장음표시 사용
61쪽
stituedo horto,&ab iniuriis tam externis quam internis vindicando ac repurgando, ut laeta ibi adolescant sata quaevis S plantata. Quae nisi a veteribus rerum agri scriptoribus, Afris,Graecis,& Latinis,ingeti studio S indefessis labore quaesita, probata & obseruata fuisse intellexissem manum tabulae huic,quod dicunt,nunquam admouissem: imis verb, nisi partem bonam cum amicis meis, rerum agri apprime studiosis, experiundo in rem contulissem,ne verbulum quidem hic adnotare sategissem.
ANTONII MIZ ALDIMON LUCIENSIS, MEDICI,
De Hortorum cura, Cultu, auxiliis &secretis,
, x C V R s O Vtcunque instituti mei' primo curriculo, secundum nunc demusteliciter ingredior. In quo cultu, auxilia, & curae quae deben--tur potioribus hortoru oleribus,& selectarum plantarum fructibus, tam extra quam intra terram educatis, esculentisque radicibus, nec non floribus, & odoratis herbis, bre uiter
62쪽
uiter ac dilucide perstrinsere satagam,proseram , que ex foecundulimis Anicanorunt, Graecorum& Latinorum rei rusticae professorum thesauris, nostr1sque & amicorum quotidianis obseruationibus,hortensium secreta, vitae humanae utussissima,& cuique iucundissima. od ut dictum ita factu agnoscas,ab ea plant eoque olere fundamenta mihi pono, quo in hortis,tam urbanis quam rusticis,nihil notius, frequentius, ac famia harius esse solet. A Lactuca, inquam, quae priscis usqueadeo placuit, & tanta, tamque sedula cura exculta fuit,ut ab ea Lactucinos in Valeria semialia Romae appellari, nihil puduerit. Illa, illa est, re vera, qua Diuus Augustus, adnotante Plinio, in ancipiti aegritudine, prudentia Antonij Muta medici praestantissimi, seruatus fuit, ex quo statuam collato aere iuxta signum aEsculaph , Sustonio teste,promeruit.Sed omisse lactuc enco-mio, ad rem, si placet,accedamus.
LA c τ v c A hortensis de qua hic potissimiim
agimus dicta est,quod lactis copia exuberct. Amat soliun stibactum, pingue,humidum vel imriguum & stercoratu,quarto aut quinto, ut vult Plinius, a satione die plurimum erumpenS, m do vetus 3 exuccum non fuerit eius seme,& so lum infoecundum. Anno toto seri potest, si l cum nacta suerit qualem ei praescripsimus. In l
Breuit perspicuitali iuncta, tiaris.
63쪽
o a tirudinem sese disiundet, si vel rarior pangatur,
fiat M. vel caulem facie eo leniter inciso, cba aut Eti ea. testa prematur, quo minus in scapum erumpat. Nam eo pondusculo velut coercita, cum non possit in vitum surgere,in latu perreptare, effundique cogitur. Autores sunt Florentinus Graecus in suis Georgicis, & post illum Columella:
Q. ..d. adhaec Plinius A Palladius. Illa eadem candidae ita si suminis, vel littoris arena frequeter spa gatur in medium, & collectis foliis alligetur. Q d Plinius dutaxat illi ascribere videtur, quae seminis est albi: cuius ea est natura, Vt hyemem de omnibus maxime perferat. Si vitio loci,temporis aut seminis durescat, vulsa & denub posita teneritudinem consequetur.Sessilem iacies,quae nec caulem promat,sed conuolutis foliis in gi
iactuca,ρη bum extuberet,vel in orbem circumagatur spo-pρη nostrates nuncupant) si translatae radix, ubi in palmi altitudinem adoleverit, ablaque ta, bubulo fimo recenti oblinatur,& congesto aggere irrigetur: dumque ad incrementum Vene-' rit erumpens germen, ferri acie praescindatur: et fictilis testa,no picat imponatu ne longit dinis sed latitudinis augmentum capessat:vt tr dit idem Florentinus, rerum agri apud Graecos, interpres ad Vnguemfactus. Suaviores habebis
lactucas, si coercitis caulibus, restibili pullulatu
