장음표시 사용
61쪽
stentia , qua pluribus in continua serie sibi
succedentibus coexistit, aut saltem coexistere per se aptum est . 9Ο. Duratio itaque non est quid ab ipsa re durante realiter distinctum , neque quid ab- 1blutum, sed relativum: est nempe ipsius rei coexistentia ad plura sumssiva , sive haec realia fuerint , sive tantum imaginaria . st . Duratio cum Tempore eonfundi non debet : hujus notio in aequabili rerum lue. cessione consistit ; illa e contrario in perm nenti Entis , quod immutatum , & immobile concipitur, existentia . Fingamus unicum Ens existere , & in eodem statu perpetuo manenS nulli obnoxium mutationi : modo nullum M. Tet reale tempus I adest vero realis duratio ,
quae sat intelligi ex eo potest, quod Ens per se aptum est coexistere successivorum seriei . f. 92. Triplex distingui:debet duratio. Uel enim interminata est , & infinita , principio
nempe carens, & fine, & dicitur Aeternisas. Haec non nisi soli Deo convenit . Vel duratio finita , seu terminata est ex utraque parte, nempe principio, dc fine clauditur, diciturque simpliciter duratio . Haec durationis species optime tempore mensurari potest . Cum enim tempus in aequabili, et continua entium succensone consistat, ex quantitate successionis , cui Ens aliquod coexistit , hujus durationem certo determinare licet I nec non unius durationem, cum alterius duratione, conferre. 'Duratio simplex omnibus naturalibus productionibus convenit . Tertia tandem durationis species ,
62쪽
mum divitur ἡ 'estque illa ι quae: initium fridem habet x ait fine, caret . Haed ad Μateriam& Μentes spectat, neque potest tempore mensurari,i etsi, ejus initium tempori alicuis
De νelationibus dependentiae, ubi de Ca in . ,
ει vispiam ab alia pendere dicitur , . , L . si huic insit quaevis alterius ratio,. 'isthm veris unius ad alteram relatio depenMu piae nomine. indicatur. Ex. gr ui ologii, motri ab . appensis pondere , vel ab intus in crus . ela stro pendere idicitur , quia pondus sappensum ., vel elastrum rationem continent , cur in bur
β. ρ Ρendere unum ab altero potest vel in. t infecus , vel extrinsecus. Unum' ab altero pendet intrinseeus, si hoc secundum necessari qrri sit ad 'constituendam prioris essenixam : pendetro extrinsecus , si eatenus hoc. secundum requiratur , ut ' prirnox existentiam largiatur . Ex gr. triangulum pendet a tribus late. ribus : tria enim latera ad trianguli essentiam consti tuendam confluunt I extrinsecus 'verta pendet a Gumetra, in quo ratio continetur , cur triangulum describatur . . H. ' 3. Qiiidquid alterius continet rationem. ipsius p e pium dicitur.' τω vero alterum priuincipiatum appellatur . Principium itaque aliud
est internum, aliud externum praec.
63쪽
4.M. Clim ratio multiplex esse queat, ex. gr. eue liquid intelligatur : cur sat potius , quam non: cur tale, & non aliud die. , hiare multiplex quoque est principium. Sunt scilicet priveipia cognitionum, & scientiarum . cuJusu od1 sunt et principia existentiarum , quae Ca ae dicuntuη ; principia essentiarum , atque
modorum &c. . Caussarum notiones tantum helee2pendendas sustipi . . . a
4 ετ. Est itaque Cossa quidquid eontinet
rationem existentiae alterius : vero alteram dicitur effectus, vel caussaram . Ammadverten. dum , notiones Caussae , & insus re tavas ideirco esse , quia notio Cossae eonstituitur rationem , quam eontinet effectus et ut adeo , si huiusmodi ratio non attendatur , res pellanda sit Caussa , saltem spectari clirandum est; nam cum spectatur illJusmodi ratio Caussa θνmalitis concipi dicitur . Ratio isthaec, abstracte a suo subjecto considerata, litas nuncupatur . Similiter essectus notio rei tiva est ad caussam, ob dependentiae conceptum, qui in ea comprehenditur ; huic s Μens non: tendat . effectus materialiter considerarI. dIcendus est , aut absoluto alio vocabulo appel-S G8. Iam vero, cum ratio existentiae alicuisius rei diverso plane modo in alia continerI possit; hinc plura caussarum genera Philosophi saluerunt . Quae in primis pereeeri solent , sunt Caussa sciens materialis. , formaDs , M.
