장음표시 사용
51쪽
alioris ni de quantitatum extimatioue seniri capiamus , illud in primu eonsi Pre debet , ad quam ' ipsi mensuram quahtitates referant; secus erroneam nobis comparabimus ideam , laltem semper incertam . Quae assumi debet mehsura, ut quamitates ejus ope' explorare 'liceat , est prorsus arbitraria , & pro cu
huhne lubitu statui potest. Sed, quo iacilius intelligamur, mensuram communi iussis io staturum', si quae fit., vulgo sequamur .es Natura exemplar Similiter adjuncta major , minor , aequalis relationem prae se ferunt ; neque intelligi ullo modo possunt, nisi ex comparatione quantitatis, de qua illa praedicantur iid
I. Substantiarum qualitates, etsi eMdem
sint generis, vel speciei, aliae tamen aliis praestant, sive in nostris excitandis sensationibus, sive ' in aliis promovendis effectibus hinc merito in qualitati is ipsis quantitatem, spectare sole- anus.., & sub hac ratione unam alterius respectu insensiorem, vel rem Forem denominamus . Qu* nempe vividiorem , vel diuturisiorem in gerit sensationem , majorem ve effectum, caeteris paribus, producit, intensiorem appellamuSP contrario , quae sensati6nem debiliorem ., brevioremve , vel in tum minorem
gignit.: as f. 72. Vulgo in qualitatibus Deoinde. us . quo ipsarum intensitatem designare va--mus . Hos quidem gradus pro lubitu assumere licet; sed ut sermo noster aliis pateat , illos aequare debamus alicui eommuni sensatio.
52쪽
ni, si quae sit, vel alias nino effectui. Si di. cam frigiditas hujus aquae est trium 3 graduum, erit sermo meus obscurus, & incertus , niti bos
Rradus reseram ex. gr. ad totidem depressionis gradus, quam subit mercurius in thermometr seu i mitis vocabulo designam his desectum ulterioris , seu majoris entitatis in re , cui limes tribuituri. Negativa huic vocabulo subest notio . Ita snὶtum dicimus corpus , quia ultra duos , tres , &c. palm DS ,
nihil ejusdem est amplius e finὶ tam dicimus intelligendi vim in homine ; quia ultra deter
minatas quasdam cognitiones alias, quae qui dem possibiles sunt, non complectitur.*. 74. E contrario si res omni careat fine, nudisque ejus Entitas sit circumscripta limiti-bss, infinita appellatur abstracta notIo carentiae defectus Infinitum , vel Infinitas dicitur . Duplex autem distinguitur In sin tum, extensivum ranum, & intensυum alterum. Illud dicitur dere , cajus enutas ejusmodi sit , ut omnes , &singulas possibiles entitatum species complecta' tur.Istud vero praedicatur de re cujus entitas nullos habeat suae speciei limites , seu quae contineat Gmnem , quamlibet suae speciei entitatem. 3. Utrumque Infinitum quod modot ex Posuimus absolutum nuncupatur ' aliud. quipp*Infinitum penes Mathematicos praesertimi con siderari solet, quod relat um dicunt. Est nempe In ilum reιat υum quod limitibus, reapiequidem constat, sed adeo remotis. ut nequeam
illos menti complecti: seu infinite νelatiυa dicitur ejusmodi Entias quae ab alia ejusdem
53쪽
speciei Entitate uria quem bis assignabilam viacium numerum , mensuratur. Ex. gr. Formicae Μontis conspectu constituta ejus terminos' asse qui nequit suo obtutu yΜontis ergo moles infinita reputabituriae:a .formica . Elephantis moles
magnitudinem' animalauli a P. Francisco de 3 .ani; observati , , quovis assignabili vicium numero superans , illius respectu infinita . est . Paris ratione Telluris moles. infinita putanda est te. spectae Elephantis i: atque iides o infinities infinita respectu praedicti , animalculi . . Rursus sphae, , cuius diameter sit ..intervallum s Saturni. Ja Sole p. infidita haberi potest respectu i Telluris atque adeo, infinities infinita. respectu. IElephan
