Institutiones philosophicae auctore Mariano Semmola in usum suorum auditorum concinnatae. Institutiones metaphysices

31쪽

spinoeta, favet. Primus, cui soli pantheisticam molem inaedificare satagit , salsus est , qui neque ab ipso Spinoeta , neque a quovis ejus Αs.secla hactenus est demonstratus. II. Neque minus fallax est explicatio definitionis ab eodem allata . - inquit ) eonemptis non .ndiget eonceptu alterius rei, a quo se maνὰ queat . Si , conceptum Subsanti praescindi posse a quoυis alio conceρtu . ultroe eedimus ; si vero intelligat , Substantiae eo

reptum necessar o a se excludere concmtum alteis

eius reἰ , a qua 'o Subsantis producatur , seu in qua insit fusciens ratio , prino pium suae exissentiae , & id gratis asserenti in aevurri

negabimus . Interim ex allata poenitenda definitione illa sua oracula depromit catus Homo Unisam ἰn Mundo Substantiam extare. Hanc uni eam Stibsian am esse Deum.' Hujus deinde mois discationes esse quotquot in Universo cernimus e. Sed hac de re suo loco. et . Ut possibilis notio statuatur , quae nora repugnare disuntur praenotanda sunt . Ea non mepugnare dicimus , quae simul esse possunt. Ex . . Triangulum aequi laterum, substantia cogitans dic. non repugnare dicuntur quippe triangulum 'emn aequalitate laterum consistere potest : Subsuntia cum cogitatione, tanquam ejus pro-μietate. 28. E contrario , quae simul esse nequeunt, est quod unum eorum alterum excludat , Mainbo simul se mutuo deleant, ea repugnare di iacuntur: ex. gr. Circulus quadratus a Nam notio

circuli notionem quadrati excludit , & ambis

simu

32쪽

smul se mutuo delent.

29. Possebile dicitur quidquid in sui essentia

nullam includit repugnantiam , quodque adeo concipi potest . Ex. gr. Mons aureus; triangulum. aequi laterum . E contrario Impossibile dicitur

quidquid in sui essentia repugnantiam involvit, quodque adeo concipi nequit G cujusmodi est

circulus quadratus,

go. P4sibilis notio diligenter discriminanda

est a notione probabilis . Po ilitas enim spectat ipsam entis naturam ς Probabi itas Vero respicit rationum momenta ,. qiuibusii Mens ad affirmandum aliquid, vel negandum movetur; seu indicat statum Mentis judicantis , de existentia, natura, proprietatibus &c. Eot1s. Hinc Probabilitas locum .habet in existentibus , possibilibus, . in i possibilibus &c. 31. Notio Pisbilis. positiva est ; sistit enim aliquid innii contemplanti . E contrario notio possibilis est negativa, non enim sistit Μenti aliquod ens, sed duo exhibet entia, quae se mutuo delent, adeoque non ens, seu nihil. 31. Possibilium numerus saltem duplus est numero impossibilium. Impossibile enim coalescit ex duobus , vel pluribus inter se pugnan. tibus: si haec singula secernamus , seorsim non - Pugnabunt, adeoque erunt singula seorsim possibilia . Numerus igitur possibilium, ad minus impossibilium humero duplus est aq3. Impossibili m duo statui solent genera Alia enim sunt intrInsecus , & absolute talia G alia vero nonnisi extrinsecus, & bisorbetice. Primi generis sunt quotquot contradimonem in-B a , VOJ

33쪽

volvunt, de quibus β. 29., dc haec metapb De in)gossibilia quandoque etiam dicuntur . Secundi generis sunt, quae nullam quidem in s ui essen.

