Chronique

111쪽

comitibuS commoto exercitu, in lartes Provincies direxit et postea insecutus est eum, ad ii bem Avennionem acceden S, cunctam regionem usque litus muris magni dominationis sue subdidit, et sugato rege Sarracenorum, nomine Aronto, in interioribus tutissimis rupibus maritimis, omni regione ad qui Sita, arolia Victor regre S Sus e St. nullo contra eum rebellante. Et reversus Karolus in Franciam egrotare copii in villa Nerineri a super fluvium Is eram. Iunc mortuus is L Theodericus rex,

filius Dagoberti junioris, et arolus Martellus in ipsa infirmi

tate sua jussit elevare in regem Iil doricum, fratrem Theoderici. Qui vecors erat, sicut et frater ejus suerat, sed meliorem illo non poterant Franci invenire de prole regali. Eo tempore

beatus Gregorius lapa secundus misit Marolo principi claves venerandi sepulchri Sancti Petri cum vinculis ejusdem apostoli et cum muneribus magnis et infinitis per legationem, quod antea in nullis temporibus visum aut in auditum suit, eo pacto ut Romano Silo sonderet de Langobardi qui mulla mala in terra saneti Petri suciebant. Ipse itaque I arolus mirifico honore PSam legationem Pecepit, et per missos suos, id est Grimonem, abbatem Corbonen Si mona Sterii, et Sigebertum, reclusum basilice Sancti

Dionisii martyris, ad limina sanctorum Petri et Pauli misit multa munera preciosa cum ipsi legatis Gregorii pape Igitur Karolus, consilio optimatum suorum expellio siliis Suis regna divisit. Et primogenitum suum Cario mannum sublimavit in Alamannia atque Toringia, alterum Pipinum misit in Burgundiam et Eustriam', Franciam et Aquitaniam. Ipso anno, Pipinus dux, commoto exercitu cum avunculo suo Childebrando duce et i uultitudine satellitum rancorum nuruundiam diricii et sines regionum preoccupat Inierim, quod dici dolor est , nova signa in Sole et luna et stellis apparuerunt, tu ordo sacratissimus paschalis turbatus est Per multas regiones per errorem ei ignorantium

iniculatorum, ilia bene nesciebant terminum paschalem repperire ei per rara illas civitates celebratum est pascha vel

112쪽

in marcio, vel in aprili, vel in malo . Tunc Karolus Martellus

basilicam Sancti Dionisii martyris Parisius muneribus multis ditavit, veniensque Carisiaco villa palatii super seram fluvium, valida febre correptus, obiit in pace anno Septingente Simo quadragesimo primo ab incarnatione Domini. Et retro in alio anno dum turbaei sui de pascha, debuit esse dominicus dies resurrectionis risti octavo kl. maii, quod suit in ultimo anno cicli decem novenalis, suitque terminus pasche dominica

Osanna xv l. maii . Regnavit autem Karolus annis XXV, sed non e St Vocatu reX, quia ipse non permittebat se regem vocari

nisi ducem Francorum, quia pueris regibus deserebat honorem nominis regalis, Theodorico videlicet et Chil dorico, quamvis ineptis, prudentia et sensu carentibus. Obiit I22 sit. l. novembri S cuncti in gyro regnis adquisitis ' sepultusque os in basilica Sancti Dionisii martyris. Pipinus autem vetulUS, paler ejUS, regnaVit anni XVH in puerorum regum si delitate R.

55. Igitur postquam Karolus Martellus, major domu S mortuus est, filii ejus Carlom annus et Pipinus ius, majore domu S, duxerunt exercitum contra naidum , ducem Aquitanorum, ceperuntque a Strum quod vocatur Loccas. Et in ipso itinere diviserunt regnum Francorum inter se in loco qui dicitur Vetus Pictavis, Sicut pater eorum preordinaVerat ei S. Eodemque anno Cario mannus Alamanniam vastavit. Deinde ipse duo fratres inierunt pugnam contra dilonem, ducem Bajoariorum, et pro Straverunt omnem eXercitum ejus cum ipso, et Cario mannus in Saxonia cepit castrummo Seoburg, et Theodoricum, ducem eorum, cepit. Item alia vice cum Pipino perexit in Saxoniam et omnia subjugavit in sua potestate. Tunc a Deo in Spiratu S, Carlomannia conseSSu e StPipino, germano Suo, quod Volui S Set Seculum relinquere et cing in pace deest F, G - h adquitis Α. - i Hunaldum , G. 1. Ce passage original est inthressant ourci' histoiro deles diplomatique. 2. Paque sui te 24 avri e 740.

