Chronique

121쪽

LIBER SECUNDUS

1. - Primo' rogo Francorum ' die mus prosapiam

domni procul si rogis magni aroli, quem Deus amavit ei Oxultavit et magnum principem et amabilem a cuncto populo christiano per universum mundum secit. Igitur in tem pore Vulon iniunt' imperatoris, qui septimus augustus sui a Constantino Magno divo augusto, quem Sanctus papa Sit vester bapti Zavit, sub quo tempore sanctus Hieronimus cla- i ii ii Franci adhuc pugani primum reges habere ceperunt de semetipsis. Primus itaque rex Francorum sui nomine Puramundus, filius Marco miris ejusdem gentis inlustris viri Post ara mundum regnavit Clodio filius eius. Post Clodionem rognavit Mero velis, filius ejus Post Merox eum rogitavit Chil dericus filius ejus. Quo tempore exortus est beatus Eparchius ex civitate Petragorica , patre Felice ureolo comite ejusdem civitatis. Post Chil dericiam regnavit Clodo velis, filius ejus, qui primus de regibus Francorum credidit in Christum et baptigatus est a Sancto Remigi Opi Scopo cum Omni Xercitu suo et univer So populo Frun Corum.

Post Clodovoum rogitavit Childebertus, filius ejus cum tribus si utribus suis, Thooderico, Clodo mire et lolario. Quo tempore Sanctus parchius in Egolisina ' virtutibus claruit, et ipso Chil deberi regnante, post Sept tange Simum

annum elatis suo in pace ad Dominum migravit. Quo tona

porc Anastasius imperator augustus imperii insulas tenebat.

122쪽

Quo tempore regnabat cum Chil de horto Thood obortus nepos ejus filius Theodorici. Quo tempore claruerunt sanctus Gregorius papa primus et Gregorius episeopus Turonensis et sanctus Aredius abbas et ice eius episcopus Lugdunensis. Post Chil debertum regnavit Clotarius, rater ejus, qui sanctamina legundem in matrimonio habuit. Post Clotarium regnavit Chilpericus, filius ejus, cum tribus fratribus suis, Cariberto , Guniram no et Sigeberto, qui habuit Bru- nichil dem in matrimonio Post Chilpericum regnavit Clotarius, filius jus Clotarius iste genuit ago bertum et unam

filium nomino liti idem qua Bliti id sui generatio domni Caroli. um ista Blitii dis soror Dagoberti regis, habuit virum in conjugio nobilem inter Francos nomine Ans-bertum, de quo genuit filium nomine Arnaldum Arnuidus genuit Arnulsum, qui postea derelicto Seculo, a tu est episcopus Metis civitatis . Arnulsus antequam esset clericus habuit uxorem nomine Begam, filiam Pipini majoris domus, et genuit ex ea Ansegi situm Ansegis illis genuit Pipinum Vetulum Brevem, qui sui abavus omni Karoli regis Pipinus Vetulus, dux Francorum, genuit arolum Murtellum. Karolus Mariolius genuit Pipinum Pium, qui de illa linea generationis elevatus est primus a Franci in regem, evaeuata omnino linea de genere aramundi Pipinus Pius genuit domnum regem augustum imperatorem arolum. Omniis Karolus genuit domnum Ludoicum imperatorem Ludoicus

genuit Carolum Calvum ex Judit regina Sed revertar ad ordinem regum . Post Clolarium regnavit ago bertus, si lius ejuS, quo tempore Sanctus ElegiuMepi Scopus claruit. Cui Dago-berto sui Pipinus major domus vir egregius, cujus Pipi nisi liam nomine Begam accepit in uxorem Arnulsus vir nobilissimus, pater Ansegili Post mago bertum regnavit Clodo-

123쪽

veus filius ejus, qui habuit sanctam Bulliidem in matrimonio. Quo tempore sanoli Benedici corpus translulum est de Benevento in Francium in villa Floriaco Post Clod Oveum regnavit loturius, filius ejus Post Cloturium regnavit Theodericus, si uter eius, cui Ebro inus sui major domus, et Leo degarius sanctus piscopus claruit, quem interemit ipse Ebroinus. Quo tempore Pipinus Vetulus fuit major domus in Austras iis cum regibus Chil dorico et Chil deberi juniore. Qui Pipinus consensit nobilibus Francis interscere Ebroi num. Et ipse i pinus Brevis propter Childericum, regem