64쪽
propria actione rationem existentiae emctus continet, seu quae propria actione effectum produ est. Ex. gr. Equus in rhedam contendens, Veinctionis est caussa essiciens : Artifex opificii . quod construit .
, ioo. Atqui si de rebus hujus Mundi naturalibus loquamur, illud perpetuo observamus, effectus de novo senitos ex aliqua praeexistenti materia conflari. ita nimirum materiales huiu Mundi Substantiae sunt comparatae , ut per no vas , quas suscipiunt modificationes, novae plane res fiant, & modo ad unam , modo ad ab
teram rerum classem reserendae veniant. Ex. gr. ex
oxygenio , & hydrogenio , & calorico fit aqua ex terrae succis planxa; ex magnesia, & acido 1 ulphurico, solphatum magnesia essicitur, vulgo .al anglic num . xor. Caussa murialis dicitur materia, equa aliquid educitur. Caussalitas in eo consistit, quod materia subjectum sit effectus : δc effectus ipsa sit materia diversimode modifica. in . sine aqua non haberetur glacies, nec fine Oxygenio , & hydrogenio aqua M. Ioa. Qiussa Dymalla dicitur illa ipsa mo.
dificatio hae nomine formae designari solet ) ,
quae, actione essicientis caussae materiae inducta, hanc ex una rerum classe , seu specie , ad aliam determinat. Caussalitas in eo consistit, quod per supervenientem novam modificaticinem, indifferens materia novas adsumit qualitates, quihus ad aliam entium elassem reserenda Venit . Ex. gr. interior illa combinatio. quam subeunt
65쪽
sur Caussa formalis. iIo3. Caussa tandem Inalis est ratro, seu finis, qu1 intenditur a Causia essiciente in operando , si quidem intelligens sit , vel ab illa Caussa intelligente . quae brutas caussas ordinavit . ,1 o . Hisce caussis exemplarem addidere Ρla tonici , & occasionalem Schόlastich . Illam appellarunt exemplar mente conceptum, ad cujus normam effect us exigitur: hanc vero, occasionem essicienti caullae oblatam , qua operatur is Ex. gr. Artifex per collem deambulando bene aptum saxum intuens, illud evellit, & ex eo 'deinde simulacrum cudit . Hujusce simulacri caussa occasionalis est deambulatio &c. . Artifex, caussa effciens; saxum, caussa materialis I formalis caussa est figura saxo inducta ; finalis, est lucrum ex opere proveniendum ; exemplaris tandem , ab Artifice conceptum exemplar , sive sua sponte, sive alio edocente.
scientem vere , & proprie causi tam nuncupari, quippe quae sua essicientia effectum producit Sed causiarum' essicientium varias classes statuerunt Philosbphi , quas breviter percensebimus . ε. Ios. Quae caussa tum in existendo, cum in operando a nulla alia caussa pendet , Caussa prima nuncupata est . Hujusmodi est solum Deus . E contrario Caussa secunda dicta est quae
vis Caussa, quae sicuti existentiam, ita & agendi vim a prima participat ' quaeque propterea sicut in existendo, ita & in agendo ab illa de-
66쪽
pendet. Hujusmodi sunt omnes Caussae creatae. Io7. Caussa item alia est libera : alia vero necessaria . Haec dicitur , quae semper totis, qllaniatis valet, viribus operatur. & in itidem circumstantiis semper eodem modo , neque dum agit, non agere valet. Hujusmodi sunt quaevis Cauias ae materiales . Prima e contrario dicitur , quae
modo majori , modo minori virium parte agit, modo totis, quas pro lubitu moderatur , quaeque dum agit, noni agendi potestatem adhuc retinet Hujusmodi sunt Mentes humanae.