tia repugnantiam continent, pugnant vero extrinsecis quibusdam hypothesibus ς eX-gr. propter imbecillitatem caussae producentis , propter conditiones loci, temporis, &c. aliasque adpositas circumstantias . Huc spectant , quae pissice

impossibilia appellantur , quippe quae physicis

Mundi legibus pugnant. Ex.gr. Lunam ecclipsimpati extra oppositionem cum Sole , hipoletibice est impossibiqe; in hypothesi nempe, quod Mundi cursiis j traeta' consuetas leges cosmologicas pergat : flammam . in aere libero deorsum dirigi: Virum obliteratum, & rudem acute, &. erudite

de rebus dissicilibus disputare &c.. 34. Ad hypotheticam impossibilitatem adcedit, quae moralis nuncupatur . Illa nimirum moraliter impossibilia vocare consuevimus , quae

intrinsecus inspecta, sunt quidem possibilia, nori. 'nisi tamhn raro , admodum difficulter effici queunt. Ex. gr. diuturna culpae declinatio in mediis, & maximis periculis . Diligenter ad- Vertant Tyrones, quandoque in communi se mone simpliciter impossibilia appellari , quae solum moraliter, sunt impossibilia ς idque potissimum recolant in sacrorum Librorum lactione, ne in absurdas incidant sententias. as. Sunt qui aliud impossibilium mora lium genus agnoscunt , idque Dei respectu 'definiunt nempe Ea esse , quae in sui natura. inspecta, sunt quidem possibilia, at fieri pugnant

34쪽

ONTO SOPHIA. et finquiunt, est quidem intrinsecus possibile , at

Deo impossibile moraliter , quia summae ejus Veracitati pugnat ; similiter se habet innoxium aeternis adlaicere flammis , quod ejus Iustitia, o ponatur . Sed hi parum pensiculate hoc imponsibilium genus introducunt, cum revera ad impossibilia absoluta spectent . Sane quid magis contradictorium, quam justitia,& iniustitia, veritas & mendacium &c. 8 porro in nisce, quae vocantur moraliter impossibilia, collisio continetur inter justitiam , veritatem , sanctitatem&c., quae in quavis Divina actione absolute, &essentialiter elucere debent, & inter injustitiam, iniquitatem, mendacium &c., quae eidem consociari ponuntur. Quae ergo moraitier impinbuia dicuntur, sunt reapse impossibilia intrinsecus, &absolute . Merito Divus Anselmus t quo is minimum taeonveniens est Deo impossibile.

q. 36. Sed juvat hic eaependere quorumdam sententiam , qui possibile definiunt , omne id quod a Deo esset potes . Istorum sententia , nulla est quaerenda intrinseca possibilitas in Ente, sela extrinseca possibilitas ex Divinae Potentias

mensura est attendenda.

37. Verum qui ita philosophantur , si recte de Deo sapiunt , nulla dari impossibilia

Divinae Potentiae respectu statuant oportet secus

enim . si aliquid per ipsum Deum impossibile

agnoscunt, totam simul evertunt Divinam omnipotentiam . Sane , si possibile idcirco est possibile, quia a Deo estici potest , erit a pari impossibile , idcirco impossibile , quia a Deo ςffici nequit . Quare , si Deus omnipotens ha.

35쪽

ΟΝΤΟ SOPHIA. betur , nihil pro impossibili statui potest . Quod si est aliquid impossibile , id nonnisi Divinae

Potentiae defectu impossibile est , atque adeo Dei Potentia non infinita . Haec perspecte vidit Cartesus , qui propterea nihil Divinae Potentiae respectu impossibile esse affrmavit 38. At nihil esse in se , δα sui natura impossibile , omnem evertit humanam ratio nem , & ad Pyrronismum deflectit Ex. gr.

Triangulum rotundum , Circulus quadratus &α quippe tam clare perspicimus naturam , notionemque trianguli corrumpere, & excludere naturam , & notionem rotunditatis, & vicissim , ut de hoc vel minimum dubitare , idem sit ac humanae rationi valedicere , & in Pyrronicorum castra coita migrare . Dantur ergo intrinsecus impossibilia , sui nempe inspecta natura . Quare , quae sunt possibilia , hujusmodi sunt pariter intrinsecus, & sui natura. Sed inquies : Si sunt aliqua intrinsecus, 3c natura sua impossibilia, haec neque per Divinam Virtutem emci possunt qui ergo erit Deus omnipotens λ Sed facilis est responsio: Quod nequeat Deus emcere quae sunt intrinsecus impos sbilia , id non ex imbecillitate, & virtutis defectu , sed ex ipsius est impossbilis incapacitate, eo quod ejus componentia per sui naturam

se mutuo excludant. Horum componentium repugnantia cohibenda foret,atque delenda, ut posset, quod est impossibile, fieri; nempe delenda, vel mutanda ipsa ejus componentia . Sed modo , quod inde coalesceret, fieret intrinsecus possibile, dc omnino aliud ab eo, quod impossibile