Austrastorum a Francis occisum , pretium secit cum Thooderico, rege Francorum, o devicit eum, et cum postea concordans, major domus extitit in Francia, et olla multa D ntra Suevos et alius gentos sortiter fecit. Et ipse i pinus Brovis de uxore sua Calpiade genuit Carolum Murtellum. Post Theodericum vero regem regnavit Clodi,veus filius ejus. Post Clodo, eum regnavit Chil debertus junior frater ejus. Post Childebertum juniorem regnavit ago bertus junior, filius ejus Post Dago bertum defecit genus regale a prudentia, et regnavit post ipsum DagObertum Danihel ε, clericus,

insensu tus frater ejus quem runci, mutulo nomine, DCn-verunt Chilpericum Chilpericus iste ne plus movit exercitum contra Carolum Murtellum, qui tunc juvenis, erat in Aus irasios major domus et dux cum Clotario roge et victus est in bello Chilpericus et victor xliti Carolus Martellus. Tunc Eudo dux Aquitanorum '' in auxilium Chilperici insonsuli movit exercitum contra Carolum Martellum et victus os ab eo in prelio cepitque Carolus Murtellus inimicum suum Chil pericum regem insensatum sed inmemor malicio suo reddidit ei regnum suum. Post Chilpericum regem insensatum

re navit solo nomine Theodericus insonsalu Confans ii neu Sejus Post Thoodoricum rognavi solo nomine Chil dericus in-

124쪽

Sensatia frater ejus, et desecit totum genus regale Childorico insensato deposito de solio et sacto cleric in monasterio, Franci cum consilio omni pape Zachari et Cum consilio nobilium Romanorum, Deo volente, Uno On Sen Su et

una voluntate elevaverunt sibi in regem Pipinum Pium,

silium Caroli Murtolli. Hic Pipinus Pius fuit omni

Caroli imperatoris magni pater. Itaque post Pipinum Pium regnavit domnus Carolus, filius ejus, quem postea Romani

elegerunt sibi advocatum sancti Petri contra reges Langobardorum. Deinde ipsum domnum Carolum elegerunt sibi in patricium Romanorum. Deinde elevaverunt in imperatorem et augustum. Tenuitque Omnia Carolus, Deo largiente, in potestate sua Omnem terram de monte Gargano usque in Cordubam civitatem Hispanie. Pipinus vero ius, pater Caroli, postquam elevatus est in regem, regnaVit Septem annos, et Obiit septingentesimo Sexagesim Oetavo anno ab incarnatione Domini. Et ipso anno omnes Franci, magno gaudio exultantes, elevaverunt sibi in regem Omnum Carolum Magnum anno ab incarnatione Domini DCCLXViti'. Sic enim computantur anni ab Origine mundi usque ad incarnationem Domini secundum septuaginta interpretes Abadam usque ad diluvium iunt anni duo milia ducenti x Lit. A diluvio usque ad

Abraham anni nongenti XLII De Abraham usque ad Moysen anni quingenti quinque. A Moyse usque ad Salomonem anni quadra genti' LXXXVIIII. Α Salomone usque ad restaurationem Templi sub Dario, rege Persarum, anni quingenti XLII. restauratione Templi usque ad adventum Domini secundum septua ginta anni quingenti XLv111y. Et ab initio mundi usque ad incarnationem Domini, secundum Septuaginta interprete S, Sunt anni quinque milia ducenti. Secundum veritato in Hebraicam ita conputantur' ab Adam usque ad Noe fuit prima etas, et