seu Infinisum secundi ordialix Be infinities infinities infinita respectu laudati piamurn ani
modi comparationes longius provehi possunt : et itaquei ἐρri plures, immo infinitos Infinitorum , relativorum ordines Porroi in serie
infinitarum Infinitum inserioris . orisinis est . in finite parvum respectu InfinitD ordinis superio. xis . quod propterea appellatur is ita tim.& finire liae. Possibilis proinde est Series Insi. rates malium ., Infinitorum ex utraque parto
ire infinitum producta, . : il se*, 76. Quantitates realesi, quae sint absoluto 4nsis; tae repugnant e. Quantitas enim nihil. est aliud quam plurium f. quae sunt eadem , col-dectio . Sed F acumque posita hujusmodi colaectione, semper ututas adjici potest: Per novam vero iunitatis adjectionem sit augumentum. Quantitas ergo natura iri talis est, uta .perpetuo au
54쪽
ΟΝΤΟΙΟ PHIA. AIgeri possit. Sed quod perpetuo augeri potest,
perpetuo limites habet. qaippe quodvis augumenturi supponit similem desectuma antecedentem , adeoque limitem )ς& quod perpetuo limites habet, infinitum esse repugnat . Quantitas ergo , quae sit actu infinita , repugnat. Ad rem sapienter Mosbemias sesem. intel. CurisII. I. cap. s. 2 . n. z. de numero , qui species est quantitatis', sic habet. Seiant omnes numerum ἰn se nihil essa , sed ad . es, εν actio.
mes referri: ex quo patet , cum de numerἰ -- fuitate oνatio insiluitur , hoe propνie quaeri emerum quarumdam. et actionum tanta sit multitudo , ut omnis ab ea terminus , o finis absilJhaee ipsa' vero controυersiae explicatio ostendit iam quodam modo, numero, qui nihil dubitane infinitatem adjudicare, eos ne repugnantia id facere
non posse. Existat sane hu)usmodi quantitas , quae
st infinita si fieri potest ) ς & ab ea portionem
demi concipiamus . Id fierr posse, ex ipsa quantitatis natura , quae in plurium collectione con sstit . per se palam est. Residua quantitas, utut magna' ea sit, atque dicatur, non remanebit in is
finita ; deest quippe pars, atque ideo limitem
habet . Huic residuae quantitati finitae, adjiciamus iterum demtam portionem e quae fiet quantitas , adhuc finita si oportet ' quantitas,enim inita finitae quantitati addita , licet majorem, finitam tamen exhibet summam . Sed quantitas, quae per demta portionis adjectionem emergit; alia eadem est , quae prius ex hypothesi infini. ta ponebatur .iEadem ergo quantitas finita s. mulierit, & infinita quod proiecto implicat.
55쪽
Itaque patet, Infinitatem re liquantitas. repugnare .p .: ..
77. Si κrgo de atrina, quantitate qua Hiie praedicatur, de -tiva, min, de in Joluta in is te sermo esti inrelligendus ; qua ' litatem nempe illam quεvis ' assignabili esse ma
β. 78. Ex dictis rursus innotesch , quid est
spatio vacuo immenso . quod universale mit rein rum omitium receptaculum . sentiendum sit 66. & seq. Scilicet, si quid i male foret, & klutum iajusmodi spathun, actu daretur quam litas absolute infinita; tum actu daretur numetus absol ute infinitus milliariorum , quin in hoc spatio mensurari sine fine possunt ; tum longe major infinitus . numerus. hexempadarum, di avi huc major pedum ,&c. At infinita quantitas rein pugnat et plures numeri infiniti, quorum alii alios excedant , apertissime, sunt impossibilas . Qui ergo tot deglutiemus absurda pro immen.
