장음표시 사용
61쪽
tempestatibus eXercitum laCeSSere non auSi; ponendisque insuper castellis spatium fuit. adnotabant periti non alium a ducem opportunitateS lOCorum Sapientius legisse; nullum ab Agricola positum Castellum aut Vi hOStium CXPugnatum aut 5 paCtione aC fuga desertum; nam adVerSuS moras obsidionis
annuis copiis firmabantur. ita intrepida ibi hiems, Crebrae aeruptiones et sibi quisque praesidio, inritis hostibus eoque desperantibus, quia Soliti plerumque damna aestatis hibe
nis eVentibus pensare tum aestate atque hieme iuxta pelle-1o bantur. nec AgriCola umquam per alios gesta aVidus intercepit: Seu Centurio Seu praefeCtus inCorruptum facti testem habebat. apud quosdam acerbior in ConViciis narrabatur, ut erat Comis bonis, ita adVersus malos iniuCundus. Ceterum ex iraCundia nihil supererat Secretum, ut Silentium 513 eius non timeres : honeStiuS putabat offendere quam Odisse. Quarta aestas obtinendiS quae perCuCurrerat insumpta; 23 ac si virtus exercituum et Romani nominiS gloria pateretur, inventus in ipsa Britannia terminus. namque Clota et a Bodotria diversi maris aestibus Per inmenSum reVCCtae,ao anguSto terrarum Spatio dirimuntur: quod tum praesidiis firmabatur atque omniS propior SinuS tenebatur, Summotis velut in aliam insulam hostibus. Quinto expeditionum anno naVe prima transgressus igno- 24tas ad id tempus gentis Crebris Simul aC prosperis proeliisa 5 domuit; eamque partem Britanniae quae Hiberniam aspi- Cit Copiis instruxit, in spem magis quam ob formidinem, Si quidem Hibernia medio inter Britanniam atque Hispaniam Sita et Gallico quoque mari opportuna valentissimam imperii
Partem magnis in vicem usibus miscuerit. Spatium eius, Si a Jo Britanniae Comparetur, angustius, nostri maris inSUlaS SUPerat. Solum Caelumque et ingenia cultusque hominum haud
5 acJ aut Δ 6 crebrae eruptiones huc transposuit Halm : codd. post desertum habent Io auidius Δ 1a conuiuiis Γ Δ 13 Et Crat ut Hemrichsen II gloria om. Δ 26 obJ in Δ
62쪽
multum a Britannia differunt: in ε ε ε melius aditus por-3 tUSque per Commercia et negotiatoreS Cogniti. Agricola expulsum seditione domeStiCa unum ex reguliS gentis eXCeperat ac specie amicitiae in OCCasionem retinebat. Saepe OX eo
audivi legione una et modicis auxiliis debellari obtinerique 3 Hiberniam posse; idque etiam adverSus Britanniam Profuturum, Si Romana ubique arma et Velut e ConSpeCtu libertas tolleretur. 25 Ceterum aestate, qua sextum ossicii annum inchoabat, amplexus Civitates trans Bodotriam Sitas, quia motUS Uni- Io Versarum ultra gentium et infesta hostibus exercitus itinera timebantur, portuS ClaSSe exploraVit; quae ab Agricola primum adsumpta in partem Virium Sequebatur egregia SpeCie, cum simul terra, simul mari bellum impelleretur, ac Saepe isdem Castris pedes equeSque et nauticus miles mixti Copiis 13 et laetitia sua quisque facta, SuoS CaSUS attollerent, ac modo SilVarum AC montium profunda, modo tempestatum aC suC- tuum adversa, hine terra et hostis, hinc victus Oceanus a militari iactantia Compararentur. BritannOS QUOQUO, Ut CX captivis audiebatur, Visa Classis obstupefaCiebat, tamquam 2o aperto maris Sui SeCreto ultimum Victis perfugium Claudere-3 tur. ad manus et arma Conversi Caledoniam incolentes Populi, Paratu magno, maiore fama, uti mos est de ignotis, obpugnare Ultro CaStella adorti, metum ut provoCantes addiderant ; regrediendumque citra Bodotriam et exCedendum 25