125쪽

de Abraham usque ad David habuit annos nongent OS LXII. Ei simul juncti anni trium tutum fiunt duo milia octingenti undecim' . Quartu elas a David usque ad captivitatem abilonio habuit annos quadringentos XIII. Quinta et a Mare Stru C-tion o Templi usque ad duontum Domini habuit annos quingentos XXX. Et si unt simul ab dum usque ad Christum Dominum anni tria milia nongenti H Λ nativitate Domini usque ad transitum sancti Martini sunt anni quadringenti XLV. x transitu sancti Martini usque ad transitum Clodo vel regis Francorum, qui primus sui christianus de regibus Francorum, sunt anni CXH. Λ transitu sancti Martini usque ad transitum sancti parchi Egolis mensis patroni sunt anni CXX. alus

est enim sanctus parchius tempore ero vel Francorum

regis pagani, qui fuit avus Clodove regis Francorum primi christiani, et in tempore Theodosii junioris divi augusti

imperatoris. Vixit per tempora Theodosii, Marciani, Leonis, Zenonis, Anastasii et ustini uni imperatorum, et perlom Porn rogum Francorum Mero vo hi et Chil dorici iClodovo o Childo horti obiit tempore ustiniani imperatoris et Childeborti regis Francorum, Obiit et Oge Simo anno tutis su nativitate Christi usque ad primum regni annum Caroli sunt anni sentinuenti sexu intu vivi.

Inno igitur ab incarnalion Domini DCCLXVIII V. PS anno quo ii Pipinus pius obiit duo filii ejus lo innu Karolus et Cario mannus levati sunt in regnia in uno die simul id est VHV idusta lolii is domnus Carolus in Novio mo civitate, Carlomannus uessionis civitate et celebravii eo anno gloriosus domitus rex

carolus Xaialem Domini in quisvilla i l Pascha in nod0mo

126쪽

civitate. Tunc domnus Carolu glorio SUS' ex perrexit Aquitaniam. Unaldus voluit rebellare per totam a Sconiam et Aquitaniam, et cum paucis Francis di S Sipatum e S iniquum consilium ejus, et in ipso itinere unxit se magnu re Carolia germano Suo Carlo manno, in loco qui dicitur Dua S dives . Inde Cario mannus reversus est in Franciam et domnii Carolus benignissimus excivit ad Egolisinam civitatem, et inde Sum pSit plure Francos qui civitatem ei ipsam aspiciebant in cum omnibuS Stensilibu et reparamenti eorum, Simulque Launum, Pi Sco In ejuSdem civitatis,

qui fuerat capellanus omni Pipini regi patris Sui, quem ipse rex Pipinus episcopum fecerat de PS a civitate, et abiit super flumen Dornoniam ' et edificavit ibi castrum quod dicitur Fron-ciacus et inde misit exercitum Suum qui persequerentur Unal- dum ducem, et duxit eo Lupii Vua Sco princeps sicut Sciebat loco S. Captusque Stinat dii et Xor eju et adductus est ad domnum Carolum. Domnia Carolia S, Pecepto Unaldo, et Peparato castro Fron iaco rediit ad Egolisinam, ubi, postulanto Latino episcopo secit in monasteri Sancti Eparchii auctoritatem recepti de terris que ibi sine contentione erant, id est super fluvium Tolverum , Magna cum , Juvenaeum , Vasna-cum , Onterionem', is acum', Olia cum J super fluvium oti am': nudi danem villam', amiton ' Cavannacum J, Ulciacum in Rolia cum minorem ' Torciacum Sertis si To-

127쪽

s in En SECUNDUS TImolatum super fluvium ornoniam ς , Montem villa in et Buciaco cum suis itinentiis. Quod preceptum ut toto mi iis cancellarius ejus scripsit et ipso dominus rex manu sua firmavit et do nulo suo sigilluvit. Erat eo tempore in ipso monasterio Sancti parchi canoniculis habitus Indo

gloriosus rex Carolus reversus e S in Franciam, ut celebravii Natalem Domini in villa que dicitur Duria, et Pascha in Leodico vico publico. Deinde habuit inodum in armatiam civitatem, et Carlomannus et orta regina' perexit per Bajoariam, parte Sitalia , et celebravit domnus Carolus Natalem et Pascha in War

mati a.