113쪽

LIBER Pni ius Ieodem anno nullum secerunt Xercitum, Sed reparaVerunt Seuterque, Carloria annus ad iter Suum, et Pi Pinia quomodo germanum suum honorisce direxisset cum muneribus. Tunc Carlornannus Roma in urgens ibi se totondit, et in Sirapti monte monasterium edificavit in honore Sancti Silvestri Ibique aliquandiu istetit, et inde propter inquietudinem saeculi et principum Eranco ruin qui ad Deum veniebant, ad Sanctum Bone dictum in Cassinum usque pervenit et ibi monachus esse clus est.

56. - Eo tempore ris dux sugit in Saxoniam, et Pipinus pius iter faciens per Toringam, in Saxoniam introivit usque ad fluvium Missala in loco qui dicitur cannigi, et Piso sugiens in B Oariam venit, ipsumque ducatum sibi subiugavit. Hill rudem cum assi-lone adquisivit, et Wis ger in solatium Grisonis venit Pi pinus

autern cum Xercitu iter aciens illuc, totam Bajoariam sibi sub jugavit, Grisonem secum adduxit et Lans Pedum et per suum beneficium Tassi lone in collocavit in ducatu Bajoariorum, Pisonem vero in eustrie partes misit et dedit ei duodecim comitatus. Inde iterum Piso fugiens asconiam petiit et ad Waiserium, ducem Aquitanorum, pervenit. Tunc Olentes Franci, quia non habebant prudentem regem Sod jam per multos annos sustinuerant

de reguli prole insipientes viros, voluerunt elevare in regem Pipinum pium. Qui noluit adquiescere, sed adunatis cunctis primoribus Francorum, ex parte eorum misit Rome Burca duni '', ii Zeburgensem episcopum et Golradum capellanum suum ad papam Zachariam. Qui ex parte Francorum, interrogaVerunt de regibus in Francia qui propter suam in enliam illis temporibus non habebant regalem potestatem, si bene suisset, an non. Ei Zacharias papa cum consilio nobilium Romanorum, mandavit Francis ut melius esset vocari Pegsem illum qui haberet brudentiam et potestatem quam illum qui Sine regali Potestate, Sol nomine rexerat. Et ut non conturbaretur ordo regalis, iussit per auctoritatem apostolicam Pipinum fieri regem qui erat de Sanguine regali Francorum. Tunc Pipinus pius filius Karoli Mar- telli, a cunctis Francis unanimiter gaudentibus electus est invitus

114쪽

ad regem et Unctu per manus an te memori Bonefacit archi epi Scopi, et elevatus est in regno Suessionis civitate' Chil dericu Vero, qui sal S re Vocabatur Sol nomine, ton Soratu e Stet in monasterium mi SSUS.57. - Pipinus igitur rex in Saxoniam iter se it, et Hilde garius episcopus ejus occisus est a SaXonibu in castro Juberg, et Pipinus victor extitit et pervenit usque ad locum qui dicitur Rimia. Ipso anno Piso qui in asconiam sugitivii erat, a germano Suo occisus est in dolo Tunc Stephanus papa venit in Franciam adjutorium et solatium querens a Pipino pio probusticia sancti Petri. Similiter et Cario mannus monachus, germanu Supradicti regi S, per jussionem abbatis sui Franciam venit, ut reportaret in Cas-;54 sinum corpus sancti Benedicti . Stephanus vero papa confirmavit Pipinum uia tione sancta in regem, et cum e inunxit duos silios ejus arolum, postea imperatorem, et Cario manniam in rege S. Et domnusiones ac ius archiepiscopus in Fresia, verbum Dei predicans, factus est martyr Christi'. Et Pipinus e per aposton regnum A, D, E. - Anno ab incarnatione Domini DCCL ad i. C enm a me. - Anno igitur DCCLII Pipinus . . . . - deest , D, E. Ρ' venit, quasi ad conturbandam elicionem postolicam, Septingentesimo m Iino sup rudictus apostoli QUA Stephanus . . . . - Anno vero OP tingentesim LV ope nominatu Papa Stephanu cum pio rege Pipino, post