36쪽

ponebatur. Sane 3 I. advertimus Impossibilendo esse Ens , sed Nihil , & negatio cujuslibet Entitatis . Qui ergo Divini Potentiae impossit bilia subtrahit , nihil subtrahit ; estque Divina Potentia semper infinita, quia omnia & singula, quae sunt Entia, attingit.

CAP. III. De Relationibus Entium.

o. Ingula Entia ne dum absolute, δc si1-trinsecus, qualia nempe sunt in seipsis, considerari queunt ; sed & etum .relative, dc extrinsecus , qualia nempQ aliorum respecta' concipiuntur. Quid absolute, & intrinsecus sint quaevis Entia, negatum mortalibus nosse; quippe intimas eorum essentias penitus latere totius Philosophiae decursus edocebit. Conser quae diximus, Ist. Restat igitur illas Entium proprietates elucubremus quae ex eorum ad invicem' collatione elucescunt . Hae nomine reinutionum continentur. Quae hujus sunt loci ad tres classes reserri posse videntur ' ad relationes nimirum I. similitudinis : II. coexissentia : III. Aependentis.

37쪽

De Relationibus Similisurinis. ε I. Imidia appellantur Entia, quibus una, auto plures proprietates, qualitatesve ex commmuni infidere concipiuntur. Est ergo Similitia proprietatum in abstracto consideratarum complexus , per quos Entia dicuntur similia. 42. E contrario dissimula dicuntur Entia, quibus una, Vel plures proprietates, qualitateS-ve ex communi non inesse concipiuntis . Ex

quo facile intelligitur, quid dissmilitudinis nomine veniat

*3. Quo plures sunt proprietates, quibus Entia convenire deprehenduntur , eo major in eis elucet similitudo r minor , quo sunt pauciores . Ex. gr. si plures conseram figuras, quae triangula appellantur, similes statim appellabor de communi enim habent , ut tribus lateribus claudantur, tribusque angulis gaudeant. Si vero animadvertam ejusmodi esse illa triangula , ut communem quoque habeant laterum rationem, proprius similia vocabo. . 44. Ex Entium similitudine rationem de sumimus , qua in determinatas classes illa re digamus. Cum enim hujus Μundi Entium tanta sit multitudo, ut nequeant singula Mente di. stincte complecti , ea ad certas classes redigere consuevimus et ita nimirum , ut quae determinatam inter se similitudinem habere concipimus , ad unicam revocemus classem, & ad al

38쪽

teram classem rejiciamus, quae aliam determinatam similitudinem exhibent. Deinde, cum Entium ad eamdem classem rejectorum alia, atque alia intensiorem, seu peculiarem inter se similitudinem habere deprehendimus ; numerosiorem illam classem in alias minores redigimus .' tum primam Genus , has species appellamus . Ex. gr. Infinitas figuras tribus conclusas lateribus ad unam Claniam revocamus , & triangulorum nomine insignimus : tum animadvertentes ex hisce figuris quasdam majorem inter se s militudinem habere , puta quod aIta singula latera inter se aequalia habeant , alia duo tantum , alia singula latera inaequalia; amplissimam triangulorum, classem in tres alias minores tribuimus, quarum altera triangula aequilatera, altera isoscelia, ab tera tandem scatena complectatur.

