunt: Vt si ad medicum accedas, quales sunt nostris tempor, . bus plerique, hic morbi genere cognito, remedia tibi definiet, quae tu per te aut alium inuenias aut adhibeas necesse est, non inuenta ab illo accipias: sic Dialectica hac in parte, tanquam medicina videlicet docebit te ad instituendum & explicandum quod velis, argumentorum genera, caussas, facta, subiecta, adiuncta,opposita, comparata, coiugata,tributiones finitiones,testimoniae isse quaerenda & inuenienda: inuenta tibi haec ipsa non suppeditabit. Atque haec inuentionis dialecticae praecepta ei demum plene ac copiose proderunt, qui est versitus in rebus ut Antonius Oratorio secundo ait: vel sa, quem anas denique asserti vel artium auditione, Acognitione disciplinarum , quae studio & diligentia,
multa denique & longa exercitataone praecurrit matem. Nec tam huius partis Dialecticae praeceptis adiutires inuenimus , quam cognitas antea & perceptas, horum admonitione praeceptorum reminiscimur, aut ad inquirendum instituimur: In dispositione autem secus est Didiceris enim propositionum, argumentationum, methodorum genera, dc generum species, habes regulam,qua viare, nec quicquam praeterea requiras. Itaque
68쪽
iacies & praeceptiones mathematicae, physicae, caeteri rumque Oenerii notiones &disciplinae speciales, velutarie quadam sunt eorum argumentorum plenae, se qui bus Dialectica generaliter admoneat, unde caussas, facta, subiecti,adiuncta, Opposita carteraque rerum gen ra sumantur: quod in Categoriis rursum tractabituri
quod etiam Analytici primi capite tricesimo primo
praecipitur, quod generalis quadam & communis omnium problematum inuentio sit, & communia sνllogismorum principia: Sic enim argumenta, principia illic dicuntur. Propria autem sant argumenta in unaqua-
qne scientia, plurima: propositionis, syllogismi & me-
inodi repulas sola Dialectica instituit: ad eam rem arsalia nulla nos adiuuat: nisi sorte ad propositionis iudiciu i proptereaque inuentionis nomen hac in parte minus conueniet. Sed tamen Logicae & Dialecticae partes duae sunt,inuentio & dispositio, quia naturalis usus,v rae artis archetypus,eas ostendit: quia principia Aristotelica,experientia & obseruatio demonstrat. Quid Aristoteles de hac partitione ξ si libros organi consideres niuersos, comperies Logicae partes has solas instituis
atque interdum etia nominatim,sed obscurius & cofi
sus appellari & proponi: Primo Analrtico tres Logicae uniuersae partes ab Aristotele proponuntur, ut iam citaui, inuentio, compositio, dissolutio: ubi inuentio, pars Logicae nominatim appellatur ab Aristotele de proponitur: CH positionis nomine 'ecies unica dispositionis Logicae ab Aristotele destribitur,syllogisinus: tota tamen dispositio logica poterat composito dici, &eo nomine describi dissolutio, vitia panis utriusque retexit : Ergo pars etiam dispositionis ab Aristotele comprehenditur : ut si rem spectes, nos id doceamus, quod ab Aristotele docetur. At istam artis partitionem Aristoteles non sequitur, nec Logicae suae bipartitae praeceptiones alias inuentionis, alias dispositionis separauit:& si sacere unquam cogitasset,nunquam duas speciales Logicas, odi isticam α dialecticam commentus esseta
69쪽
tautologiae ante oculos postae deterruissent. Qui netiam Aristotelis interpretes quidam, ut Adrastus, veritate rerum & utilitate permoti, ad hanc partitionem, organum logicum referre cogitarunt: Porphyrius tum nondum natus erat. Categoriae igitur primae erant, Ma opicis praepostae ad inuetionem iecernebantur: Ideoque ab Adrallo πζο Τοπnων nominatae: Interpretatio
