장음표시 사용
91쪽
o Baricelli de hydronosa natura:
tolerantia succedunt,ob id illaudabiles,& inutiles a Medicis appellatur.Vt autem hi elucescant, species aliquot istorum clarioris doctrinet gratia in medium afferre praestabit. Sudores hecticorum,& illorum, qui syncope detinetur, propterea
praeternaturales sunt, & nocui,quia illorum causa n5 fortitudo natiui caloris est,sed eius imbecillitas,&exterminatio quo fit ut contentiva facultas a solito munere aberret, & nequeat serosa excrementa, vel alios humores retinere, sed per cutis foramina expellit. Huiusmodi generis sunt sudores in cardiacis, conuulsionibus, & qui a doloribus, animiq; angustia excitantur. In febribus ardentibus saepe crassi sudires contingunt,qui duplici via praui iudicantur,tum ratione excretae materiae,tu vero causae efficientis: nam efiiciens calor est ille igneus, ct adurens; materiae autem carnium sunt colli quationes, quae una cusero excernuntur. In pestilentibus febribus, & internis innamationibus frigidi ori utur sudores a natiui caloris refrigeratione,vi q. Aphori comm. 37. Gal. ob id praui,& pr ter naturam. Praeternaturales etiam fuere Epidemici sudores illi, qui multa hominum milia in Anglia, o Germania elapsis annis necarunt. finis istorum animalis est interne, cio,& natiui caloris,uitaeq; naturalis abolitio. Sed ea utamur in ijs explicandis diuisione, quam in naturalibus sudoribus accepimus: si quidem illi vel boni,vel meliores,vel optimi,vel minus boni,vel nec boni, nec mali vocabantur, propterea hos, malos aliquos,non nullos peiotes,& aliquot pessimqs appellabimus,c ter minus malos,iuxta Hippocratis, de Galeni doctrinam . Pessimi sunt Hipp.testimonio,sudores illi, qui frigidi in acutis assectibus sunt,at ij praecipue,qui circa caput duntaxat,aut facie,aut ceruicem appeterent, ita I. Progn.29. adnotauit. De his etiam non siluit q. Aphor. 37. quado dicebat. Frigidi sudores cum acuta quidem febre mortem,cum mitiori autem longitudinem morbi significat. Proinde pessimi appellari possunt frigidi sudores, siue ex toto corpore, siue ex capite,& ceruice solum erumpant. Profluetes enim frigidi a toto,vel a valida, vel ab imbecilla virtute mouen: ur : si a valida longitudinem morbi,ab imbecilla vero mortem pronunciant. At qui Digidi e X capi te, S ceruice in acutis mouentur perpetuo, interitum declarant. Mali sunt sudores illi,qui febricitantibus superuenientes, non est ciunt, ut febris deficiat, ita testatus est Hipp. Aphor. J7. mali etiam sunt, qui calidi apparentes circa ceruicem, cic caput solumodo ad alias
Partes non extenduntur in acutis. Sed veniamus ad praeternaturalia istorum
92쪽
issorum conditiones,quemadmodum in naturalibus secimus. Capta mus ordinem ab eodem I .Progn.&a Galeno in commento. Haeccisumma. sudorem omnem, qui facilem non facit tolerantiam, qui ex toto corpore calidus non profluit, qui no concocto morbo, & in die bus haud iudicatorijs erumpit,inutilem esse, & ad prauitate tendere: siquidem ex hisce conditionibus sudorum seriem in utroque gener formare non est arduit. Proinde sudores modo malos, modo peiores, modo pessimos,vel minus malos fabricabimus: sicuti enim in natura. libus,ex pluribus, vel paucioribus conditionibus sudorum naturata nam: suimus bonam, meliorem,& optimam : ita in praeternaturalibus agemus, in his enim quanto plures malae fuerint conditiones, tanto peiores esse sudores iudicantur. Afferamus ex e 'aelata.