L ca. prodire compuleris. Coercebis autem ac cohibebis, si cum iam aliquod incrementum acceperint lactucae, testulam, ut dictum est, aliudue pondusculum adhibueris. Odoratas nasci idem pollicetur Florentinus, si illarum semen citrij s
64쪽
mini imponatur, & ita terrae committatur. rem etiam praestabit lactucarium semen diebus aliquot in aqua odorata prςmaceratum.Sed hoc loco mihi peropportune in mentem venit, m morabile Aristoxeni Cyrenei commentum.Is,ut
prodit Plinius,a patria desciscens philosophia,&helluonum voluptati subscribens, natas in hortis lactucas, vesperi vino isesso rigabat: eoque ria. potu donec satis ebibissent, satiabat: ut postridie cum illuxisset, placentas virides a terra missas se habere veditaret. Dignum Epicureo homine i uentum, nedum philosopho: quo omissio instia tutum sequamur. Tenetioris folij euadet lactu- WAuia. , si radix, ut diximus, optimo fimo illinatur, &fluuicli aqua opportune irrigetur: vel biduo an re quam vellatur,eius coma illisetur.Si & forma& sapore multiplici varioque illam nasci cupiu ris, Didymumque Gr cum audire volueris,id fa- QM. ν σῶcile absolues,si caprini, vel ouilli stercoris bacca,
seu pilulam aut sphaerulam , subula subtiliter
excauaueris, & in eam semen lactucae, nasturtii, ii i ocimi,erucae,& radicis seu raphani, ut habet Palladius, immiseris: eamque baccam fimo inu tutam, terra optime culta, breui scrobe demerseris, & substrato molli laetamine , leniter qua rigauciis. Raphanus enim in radicem nil tur, caetera vero semina in summo prosilient, i ctuca pariter emergente, & seruato singulorum
sapore. Sunt qui duobus, tribusue harum pecu- ίπ'
dum stercoribus contusς, ante dicta semina miscent,& trito linteolo deligata obruunt,relia quam,Vt supra, adhibentes curam. Plerique L
65쪽
ANTONII MIZAL DItinorum geoponicorum rem eandem aliter MI G quuntur. Avulsae lactucae folia carpunt quae r dicibus iuncta sunt, & in eisdem gradibus surculo punctis, praeter raphanum, Ut est apud Palla dium,vel apium,ut placet Ruellio,semina suprascripta deponunt, ac limo linunt: faciuntque ut sic obruta iterum lactuca, inclusorum seminum caulibus ambiatur 3 collustretur. Inuentae sunt lactucae usqueadeo in latitudinem luxuriates, ut
, . . olitoria ostiola facta fuisse prodat antiqui
latii iisis. adfirmi que Theophrastus, eas nonnullos usu passe in hortorum valvas. Si lactucam ad hyberta nos usus habere voles, sic illam condientem Co- Lam AE cst' auscultabis.Caules lactucae ab imo de
h.mbi purgatos, eatenus qua tenera folia videntur, in Uuc alveolo salire conuenit: diemque unum noctem sinere,dum muriam remittat: Deinde mu-' ria eluere oportet, &expresses in cratibus pandere,dum resiccescanitatum substernere anethum
. aridum & foeniculum: dein fasciculos lactucaruvasis reponere, iusque superfundere, quod sit aceti duarum partium,atque Unius muriae: postea arido spissis, eto sceniculi sic comprimere, ut ius supernatet. Quod ut fiat,is qui huic officio prae- Colum Pae erit,serenumero ius diffundere debebit, nec pati sesertia in sitire ogama:sed extrinsecus munda spogia vasa 'ζ ' detergere, & aqua fontana qua recentissima per- μν' -Hactenus Columella. Plinius lactucas seruari etiam in alienos mense vel ut legendum puto) hybernos, Oxymelite repertum esse tradit. Erunt haec pro lactucis in praesentiaru satis. rum medica prςsidia qui scire volet,ut etiam alia
66쪽
rum hortensium plantarum, & arborum ac fiuctuum,legat Alexikepum nostrum,hoc est auxi liarem & medicum Hortum: illic inueniet quod placuisse queat. Brasiicie cultus,auxilia aesecreta. Cap. II. TAM ετ si Marcus Cato oleribus omnibus brassicam anteposuerit,&Plinius hortorum cesse principatum eidem ascripserit,nhilominus de il- brina .la secundo loco hic agemus: quam Latinorum plerique, ab insigni trunco & brachiatis virgis,
caulem dixerunt .Huic ea inest natura,vt nullam coeli conditionem respuat: Vnde toto anno terrς disis finis credi potest. Quam pinguem dc bene subactam brasseu deis desiderat,non argillofam, glareosam aut areno- ωmmoda.sam: nisi fortasse perennis unda succurrerit. Austro obuersa laetior euadit,Septentrioni,contra:
quanquam & sipore dc robore ibidem vincit: eitque per gelicidia & pruinas gratior ac ten rior. Clivis delectatur, & stercore gaudet,sarc latuque proficit,ut adnotat Palladius. Cum sex erit foliorum, aut quinque,transferenda est: ita tamen ut radix liquido fimo prius illinatur. εν-,' -- Quod siet die tepido, si hyems erit: si aestas,cum da bras a. Sol ad vesperam inclinabit. Gr corum antiquis simi brassicani in tres tantum species diuiserunt, crispam,quam selino idea nuncuparunt, a similia
tudine foliorum apii. Lean,latis foliis e caule exeuntibus , unde catiloden quidam vocaverunt. Et eam quae proprie crambe appellatur foliis tonuioribus & simplicibus,dentissimisque.Vasticis
67쪽
euadet, si terra continenter operiatur. Marcus
Varro Nestoris sapientissimi carmina quae in Alexili epo, hoc est, auxiliari horto, scripta reliquerat , interpretatus, brassicam salsis locis seri iubet cum trium foliorum fuerit, nitro aut salia terra cribro excreta, & illi pruinae vel niuis cade- tis modo respersa:ita ad coquendum habiliorem' tradens,virore seruato. Quod in Graecis Paxami Georgicis confirmatum reperio .Sunt qui cinere Quomodo utantur nitri loco: ob id quod erucas, a quibus sici H summe infestatur brassica,perimat.Tradit Colu- . .isAis illam in coctura celerius madescere, & vi-mifore seri ridem colorem absque nitro seruare, si radix tria uato. bus algae taeniolis inuoluta pangatur. Plinius algam duntaxat pediculo subdit,dum transfertur: eamque in rem Apiciana utitur coctura, oleo δίtae macerata brassica priusquam decoquatur: sed dum coquitur parum salis admittit,ob nitro Q omodo iam & salsam substantiam. Caeterum & saporef tb Uico & magnitudine praecipuam reddes, si omnium
i i. in pastinato seras,dein s terram fugien
tes cauliculos seces, & a terra proceritate luxuriosa attollentes se, exaggerando terram aliam, accumules, ita ne plus quam cacumen emineat.
Saepius sarrita & stercorata melius conualescit, pleniorisque incrementi cauliculum facit & cymam.Toto anno secatur, quia toto, Vt diximus, seri potest: semini tame destinata secari non de bet . Cymosum eius cacumen acetariis summe probatur, subseruefactum & oleo ac sale suffu-liam. Plinius,incomparabilis ille rerum naturae perscrutator,tradit,vasa in quibus aquae feruent, k indur
68쪽
induratis crustis intus obsessa, intant in Vt eas C - -- auellere non liceat,brassica in his decocta statim m.L 2ν.- ac facile abscedere. Tradit insuper Athenaeus vi ν. brassicae miracula aliquot paucis perstringamus)vineas in quibus nascuntur brassicae, languidius vinu creare: usqueadeb illis pernicialia sunt cum vitibus odia. Hinc nimiru Theophrastus vivam vitem oleris huius odore fugari rectissime ad-- monuit. Et Plinius,vinum in dolio sapore huius& odore corrumpi,sed belς foliis demersis restia tui. o argumento Androcydes, sapientia cla- no. rus,ut idem scribit Plinius,brassica contra ebri tatem maxime pollere dixit. Ex quo factum p to , ut AEgyptij qui vini magnopere sunt amat
tes,omnibus esculentis brasticam coctam, in ci- rea si ijM-batu praemittant, ad inhibedam Vini noxam. Sa- tem Jumis