so spatio reali , & ab luto defendendo λ',7'. Eadem absurda contra eos faciunt , qui extensionem . continuam admittunt in corporum saltem elementis et . Nam quaevi ,, utut
minima continua extenso divisibilis est in 'im finitum .i sicut innum eris mathematicis: de momstrationibus evinei 3 potest In quavis i crgo mi. nima hujusmodi extensione verm & abGlute in. finires i partim numerus contineretur r a denique sit vel minima extensib vere continua ream existeret, re ipse existeret numerus vere, & M. stilute i. infinitust id quod implicat . Nulla ergo dari potest extensio v e . continua ' dc quam
56쪽
ρε vulgo concipimus talem, pro phaenomeno haberi debet. Sed de hac re , copiosius in Cosmo-
logia. 8o. Peculiaris, ac determinatus modus, quo res instar totius considerata aliis simul coexistentibus coexistit, dicitur ejus locus p situs vero appellatur peculiaris, ae determinatus' modus , quo rei partes praecipuae aliis simul coeo xistentibus coexistunt. Si de libro A quaeram
ubi est λ profecto locum flagito . Responsum, quod petitioni praestabitur, erit huiusmiai: Liber A est in tali bibliothhc, ordine, seriei primus , secundus &c. . si rursum interrogem, quo situ respondebitur, rectus: inversus me. Primum respontum innuit determina um modum quo liber 'A aliis simul coexistentibus coexistit . Secundum vero responsum innuit determsnatum modum, quo libri partes 'quae praecipule in ip notartur, adjacentibus coexistunt . Quandoque tamen in communi sermone situs , aeque accipitur ac locus. 2
8 I. Locus, ut modo definivimus , realis quidem est, sed relax vus , non absolutus . Philosophi , qui pro spatio vacuo rerum . Omnium rece eiaculo communi pugnant , praeter locum relatIvum , alium absolutum asnoscunt . Ex horum nempe sententia locias cuiusque rei abs luatis est illa spatii vacui pars, quae ab ipsa re occupatur. Nos vero qui spatium vacuum abis solutum pro imaginario habemus 78. Ivim locum relativum admittimus , & spatii nomine intelligimus locoruis omnium collectionem . Hoc sensu spatium reale quidem est,
57쪽
sed relativum , non abiblutum , ut ita ablatIs rebus locatis, nihil reale amplius remaneat : lsed. spatium , quod dein adhuc remanere intel. ligimus, prorsus imaginarium habemus f. 82. Si re pereunte alia praesto adest , hac
dein evanescente alia extemplo ante conlpectum sistitur , hae res sibi mutuo succedere dicuntur. Est itaque Sueee o continua series rerum pereuntium, & aliarum extemplo advenientium.
f. M Si istaec successio aequabilis, & nullisti
interrupta concipiatur , s sicut ex. gr. motus des entis aquae per eumdem fluminis alveum pari semper copia e vel motus indicis horologii ), tum ad ejus aequabilem consequutionem animum . convertamus , tempor s ideam nobis comparabimus . Est itaque Tempus rerum fluentium , ac sibi succedentium aequabilis consequutio . Ex. gr. si quaeram, quando id fuit , vel erit , tempus quaero. Responsum huic interrogationi est e heri , nudius tertius . decem abhinc annis &c. cras, post decem abhinc dies&c. En quomodo in responsione ad ordinem , seu aeqvstilem consequutionem in successivis appellamuS .i f.84. Hinc sequitur tempus reale quidem esse , sed relativum , non absolutum . Si nulla ret rerum successio , aut saltem si non ad.
verteretur , nulla temporis notio animo obversaretur . Quare ante Mundi molitionem nullum: erat tempus , & hujus initium idem fuit ac initium rerum . Atqui nihil vetat , quinante ipsius Mundi molitionem successivorum seriem imaginemur , atque adeo tempus nobil
58쪽
praesentemus illam praecedens : hoc tempus imaginarium plane est diciturh.85. Spatii & Temporis ideae sunt plane i8ter se amnes. Sicuti ex rerum coexistentia prima oritur spatii idea , ita temporis idea ex rerum succest ite proficiscitur . -Rebus coexistentibus ablatis nullum spatium reliquum est, ita demta rerum successione nullum adest tempus . Positis quibuslibet, Se quantiscumque entibus sibi coexistentibus , alia semper atque alia concipere possumus , quae coexistere & sibi, & illis pos- stant ; ex quo fit, ut spatii 'immensi idea Μenti occurrat ita posita quacumque Entium sibi succedentium serie , & ut vis, retro , 8c ante producta, magis semper, ac magis mente illami producere possumus ' ex quo fit, ut temporix infiniti ideam nobis effciamus . Sicuti in Em tibiis coexistendi possibilitas aeterna est, ita sibp mutis luccedendi ' hinc spatium , & tempus aeqtae aeternum , & improductum concipimus &c. Atqui , 'clare perspicitur , haec imaginaria esse
q. 85. Quod im serie succedentium actu praesto est, praesens dicitur; quod esse desit, praeteritum quod uero aliquando aderit futurum