Primum. Sudores ex toto corpore fluentes, a quibus aeger non mutatur in melius,quamuis calidi non profluant, inutiles iudicari debet. De his loquutus est Hipp. . Aphor. Secundum. Sudores,qui graui rem faciunt morbum, non modo inutiles, sed mali appellari queunt; sudor enim inutilis potest reserri quodammodo ad bonu, & ad malu . Tertium. Sudor ex aliqua determinata corporis particula profluens, qui efficit tarotum facilius serre morbum minus malus est,&quoquot acto bonus; est enim malus comparatus ad sudores, qui boni,& me-iores sunt bonus vero ad pessimos,& ad eos,qui simpliciter mali sui. De sudoribus,qui a toto fluunt, a quibus aegri non ad melius,sed sorsi.
tan in peius mutantur,ita loquutus est Hipp.3. Epidem. Decimo octauo sudauit per totum corpus, in somnis deiectiones biliosae, ciborum inaepetens,comatosus. De altero dicebat. Sudauit Thaso Larius v n. decimo: sed non toto corpore, circumfiixit,sed i x recaluit,duode cimo febris acuta. Quartum. Sudores frigidi seinpetr mali, at cum vi rium debilitate,&m acutis in capite,&ceruice,pessimi existimantur. sunt itaque praeternaturales sudores duplicis generis , uniuersalvscilicet,& in toto corpore; S particulares,siue in determinatis particulis es fluentes, atque ij vel calidi,vel frigidi. Equidem frigidi semper
conditionis peioris sunt, quam calidi; hi enim minus distant a vitae te peramento, quapropter sudorem frigidum in capite, de ceruice Gai. ponderans i. Progn. con3.1 6. atque in ijs partibus calido assimilans di cebat. Omnibus vero in hoc sermone dictis sudoribus opponit frigi' eo dicens ita. Pessimi ver qui frigidi sunt, item cu eis malos esse dixit,qui circa caput, ct ceruicem eueniant, licet si igidi non sint: hi enim minantur syncopim. Si vero& circa tales partes, Se frigidi appa
93쪽
α Baricelli de hydronosa natura.
reant pessimi omnium, quippE,qui non inseper sere: sed iam Hespere .
syncopen indicent. In huius autem rei argumento animaduersio m ximE laudanda est doctissimi Augensi lib.6. prior.wm.epist. r. Quod dum incipiunt, sudores calidi profluere ex capite, vel ceruice, ves ex alia determinata corporis parte, ubi certi non sumus quem exitum sit habiturus, deq; iudicio naturae ambigimus quia acutorum non sunt certae praenunciationes salutis,aut mortis tunc quidem quoniam i ierantia facilis,vel dissicilis aperiet nobis inchoati sudoris naturam debet Medicus anteaquam ferat iudicium sudoris, finem obseruare, nihil mouendo, aut irritando: quia si malus est & symptomatis ratione Detus virtutem multo imbecilliorem reddens,mortis occasionem accelerat: ubi ver onus futurus est,nimis fortasse stimulans,haud parum obesse poterit: & hac de causa signum hoc, quod ponitur in omnibus sudoribus bonis, ut facilius serat morbum, attenditur solum in iis sudoribus,qui , natura fiunt,ac terminantur citra aliquam artis industriam. Haec Augenius. Ex narratis elicitur adnotadum, sudores omnes,qui mali sunt,cum acutis morbis suscitari, atq; cum ijs plurimum sociari, nec sine causa , nam hi morbi a validioribus mouentur causis, quam benigni, & i sudoribus tentari,&iudicari perpetuo videntur, quia caloris egerue scentia,quae in hisce morbis suppeditat,humores,& corporis huiniditates quam axime extenuat, & per sudores expellit. Medici ergo erit prudentia istorum noscere naturas. Nam si exeunt sine aegrorum c inodo,si exigui, si effluunt inconcocta materia peccante, si diebus imcongruis, si cum mala,& difficili toleratia,si cum natura deiecta, utiq; rationabile est praeternaturales esse. At si cum languentium comitio do fui,in diebus decretorijs concocto morbo calidi i toto corpore, cum virium robore, & i3 per sudores expurgentur, qui superfluentes humores, quantitate, & qualitare in corpore peccabant, copiosi, de non exigui, proculdubio naturales erunt, & morbum vel persectε exterminabunt, vel magnam illius partem eradicabunt, ut critici sudores facere consueuer .