ne hic non arbitror dissimulandum quod brassica tantopere a Catone celebrata,non admodum
probatur a plerisque antiquorum: qui pulme raria damnabant quae egerent alio pulmentario. Id erat oleo parcere,inquit Plinius.Nam gari desiderium etiam in summa exprobratione erat. Hoc loco ingens & non vulgare naturae miraculum mihi tacendia non est, nempe hoc olus quo vitem fugari diximus, cyclamino & origano aduersum, perarescere, naturali & occulto odio, quo plantae illae brassicam no minus prosequuntur, quam Vitem brassica, & contra. Vnde rectὰ scripssse mihi videtur Paxamus, ex Graecis geo
ponicis unus, quod si seruescenti & ebullienti o. brasticae paululum vini quis guttatim instillauerit,uo amplius coquetur illa, sed suis viribus de- '
69쪽
functa,mutato colore corrumpetur. Quibus ex rebus apposte colliges, eos qui vinu multum bibere volunt, & potadi certamine victores coronari cupiunt, crudam brassicam cibis anteponere debere, ne temulentia tententur. Quod se
Iraesente factum fuisse a quodam docto & phi-osopho homine testatur Gulielmus Gratarolus medicus prςstantissimus,in opusculo de tuendaliteratorum valetudine. Nam dum is in couiuio discumberet, probatis & acccptis inuitantium omnium poculis, perstrenue potauit, quod se liolum crudi caulis rubescentis praesumpsisset, ex quo vinum suas Vires exerere minus potuit. Sed philosophantem ea in re M. Catonem, ho- .c minum,ut scribit Plinius,summum in omni v su, hic audire pulchra erit. Si voles,inquit,in con . uiuio multum bibere, cinnareque libenter, crudam brassicam ante coenam esto quantum Voles ex aceto:& item ubi coenaveris,esto quinquefoliola, reddent te quasi nihil ederis ac biberis:
cuis certa, bibesque quantum voles: mirabili oleris huiusto tom ' cum vino antipathia,ut dictum est:& adnotauit ' Agrius apud M.Varrone. Addo ex Paxami gra: -- cis georgicis, quod si brassica viti vicina fuerit, luxuriantes eius palmites potius repandi curu buntur, quam recti ad illam propius accedant, intestinae discordiae non immemores.Porrd,sci-- tu indignum non est quod Athenaeus comm morat , Athenis olim brassicam pro cibo pararis fit a tu solitam puerperis mulieribus,amuleti cuiusdam π - - vice.Pene praeterieram quod apud Suidam legi, nimirum crambem seu brassicam in suis conui-
70쪽
uiis priscos adhibuisse, sed recocta, adeo vina seam adserret, abireti lue in hoc fastidii prouembium, sic κρήριβη Θαναυν. Fit ex cinere orassicae
aqua diluto,sal:nam habet nitrosam,ut diximus,sunstantiam, cuius beneficio, si modice coqua tur,aluum sumpto iusculo, ut in Horto nostro medico scribimus, soluit. Hoc de multis si pos remum,Semen brassicς vetus in raphanum d generat. Ex quo nescio an factu hic fuerit, quod antiqua Graecia brassicam raphanum appellarit,& hunc cum illa confuderit. Autores simi cum Aristotcle, Theophrastus, Iulius Pollux, & alij. Hςc de brassica satis erut,ut aliis fusi demus locu. Apij cultis auxilia secreta. Cap. III. Api VM hortense & sitiuum, Graecis Scit non, Vulgo Petroselinum, & nostratibus Persilium dici consueuit, perpetua virens fio de,& ex veteri semine si Tneophrasto credis coleriter eme sens. Nam e recenti,hortesium omnium tardiuinae prouenit: nimirum quadragesimo die a satu,& quinquagesimo, maiore ex parte, ut scribit Plinius.Saepius parit, semelque satu, . pluribus annis restibili fertilitate erumpit. Locis tam frigidis quam calidis,& terra quali volueris, ut tradit Palladius,gaudet:dum modb iugis adsit humor, cuius rigatu facile animetur,unde nullucceium & solum respuit. Semine & planta,Columella autore,optime seritur: & secudum fonteis ac riuulos commodillime ponitur.Si magnu