2. - Tunc domnus Carolus rex si nodum habuit ad Valentianas, et PS anno Cario mannus rex, frater destinctus est in villa Salmontiaco, et domnus rex Carolus venit ad Carbonacum villam, ibique venorunt ad eum alerius archiepiscopus et Otradus capellanus cum alii episcopis ac sacerdotibus, Warinus et da- tardus comites cum alii primatibus Carlomanni. Xo P vero Car-lomani cum paucis Francis partes Itali pereXit. Et reclarus ac

gloriosus rex Carolus celebravit alatum Domini in villa Altinia coe Pascha in Aristallio villa Deinde si nodum tenuit ad armatiam et inde perexit Saxoniam, et Eresburgum castrum cepit pervenitque Sque ad Ermen Sul, et ii Sum sanum destruxit, et aurum vel argentum quod ibi reperit abstulit. Fuitque siccitas magna ita ui aqua desceret in supra dicto loco, ubi Ermensul stabat, et dum velles illi stare tres dies gloriosus rex ad destruendum sanum ipsum et valde homines et iumenta sitirent, subita Christi gratia modi die, cuncto exercitu quiescente, appa ruit is torrens buliens salubres aquas μ' et cunctas Xercitus es

128쪽

jumenta eorum Sufficiente recreati Sunt, et tam diu bulluit aqua viva donec sanum destructum e St. Iunc magnus rei Carolus super fluvium is oram veniens, ibi habuit placitum cum Saxonibus et, recepti ob Sidibu XII, reverSu est in Franciam et celebravit Pascha et Natalem Domini in Aristallio. Indae perexit ad hiemandum in eo done villa. Ibi venit ad tum missus adriani

pape Petria per mare u Sque ad Artatum et inde per terram, et invitavit gloriosum regem et Francos ejus pro iei servitio et justicia sancti Petri contra De Siderium regem et Langobardo S. Et ideo maritime venit quia Romanis clause fuerant vi a Langobardi S et precel SUS eX, Sumpto con Silio cum Francis quid ageret, promisit se auxilium Romani prebiturum. Tenuitque cum Francis generaliter inodum in Genuam civitatem, ibique exercitum dividens perexit ipse per montem Ce Susium , misitque mero ardum, aVUncillum Silum, per montem Jovem cum aliis ejus fidelibus et tunc ambo Xercitu ad Clu Sa Se conjunxerunt, ac Desiderius rex obviam venit domno Carolo regi. Domnii vero Carolus una cum Francis castra metatu e St ad easdem Clusas misitque caram suam per montana Hoc Sentie n. Desiderius Clusas reliquid et domnus e Carolu Una cum Iranci S auxiliante Domino et intercedente beato Petro, Sine te Sione Vel aliqua conturbatione , Clusis apertis, Italiam intravit et Papiam usque pervenit, et dum pro defensione sancte Romane ecclesie ibi intenderet, dimissa marcha' et contra SaXone nulla sederatione Suscepta, ipsi SaXones cum magno Xercitu eXierunt SVPer confinia Francorum perveneruntque ad caStrum quod dicitur Buriaburg. Confinale vero, de hac causa solliciti, caStellum ingrediuntur et defendunt. Gens autem Saxonum cum Seviret des ori et incendio cuncta cremarent, venerunt ad quandam basilicam in loco qui dicitur Iric distar quam sancte Marte Bonefactu martis con SecraVerat, et per Spiritum prophelie rediXerat quod nunquam incendio cremaretur. Et ceperunti Saxones tum nimis intentionae adversu mandem basilicam certare, quemadmodum eam quolibet ingenio igne cremare potui Ssent. Dum te agerentur, apparuerunt quibusdam Christianis qui erant in castello Similiter et quibusdam paganis

129쪽

qui in ipso aderant exercitu duo juvenes in mihi basilicam ab igne protegebant. Et propterea ibidem non potuerunt neque

interius neque exterius ignem accendere, nec aliquod damnurn inseri e basilico, sed motu divine maje Stati pavore perterriti, in

sugam conversi Sunt, nemine e PSequente. Invontu ' est autern

postea unus eisdem Saxonibus, mortuus juxta ipsaria basilicam, genibus curvis adclinus Supra pedes, habens ignem ut ligna in inanibus, vel ud ore flando eandemia Silicam igni tradere voluisset Dornnus vero Carolia rex obsessa Papia, Desiderium regem ibi inclusit, et ibi atalem Domini celebravit et Pascha Rome.