Sed quidam insurgit contra nostra sundamenta dum huic capiti e
tremam manum imponere optamus ; obijciens criticos sudores nouesse naturales. Primo, quod critici seri videntur a calore praeter naturam,eo quia in febribus calor nativus mutatur in igneum,dc igne calor pr*ternatura est.Secudo,quod sudor naturalis,testimonio Gal. I.de sanit. tu .cap. I 2.est excretio serosi excrementi; in criticis vero
94쪽
excernutur humores peccantes. Tertio, sudor naturalis suit factus ad conseruationem valetudinis,criticus vero ad morbi exterminatione, idcirco disserunt. Nos oportet obiectiones seluere,ne quid scrupuli relinquatur,qui Lectores ansios reddat. Dicimus primo, sudores criticos esse vere sudores naturales, quia illud est naturale, quod a natu rae actione procedit,sed isti ab istius actione suscitatur, ergo sunt vere naturales. Probatur,quod veniant a naturae artificio,quia iuuant cor pus,& minime laedunt,euacuant peccantes humores ad animantis auxilium,& sanitatem praestant. Ad illud autem,quod critici videntur feri 1 calore praeter natura ex hoc,quia in febribus calor nativus mutatur ad igneum; dicimus, quando calor nativus mutatur in febribus ad igneum,si amittit penitus naturam propriam,fieri priter naturam, non autem cu suam naturam conseruat, & potest exequi naturae monem,ut facit in criticis sudoribus, in quibus quia eius robur n5 di sibi uitur, morbum, & oppositum calorem euincit, & sudores naturales commouet. Ad secundum, quod sudor naturalis est excretio serosi excrementi, & non humorum. Respondemus hoc valere in sanis, in quibus talis excrementi est evacuatio,in aegris vero humorum peccatium est naturalis sudor, dissert enim materia in sanis, & in aegris, sed non agens propterea hi sudores ambo naturales sunt,na una est causa viciens,a qua suscitantur. Immo in sanis non solum serosa educuntur excrementa per sudores, sed humores ipsi, ut in criticis , apparet hoc testimonio Hippoc. Aphor. I. ubi utrunque humorem per sudores educi manifestatur. Insuper in criticis tum humores,tum serosa excrementa excernuntur, quo fit, yt a prioribus, qui fiunt in sanis minime
disserant. Marcellus Donatus i .de medica hin. cap.1. sudores criticos quatenus procedant ab humoribus, nomen sudoris perdere docet ex cretionem serosi excrementi solum esse sudorem contendit,& non peccantium humorum; rationem adducit,quia natura singulis excre mentis nostri corporis dedisse r eceptaculum,& viam per qua euacua ri possent, inter alia seroso excremento dedit poros culaneos, ut illis ad exitum esset aditus propter corporis conseruatione. Hinc ait Madicellus,si natura aliquando humores,vel succos alios a seroso excremeto tertiae coctionis, vel saltem illi permixtos per cutis meatus extruserit, non proprie sudores esse appellandos: sed huius, vel illius humo ris,per poros culaneos excretiones. Haec opinio Marcelli licet a criticis nomen sudoris auferat, no per hoc negat naturales esse, & ipsius Raturae operationes criticas euacuationes,nec per hoc sequitur,criti
95쪽
cos sudores,non esse sudores,quia est humorum excretio: namque, alias diximus, quae a poris curaneis excernuntur, sudoris nomen ac quirere,quia tale nomen datum est evacuationi per illa foramina moueor Gal.testimonio de sanit.tuen. cap. .vbi,sudores esse notas,ait, succorum,qui in uniuerso abundant corpore,& 3. de crisibus,sudores proprios esse febribus. Et Hipp. . de rat.vici. in acutis,cap. 78.sudores Vocat communes evacuationes omnibus corporis particulis, idcirco criticae euacuationes dici possunt sudores, & naturales. Sed pro reminima longissime spatiauimus; parum enim reseri, quod tales evacuationes alij non vocent sudores, sed humorum excretiones, dum
