장음표시 사용
71쪽
Quomodomaaimum sat πιum. Quomodo
Apium masti formina. Cur apium otim cibis interdidit;
tinum Graecum auscultaueris, accipies seminis
apij quantum tribus digitis summis preliedi po
test, δί rariore linteolo includes: deinde fimo &terra, breui fossa obrues illoc faciens,magnum &latum tibi parabis. Nam ita omnium seminum germen,capitis unius soliditate nectetur,ut scri psit Palladius,& ante cum Columella.Sed longe maximum nascetur,ut tradit Florentinus,si radi cibus circunsostis, paleas adieceris, ac rigaueris. Crispum fiet si semen in pila ante sationem paulum pulsaueris, exspoliatumque, ut vult Columella, terrae mandaueris. Aut, si super nascentis areas cylindrum,uel pondera aliqua volutaueris: aut iam natum pedibus proculcaueris. Florenti no subscribtit Iunius Columella, Plinius & Palladius. Qui apium mare dc foemina distingui volunt, ut mas foliis constet nigrioribus, dc radice breuiori: Foemina vero crispioribus atque duris, caule crasso,sapore acri & feruido. Sed neutrum
Chrysippus medicus, dc Dionysius apud Pliniucibis admittendum censent licet eiusdem Plinutemporibus, ut hodie, per iura largis portioni
bus innataret,pcculiaremque gratiam condimetis accerseret quoniam epulis feralibus dicatum sit, & ob id nefastu habeatur. Vel, ut Plutarchus scribit, quod apio sepulchra coronentur . Vnde vetus illud prouerbium, Apio indiget: de eo qui profligata δc desperata sit valetudine. Caule foeminini vermiculos innasci tradunt: creduntque eos in sexu utroque sterilescere,qui ederint: ad haec, in puerperiis comitiales fieri qui ab eo cibo
ubera hauserint. Innocentiorem tamen esse ma-
72쪽
rem affirmant: eaque causa est, ne inter nefastos frutices damnetur. Haec Plinius, fretus veterum sententia & testimoniis.Quibus ex rebus mirandum non arbitror, si recentiores medici ex Aui 'quin,
cennet consilio epilepticis, apio interdicat: quod illorum paroxysinos & accessiones irritet:adhςc, si Graeci infantulorum nutricibus & grauidis, puerperisque apium in cibo prolitheat. Qua quam alia etiam subesse potest causa, nimirum quod foemininos fonticulos impediat, & lactis prouentu extinguat, vescentesque ad libidinem promoueat. Sed in his versatum satis,& fortasse plus quam oportuit: obliuiscebar enim haec fere iad verbum in nostro Alexit epo & medico ho to translata esse. Finem itaque sum facturus huic de apio historice,ubi scripsero,coquos suis obsoniis acetu, & cellarios vino graue odorem apio in saccis eximere: quemadmodum adnotauit Plia
Bετ A pauperum mensis familiaris, madidum pei solum, solum & putre expetit . ubi foliorum in quinque fuerit,aestate differri debet, si riguus est hortus, ut scribit Columella : s verb siccaneus,
autumno,cum pluuiae incesserint. Amat steque ter effodi,S multo stercore satiari. Cui latitudo Quomodo maior accersetur, ut affirmat Sotion in Graecoru georgicis, ii priusquam in caulem exierit, pondusculii apponatur lapidis lati, aut testae, vel rei
73쪽
alterius.Nam eo onere coercita,in soliorum amplitudinem se diffundet.Eadem cadidior euadet, si fimo bubulo recenti, eius radices oblinantur. Quae si in prunis tostae iuerint, maducati aliij tetrum odorem ac virus extinguent, si superedan tur, quemadmodum scripsit Graecus Menander. Est hoc mirum in betae semine,quod non totum eodem anno gignat: sed aliquid sequete,aliquid tertio: celeriusq; proueniat vetere quam recςnti, sicuti recte adnotauit Plinius. Nec omittendum quod cum a brassica vini sapor, ut antea monuimus, in dolio corrupatur, odore betae, foliis demersis reparatur. Addam quod si acetum subitδfieri voles,tusam betae radicem in vinu conlicito per horas treis,in