potius quam pellerentur ignavi speCie prudentium admonebant, Cum interim cognoscit hostis pluribus agminibus
4 inrUPturoS. aC ne superante numero et peritia lOCorum
Circumiretur, diviso et ipse in tris partes exerCitu inCesSit. 26 Quod ubi cognitum hosti, mutato repente ConSilio Uni- 3OI disserunt Rhen. : differt in melius codd. : lacunam indicas Nitfera per et Δ 11 hostibus Bochor: hostilis : hostili exercitu Rhen. II timebantur Prat. : timebant codd. 14 impelleretur Rhen. : impellitur codd. as Calidoniam incolentis codd. 24 Op- Pugnare Rhen.: oppugnaSSe codd. caStellum
63쪽
versi nonam legionem ut maxime invalidam nocte adgressi, inter somnum ac trepidationem CaeSis vigilibus inrupere. iamque in ipsis Castris pugnabatur, Cum Agricola iter hos- alium ab exploratoribus edoctus et vestigiis inseCutus, Velo-3 Cissimos equitum peditumque adSultare tergis pugnantium iubet, mox ab universis adiCi Clamorem ; et propinqua luce fulsere signa. ita ancipiti malo territi Britanni; et Romanis 3 rediit animus, ac seCuri pro Salute de gloria Certabant. Ultro quin etiam erupere, et fuit atrox in ipsis portarumio angustiis proelium, doneC Pul Si hoStes, utroque OXerCitu Certante, his, ut tulisse opem, illiS, ne eguiSse auxilio Viderentur. quod nisi paludes et silvae fugientis texissent, debellatum illa victoria foret. Cuius Conscientia ac fama ferox exercitus nihil virtuti 27 15 suae invium et penetrandam Caledoniam inveniendumque tandem Britanniae terminum Continuo proeliorum CurSUfremebant. atque illi modo Cauti ac Sapientes prompti post a QVentum aC magniloqui erant. iniquissima haec bellorum
Condicio eSt: prospera omnes Sibi Vindicant, adversa unieto imputantur. at Britanni non Virtute Se, Sed occasione et 3 arte ducis vinos rati, nihil ex adrogantia remittere, quominuS iuVentutem armarent, coniuges ac liberos in loca tuta tranSferrent, Coetibus ae sacrificiis Conspirationem Civitatum sancirent. atque ita inritatis utrimque animis discessum. a; Eadem aestate Cohors Usiporum per Germanias Con- 28scripta et in Britanniam transmissa magnUm RC memorabile facinus ausa est. occiso centurione ac militibus, qui a
ad tradendam disciplinam inmixti manipulis exemplum et rectores habebantur, tris liburnicas adactis per Vim guber-3o natoribuS ascendere; et uno i remigante, suspectis duobuS8 rediit meae: redit codd. II ut tulisse Ptit.: intuliSSe codd. 15 penetrandum Δ 16 proeliorum Rhen.: praelium codd. zo Se add. Malch a I victos ad . Liss. a5 usipiorum Δ aB inmixti Fiat. : inmixtis codd. 3o remigrante Fuf. : renavigantemtaeli: retro remigante Gudeman : refugo, ante Ursi s
64쪽
eoque interfectis, nondum Vulgato rumore ut miraculum 3 praeVehebantUr. mOX ad aquam atque utilia raptis SeCum - cum plerisque Britan'orum sua defensantium proelio CongreSSi aC Saepe VictoreS, aliquando Pul Si, eo ad eXtremum inopiae Venere, ut infirmisSimos Suorum, mOX Sorte dUCtOS 54 VOSCerentur. atque ita CircumveCti Britanniam, amissis per
inSCitiam regendi navibus, pro praedonibus habiti, primum 5 a Suebis, mox a Frisiis intercepti Sunt. aC fuere QUOS Per
CommerCia Venundatos et in noStram USque ripam mutatione