dedicatio non Parisius in occlesia senti Dionysii factam, lor in quitaniam

saciens, usque ad locum qui incus nomitantur, devenerunt. Ibi enim piissimus rex Pipinus, divino monitus nuneio, monasterium in honore mundi Salvatoris construxerat, ad cujus On Seerutionem ipsum Papam secum adduxerat. Sed divino preventu est mirnculo. am, nocte diem Consecrationis recedente, a nonnulli Voce psallentium in ecclesia eadem audito sunt, et die illia escente subito, nubes densissima,

suavissimo agrante hodore, toto in ipsius templi superficiem in eoo peruit ut omnino ingredi volentibus aditum denegarot Circa vero illius torciam diei horam, nube discedente, domnus papa Stephanus cum

episcopis ac cleri is et rex Sereni SSimus Pipinus ecclesiam ingredientes, parietes et altaria sacra unctione divinit Us consecrata Conspexerunt. Unde nimium admirati maximo quo gaudio repleti, supradictus Ponti sex et rex clementissimus Pipinus, innumeras Deo gratia reddentes, eidem ecclesie diversos honores, illus, OSSes Sione S, cu Stellu C Plurima loca contulerunt, videlicet monasterium de ununte olim a potentissimo Fruncorum rege Clodoveo Constria tum C OS multoriam curricul annorum nimiis pluviarum fluviorum inundationibus unditus eversum, et monasterium de sancti Quintini de Galliaco et heremi larum Conchense cenobium ulla Sque quam PlUres ecclesins, ac maximn partem Circum adjBCentium regionum Sse subjure ipsius ecclesie constituerunt ac ab omni humano servitio liberam fieri nisi sola Romani pontificis tuitione propriis privilegiis an exerunt. His itaque sollempniter pactis, Stephanus papa cum rege in Franciam reversi sunt. Eodemque tempore Pipinus rex per . . . add. lecteur u 16 s. a critis marge de ce passage hic habetur quomodo monasterium Figiaci fuit dissica fiam et diuinitias consecratum.)

115쪽

LIBEn in iN US 5sticam invitationem in Italiam perrexit querendo justiciam beati Petri apostoli Ais tuistis, rex Langobardorum, Supradiciam justiciam vetendo, Sclusas Longobardorum petiit ei obviam Pipino regi venit et inierunt bellum, et Domino auXiliante et beato Petro apostolo intercedente, Pipinus rex victor e X titit cum Francis Eodemque anno Stephanus a Pa reductu e S ad Sanctam Sedem Per mi SSOS domini regis Pipini. Inclusus vero Aistulsus e Papia civitate, iusticiam sancto Petro pollicitus est se sacere. Unde e Pipinus

obsides XL recepit et cum Sacramento firmatis rever Sus S in Franciam Cario mannus autem, monachus Vienna civitate,

remansit una cum Her trada regina infirmus, et languebat per dies multos et obiit in pace . Dum autem re Pipinu prospeXiS-set' ab is tuis Longobardorum rege ea non e S Se Vera que antea promiserat de justiciis sancti Petri, iterum iter peragens in Italiam, Papiam obsedit et Ais tui sum inclusit, et magis magi Sque de justiciis sancti Petri confirmavit, ut Stabiles permanerent, Sicut promiserat, et in Super naVennam et Pentapolim et omnem exarchatum conquisivit et Sancto Petro tradidit. Et reverso Pipino rege in Franciam, cupiebat Aistulsus nefandus mentiri et irrumpere Sacramenta que ei juraverat, et quadam die, in Venatione . Subito percussus judicio Dei, mortuus e St. 58. Interea misit Constantinus imperator rogi Pipino cum aliis donis organa mirificas qua in Francia posuit. Tunc rex

Pipinus habuit placitum cum Francis in Compendio, ibique

Tas silo, dux Baj Oariorum, in vas Satic Se comma Ii JANS POP nian USsuas sacramenta juravit multa Super reliquias Sanctorum manu Simponens et fidelitatem regi promisit Pipino et filiis eius, domno

Karolo et Cario manno Sicut vas Su dominis suis ess doli se Sic confirmavit Supra corpora Sanctorum Dionisii, Rustici et Eleutherii, sancti Germani et Sancti Martini ut omnibus diebus vite Sue sic conversaret sicut sacramentis promiserat Similiter honii ne ejuS majore natu jura Verunt et ipso anni, Natali Domini et Pascha et hi avit in Corbonaco. Deinde in Saxoniam per virtutem intravit in loco qui dicitur Silnia et imitas strages iles a XOnibus secit. Et tunc Saxones polliciti sunt contra Pipinum sacere omne S

116쪽

voluntates ejus et honorifice se pre Sentare, per Singulos anno S in placito Suo Sque in equos trecentos. Et natus est regi Pipino filius cui nomen suum imposuit, qui in tercio anno poStquam natu e Si mortuus Stipse puer. Celebravitque athalem Domini in Longlare et Pascha in opila. Tunc e Pipinus cernens ai- serium, ducem Aquitante, non consentire justiciis ecclesiarum et partibus Francorum, consilio inito cum Francis, venit in Aquitaniam usque ad locum qui dicitur Tedoat. Quod videns aiserius, timore plenus, misit ibertum et Cladinum', comites, regi Pipino deditque eis obsides Adalgerium et Iterum comites ut omnia redderet que rex Pipinus querebat in causis eccle Siasticis, et celebravit athalem et Pascha in Carisiaco re Pipinus. Tunc Waiserius duX, minime cogitans de obsidibus vel de sacramenti Suis, Supra Pipinum regem exercitum commovit, quasi Vindictam h , Venitque usque ad civitatem Cavalonnum. Et dum rex Pipinus Sinodum suum teneret in villa que dicitur Dura, nunciatum S ei quod aiserius in omnibus mentitus est. Tunc, cum arolo filio Suo primogenito veniens in Aquitaniam, cepit castella quorum nomina sunt hec turbonnis, Cantelia', Clarmontis, ita per pugnam cepit. Et in Arvernis multa alia castella cepit per pugnam et multa castella per placitum se subdiderunt in ejus dominio. Et propter iram aiferi ducis decertando supradictam proVinciam pervenit usque Lemovicas, et quia non eum SUSCeperunt

LemoVicense in pace fortiter expugnans cepit ipsam civitatem et muro ejus destruXit, et celebravit Nathalem Domini in Cari Siaco villa Tercio veniens rex Pipinus in Aquitaniam cepit civitatem Bituricam et castrum o arcis, et celebravit PS anno Nathalem et Pascha in Gentiliaco villa. Tunc habuit placitum Suum in Nivernis, et quarto iter faciens in Aquitaniam Va Stando pervenit USque Cadurciam, et revertendo per Lemovicas contulit Sancto

Martialii annum aureum quod ceperat in prelio ais erit, simulque donavit villam de Sancto Valerico canonicis Sancti

Z natalem F, G - a Gladivum . . L quasi vindictam deest , G. - Castella F, G. - et pas ha E, F, G - ' bannum. . . Simulque deest C. 1. rit out ry ancienti paroisse rhs Limoges. Haute-Vienne

117쪽

Martialis. Et canonicis Sancti Stephani dedit villani quo dicitur Sulanni ucensis o remeavit in Franciam, et celebravit Xathalem et Pascha in Longiare. Tunc Tussit dux Bajoariorum

bostposuit sacramenta et omnia que promiserat regi Pipino et per malum ingenium se inde seduxit . Et dum Pipinus rex esset in Λquitania, ipse assilo per ingenia fraudulenta Se subtrahens, Bajoariam petiit et numquam amplius faciem supradicti regis videre voluit. Tunc Pipitius habuit placitum suum ad armatiam

et ipso anno in Franciam resedit, pertractans quid faceret contra uiserium et assi lonem, et celebravit Nathalem et a cha in Carisiaco villa. Sequenti anno placitum suum habuit ad Attiniacum villam et nullum aliud iter fecit et celebravit atalem et Pascha in Aquis villa. Alio anno rex Pipinus perexit quinta vice in Aquitaniam et placitum suum habuit in Aurelianis civitate, et castrum Argentonium quod uiserius de Struxerat e Stauravit, et Erancos

ihil misit qui continerunt Aquitaniam. Similiter in Bituricas Erancorum scaram collocavit et celebravit atalem Domini in Salmontiaco villa, et Pascha in Gentiliaco

.59. - ne vero Pipinus in Gentiliaco habuit laciliam et si nodum ni agnam ' inter ornanos et Greco et Aquitanos et Francos de fide sancte Trinitatis et de Sanctorum Inaginibu que Onuntur in ecclesiis, et postea contra aiserium pergit in Aquitaniam cepitque pugnans arbonam, et Tholosam, et ibi en Sem atque

Gavaldanum, et reversus est in ranciam, et celebravit Pascha in Vienna civitate. IEodem anno, men Se auguSto, iterum Sexta Vice properat qui tantam et Bituricas tenuit sinodum Suum cum omnibus rancis, more Solito in campo inde iter pergen USque Garolinam pervenit, ut multas vocas et speluncas conquisivit, et reversus per Lemovica cepit castrum coralliam et Torrennam . ei Petruciam, et celebravii atalem Domini in Bituricas. Sequenti anno donianis Pipinu pila Septima vice pergit Aquita

118쪽

tona civitatem, et ibi, capta matre ais erit et sorore ejus et nepte ejus in Capitolio, inde perexit usque ad Garonnam in locum qui dicitur Montis. Ibi Eroicus princeps adduxit ei aliam Sororem aiferi captam et celebravit Pascha re Pipinus in castro quod dicitur eis. clava vice rex Pipinus cum Hertrada regina pergen Aquitaniam, et in Sanctonas civitate dimisit reginam cum familia sua, et ipse Petracoricas m perrexit. Ubi commisso bello

cum ais e Pio, occisus est at ferius, et victor extitit, Deo jubente, rex Pipinus et cum triumpho victorie reversu est Sane tonas Ibique per aliquod die commoran egrotare cepit, et per parte Sauronorum revertens, ad Sanctum Dionisium pervenit et

ibidem obiens iniit, planxeruntque eum Franci planctu magno, et regnavit Kal Olus magnus filius ejus pro eo.

119쪽

LIBER SECUNDUS

Ι. - genealogia domni aroli regi et computatione annorumali Origine nundi.

I l. - aqua sicienti exercitui rancorvin divinitus attributa et ecclesia Sancte Marie at igne defensa. III. - Quod doniani AE arolus Papiain obsedit et cepit, et iterum Italiam ingressus not gaudiam duceni occidit. l Quod Saxones, dum ecclesiam Sancte Mario incendere cuperent, celesti virtute exterriti mutuis vulneribus concide

runt.

V. - Ubi domnus arolus Hispaniam et Vasconiam SubjugaVit et de rebellatione Saxonum et devictione eorumdem. VI. - hi Karolus contra Saxones bellum gessit et Plu Squam SeX millia ex eis occidit. VII. - De Saxonum rebellatione et multis pretiis contra eo geStis et exercitu in Britanniam transmi Ss VIII. - Ubi Karolus Roma in venit et, contentione inter Roma nos habita, et grammatico et calculatores appetiit. IX. - Ubi arolus Tassi lonem, B Oariorum ducem, quia infidelitate ejus perdurare noluerit, OnSΟPartire Ce Pit. X. - Ubi a Polus in clavaniam venit ei eam sibi subjuga Vit. XI. - Ubi Karolus contra Avaros pugnavit et vicit.

120쪽

64 DE MARD CHRONI CONXII. - Ubi Saxones iterum rebellante a Karolo magna pugna sunt edomiti, ita est XXX milia ex eis interficeret. XIII. De obitu Adriani pape et quomodo Henricu S', dux Furulensis, thesaurorum multitudinem Karolo transmisit. XIV. - legatione Helene imperatrici et quomodo per totum annum Sydus Marti non apparuit. XV. - Quomodo Romani Leonem Papam exce caverunt et in cuStodiam mi Se I Unt.

XVI. - legato Helene imperatricis. XVII. - Quomodo Karolus Saxones in Franciam transtulit et quod sanguis Christi Mantua civitate repertus it. XVIII. De capricano et de divi Sion regni. XIX. - eclipsi tune et Radberti morte et degatione regis

XX. - Quando arolus Ovio magum prosectu Sit. XXI. Ubi Ludovicus Hispaniam introivit. XXII. - Quomodo Mauri Sardiniam et Cor Sicam appulerunt. XXIII. Quomodo Constantinopolis legati ab imperatore missi Sunt munera arolo deserente S. XXIV. - Quomodo Nices rus imperator cum Bulgris commiSSO prelio moritur. XXV. - De sepultura omni aroli regi magni.