87. Ex idea , quam de tempore 83.
exposuimus ratio petenda est plurium' phaenomenorum , quae nobis perpetuo occurrunt. I. Qui eidem cogitationi fixus animo haeret, vel transactarum cogitationum est plane immemor , nullam interlapsi caeteroquin temporis conscientiam habet . Qui somno consepultus jam
59쪽
jacet, dum evigilat , nςscit interlapsum in somno tempus aduolue . Horum per te patet expli
II.. E contrario,,ui vivis continuo, novisque cogitationibus se inutuo excipientibus percelli tur, longum fluxine tempus, opinatur o id quod peregrinantibus pers spe accidit, cum in novam
ad eniunt regionem. Novitas nimirum, magnificentia , & frequentia objectorum ita illos per. cellunt, ut contra veritatem plures in ea im. morali: dies ipsi sibi videantur . . . III. Brevissimum putamus tempus in diutur. na sve meditatione , sive animi distractione , stye voluptate impensum . Nimirum I. Mens primario tuarum . cogitationum objecto intenta, harum non tenet rationem, & perinde se, ha, i, quasi uoi, eidemque cogitationi' fixa peramansisset o . nullam scilicet successionem animad. vertit ..2. Licet novae continuo Menti occurrant cogitationes , has tamen, quin Mentis aditentione destitutae, nullum sui vestigium relin. quunt' unde mens ita se habet , quasi transa. clarum cogitationum immemor . 3. Mens voluptati unice intenta , vel nullis aliiq permovetur sensationibus , ver eas saltem minime Cu.rat' atque ideo voluptati defixa, nullam anta madvertit successionem. ΙU. E contrario in expectationis statu , vel taedii , vel cujusvis doloris: breve elapsum tem
pus admodum longum videtur . sa) Sane in
00 Hie illud Poetae obtinet: misero longo, D-
60쪽
hisce casibus Animus morae , taedii, doloris impatiens , e molesta sentatione se subtrahere conistinuo conatur' at irritis conaminibus, molestia perpetuo recurrit . Adest itaque velut interior colluctatio, & continuus conflictus mentis, &doloris . Continuuii hic ce conflictus loco est continuae successionis , longum fluxisse tempus , exhibet. 88. Quae cum ita sint , continuis errori. hus obnoxii essemus , si: tempus ex nostrarum cogitationum, sentationumque serie dimetiri vellemus. Hi ne factum est, ut tutiorem regulam,
certivique medium dimetiendi temporis sit quaesitum . Nihil huic scopo opportunius visum est motu aequabili: p. m licet quam plurimae sint in
Mundo. luccessivorum series , hae tamen, quia aequabili continuitate carentia, ad rem non vi
dentur . Atqui nullibi sorsitan reperire est hujusmodi motum , qui sit vere aequabilis rconversiones attamen Solis circa Tellurem adsensum saltem videntur aequabiles . Ipsa itaque velut suadente Natura, pro certa temporis memsura, ad hujusmodi conversionum seriem deve. nimus e tum singulas conversiones in partes minorex tribuimus, per motum artificialiter paratum, mensurabiles . Illas diximus dies naturari Ies , harum partes horas denominavimus : tum singulas horas in minutiores, aequales partes tribuendo , minutori m cudimus . denominationem ad eas indicandas. q.89. Ens pluribus continua serie sibi succedentibus coexistens , durare dicitur : est proinde Duratio continuo , u permanens eatis extin