ementium adductos indicium tanti Casus inlustraVit. Ioas Initio aestatis Agricola domestico Vulnere i Ctus, anno ante natum filium amisit. quem CaSum neque ut plerique fortium Virorum ambitiose, neque per lamenta rUrSUS AC maerorem muliebriter tulit: et in luctu bellum inter remea dia erat. igitur praemisSa Classe, quae pluribUS JOCiS Prae- 15 data magnum et inCertum terrorem faCeret, expedito eXerCitu, cui ex Britannis fortissimos et longa paCe eXploratOS addiderat, ad montem Graupium pervenit, quem iam hostisa insederat. nam Britanni nihil fraCti pugnae prioriS eventu, et ultionem aut servitium exspeCtantes, tandemque docti et o CommUne PeriCulum ConCordia propulsandum, legationibus et foederibus omnium Civitatum Vires CXCiVerant. iamque Super triginta milia armatorum aspiCiebantur, et adhuc adfluebat omnis iuventus et quibus Cruda aC ViridiS SeneC-tus, Clari bello et Sua quisque deCora geStanteS, Cum inter 25 Pluris duces virtute et genere praestanS nomine CalgaCUS apud Contractam multitudinem proelium poscentem in hunc modum loCuius fertur: 3O Quotiens causas belli et necessitatem nostram intueor, magnus mihi animus est hodiernum diem ConSenSumque 3o vestrum initium libertatis toti Britanniae fore : nam et uni
65쪽
versi servitutis expertes et nullae ultra terrae aC ne mare quidem securum inminente nobiS Classe Romana. ita a proelium atque arma, quae fortibus honesta, eadem etiam ignavis tutissima Sunt. Priores pugnae, quibuS adVerSUS 35 Romanos Varia fortuna Certatum eSt, spem ac Subsidium
in nostris manibus habebant, quia nobilissimi totius Britan niae eoque in ipsis penetralibus siti nec servientium litora
aSpiCienteS, OCIllos quoque a Contactu dominationis inviolatos habebamus. nos terrarum aC libertatis extremos re-
Io CessuS ipse aC sinus famae in hunc diem defendit; atque omne ignotum pro magnifico est: Sed nunc terminus Bri- 5 tanniae patet, nulla iam ultra gens, nihil nisi fluctus et saxa,
et infestiores Romani, quorum Superbiam fruStra Per ObSO-quium ac modestiam effugeriS. raptoreS OrbiS, POStquam 635 Cuncta Vastantibus defuere terrae, iam et mare SCrutantur:
si locuples hostis est, aVari, Si pauper, ambiti OSi, QUOS non Oriens, non OCCidens Satiaverit: Soli omnium opes atque inopiam pari adfectu Concupiscunt. auferre trUCidare ra- 7pere falsis nominibus imperium, atque ubi solitudinemeto faciunt, pacem appellant.' Liberos Cuique aC propinquos suos natura CariSSimoS 3Ι esse voluit: hi per dilectus alibi servituri auferuntur : Coniuges Sororesque etiam si hostilem libidinem effugiant,
nomine amiCorum atque hospitum polluuntur. bona fortu- az5 naeque in tributum, ager atque annUS in frumentum, Corpora ipSa aC manus Silvis ac paludibus emuniendis inter Verbera aC Contumelias Conteruntur. nata servituti mancipia Semel Veneunt, atque ultro a dominis aluntur: Britannia SerVitutem suam Cotidie emit, Cotidie pascit. ac Sicut in a3o familia recentissimus quisque servorum etiam ConSerVis ludibrio est, sic in hoc orbis terrarum vetere famulatu noVi nΟSTO SinuS fama Eo Orn atque . . . Sed huc transposuis frue S: co . post patet habent: secl. Murestis 15 terrae iam Halm : terram codd. Ω5 que quae Γ Δ ager atqueF. Iacob: aggerat a Conteruntur idem : conterunt codd. as quottidie codd.