3. - neVersu Vero omnia Carolu re a Roma, iterum

Papiam obsedit et sortiter cepit et Desiderium regem cum UXore et filia et cum omnibus thesauris alacii eiu accepit. Veneruntque ibi omnes Langobardi de cunctis civitatibus Itali et subdi dorunt se dominio domni gloriosi regis Caroli Adalgi vero, si lius Desiderii regis, suga lapsus, mare introivit et ConStantinopolim perexit. Gloriosus itaque domnus rex arolus, Italia

subiugata, ordinata custodia Francorum in Papia, cum magno triumpho, Deo adjuvante, cum uxore sua et reliquis Francis reversus S in Franciam. Perveniensque in locum qui dicitur Ingilinai in misit quatuor scaras in Saxoniam, que inierunt tre Spugna cum SaXonibus et auxiliante Domino, victores X titerunt et cum preda magna in te Si iterum evertuntur ad propria et celebravit gloriosus rex Carolus' a talem et Pascha in villa Carisiaco. Tunc habuit si nodum in villa Duria, et inde abiens partes a XO-nio Sigiburgum castrum cepit et Eros hiargum ieedificavit super Wis oram fluvium. Venitque ad locum qui dicitur ni uni Gurgo et ibi preparabant Saxones bellum, volentes defendere ripam supradicii fluminis. Francis pro preliantibus, auxiliante Domino. Saxones sugiunt et Franci ambas ripas obtinent, et domnii reNCarolus diviso exercitu suo, sumsit secum quos volui tu erexit

usque ad uacrum fluvium. Ibique omnes Austre elidi Saxonum eum Assione duco' venientes dederunt obsides iuxta quod ita

130쪽

cuit et juraverunt sacramenta se fideles esse partibus omni regis Karoli Inde revertente domno mitissimo rege arolo, Venerunt Angarii in pago Bocenti una cum Brunone et reliquis obtimatibus eorum et dederunt ei obsides. Inde revertens, invenitaliam partem de suo exercitu super fluvium Viseram continentem ripam quam jussi fuerant Saxone Ver cum eis pugnam se Cerant in loco qui dicitur Litca, et Franci, Deo volente, habuerunt Victoriam et plure de Saxonibus occiderunt. Quod auditoε, domnus rex arolus iterum irruit super Saxones, ei magnam Stragem ex eis secit et redam multam conqui Sivit super e S salo S, et obsides ei dederunt sicut et alii Saxones, et obsidibu recepti S, et multa preda adquisita, et tercio facta Strage aXonum, omnUS rex arolia ad propria reversus est. Rot gaudias Vero, dia Langobardorum, fraudavit idem suam et omnia Sacramenta' rumpen S, volebat Italiam rebellare Abiens vero domnus rex Carolus taliam, celebravit Natalem Domini in villa cladis ta , et Italiam ingreSSUS, Venit in parte Foroiuliensium et Rotgaudum ducem occidit, et in arvisum civitatem Pascha celebravit, et Foroiulio et arvi S capti cum reliquis civitatibus que rebellaverant, mi Sit

in ei Francos et cum pro Speritate reve PSu e Si Franciam. 4. - SaXone iterum rebellaverunt, rupti sacramenti et Ob Sidibus i mentitis, et Eresburgum castrum per mala ingenia, et iniqua placita capientes, Francos expulerunt et ca Strum de StPUXerunt. Similiter voluerunt facere de Sigisburgo castello. Sed dum per placita Francos, qui intererant , non potuis Sent illudere, sicut fecerant alios de Eresburgo, reparaverunt Ugna et machina ut castrum vi caperent. Deoque volente, petraria filia SParaVerunt in suo tu dampno senserunt quam illis de castello. Item preparaverunt clitas ad debellandum per Virtutem caStrum, sed Dei virtus superavit illorum virtutem. Quadam autem die, cum bellum repararent adversum Franco qui ipSum a Striam cuStodiebant, apparuit mani se Ste gloria Dei supra eccle Siam quee S infra ipsum iastrum, videntibus cunctis' tarn fori quam

E, F, G.