acetu degenerabit. Quod si in pristinum statum redire voles, brassicae radicem indidisse fatis erit. Portulaca quo diligentius colitur,eo latius V gatur, S carnosiore folio constat.Vna est ex ho tesibus quae omnisi fere iustulis innatat, & pauperti ac diuitu mensas oxelaro & sale excepta inchoat,imo vero hyeme primas dapes apud multos,codita illustrat. Fieri aute solet eius coditura hunc in modum.Crassislimi quique cauliculi exemptis radicibus leguntur stiam graciles,facilitis tabescunt madefacti & aqua ab arenulis emundantur,decutiturq; sordes si quae inhς sit: ac tantisper in umbra siccantur, donec aliquantulum flaccescant: alioqui ob humoris copiam marci
di,aut rancidi evadunt.Posthaec acerbarum Vu
rum succo omphaciu vocant) imbuti, substrato viridis sceniculi spissamento, fictilibus vasis , aut
74쪽
doliolis coponuntur, & susscienti sale resperso, interiectoq; rursum foeniculo,uas portulaca linpletur: δ iterii spissamento foeniculi contegitur, quod miscrilaneam deprimat. His peractis ius quod est temperatum duabus partibus aceti, &una omphaci, infunditur: ita ut ad summu fide
liae,aut vasis labrum perueniat. Ea postremo co-ditura,penore siccillimo, & a Sole auerso dilige ter seruaturmestu loci mucore contrahat. Que δε repissita etiam vitabis si portulaca no enatet, sed suo ius. mutorem culo semper sit immersa. Dum usas exiget,aqua tepida, aut vino exemptum sal gama eluetur, &superfilso oleo apponetur mensae, ad excitadam conuiuarum appetentiam,& restinguendu ventriculi,vel iecoris aestum,si quis aderit. Blitum duoru est generum,rubrum seu nigrii,& album: rubro caulis & folia rubes unt,ut co cineo colore infecta videantur,etsi temporis tr ctu purpurescant,ac tandem nigrescant: ex quo
etiam blitum nigrum quibusdam dicitur.Albumbetaceis constat frondibus & foliis, absque ulla Bliti rubri acrimonia fatuis. Vtrunque cx eorum est genere H νς υ quq in horto celerrime prouenitit, ut tradit Pli- 'U' ' nius. Seritur solo qualicunque, sed culto: quod clim semel enatum fuerit, ipsit in se per multa se- cula seminis deiectione reparare solet: adeo ut si abolere velis,vix possis.Vnde semel fatum,pluribus annis restibili fertilitate prouenit, nec ruri' situm, cari,nec sarculari flagitans,quemadmodum scri- mies aboliripsit Palladius. Sed hic non arbitror tacendum,
quod prisci betam cum blito consederunt: ex quo eam Martialis fatuam, seu inspidam hoc
75쪽
disticho appellauit: Vt sapian atuae fabrorum prandia betae. O quam sepe petet Pina, Verque coquus lNam re vera sapore est nitroso,& non fatuo aut insipido,ut blitum. Asparagorum hortensium cum,auxilia G secreta.
AsPARAGUs altilis & sativus, gaudet solo pingui humido & subacto. Seritur, ut Didymus tradit in suis Graecis georgicis,Verno tempore, sossulis trium digitorum, in quibus bina, ternave grana,semipedis spatio discreta, ponuntur. Quae nullo cultu vexari debent anno primo: sola rucatione , herbarumque extirpatione comtenta.Sed de asparagorum satione & generatione satius fuerit audire consentientes praeceptiones M. Catonis, Columellae , Plinij, ac Palladij. Semen, inquiunt, quantum tres digiti prehendere polliant, pingui & stercorata terra, singulis scrobiculis ad linea directis, imprimatur & leui ter obruatur.Post quadragesimum diem radiculae sic inter se implicabuntur, Ut in unitatem coiisse videantur: seongias prisci olitores nuncuparunt. Si sicca fuerint loca quibus dicta seminac5mittere satagis, fimo macerata imis sulcorum partibus ita erunt disponenda , ac si in alveolis manerent. Contrario fiet modo in uliginosis:na in summo porcae dorso collocanda erunt, ne nimio laedantur humore: qui suo transitu tantum rigare debet, & non mora inebriare. Sic consita semina, anno primo asparagum dabunt: quem in fingi oportebit. Si enim ab imo tentes eueli tere,