66쪽
et viles in excidium petimur; neque enim arVa nobiS aut metalla aut portuS Sunt, quibuS OXerCendiS reSerVemur. 4 Virtus porro ac feroCia Subiectorum ingrata imperantibus; et longinquitas ac SeCretum ipSum quo tutiUS, CO SUSI CCtiUS. ita sublata spe veniae tandem Sumite animum, tam quibuS 55 Salus quam quibuS gloria CariSSima est. Brigantes feminadUCC CXUrere Coloniam, OXpugnare Castra, ac nisi felicitas in SOCOrdiam VertiSSet, eXuere iugum potuere : nos integri et indomiti et in libertatem, non in paenitentiam ' laturi, primo Statim CongreSSu OStendamus, quoS Sibi Caledonia viros Io
32 An eandem Romanis in bello virtutem quam in pace lasciviam adesse creditis Θ nostris illi dissensionibus ac discordiis clari vitia hostium in gloriam exerCitus Sui vertunt; quem Contractum ex diversiSSimis gentibus ut SeCundae res 15 tenent, ita adversae dissolvent: nisi si Gallos et Germanos
et pudet dictu) Britannorum plerosque, licet dominationi
alienae Sanguinem Commodent, diutius tamen hostis quam a servos, fide et adfeCtu teneri putatis. metus aC terror Sunt infirma vinCla Caritatis; quae ubi removeris, qui timere rodesierint, odisse incipient. omnia ViCtoriae inCitamenta pro nobis Sunt: nullae Romanos Coniuges aCCendunt, nulli parentes fugam exprobraturi Sunt; aut nulla plerisque patria 3 aut alia eSt. paUCOS numero, trepidoS ignorantia, Caelum ipsum ac mare et SilVas, ignota Omnia CirCumSpeCtanti S, 25 Clausos quodam modo a C VinCtos di nobis tradiderunt. ne terreat VanUS aspeCtUS et auri fulgor atque argenti, quod neque tegit neque Vulnerat. in ipsa hostium acie invenie-
recordabuntur Galli priorem libertatem: deserent illos 3o
6 clarissima Δ 0 arma laturi meae: bellatur1 Koch : in patientiam bellaturi Mol in 1o calidonia Γ 18 commodent Put. : Commendent codd. 10 Sunt Bemalaeus: est codd. 24 trepidoSHer mann : circum trepidos codd.
67쪽
Ceteri Germani, tam quam nuper USipi reliquerunt. nec quicquam ultra formidiniS: VaCua CaStella, Senum Coloniae, inter male parentis et iniuste imperantis aegra municipia et discordantia. hic dux, hic exerCitus : ibi tributa et me- 53 talia et Ceterae SerVientium Poenae, qUaS in aeternum Perferre aut statim ulCisci in hoC Campo est. proinde ituri in aciem et maiores Vestros et POSteros Cogitate. 'EXCepere Orationem alaCres, Ut barbariS moriS, Cantu fre- 33mituque et clamoribus dissonis. iamque agmina et armorum 1 o fulgoreS audentissimi CuiuSque prOCursu : Simul instruebaturaCieS, Cum AgriCola quamquam laetum et vix munimentis CoerCitum militem aCCendendum adhuC ratus, ita disseruit: SeptimuS annuS QSt, CommilitoneS, CX QUO Virtute VCStra, a
auspiciis imperii Romani, fide atque opera nostra Britan-15 niam Vicistis. tot expeditionibus, tot proeliis, Seu fortitudine adversus hostis seu patientia aC labore paene adVerSUSiPSam rerum naturam OPUS fuit, neque me militum neque Vos duciS paenituit. ergo egreSSi, ego VeterVm legatorum, 3VOS priorum exerCituum terminos, finem Britanniae nonao fama neC rumore, sed Castris et armis tenemuS : inventa Britannia et subacta. equidem Saepe in agmine, CUm VOS
paludes montesve et flumina fatigarent, fortissimi cuiusque VOCes audiebam : quando dabitur hostis, quando acies Θ '
tuaria pulChrum ac decorum in frontem, ita fugientibus PericulOSissima quae hodie prosperrima Sunt; neque enim
nobi S aut locorum eadem notitia aut Commeatuum eadem
3o abUndantia, Sed manus et arma et in his omnia. quod ad 6 me attinet, iam pridem mihi decretum est neque eXerCitUS
1 uSipii Δ nec quicquam Fuf.: nequicquam Γ: nequaquam Δ3 tetra mancipia Γ Io instituebatur al. Γm 11 monitis Γ 13 Septimus Acidalius : octauus codd. vestra Nipperde ' : et codd. 23 acieS Rhen.: animus codd. G7 ita Ehen.: item codd.