4s. Nihil vetat Entia , quae sub aliquo respectu smilia sunt , & vocantur , sub alio dissimilia esse , & appellari . Sic triangula , quae modo pro figuris smilibus habui ob communem proprietatem trium laterum , & angulorum , dissimiles mox appellabo , si animadvertam non aequales angulos habere, neque eam.

dem laterum rationem Quare intelligitur , yntium Genera, & Species. ex cujusque Μente constitui posse , ut ita Entium Classis, quae Uni Species est, Alteri si Genus plures mino xes classes , seu species complectens sa) . 46.

a) Equidem Entium similitudo , quae ratio est ec cur in genera , & species ea Iribuamus , ex nostro po

tius

39쪽

46. Perfecte similia vocamus Entia quibus ex communi , & ex aequo insident omnes,& singulae proprietates . qualitatesve absque ullo prorsus discrimine. . 47. Jam vero acris inter philosophos agitata est quaestio, utrum duo , vel plura perfecte smilia exinere po1sint , inter quae scilicet nullum , ne minimum quidem, intersit discrimen , praeter numerum . Negativam sen

tentiam olim Stoicos tenuisse ex Tullio disci- l

mustius concipiendi modo, quam ex eorum pendet natura ἀSane si acutiori mentis acie mileremus, vel aliis Organis sensoriis essemus praediti , plures & alias, quae mOdo nos latent, in rebus detegeremus proprietates. Hinc quas hactenus ad idem genus, vel eamdem speciem reiecimus, plurimum dissimiles esse deprehendentes, ad aliam atque aliam RVocaremus generum, & specierum distributionem, vel illa priora genera, & species in alia inseriora & genera & species rursus trIbueremus . Id non satis perspexisse videntur Maiores nostri , atque adeo concreta suis abstractis ideis respondere putarunt obieeta, totidemque commenti sunt Entia, quae realem, propriam, secretamque obtinerent existentiam. Quae sententia adeo eorum animis insedit, ut cum primum Nominales ad eam elevandam surrexere , a Realibus , qui eamdem pro aris, & focis tuebantur, accerrime exagitati sunt; & in usque in Gallia excrevere contentiones, exarsitque livor, ut oportuerit , Regnantem ALOYSIUM XI. Nomina- Iium librorum lectionem , pro bono pacis , patrocinari . Ex Realium hortis in philosophiam derivarunt purida illa commenta qualitatum occultarum , formarum

substantialium , & alia sexcenta, quae in Scholis semina fuere longarum quaestionum, & gravium rixarum , quibus occupati Viri elatioris caeteroquin ingenii, ne la tum quidem unguem, in semita sapientiae profecerunt.

40쪽

mus, sic enim ad Lucullum qq. Ace. l. 4.C. ait: Omnia .ieis sui generis esse, nihil esse idem, quod si aliud . Stoicum es quidem , nec ad modum credibile , nullum esse pilum omnibus rebus talem, qualis sit pilus alius , nullum gra num . Haec refelli possunt , sed pugnare nolo . Pene emortuam opinionem suscitavit Leibnitius , neque hilum decernere dubitavit , fers non posse, ut duo indλ;dua perfecte smilia existanς , ne per Divinam quidem virtutem . At contra Leibnitii effatum, quod vulgo appellatum fuit principium dentilatis indiseem bilium, acriter pugnavit Clarkius . Pro oppostis sententiis plures insignes Viri Leibnitium sequuti . alii que Clarkium , velut agmine facto, decertarunt. uae pro letbnitiana sententia graviora occur runt ar menta, sere sunt sequentia. I. Si duo darentur individua , quorum neu trum ab altero ulla 'orsus ratione differret , tunc illa duo individua essent unum,

adeoque unum, idemque Ens bis existere finge

II. Duorum Entium perfecte similium productio Divinae Sapientiae repugnatet nulla enim sufficiens adseret ratio , cur unum potius in Ioco A , quam B, & alterum in loco B potius , quam A poneretur. 48. Prima autem ratio nihil commovebat adversae sententiae Patronos, qui reponebant, duo individua perfecte similia unum, idemque fore

oecie , non numero ; discerni nempe non per proprietates , qualitatesve , quas ex aequo coinmunes habere supponuntur , sed per individua.