76쪽
. Iere,tenellis adhuc, inualidisque existentibus radiculis,tota spongiola sequetur. Qilpe per biennium in suo seminano stercore & assidua runca tione nutrienda est. cerpendus asparagus suae germinationis oculos aperiat. Nam nisi ita fiat,stirpes praefractae, spongiarum oculos auge- xbunt,& quasi excoecabunt,nec patientur aspar
gum emittere. Illum seritabis de quo sumpturus es semina: postea scopas eius & scorpiones incedes : deinde circa hyemem spongiis cinerem, ac stercus adiicies, quod M. Cato ouillum esse de
bere scribit. Est & alter serendi modus per spon- , gias, quas post bienium in apricum & bene ste
coratum locum transferri conuenit. Fiunt sulci 4 persto pedali mensura inter se distates,non amplius do- Gdrantalis altitudinis:in quibus spongiolae ita de primutur, ut facile superposita terra germinent. Vere autem priusquam emergere coeperint, bicorni ferramento quod capreolum vocant) te ra commouenda erit, ut stylus facilius emicet, S relaxata humo radix plenioris fiat crassitudinis. Idem M. Cato sarriri ac runcari iubet, sed ita ne
sarriendo vexentur radices, aut runcando: alio
qui infirmae conculcantur. Caeterum,per hyeme teneris strametis asparagorum sylvula operien da crit,ne rigore peruratur. ae Vere nouo aperietur , & stercore saturabitur, ac exhilarabitur.
Didymus in Graecoru geo ponicis tradit,& post illum Plinius, asparagos plurimos nasci tusis agrestium arietum cornibus, vel in particulas sectis,aut derasis,& sulcatim defossis, necnon cre- a s i.
Reliquis annis non erit de- , sed radicitus vellendus:vt
77쪽
brδ irrigatis. od licetDioscoridi non placeat, verissimum nihilominus este, experiundo fateberis.Non desunt qui longe mirabilius tradant,
nimirum quod integra arietum cornua, no con
tusse,nec in particulas secta, si perforetur & pangantur,asparagos producent.Quos si tibi in ania QObmon mO fuerit toto anno edules inuenire, ubi fiuctua anu. legeris,ut ide scribit Didymus,radices quς sum--isi φης' mo cespite vagantur, circunfodiens aperies. Sic ρομοι-r μ' tractata plantula,nihil cunctabitur nouos cauliculos & asparagos proferre: qui aqua &iure pingui leuiter decocti, sal que & oleo, aut butyro conspers addito aceti m'mento,summa cum Voluptate manducabuntur. Sed hoc loco dissimulandum non arbitror,qudd modicam coctionem postulant asparagi: nam diutius perco- postular . cti,in tabem abeunt. Ex quo Imperator Drusus, celerem rei successum demonstrare volens,dice re solebat,citius fieri quam asparagi coqu tur. His pisciculos in couiuiis circundare moris fuit Veteribus,ut testatur Iuuenalis in hunc scribens
Quae fertur domino quin, G quibus indiquesepta Alparatis Ad condituram venio. Cauliculi sale constersi&in alueis compositi,biduo sub umbrasinuturdesudare . deinde suo iure proluuntur, modo si Asia ara a tis humoris remiserint:si minus,muria lauantur, euorara. & imposito pondere exprimuntur.Postea in v Oreps iρ s aceti partes duas & unam muriae continente,
iv demerguntur:indito forniculi aridi spissamento, cauliculi deprimi possint,& ius usque in
78쪽
summum fideliae labrum peruenire. Hic non omittam quod Graeci herbarum & fruticum ge mina ante florem erumpentia,asparagos, nomine large sumpto,nuncuparunt: quasi ex incultis virgultis natos: hinc Martialis illud,
biolis in aequorea quaecreuisspina Rauenna, Non erit inculto gratior asparagis.
Sed nos de hortenti asparago, ut de plantis reli quis,hic scribimus.
Rutae hortensis cura, luxilia, secreta. Cap. VI.