68쪽
neque ducis terga tuta esse. proinde et honesta mors turpi vita potior, et incolumitas ac deCus eodem loco Sita sunt; neCinglorium fuerit in ipso terrarum aC naturae sine CeCidisSe.'34 Si novae gentes atque ignota aCies ConStitisset, aliorum exercituum CXempliS VOS hortarer: nunC VOStra deCOra re-CenSete, VestrOS OCUlOS interrogate. hi Sunt, quos proximo anno unam legionem furto noctis adgressos Clamore debet lastis ; hi Ceterorum Britannorum fugacissimi ideoque tam a diu superStites. quo modo Sit Vas SaltuSque penetrantibus fortissimum quodque animal Contra ruere, pavida et inertia ipso agminiS Sono pellebantur, Sic acerrimi Britannorum iam pridem Ceciderunt, reliquus eSt numeruS ignaVOrum et a metuentium. QUOS quod tandem inVeni StiS, non reStiterunt, sed deprehensi sunt; novi SSimae reS et eXtremuS metuS
corpora defixere faciem in his vestigiis, in quibus pulchram
4 et spectabilem Victoriam ederetis. tranSigite Cum eXpeditionibus, imponite quinquaginta anniS magnum diem, adprobate rei publicae numquam exercitui imputari potuisse aut moras belli aut causas rebellandi.'35 Et adloquente adhuc Agricola militum ardor eminebat, et finem orationis ingens alacritas ConseCuta OSt, Statimque a ad arma discursum. instinCtos ruentisque ita disposuit, ut peditum auxilia, quae octo milium erant, mediam aCiem firmarent, equitum tria milia Cornibus adfunderentur. legiones pro Vallo Stetere, ingens vi Ctoriae deCus Citra Romanum Sana guinem bellandi, et auxilium, Si pellerentur. Britannorum acies in speciem simul ac terrorem editioribus locis Constiterat ita, ut primum agmen in aequo, Ceteri per adClive iugum Conexi velut insurgerent; media Campi COVinnariuS equeS
69쪽
strepitu ac discursu Complebat. tum Agricola Superante 4 hostium multitudine veritus, ne in frontem simul et latera Suorum pugnaretur, diduCtiS OrdinibuS, quamquam porreCtior acies futura erat et arCeSSendaS plerique legiones admone-5 bant, promptior in Spem et firmus adVersis, dimisso equo pedeS ante vexilla Constitit. AC Primo CongreSSU eminuS Certabatur; Simulque Con- 36 Stantia, simul arte Britanni ingentibus gladiis et brevibus Caetris missilia nostrorum vitare vel eXCutere, atque ipsi Io magnam Vim telorum Superfundere, donec Agricola Bata Vorum CohortiS ac Tungrorum duas Cohortatus CSt, Ut rem ad muCroneS aC manus adducerent; quod et ipsis vetustate militiae exercitatum et hostibus inhabile, parVa SCuta et enormiS gladios gerentibus ; nam Britannorum gladii sine 15 mUCrone CompleXUm armorum et in arto pugnam non tolerabant. igitur ut Batavi miscere iCtus, ferire umbonibuS, Ora a fodere, et StratiS qui in aequo adstiterant, erigere in Collis RCiem COOPere, Ceterae CohorteS aemulatione et