q. Io8. Catissa per se appellatur , quae id agit , quod animo designavit, vel cui essiciendo ipsa sua natura comparata est. Per accidens Vero, quae effectum edit praeter animi intentionem , aut Naturae institutum. Iost. Caussarum aliae dicuntur pissicae , morales aliae, aliae infrumentales. Pbscae sunt, quae propria actione effectum edunt, uti Pictor imaginem . Morales, quae non propria actione,
sed suasione , imperio , minis, promissis , dispositione &c. vim alterius erigendo , flectendo , fovendo &c. hujus actionem exigunt , Vel LX- torquent , vel dirigunt ad effectum intentum Praestandum . Ita , quae moliuntur Milites ex Ducis praescripto, Duci tanquam caussae morali tribuuntur. Infrumentales Caussae dicuntur, quae omni vi propria destitutae, vim ab altera acinceptam modificant, effectumque producunt. Sic
Ensis omni. quidem vi propria destituitur, sed
a Milite vibratus hostem consedit : Ensis itasque est instrumentalis causia necis.1 IO. Si Ad eumdem praestandum effectum
67쪽
plures smul confluant Causae, Deia appellan,
tur, & concausae. Expugnatae arcis concaussae
sunt Dux, & quotquot Milites sunt eam aggressi. II .Quandoque effectus a Caussa producitur, sed pluribus intercedentibus caussis. Ex. gr. Sol
suis radiis calefaciens terram , vaporum adscensum per atmosphaeram, promovet. In altum elati vapores in nubes concrescunt. Nubes, vel
Ventorum impetu, vel actione fluidi electrici , vel alia quavis Caussa id fiat, in pluviam re solvuntur. Pluvia Tellus irrigata succos nutrItios plantis praestat . Ex nutritio succo per plantarum organa elaborato florum ortus, fructuumque genesis pendet. Sol itaque Caussa est florum , fructuumque plantarum , sed pluribus intercedentibus caussis, vaporibus, nubibus, pluvia , &c. Hujusmodi Caussa remota, oe medim so dicitur. E contrario proxima , oe immediata audit, quam inter & effectum nulla interce. dit alia: hujusmodi in adducto exemplo est organicae plantarum structurae insita . . II a. Si Caussa prox a , 8c immediata deu erminationem subeat ab intermedia praecedemti. .similiter isthaec ab alia, Se ita porro; Causita δει ordinatae dicuntur , 3c connexam serieuximnstituere. Hujus seriei psema appellatur, quae nulli praecedenti subordinatur , caeterie vero in.
termediae mediatae nuncupantur.'
ε 1iar Caussae in θνα- suborrinatae ejussim di sunt vel essentialiseν, ves aecidentaliter. Ese feni asser subordinatae dicuntur, si subsequen--ua1 acti es a praecedentibus sint excitae, oc
68쪽
determinatae . Aeeidentaliter vero subordinatae
appellantur, si subsequentes a praecedentibus in sola existentia pendeant, non item in agendo . at . De tavissis ham potissimum tenenda
I. Ex n;hilo nibu Is . Nullum hoc anistiquius axiomate in physicis, atque cosmologicis facultatibus , magisque receptum communi Philosophorum consensione. Sed rectus ejus se sus non ab omnibus aeque acceptus. Ita pol mantelligant Tyrones e Ni. - nequis esse nec caussa e tens, nec materialis, nec formalis, ne.
ue Maiis uuiis res. Sane nihilo nullae. sunt proprietates, alias non esset nihil ; si nullae proprietates nihilo conveniunt , nulla caussalitassa mea tribui potest . i. IIs. Plures e veteribus ita intelligendum autumabant, ut cuilibet productioni praeciam subjectum, tanquam materialis caussa, statuendum .set. Hinc aeternum Catas, e quo omnia oritum haberent illi imaginabantur, &. creati Nem ex nihilo, ex nullo nempe praecedem sita
jecto , impossibilem decernebant. De sensit axios mali a nobis tributo, nihil est quod dubite, mus, si indubium est contradictionis prineipium;
at vero sensus ab hujusmodi hominibus excogitatus nulli certo principio est superexstructus. Creationem ex nihilo in Cosmologia vindicabimus ; illud tantummodo heic monemus, gratis supponere Adversarios, omne quod fit, . ex alia quo praecedente subjecto fieri debere. Ceris mo tus est aliquid: interim continuo experimur, pos Varios motus de novo in corporibus sola
69쪽
voluntate producere qui . nequeunt ex ullo praecedenti subjecto, tanquam ex .caussa materia-
.li. repeti. Ecquid. ergo uvetabit , s Caussam inibalita e cacitate praeditam sola voluntate 4 ubis stantias de nihilo condere λ Certe nihil vetat , sicuti ex noto effectuum discrimine par discrimen inter Caussas ponere, ita ex cognito Caussarum discrimine , simile discrimen interMeta,vtus isteresse posse, decernere. Id quod contra eos dictum sit, qui incogitanterpallato exemplo objicii posse putont, motum esse qualitatem , non substantiam ς cum contra substantiae' sintillae , de quibus: quaestio vertitur , utrum ex nihim ercari' possint .
. q. ii 5. II. Omnis Caussa debet esse prisν suo esse.
ctu . Sane Effectus existentiam suam consequi. etur ab actione Caussae incientis. Itaque effectus natura sua est posterion Causa. i ... Rq.iI7. Duplicem, distinguunt Philosophi prio:
Catilia impore praecedit effectum, hanc dicunt Wioritatem temporis i. Si vero ' nullo prorsus tempore Catilia suum praecedit effectum έ seabumquam Caussa suo effectu sejuncta extitit, modo nonnisi prioritate naturae, seu ordinis gaudetοῦ. Haec naturae 'triori t. s in eo consistit , quod effectus suam rationem , suumque Princi . pium .e eaussa petens sine caussa existentiam consequi: nequit : deinde in nostrarum idearum
ordine', tau illae conceptus notionem effectus ne cessario ' antecedit . .
. II 8. III. potest esse ea a Goiens fui
psus . Revera , cui tribuemus caulsalitate in , Tei
70쪽
rei non adhuc productae , vel rei jam reflectae λNon primum, quippe res iton adhuc existens nihil, agere. potest et i . Non secundum , cauia salitas i quin praecedere debet , non subsequi effectum ' lib. Quare Nihil potest esse caussa essiciens sui ipsius. iDI IV: Nequeunt rio Entia fibἰ mutuo esse caussae efficientes . Sit primo A caussa essiciens B . Α 'ergα est prius, B posterius. II 6.Sit modo B eaussa effieisiis A. . Erit A posterius, B. anterius et idem ergo A erit anterilis smul
posterius 'B. id quod implicat. Igitur &eotis aini Vui μώρ- est in essesu , debet esse rix:eausa μώλιι omniasteri, vel eminen re ona riserii 'rimaria ' una 'res ire altera dicitur , si illa in hac'continetudi secundum istam concretam etessentiam, di ita/formaliter eontineri in se mine ,dicimus futurae . plantae, rudimenta seria eum in bombycis visceribus M. Eminenter vom ,--tualiter , fi nonnisi virtus, & potem ita sufficie,s .auieri' insit condendi aliam: quis ex. diserte motum se actεr in Anima, quae 1llom fila stoluntate' 'dueid, eontineri λ equi, dein ista vitius. &' porentia; motum: produceis .
d. eia inest . Histe postis; sitaliquid est infectu . quod non si in sciassa, τω aliquid vel est me alia caussa, vel ex nihilo. Hoc seculae uin r gnat t M. Si primum , effectus it.
ein non ex uni c., sed ex duabus caussis inciis , & consistit veritas eflati. Ia s: vli Serire et g vim subordhnatarum,