sundamenta nostra in Galeni, Hippocratisq; disciplinis corroborata videntur, ex quo sudor naturalis duplex innascitur, in sanis nimirum vnus,alter vero in aegris,ut sudor criticus est, de quo quaesitum habemus. A d tertium, ubi dicebatur, quod sudor naturalis erat factus ad conseruationem valetudinis, criticus vero ad morbi exterminationem , idcirco differre. Dicimus differre penes modum , non penes agens, neque finem, eo quia natura ipsa,quae sanos dicitur conseruare, & languentes curare dum opus est serosa excrementa ad corporis tutelam euacuat, dum autem oportet peccantes humores excernit,
nec alium habet finem nisi sanitatem retinere, & vitam conseruaro, ideo maximξ sudores hi attines esse videntur, cum ab uno suscitentur artifice,ab una natura,cuius proprium est operationes naturales secere:opponuntur hi sudoribus praeter naturam,qui non ad vitae conse uationem excitantur,sed ad corporis ruinam, & ad ipsius naturae excidium. Quare optimum esse factum putamus,in indaganda sudorum diuision illos in naturales,&praeter naturales tantum seiunxisset
96쪽
DOCTOR Is MEDICI, ET PHILOSOPHI
De hydronosa natura, siue de sudore
Proponuntur generales sudorum disserentiae. Cap. I. Ggrediamur uniuersales sudorum disseren- atque illarum significata perscrutemur. Hae Egeneralissimis principijs desumuntur, veluti termini,& loca,a quibus sui considerationes,a Medicis con-λ stituantur. Equidem sicuti genera generalissima,eam perpetuo Logicis utilitatem piaesti tere, ut per ea propontiones, &syllogismos fabricarent, atque Diuisiones,Desinitiones, ct Demonstrationes cognoscerent: ita Medicis in materijs sudorificis noscendis, tale ex ijs auxilium ingeritur, ut iure sontes proprij,e quibus disserentiae, earum causae,& significa ta hauriantur,sudorum intelli antur. Quae autem sint haec, ab Arist. in Antepraedicamentis ita absoluuntur. Eorum,quae secundum nubiam complexionem dicuntur,unumquodque aut Substantiam significat,aut inanium,aut Quale,aut Ad aliquid,aut Ubi,aut Quando,aut litum ect aut Habere,aut Agere, aut Pati. ASubstantia considerantur sudores scrassi, viscosi,tenues,seu fiu-xilessuerint.
97쪽
Baricelli de hydronosa natura.
A Quantitate, si multi copiosi vicibus, vel multitudine, vel pauci ,
desinentes,siue intersecti fuerint. Α Qualitate plurimae ori utur disserentiae dicuntur enim Visibiles, Gusta es,Tactibiles,Audibiles,odorabiles, proinde secundum v rias qualitates,variae dantur sudorum considerationes. A visibili Omuntur sudores Albi, Flaui,Subnaui,Rubei,sanguinei,Nigri,Porrincei,de alterius coloris. A Tastili sudores Calidi,& Frigidi. Ab Audi. bili Sonori,& Silentes. Ab Odorabili Odorati, Foetentes, Acuti,vel Acidi,secundum Avicen. A Gustabili Dulces, Amari, Sals,Inspici, Aeetosi,vel alterius saporis. Per modum Relationis tot sudorum fieri possunt considerationes, quot modis reserti possunt. Α Loco,siue per modum situs,&Vbi considerantur sudores quomodo fluant, si a toto corpore, vel a determinatis partibus, i capit scilice collo,dorso,pectore,manibus,pedibus,& alijs partibus. Ab Habitu veniunt sudores, quatenus ab habitu pituitoso, choleri
co,sanguineo,vel melanchplico,aut mixto procedant.
A Tempore innumerae veniunt considerandae sudorum differetiet. Hae aute sunt magis proficus sudor potest esse Diurnus, mimus, Iaatutinus, Meridialis,Vespertinus. Vernalis,2Estiualis,Autumnalis, Hyemalis. Ante,vel post cibum. In Principio, Incremento, Statu,&Declinatione morborum,& accessionum. Ante Motum, in Motu,de post Motu. In Cursu,Deambulatione,Palaestra,Exercitatione,Coitu, Sole,Balneis,Laconicis, & in Quiete. Diotimus Gymnastes, The phrasti testimonio, addebat sudores incipientes,perieuerantes,& do inentes. Alij cpnsiderant longitudinem, de breuitatem sudoris. Alij
sudores,qui sub Dio, de qui in Vmbranunt exagitant. Alij alias disse:
Ab Actione,& Passione considerantur sidores,num agant,vel potiantur in corpor .
Avicennaq.2.tra t.I.cap.7 ab essem sudoris alias adiungit disi, rentias, dum ait. Et significat per illud, quod succedit ei, sicut noci mentum,aut leuitas,aut rigor ut horripilatio, aut aliud. Nos stillatim de his omnibus disi utabimus; quam autem methodum in istis disserendis complaciamur, tui, Lectoria, iudicio proponimus, in cuius gratiam haec cuncti exarauimus .
98쪽
D Ddoribus ubHantia desumptis. Cap. II. Udores I substantia desumpti, siue considerati, illi
sunt, in quibus crassities, viiciditas, tenacitas, lent tres,lsmositas, tenuitas, fluxibilitas, subtilitas opulatur. prosecto quat lates in humoribus adaptari possunt, quo fit, ut ratione substantiae sudor dicatur vel crassus,viscidus, lentus, vel fluxilis, subtilis,& te nuis: proinde sanguineus, pituitosus, cholericus,
inela cholicus,oleaginosus, colli quatiuus, pinguis, aquosus, serosus, vel clio nomine , in quo postiit crassities, vel tenuitas accommodari . Comprehenduntur qualitates hae in sudoribus tum tactu , tum atque visu,eo quia sudores tactu,&manibus contrectati modo crassi,modo tenues cernuntur. Visi, quia in copiosis sudoribus portionem in vase colligere facile est,ita de eoru substantiam contemplandi datur aditu a. Cotemplabatur equidem omni requisito , ut credo Imperatoris illius
Maximini sudor,qui olim testimonio Ludovici Caeli, Rodig. lib. 6.
antiq.le t.cap q. quandoque uno sudore lixas sexdecim vicerat, item ex militibus leptem superarat sortissimos, sudores saepe suos excipiebat in calicem missbs, ut sextarios impleret duos, nonnunqua & tres. Nos autem ut sudorum talium cognitio elucescat, duobus eoru su stantiam capitibus examinabimus , quorum alterum de crasso, altera vero de tenui sudore adnotatum conscribemus. Relinquemus inter hos sudores medios, qui enim sciuerit extremos, utiq; medios, & medias illorum differentias naturales , & meliores quamsacillim percipiet.
Rassum, quod ex opposito habet tenue , ut Galen.
I i .method. med.cap. 13. asseruit, illud ab Arist eis dicitur,quod sui natura non frangitur existes molle,& humidum. Hoc culento,uiscoso,& tenaci,secun dum quod magis, vel minus eorum partes ad inuice concatenantur, communicatur: in quo propositoq.Meteo.dicebat. Crassum autem est, cum trahi bile, aut humidum existens,molle fuerit. Tale autem fit concatenatione, quaecunq, velut catcna: componutur corporum: haec enim ad multu
99쪽
V8 Baricelli de hydronosa natura
possunt extendi,& couenire. At quomodo istarum fiat colligatio partium,volens explicare,1 duplici qualitate posse innasci supposuit, aut a calido mouente, quod sortiter unit siccum cum humido terminato,scut in oleo,& pice,aut a frigido,quod sortiter,& inseparabiliter c6- primit humidum cum sicco . Quia autem crassitiem, quatenus cosistat in m aeteria sudorifica, considerare intendimus, idcirco opus est ut sus ex Arist. accepimus,ad Galenicam disciplinam,& ad nostrum institu tum reducatur. Duo in hoc consideranda proponimus quid sit crasi ties in sudoribus,& quomodo illa seneretur.
Crassum licet apud Galen. multis dicatur modis, nam 2. Aphoris crassum proprie nominatur corpus, quod secundum latitudinem, prosunditatem, ultra modum est auctum, & r.de sanit. tuen. Crassum pro obeso corpulento accipiat tamen quia quod scire conamur,ea requirere quomodo in humorum minera, ct in corporis excremetis , quae pro materia sudoris possunt deseruire cocipiatur, placuit asseris Gal. I. le sanit.tuen.cap. i 3.ex hoc enim textu facillime elicitur,cras sitiem in humoribus quendam esse lentorem, e quo impediuntur,nec faciliter moueantur. Haec opinio videtur consona cum Arist. decreto in loco allegato. At volens Gal. docere quomodo causetur, sapposuit in eis crassitiem,ta lentorem, vel ex cibi, potionis'; natura, vel ex recenti quapiam alteratricis facultatis in ea parte,quae nutritur infirmitate , vel ex imbecillitate caloris, qui excrementum id non resoluat,
Sed procuremus, amabo, cum Ges.conciliare Arist.qui Meteor. crassum & i calido, stigido generari constituit,ex quo nobis opus est in medica facultate inuenire quomodo humores, & excrementa acalido,& a frigido crassiora reddantur,quod si secerimus,desiderium nostrum expleuisse videbimur. Sit primum pro hypothes, humores duplici modo considerari, vel quatenus sunt synceri, ut bilis tantum , pituita, atra, humor serosus, Sc. vel quatenus sunt permixti, quando scilicet miscetur bilis cum pituita, vel serum humorum cum atrabile , aut pituita,sive alij cu alijs humoribus. Hinc videamus an duplici via etiam in eis possit euenire crassities, quia nimirum humores sui natura sint crassi,ut nonnulli sinceri sunt,uel ex permixtione,quado scilicet
tenues,& crassi commiscenturὶ De his unicii Gai assero tex. 2.Progn.
com .38. qui omnia aperit,dum ait. Quin etiam synceri humores crassores existunt,pituitosus quidem propter frigiditatem,quasi concretus; biliosus vero propter exuberatiam caloris evaporatus, & tanquaassatus.
100쪽
intus. Hς enim duae causae contrariae crassitudinis sunt,calidum ad modum, ac frigidum; calidu etenim subtile ab humoribus resoluendo facit crassitiem,frigidu vero congelando,ulos adstringit. Ecce modo, quod humores ut synceri post ut crassescere vel propter calidu, quod evaporat,vel propter frigidu,quod adstringit. Notauerat enim prius Gal.intueri interdum bilem flauam,crassam in vomiti'ne rei jci, hanc multi nominant Vitellinam,& tex.39. affert bilem porraceam, liuida, & nigram,quae crassae sunt. Si ergo in sy nceris humoribus tali pacto potest succedere crassities, iure credendum puto in eorum miscelata. crassitiem etiam adnotari, quo fit, ut humores ipsi vel vi sy liceri, velut permixti lentorem vel propter calidum, vel propter frigidum acquisitum praemonstrare aliquando valeant, & proinde sudores exus suscitati,crassitiem,&lentorem praeserant. His cognitis, facile est credere, sudores ab iis posse succedere humoribus,& excrementis,quae vel a calido,vel a frigido crassitiem acceperint, loquamur de virisque, primo autem de ijs,qui a calidis fiunt humoribus,& excremetis. Prosecto hi a vitellina bile, porracea,atra, aeruginosa, & consimilibus fieri par est,cum tales a caloris potentia humores crassi fiant.Quia aute haec excrementa non semper in locis, e quibus sudores essundi possunt, generatur, propterea sciendum est, bilem pallidam, seu vitellinam, praxinam, siue porracea in ventriculo generari posse. Hoc succedit vel per cruditatem, & a frigido,vel per corruptionem,& a calido. Per cruditatem fit, quando propter quorundam exculentorum indigestionem sibi commansi,a debili,& rest,
gerato calore non bene concoquuntur, & crudi fiunt adeo, ut crass*pituitae naturam imitentur. Per corruptione,quando exculenta a calido corrumpuntur, quo tempore biles illae, non pituitae temperaturam, sed bilis calidissimae,& venenosse sortiuntur. Istae omnes vomitionibus, testimonio Gal. in Progn.&6. Epidem .co m. s.co m. I rei j-ciuntur, nequaquam vero in sudores abeunt. Aliqui dic ut bilem vitellina, quasi semper a corruptione innasci, propter exculenta corrupta, raro acruditate,ut caeterae fieri solent. Sed de his disputare hic locus non est. In hepate,& venis per adustionem multae bilis species oriuntur,quae in sudores excerni possunt. Hae suscipiunt substantia crassiorem,ci minus fluidam, ubi ex flava fit vitellina, ex vitellina porracea, ea porracea aeruginosa,& ex aeruginosa illa atra bilis omniti perniciosissima. De his lege Auic. i. par. canti c.& Averr.3. collig. 3. namq; alio rum etiam humorum adustiones reperies . Generantur hae omnes ex feruido,