impetu CO-niSae prOXimOS QUOS Ue Caedere : aC Plerique SemineCOS autao integri festinatione victoriae relinquebantur. interim equitum 3 turmae, ut fugere COVinnarii, peditum Se proelio miSCuere. et quamquam reCentem terrorem intulerant, densis tamen hostium agminibus et inaequalibus locis haerebant; minimeque equeStri S et pugnae facies erat, Cum 'egra diu aut 23 Stante Simul equorum Corporibus impellerentur; a C Saepe Vagi Currus, exterriti Sine rectoribus equi, ut quemque formido tulerat, tranSVerSOS aut Obvios inCursabant. Et Britanni, qui adhuc pugnae expertes summa Collium 37 insederant et pauCitatem nostrorum Vacui spernebant, 'de
70쪽
gredi paulatim et Circumire terga VinCentium Coeperant, ni id ipsum veritus Agricola quattuor equitum alas, . ad Subita belli retentas, venientibus opposuiSSet, quantoque ferOCiUSa adCUCurrerant, tanto acrius pulsos in fugam disiecisset. ita
consilium Britannorum in ipsos VerSum, tranSVOCtae Ue Praecepto duCis a fronte pugnantium alae aversam hostium aCiem inVaSere. tum vero patentibuS lOCiS grande et atroX SPOCta-CUlUm : SC Ui, Vulnerare, Capere, atque eoSdem oblatis aliis a trucidare. iam hostium, prout Chiique ingenium erat, Cater-Vae armatorum PauCioribuS terga PraeStare, quidam inermeSultro ruere aC Se morti offerre. Passim arma et Corpora et
laceri artus et Cruenta humus; et aliquando etiam victis ira VirtuSque. POStquam SilViS adpropinquaverunt, idem primOS Sequentium incautos ColleCti et loCorum gnari CirCumVeniebant. quod ni frequens ubique Agricola validas et expeditas cohortis indaginis modo, et siCubi artiora erant, Partem equitum dimissis equis, Simul rariores silvas equitem PerSUltare iUSSiSSet, aCCeptum aliquod vulnus per nimiam fiduciam 5 foret. Ceterum ubi Compositos firmis ordinibus sequi rursus Videre, in fugam versi, non agminibus, ut priUS, neC aliUS alium respeCtantes, rari et vitabundi in vicem longinqua 6 atque avia petiere. finis sequendi nox et satietas fuit. CaeSahostium ad decem milia : nostrorum trecenti Sexaginta COCidere, in quis Aulus Atticus praefectus cohortis, iuvenili ardore et ferocia equi hostibus inlatus. 38 Et nox quidem gaudio praedaque laeta victoribus : Britanni palantes miXtoque Virorum mulierumque Ploratu trahere Vulneratos, VOCare integros, deSerere domOS a C Per iram ultro incendere, eligere latebras et Statim relinquere;
4 aCCUCUrrerant Γ : occurrerant Δ 8 oblatis Rhen.: ablatis codd. 13 idem Gosbel: ntem ob lo in margine adposit,) Γ : item Δ : identidem Hi stor 14 gnari Dronhe : ignari codd. : ignarOSPH . II equitem persultare Rhen.: equite persultari Γ : equiteSPerlUStrari Δ : equitem perlustrare L liras Go versi Put.: uerSiScodd. 26 Britanni Put.: Britannique codd.