Manalisis utraque ad iudicium referebatur: Elenchiad sophisticam, quae tamen e virtutibus intelligenda potius erat. Adrastus veram partitionem viderat, Meam sequebatur: In quo laudandus erat. At in Aristote lis Analyticis confusam inuentionis iudiciique doctrinam huc referre non poterati Itaque dum verum videt,& in Aristotele plus credit, quam intelligit, rem inenodabilem suscipit ut duas Aristoteleae Logicae partes, in uentionem & dispositionem faciat,& Aristotelis tamen totam doctrinam retineat. Topico octauo & in Rhet ricis partitio inuentionis & dispositionis apertius attingitur. Postea vero de dispositione,& quomodo sit inte roga lum,praecipiatur. Necesse vero est imprimis eum, ut sit interrogaturus,locum perspexisse, unde disserenum sit: Secundo autem interrogare de disponere si gula apud seipsum: reliquum ac tertium,haec apud ali rum dicere. Hic non soldm inuetio, ut antea,sed etiam dispositio nominatim proponitur: sed tertia praeterea
pars additur, dictio: Sed quod caput est, in Dialectica
tua Aristoteles istam partitionem non sequitur, nec imuentionem dialecticam ex argumentorum locis aliam parte , nec in alia dispositionem Θ propositionis, argi mentationis, methodi collocatione describit.Hic igitur Aristoteles veram partitionem Logicae vidit, sed veluti per transennam: In Rhetoricis autem, ubi naturalis Mnumanus usus magis, quam in scholasticis Logicorum placitis elucebat, eadem quae in Topicis tripartita pax titio propius exprimitur primo capite tertij libri: Tria sunt in oratione consideranda, unum quidem,unde probationes ducantur: secundum versatur in elocutione:
70쪽
tertium, quomodo partes orationis snt collocandae. Hic igitur fides ex eventu nominatur,quq prius inuentio dicta est: Dispositionis verbum idem manet, ut dictionis: actio etiam additur, cuius se primum d ctorem & magistrum Aristoteles profitetur eadem credo libertate, qua se primum Logicae reperiorem professus est sed tamen unum id vere & recte ait, & elocutionem & actionem, propter auditoris improbitatem repertas esse: solas priores partes, fidem & ordinem adverὰ docendum pertinere : dictionem & actionem nec attinere: Idque magno & nobili Geometriae exemplo confirmat. Quae cum verissime doceat, probatione tamen sola & collocatione utitur, elocutione Rhetorum& actione nil utitur: nullus enim sic Geometria docet.
Id unum inquam, Aristoteles recie,sed Aristotelis legibus parum cogruenter & apte duas artes , Rhetoricam& Dialecticam consedit, & utriusque inuentionem de dispositionem communem secit Crederes Aristotelem animo dormitantem egisse: vidit enim inuentionem & dispositionem Losicam esse, & xtramque in Logicis docuit: In Rhetoricis cum faceret idem, & ex iisdem
praeceptis,ad diuersas tantum quaestiones accommodalis,duas aries institueret, etoricam modo Dialecticet dicit antistrophori, velut ex altera parte ei respondeat: et potius,tanquam cum ea conuertatur : id enim est in
Philosophia Aristotelis ὰ ςρέων Modo propaginem A similitudinem Dialecticae dicit. At illa seu conuersio, seu propago A similitudo legibus Aristotelis non conuenit per se alterius artis documentum esse non potest, quod est alterius proprium: Arithmetica arithmeticὸ, geometrica geometrice doceantur, ait in Posterioribus Aristoteles: Arithmeticu in Geometria est α με πιον
Geometricum in Arithmetica est αρριυ- Rhetoricum in Logica, est αρ .m & Logicum in Rhetorica esto m. Attium itaque fines, Aristotelea ista tam Regia lege,t imque iusta regantur. Communis & generalis r uo Log icae artis proprium subiectum est communis M