Eet si planta haec ad esculenta olera parum a tinere videatur, scribam nihilominus de illa, vel ob id quὁd nulli sint hodie horti tam urbani, quam agrestes, qui eius fruticem perpetuo vire-tern,ac grauiter olentem non agnoscant. Itaque de illius cura& cultu hunc in modum praecipit Columella. Rutam autumno semine satam dis ferre oportet Martio mense in apricum, & cinerem aggerare, runcarique donec conualescat, ne
herbis suffocetur. Mod suae Italiae,non septen trionali nost rae Galliae scriptu voluit. Vt ut fuerit , fata semel velata manuruncari debet: quam nili contexeris, perniciosa nascentur ulcuscula, quemadmodum post Dioscoridem Plinius adnotauit. si tamen per ignorantiam nuda manu runcaveris, & prurigo atque tumor incesseritio leo subinde perunges.Id quod de florente sy luestri S montana ruta multi intelligenducensent Loca desiderat altiora, unde humor elabatur, ut tradit Palladius. Cuius seminati ponas adhuc
79쪽
num valde rescit. Rura tu sabaaut bu M seritur,
ANTONII MIZAL DIclausa folliculis, manu debebis singulatim ass-gere:si iam minuta sunt & exclusa, sparsim iactabis,ac rastro obducta operies. Caules eius qui ex seminibus inclusis emergent, fortiores erunt,sed serὁ nascentur. Planta haec humorem odit ac simum, to cinere contenta, estque hyemis impatiens : quapropter apricis locis & siccaneis seri debet, cupitq; per frigora cinere contegi, ut naturali eius calore gelicidiis resistat. Si fisis aquis irroretur, laetior prosiliet, ut scripsit Theophrastus: sed serro lagenda non est,nisi perniciem illi
accersere voles . Seritur non sollim semine,ut diaximus,sed etiam surculo,& seipsa.Nam incum to rami eius cacumine,cum terram attigerit, statim radicatur. Tota planta translata, plerunque moritur: & ramuli cum aliqua parte corticis r uulsi verno tempore, pro plantis solent conse gere. Annis pluribus frutex iste innoxius perdu sat, nisi mulier quae in menstruis est, illum contigerit,aut excoluerit: nam paulatim arescit, sicuti adnotauit Florentinus, rei rusticae apud Graecos
consultissimus,& post illum Latinae agriculturae doctores diligentissimi, Columella, Plinius, &Palladius. Sunt qui pertusae fabae, aut perforato bulbo,eius ramulos pangunt, atq; ita adobruut, alieno vigore, succo & odore seruandos ac enutriendos . Alij maledictis inter serendum prosequutur,maxime in terra soluti lateris: quod cum Plinio prodesse affirmat Palladius. Sed melius &sertilius, iisdem autoribus, furtiua prouenit: ac sub fici arboris umbra libentius acquiescit.Eamque ob remTheophrastus optima rutam ac probatissi-
80쪽
DE SECRET. HORT. LI B. I 1. 32
batissimam putauit, quae ficulneo cortici defixa, terra obruitur. Od Plutarchus in Symposiacis agnouit, huc in modum scribens: Ruta quae seb- ficu prosilit, aut illi adnascitur, siauior habetures sapore melior. A quo non longe recessit Dioscorides,eam cibis commendans, quae prope a borem fici crescit,& quamcunque aliam ferculis abdicans. Hinc illa nimirum rutae cum fico sympathia & amicitia a Plinio celebrata: &eiusdem rursum cum cicuta mirabilis antipathia: proba- Ibili argumento, quod rutam colligentes, cicutae in iuimi succo manus armant, ne pernicioris ulceribus,ut
aulo ante monuimus,ab ea infestentur. Mustea cum serpente dimicatura in murium venatu, ut idem tradit Plinius,rutam,ceu alexipharmaco quodpiam, prius edit. Ex quo rutam lascinati nis amuletum esse, appositissime scripsit Aristoteles : falsoque putauit Pythagoras,oculis noce 're,vel ob id quod scalptores & pictores, oculorum causi, in cibo illa steliciter utantur, ut docuit Plinius: non omittens, serpentes huius nudore abigi, & procul ab illa stabulari. Haec postrema sint. Feles ab aviariis arceri tradutur, pullis gallinaceorum succo rutae perfusis: aut illa,ut 'multis placet, undequaque armatis. Quod facili eiavi. . experietia probabis: perinde atque id quod Democritus prodit,nimirum culices abigi, & ne a cedant impediri, si rutae virentis ramo,eius decoctum per domum sparseris. quod multi etiam ad pulices detorquet: unde tritum illud, Cocta facit ruta de pulicibus loca tuta.Sed & illud memora-bile est , quod scribit Arnoldus Villanouanus: