장음표시 사용
21쪽
est duplex, Mortalis. & Venialis; &haec subdividitur in Venialem ex par vitate materiae. & Venialem ex imperti cta advertentia. seii deliberatione: Culpa vero iuridica, seu Civilis est triplex, Lata, Levis, & Levissima. Culpa lata importat omissionem ejus diligentia . quam adhibere solent in li- milibus calibus honunes ejuidem professionis diligentes. ac prudente S Verbi gratia, ut notat Sylveth. si li. brum commodatum reliquisti extra domum iii per lapide, aut in cubiculo, stio aperto, re non custodito, S proinde sublatus cst, culpam latam commis illi . Non eli vero lata culpa secundum Bartol , S Bald. . si verbi gratia, pecuniam de potiusti apud campiorem,
ut communiter habebatur bonae conitionis. & quia revera non crat talis, eunta amissa est. Culpa lavis importat omissionem eiu S diligentiae . quam
solent adhibere diligentiores, ut li rem commodatam relinquas in cubiculo ostro clausio. quod tamen non diuiculter potest aperiri. Culpa levissima cut omissio diligentiae . quam adhibent diligentissimi, di maxime circumspecti,
ut si rem commodatam scrves In arca, S illam claudas, sed deinde non
tentes manu, an sit bene clausa.
Datur etiam apud Juristas culpa lutior, dc latissima. Latior confunditur cum lata. quando scilicet omittitur moralis diligentia, unde damnum sequitur sne advertentia. aut Ptatvssione. Latissima. ut loquitur Tam r. . dicitur cite apertus dolus; ut si quis omittar, vel agat aliquid, animo, ut damnum .
quod pra videt. sequatur. Quod si
praevideat, sed non intendat tale damnum. dicitur dolus praesumptus. Certum est tertio, culpam, qua in aliqua occasione , verbi gratia in at quo contractu, vel osticio eli levis,
polle esse in alia occasione gravem ἰEtenim major diligentia verbi gra. tia, adhibenda in m conservando thesauro, vel vita hominis, quam in eo servanda gallina r unde omissio diligentiae, quae in conservanda gallina est culispa levis . in conservanda vita hominis est culpa gravis; Et eodem modo maior diligentia adhibenda est iacustodia rei inerentis tibi utilitatem , vel ι lucrum, quam in custodienda alia re aliena; Proinde major debet e Gse diligentia in conservanda re commodata , quia contractus commodati est in tui utilitatem. quam in conservando deposito ; cum contractus
de politi sit in bonum deponentis il- Iud . Quod si contractus sit in utilit,
tum utriusque , ut est contractus Ioc
ti. seu conducti, diligentia inedia acthibenda est, ut notat Lug disp. 8.stct. His praemissis
II. Dico primo; ad incurrendam in foro interno obligationem restituti nis ratione injustae acceptionis , requiritur culpa Theologica, se u pec catum in constientia contra Deum. dc contra jullitiam commutativan .l vici est . quia tota obligatio restitutionis , ut docent communiter.
ex hac radice injustae acception is , ' oritur ex delicto contra justitiam commutati vana; ergo si in conscientia nullum sit delicium. nulla habetur o ligatio restituendi in soro interno ri Quicquid sit, an aliquando habeatur
talis obligatio pro solo foro encrno ex iure positivo Et sine cum imposisibile sit vitare sena per damna inculpabiliter illata, non debet laesius esse rationabiliter invitus de tali damno ;nam sicut potessit illud pati, ita potest
inferre , ct consequenter ubi m co scientia nulla est culpa, nulla est obli
Hinc sequitur primo, quod si miles pugnet in bello putato milis , dc cle-
inde advertat bellum fuisse insultum , non debeat restituere damnum Ut tum . nili ex eo iactus sit ditior , aut nul extet res accepta. diecundo, si quis
22쪽
. Ex quanam culpa fateum moderamine inculpatae tutelae inserat alteri damnum , nec tenetur ad restitutionem . Tertio , nec tenetur ,
qui bona fide rem alienam consumpsit, nisi ex ea fiat ditior. Quare ubi
Doctores docent, latam culpam inducere obligationem restitutionis , ideo docent , quia communiter talis culpa disticulter reperitur sine culpa theologica . Quod si reperiatur line hac culis Pa. certe obligationem restitutionis in soro conscienciae non pariet. III. Dico secundo . Culpa theol gica contra justitiam levis . seu peccatum veniale . si sit Veniale ratione parvitatis materiae,mducit obligationem restitutionis sub veniali . Ita communiter. Ratio est , quia nisi restituatur materia illa parva, retinetur invito domino ; Quodcunque autem invito domino retinetur , rellitui debet ; ergo datur obligatio rei itutionis; quia i men materia est levis, obligatio non
Dico tertio . Culpa theoIogica Ie- vis, seu peccatum veniale , si sit Veniale ratione in advertentiae, vel inde-
liberationis . non parit in conscientia obligationem restituendi sub mortali, quantumvis damnificatio fuerit gravi Clima, & probabiliter nec sub veniali ita Leis. Sanch. , Sa, Tamburi co tra DicalliL hb .a de Iustitia tract. disp. 3 , aliosqire apud ipsum . Ratio ex Sanch. . & Suar. est , quia neque promissio facta homini. neque votum
factum Deo, neque juramentum, neque praeceptum luperioris , aut contractus inducunt obligationem ullam,
ne venialem quidem, si procedant ex imperiecta deliberatione ; ergo neque inlulta acceptio procedens ex imperfecta deliberatione. Et ratio a priori est, quia actus indeliberatus non potest este causa moralis periectae obligationis οῦ Non enim causare potest o
Iagationem gravem , ut patet . quia αum talix Obligatio consequatur adiu-ιenda est Re rutio λ 1 iustam aceeptionem per modum pG nae , si obligatio sit gravis , culpa deberet esse etiam gravis et Neque potest causare obligationem levem , prout aliqui docent eo modo , quo seblevi obligatur ad restitutionem . qui materiam levem furatus est quia quoties materia est gravis, apta de se parere obligationem gravem , non potest ullatenus parere obligationem I vem , ut patet in voto . iuramento . Praeceptis . contractibus . &c. I Qui enim vovit . exempli gratia , castitatem cum impersecta deliberatione . ad illam non tenetur. ne sub veniali quia dem . Poteli sane votum deliberate emissim in materia .gravi obligare sublevi ex intentione voventis volentis sibi levem obligationem imponere . iuxta
nonnullorum sententiam, cum Suario.
Sanch. & aliis , at si votum sitem illum eum iemiplena deliberatione , quamvis sit in materia gravi, nullatenus o ligat, ut ostendimus . Hinc sequitur, non teneri ad restituti em , Primo , qui per negligentiain venialem est causa , cur domus alterius comburatur. Secundo, famulum, qui per fimilem negligentiam reis
liquit ostium domus domini apertum, unde fures domum expilarunt. Peristio, custodes vineae, nemoris, vectigalium . qui per levem culpam non custodiunt, ut debent. res sibi commissas . Quarto . qui sebita ira re motus sine gravi culpa alium occidit. IV. Opponitur primo contra primam conclusionem r Ex lege Aquilia lata a Nomanis ad petitionem Aquilii Reguli λ qui damnum alteri intulit ex culpa juridica . obligatur ad illuare sarciendum , & aliquando ad plus
quod si servus , aut animal alicujus absque culpa domini damnum altera intulit, teneatur actione noxali d C a mis
23쪽
dominus vel integram damnum resarcire . vel noxam pro noxa trade
re , seu tradere animal illud , vel se vum, qui damnum intulerunt ; ergo etiam ex culpa juridica oritur obligatio restitutionis . Respondeo cum communi . leges praesumere in his actionibus culpam theologicam , quae si absit, certe in sero constientiae nulla erit obligatio restitutionis: hoc enim est commune omnibus legibus poenalibus fundatis
in praesemptione culpae . ut nihil operentur, si constet culpam non adeste, quia praesumptio cedere debet verit, ii, quando haec innotescit , ut bene ostendit Suar. Quod si vere culpa mortalis in conscientia praecessit , tunc tenetur resarcire damnum ad aequalitatem , & solum post sententiam judicis tenetur solvere poenam taxatam
a lege excedentem damnum illud: Est enim arduum, & sepra humanam se gilitatem, quod ante sententiam juducis obligetur aliquis ad poenam excedentem damnum illatum . Ecquis enim id saceret V. Ubi notandum diligenter, quod si testes sint dispositivae, & non mere Praesumptivae , verbi gratia. si statu tur. ut bos, vel servus Titii, qui intulit Petro damnum unius aurei, d tur Petro; in tali casu si vere damnum illatum sit a bove . vel servo , etiamsisne culpa Titii domini, adhuc obligatur in conseieutia Titius ad dandum
bovem , vel servum Petro poli sententiam judicis , non quidem ex capite restitutionis , quae tantum exigit compensationem damni ad aequalit
Lem, sed quia posita sententia judicis
transfertur in Petrum dominium bovis , vel servi; lex enim potest in binnum commune disponere, ut in similibus casibus dominium rei in altellum uariSteratur , ad hoc ut domi- S majori cura incumbat in sua animalia , vel servo. . ue alus damnum Articulus m.
inserant. Contra vero, quando Iege sunt mere praesemptivae . quae siciIiceterasimunt damnum aliquod intercessisse, tunc si damnum revera non In
tercessit , verbi gratia si bos, vel sic
vus vere damnum non intulit Petro .
non datur obligatio dandi insem Petro, ne post sententiam quidem judiacis, quia talis sententia sundatur in praesumptione, quod bos damnificaverit ;quia tamen praesumptio cedere debet veritati, ideo si revera damnum nota est illatum , non adest obligatio ita constientia dandi bovem Petro a a que adeo si per vim Petro bos tr
datur , poteli per occultam compe sationem re assumi. VI. Opponitur secundo contra secundam conclusionem : Si post furta. minuta addatur ultimum , Per quoa pervenitur ad summam gravem . oritur obligatio gravis restituendi ; Ectamen etiam ultimum surtulum filiae peccatum veniale ex parvitate materiae ; ergo ex veniali ratione parvita
tis materiae potest oriri gravis obligatio restituendi . Respondeo cum Lug., S Tambur. . quod vel ultimum furtulum fuit cum advertentia ad furtula praeterita . veInon ; si primum, jam ultimum serim Iuni suit peccatum mortale, quia fuit cum voluntate damnificandi graviter ,
ut communiter docent contra Nava apud Tamburi lib. 8. caP. a. trin. R. .
unde nil mirum, quod ex eo orta singravis obligatio reliitutionis. Si secu clum, tunc obligatio gravis restitutio nis non oritur ex injusta acceptione . seu ex peccato veniali contra iustitiam, sed ex re accepta . seu ex x intentione notabilis summae.
Dubium majus est, si consumpseris
ea, quae per furtula rapuisti, tunc Gnim posito illo ultimo surtulo, datu πobligatio gravis rellitutionis, cum OP- posita sententia damnata sit ab Innocia XI. in thesi 33 , quae habet. Non e
24쪽
im quanam culpa facienda est Restuaria ρ lat,/ιur quιι sub poena peccati mortalis re- Respondeo , certum esse , quod si βιιuere , quod ablatΜm es per pavea multi conspirent in hujusmodi furtula.
furtula, quantumcumuefit magna sum peccent mortaliter, si vero non con-ma totalis ; Et tamen obligatio rest, spirent, nec unus advertat ad sertu- tutionis non potest oriri ex re acce- tum alterius, solum venialiter peccent, Pta, cum non retineatur summa no- nec teneantur ad restitutionem subtabilis ; ergo oritur ex injusta acce- mortali. Dubium uolum est . an pec- Ptione, quae nunquam excessit pecca- cent mortaliter , dc ad restitutionem tum veniale, eo quod ultimum Hrtu- sub gravi teneantur . si non conspulum fuit sine advertentia ad surtula rent, nec unus suo exemplo sit causa Praeterita. moralis iurauli alterius, sed tamen asRespondeo cum Tamburi, & aliis, vertant ad surtula aliorum. Nonnulliis tali cassi oriri obligationem gra- cum Suari, Hurtad. apud Tamburivem restituendi ex veniali per acci- lib. 8. tract. a. cap. 3. docent , istos dens, quia scilicet in commissione ul- peccare mortaliter, & contrahere e timi surtuli per accidens non advera communicationem latam contra furantitur ad praeterita; sicut etiam perac- tes, quia quilibet eorum Videtur esse cidens potest aliquis graviter obliga- causa damni notabilis, quod praevidit,ri ad restitutionem ratione injustae ac- & non cavit 1 unde in hac sententia ceptionis , etiamsi nulla praecesserit ex culpa mortali contra justitiam quia culpa, ut diximus art. 3. num. 7. cum libet teneretur ad restituendam partia Lug., quando scilicet aliquis inculpa- culam suam , quam furatus est . Alii biliter alium infamavit, & deinde ad tamen cum Sanch. lib. 7. caP. a I., D, id advertit I tenetur enim sub gravi callit., Sol. probabilius docent, que famam restituere, non quia peccavit libet peccare solum venialiter , atque
graviter . sed ne peccet graviter com adeo non contrahere excommunica
tra jultitian . Et ratio ex Lugo a prio- tione na latam contra iurantes , quiari est, quia qui singulis vicibus ser, unus non fuit causa furti alterius . tur , Verbi gratia , carolenum . con- quamvis ad aliorum sertula adverterit trahit obligationem sub levi restituen- Et in hac sententia non datur obliga-di carolenum; ergo qui quinquies su- tio gravis restituendi particulam tu ratus est carolenum, tenetur restitue- to lablatam , nisi quando imponerere quinque carolenos, quae supponitur tur a superiore praeceptum grave sub materia gravis , & ideo sub mortali excommunicatione , ut quilibet restia tenetur hanc summam restituere, quan- tuat: Datur enim gravis causa impindo advertit ad quinque lartula praete- nendi tale praeceptum ad hoc, ut re-Tita. paretur damnum notabile damnifica
VII. Opponitur ultimo r Quoties ti ; & sic obligatio restituendi non
multi sine ulla conspiratione modicum oriretur ex culpa veniali, sed ex pra quid ab eodem iurantur , peccatum cepto superioris , vi cujus reparari singulorum est veniale ; si tamen ad- posset damnum grave damnificati, ut vertant damnum illatum ab omnibus dicemus etiam quaest. 3. arr. 6. num. esse grave, unusquisque sub mortali te. 7. Praeterquam quod quilibet sub venetur restituere particulam suam, quam niali independenter a Praecepto ven stratus est, alioquin illud damnum re, retur ad restitutionem.
Parari non posset; ergo recurrit, quod VIII. Ex dictis sequitur primo. ex injusta acceptione veniali pol sit m non solum non obligari ad relliturici gravis obligatio restituendi. tionem ullam, qui casu Brtuito inti Ii:
25쪽
Iit damni in grave, ut qui putam occidere seram , in culpabiliter occidit hominem ς sed neque ad restituti
nem teneri, qui per negligcntiam Ic-viter culpabilem tale damnum intulit. ut communius docent cum Lesis cap 7. dub. 9., Navari, & aliis contra Rchel. , & Bonac. disp. 1. quaesi. e. punct.
3 I Ubi docet, quod occidens aliquem
ex vehementi Dassione cum semiplena advertentia . & comburens domum alterius ex culpa solum veniali teneatur ad aliquam rei litutionem . verbi gratia, ad centesimam partcm damni illati. si peccatum veniale fuerit admodum leve , vel ad decimam par
tem , si fuerit grave, di ad dimidiam
partem. si dubitetur. an culpa fuerit mortalis, vel venialis . it aut graviter ad hanc rei itutionem obligetur , si materia sit gravis.
Sequitur lecundo, quod si quis vinlens leviter damnificare . incendat arborem . Verbi gratia, & duinde casu sequatur incendium totius domus, non teneatur resarcire . nasi illud parvum damnum , quod voluit inferre . idque sit b veniali tantum . dummodo omni no casu magnum damnum illatum suerit . & consequentet praemillis fuerit debita diligentia . ne sequeretur , ut aperte docet Lugia disp. 18 sc Eh. q. ,
di Tam bur. lib. ε. cap. q. g et Quod si praemissa non fuerit talas diligentia,
tenetur integrum damnum resarcire .
quia qui vult causam proximam , &periculum damni . censetur vclle damnum ipsum : Ubi notandum , majorem requiri diligentiam ad praecaVendum damnum grave in eo , qt i vult inferre damnum leve , quam in alio . qui sine intentione nocendi inconsiderate, vcrbi gratia, tractat ignem ,
di domus comburitur. Sequitur ultimo ia Medicum non te
neri ad restitutioncm . si ex culpa veniali aegrotum occidat , etiam ii te ueatur exi justitiae illum curare Ubi diligenter advertendum.multos Doctinre S docere . quod mediis . qui CAcharitate alteri medetur . nora DCnea
tur ad restitutionem, nisi ex cuIR A ta Contra vero teneatur ad resticiditionem etiam ex culpa juridica Ie vi , si medeatur ex iustitia, eo quod Pre lium accipiat. Ratio hujus est . quia si medeatur ex justitia . ad majorem diligentiam obligatur in conscientia . quam si medeatur ex charitate ; Mideo solum tenetur ad restiuitioncm ex culpa lata juridica , quando me detur ex charitate , quia tunc solum peccat mortaliter ; Αt quando medetur ex justitia . tenetur ad restituti ne in etiam ex culpa iuridica levi, quia talis culpa est peccatum mortale: Quoasi revera non sit peccatum mortale tinconscientia, eo quod non advertat actgravem obli8ationem , quam habenmcdicus adiabendi illam maiorem ulligentiam, in conscientia non tenetia Caci restitutionem, si occidat aegrotum IX. Eadcin doctrina recurrat in contractibus . cum en nn majorem dilhgCritiam adhibere debeat ad rem con vandam commodatarius , UurbI gratia, quam depositarius , Ideo oniisΙio 1llius diligentiae . qua ita de politario et hculpa vcnialis , in commodatario pta est este mortalis , It propter hanc rationem coiiani uniuS docunt, quod commodatarius . aut locatamus tuneatur actres liturionum ex culpa levi juridica ,
inamo etiam cx te vissima, quando cori- tractus est iii utilitatem solicis coinmin
neatur ex culpa lata, nisi recipiat me cerim pro culi odia,Ncc mirum a quia so.um in tala casti committi solee peccatum mortale . Unde semper verum c it, obligationcm rc stitutionis no in oriri nisi ex Pcccato mortali contra
iustitiam X Quae litur secundo, An detur obligatio relli tuendi, quando dubium et .
rui in culpa commitia fuerit mortalis ἀ
26쪽
Ex quanam culpa sapienda es mstii ι.εν , an venialis Respondeo. Bonac. loc. citi putare in tali casu dari obligationem restituendi dimidiam partem . aut Pro ratione dubii , quia sic videtur dictare recta ratio; Lug. tamen. S alii apud
Tambur. lib. I. cap. 3. 9. 3. V. Dc-ρ raram docenti in tali casu nullam dari obligationem restituendi , quia in dubio melior eli conditio possidentis,
nec dari debet poena certa pro culpa dubia: Unde ad restitutione in non tenetur Medicus, si sine gravi negligemtia occidat aegrotum; Nec Viator. si equus locatus pereat sine gravi sua cutipa . Quod si certus sis te graviter peccasse, incertus tamen , an Per tuam actionem peccaminosam influxeris ad grave damnum alterius . verbi gratia per tuum eontilium . associationem , dic. Sanch. lib. a. de Matrim. disputa l. cum aliis Putat, quod tenearis restituere , quia praesuinendum est tec derasse ad damnum illud , quod consequi solet ad similem culpam ἰProbabilius tamen exillimo cum Rebel L, SVr . Tamburi, quod tunc ad
restitutionem tenearis , quando Bectatis omnibus moraliter certum est, quod influxeris, non vero quando adhuc dubitas , quia in dubio possidet
libertas. In contractibus vero Sur. lib. I .
tract. ι. docci . quod si dubium sit , ara res perierit ex culpa gravi , vel levi , decidendum sit dubium contra illum , in cujus favorem eth contractus ; verbi gratia, si Depositarius dubitet, escendum quod res perierit exculpa levi, unde non teneatur ad re-1 itutionem . quia depositum est inutilitatem deponuntis r Econtra si dubitet Commodatarius , dicendum , quod res perierit ex culpa gravit umcie ad testinitionem teneatur . quia contractus est in utilitatem comm datarii . Quod si contractus sit in uinitatem utriusque . ut est contractus pignoris, locationis, Fcc. . declinan.
dum est in favorem domini; verbi gratia si dubitetur, an pignus perierit ex gravi culpa illud conservantis, iuxta hanc opinionem dicendum, quod ex culpa gravi perierit , di ideo ad
restitutionem ille teneatur. XI. Quaeritur tertio , An teneatur ad restitutionem , qui levem culpam externam commisit contra iustitiam .
sed eum intentione nocendi graviter; Verbi gratia , qui ab avaro furatur
car Olenum, eo tamen animo, ut sorte ex moerore amillae pecuniae conficiatur ἱ Aut Judex , qui ex odio gravidamnat reum , peccando tantum venialiter in adhibenda diligentia . ne injuste damnetur; Vel qui ponit venenum in loco remotissimo a convicta hominum , eo tamen animo , ut si
sorte inimicus illud sumat . interficiatur: Idem cuiae ritur de servo, qui surripit aliquid leve a suo domino hae
intentione, ut ille ejus conservo irascatur, aut verberet illum: Similiter si
aliquis adolescens proserat aliquod verbum otiosum, leve, re indifferens eo animo , ut mulier , quae illud audit , consentiat in adulterium. Respondeo, De Lug. disp. 8. sect. 6. , aliosque putare, quod isti omnes ad restitutionem teneantur , & sec
ta morte irregularitatem incurrant . Verius tamen puto cum Leis caP. y.dub. I f., Sancti. , & aliis apud Tam. bur. lib. 8. tract. 3. cap a. , quod ad restitutionem non teneantur; quia actio interna contra justitiam gravis de se non parit obligationem restitutionis ; verbi gratia , si quis cupiat ociscisionem inimici ; ergo requiritur Mctio externa; atqui actio externa levis , quae sit de se peccatum veniale,s eu quae sere semper conjungitur cum culpa veniali, non parit obligationem rellitutionis; ergo actio damnificativa externe levis . & interne gravis non obligat ad restitutionem . Probatur
27쪽
minor subsumpta quia non datur onus restitutionis , nisi quando actio de se est causa damni gra us, non vero quando per accidens; aliter etiam quando fortuito quis alium occidit , teneretur ad restitutionem; sed actio damnificativa externe levis non est de se causa damni gravis; ergo non Pa rit onus restitutionis, quantumcunque conjungatur cum culpa gravi : Immo contra Tamburi lac. cit. puto, quod nec pariat irregularitatem , si ex ea homicidium sequatur, propter eandem Tationem . quamvis enim potuerit E clesia decernere in tali case irregula ritatem, dicendum tamen , quod de facto non decreverit, quia nullam P Iiam imponit Ecclesia propter culpam mere internam , nec de facto imp Mit poenam gravem c qualis est irregularitas P propter culpam externam Non gravem I aliter poena non esset Proportionata culpae . propter quam
Imponitur; Unde etiam fit . quod si
homicidium esset casus reservatuS cum censura, in tali casti nec reservatio , nec censura incurreretur, nisi ex pre
se illum casum superior sub censura sibi
reservasset. Dices cum Tambur. . tale homicidium procedit ab actione peccaminosa libera, & voluntaria; ergo non est, cur non pariat Irregularitatem. Respondeo distinguo antecedens , procodit per accidens, concedo; per se, ne Eo antecedens , & consequentiam . Dicitur autem procedere per accidens, quia talis actio non est apta nata de se parere homicidium , eo quod raro homicidium cum illa coniungatur AH. Quaeritur ultimo, An teneatur ad rellitutioncm, qui graviter proximum danmificavit cum ignorantia crassa, seu attictata, vel antecedente, aut concomitante pRc spondeo, & dico primo, teneri ad reititutionem, sive agnorantia fucrit affectata, squam stilicet aIIquas P
sitive vult habere . verbi gratia . qua non Vult interrogare , num res ali na, quam projicit. sit gemma, ari Ur
trum sive ignorantia sit crassa , c quam scilicet habent homines crassi, & minpini, qui ex torpore non inquirunt , quid agere debeant Ratio est . quia
utraq; haec ignorantia non tollit voluntarium . S peccatum, ut dicemus cum
de Censuris in genere . Quare si quis cum hujusmodi ignorantia projicit .
verbi gratia , gemmam putans esse vitrum . vel occidit hominem putans est: feram, tenetur ad restitutionem ; quia ignorantia isthaec est culpabiliter voliata , atque adeo culpabiliter etiam v litum eth in sua causia damnum, quoaseo uitur. Ita communiter. Dico secundo. non teneri ad rest tutionem , si ignorantia fuerit antecedens . Dicitur autem a Theologis ignorantia antecedens illa ignorantia invincibilis, cum qua ita ponitur opuS malum, ut non poneretur, si cognosceretur esse malum; Verbi gratia, si quis occidat hominem putatum invi cibiliter esse seram, eo tamen animo, ut si cognosceret , quod sit homo , non occideret; aut ii projiciatur gemma alterius putata invincibiliter vitrum . Ratio est clara, quia in tali damnificatione nulla intervenit culpa ; cum supponatur talis ignorantia esse in vincibilis , & inculpabilis; ergo non cl bet ad illam consequi in poenam onua restitutionis. Dico ultimo cum Less , Bonac. . Nauar. , Tam bur. lib. 6. cap. q. tra 3. probabiliter nec teneri ad restit tioncm , si ignorantia suerit conc malans . Dicitur autem ignorantia Co comitans illa ignorantia invincibilis . per quam ita fit opus putatum bonum , ut etiam si cognosceretur esse
malum, adhuc fieret: verbi gratia , si adhibeatur omnis diligentia, ne i ter venandum Occidatur homo, & t
28쪽
men ita projiciatur sagitta in seram, ut adhuc si cognosceretur ibi esse hominem , sagitta projiceretur. Ratio conclusionis est, quia in tali casu duo habentur I voluntas prava conditionata occidendi hominem , si adverteretur ibi adesse , & ipsa actio externa projectiva sagittae procedens a voluntate absoluta occidendi seram , dum invincibiliter ignoratur , ibi adesi se hominem ; atqui obligatio restitutionis neque oritur ex soluntate illa prava conditionata secundum se spe. ta, ut est certum, sicuti neque ulla
contrahitur censura, vel irregularitas,
ut ostendemus cum de Censeris in genere neque oritur ex actione exteriori damnificativa ; nam quamvis talis actio exterior sit occisiva homunis , & conjungatur cum peccato mor tali interno . tamen hujusmodi actio. prout est occisiva hominis , non est absolute voluntaria ; quomodo enim otest esse abistute voluntarium taleomicidium, si invincibiliter ignoratur ibi esse hominem p Nihil certe volitum. quin praecognitum; inrod si ea actio, prout est damnificativa, non est v luntaria. nec est culpabilis. & consequenter non debetur illi in poenam onus
re stitutionis. Confirmatur , quia talis actio en rior occisiva hominis non oritur a v Iuntate absoluta occidendi hominem, quia talis voluntas non datur; Neque oritur a voluntate conditionata prava
occidendi hominem , si ibi adestet ,
quia voluntas mere conditionata nihil
ponit abistute ; ergo simpliciter talis
actio exterior orta ex ignorantia con- comitante , prout est damnificativa , non est voluntaria neque in se , neque in causa, & consequenter non est culpabilis, nec parit onus restitutionis, neque ex Illa contrahitur irregularitas,
Hanc colligi potest, quando nam ebrius, vel dormiena teneatar restitue-Pars III. re damna in ebrietate, vel somno sorte secuta; si enim praevidit aliquo m do damnum probabiliter futurum, tenebitur ad restitutionem ἱ quia tunc illud damnum dicitur esse voluntarium saltem in causa, & imeutatur ad peccatum, eo quod non ut invincibilitet
ignoratum ; Si vero nullo pacto id
praevidit , non tenebitur restituere , quia tunc damnum est in voluntarium ,
utpote in vincibiliter ignoratum. XIIL Opponitur: Qui volens comburere domum Petri inimici, comburit domum Cali amici, tenetur ad re stitutionem ; sicuti etiam qui volens
occidere Petrum inimicum. praeter intentionem occidit Cajum amicum ;ergo etiam qui volens occidere seram eo animo , ut si ibi esset inimicus . vellet illum occidere, tenebitur ad restitutionem , si forte sequatur Occisio inimici non directe intenta. Respondeo , concessis prima parte antecedentis . & transmissa secunda , nego consequentiam Disparitas est. 'uia' in primis casibus illa damnifie,
O externa oritur a voluntate absoli
ta damnificandi. Nam abistute intenditur damnificatio Petri inimici, quamvis per accidens damnificetur Cajus
amicus: Econtra ia ultimo casu damnificatio non oritur a voluntate illa conditionata damnificandi; cum enim sit conditionata , nihil causare potest absolute; quare cum actio illa exterior . quatenus damnificativa, non sit voluntaria, non est culpabilis, &co
sequenter non causat onus restitutionis. Propter hanc rationem comm nius docent apud Dian. pari. s. tract.
9. Tς l. 32. contra Fragos, & alios. quod qui volens occidere Petrum Cleiaticum , occidit Cajum etiam Clericum. contrahat irregularitatem, & excommunicationem . quia vere homicidium Clerici filii voluntarium causitum a voluntate absoluta occidendi Clericum
quam is Per accidens loco Petri ocis
29쪽
Dixi tamen. transii tira secunda parte antecedentis , quia Lugo scct. 13. disp. 17. , Fagund. , Tambur. lib. 6. cap. 4. , S alii apud Dian. pari. s. tract. q. re l. 3 . quamvis concedant, quod in primo casu teneatur ad re- situtionem , qui volens comburere dinmum Petri, comburit domum Cati, negant tamen, quod ad restitutionem teneatur in sc cundo casu, qui volens occidere Petrum inimicum . occidit Cajum amicum. Et aissignant disparitatem . quia in casu de nomicidio error est circa substantiam actionis, siquidem non intenditur occisio hujus honainis . videlicet Caji : Econtra in cala de incendio error non cit circa substantiam, sed circa circumflantiam actionis , nam vere intenditur an imdium hujus domus, & lolum erratur circa dominium illius. putatur enim,
quod lit Petri inimici , cum sit Cajiamici ; suare cum incendium hujus
domus sit voluntarium , parit Onus re statuitionis, di cum homicidium C isit involuntarium , non parat onuS restitutionis, nec parit irregularitatem, aut excommunicationem , si Cajus esset Clericus ; Quia tamcn non est admodum delinquentibus indulgondum. ideo in praxi amplictenda libentius
est opinio communior BOnac., hotuin dicent turn in utroque castu dari onus rei litutionis , dc per homicudium Clerici amici loco inimici comtrahi irregularitatem, di excommuni
omodo se gerat Confessarius cum obligato ad restituendum p . Nequis ciιra sacrilegium absiavi, qui
m. Rosmtio facunda es a paeniteno
Poenuentia . Quod se ea non possis A ra , nis post aliquod ιempus , non est aenuanda absitatio . V. D Iure μα- pro foro externo stra
ripitur , At non impodatur abs lutio a censeras Mon 'amissa sati factione.
fessarιi selum ex cuja lata. I. Uaeritur primo , An positavi ab lvi, qui non vult lotim restituere. quod poteti ZRespondeo negative Iimo si a solutio impendatur, est nulla, ct committitur sacrilegium , nisi bona fides excuset. Ratio cit, tum quia ex Re iuris in o. Non imit itur peccatum , nisi resuvatur ablatum tum etiam quia qui retinet rem alienam invito domino, in uter peccat, sed qui
30쪽
uuid faciat Confessarius euis obligare ad restituendum λ 27 siter peccat non est absolvendus, ct committitur sacrilegium . si ab L
absolvi, qui non vult statim ac commode potest restituere totum debitum, sed solam partem, nisi pars. quae re. manet , sit levis . etenim velle retunere partem notabilem rei alienae imvito domino est pariter actuale pe
solvi, qui vult aut restituere per parates , aut post aliquod tempus , cum possit commode statim restituere t tum . Et ratio est eadem . Et quamvis Hostiens putet posse aliquam di. lationem permitti , quando creditor ex dilatione nihil detrimenti est passurus. & debitor ideo dissere. quia ex
dilatione sperat magnum aliquod emolumentum , quia exponat in periculo non amplius restituenda; Nih
Iominus communiter Doctores docent,
restitutionem iaciendam esse statim juxta dicenda quaest. q. art. δ. quia creditor regularitet est rationabiliter invitus talis dilationis factae ex eo praecise capite, quoa debitor speret emolumentum ex re alienae . In eo dumtaxat casu Sotus putat permitti posse restitutionem fieri per partes, quando stilicet debitor credit se aut non posise, aut non teneri ad totum simul restituendum ἀ Quod si hane credulit tem habeatia debet solam Consessariuxillum advertere, ne animam suam decipiat ; nisi sorte Consessario evidenter constaret impossibilitatem illam e
se inanem , Ac apparentem; tunc enim
non debct illuni absolvere t Quod si ex opinione probabili pcinitens putet hic , & nunc se non teneri , debet coli sellarius accommodare se opini ni poenitentis, si vere talis opinio sieprobabilis , quamvis ipse contrariam sententiam sequatur . Ratio est, quia
quando poenite iis est rite dispositus , debet absolvi; Est autem rite dispositus , si opinionem probabilem sequa tur . quod non debeat restituere; e go tune absolvi debet. III. Sequitur tertio , nec posse a solvi , qui vult differre restitutionem ad articulum mortis οῦ aut si existens
in articulo mortis, Ac potens commode per se ipsum restituere , mandet haeredibus , ut restituant e Nisi sorte aliquando certo credatur id melius ab haeredibus faciendum, squod tamen raro accidit in vel nisi restitutio ia illo articulo facta pariat aliquod scand lum, aut periculum mantinandi delictum moribundi
IV. ouaeritur secundo, An, & qu ties possit absolvi, qui promittit Comsessario statim restituere , 3e deinde
non restituit λRespondeo. certum esse, quod impotens restituere absolvi debeat , si doleat de peccato, & proponat restituere, cum commode poterit. Qui tamen restituere poterit itatim , prosecto debuisset restituere antequam ad pedes Consessarii accederet, quia quPlibet dilatio re ltitutionis. invito rati nabiliter domino, est peccatum aerumle; qui autem accedit ad sacramentum Poenitentiae , debet accedere immunis a quolibet peccato actuali . Qiiod si non advertens ad hanc obligationem non disserendi amplius restitutionem, accedat ad Consessarium . doleat ex corde . & promittat statim eost co sessionem se restituturum. Prima vice est abBlvendus; nisi prudenter time tur, aut quoci non habeat verum propositum. aut quod non sit restituturus , unde melius sit illum dimittere , ut prius res kuat . si restitutio statim fiet i potest, & deinde ail absolutionem accedat: Si vero restitutio non poteli si ri. nisi post longum tempus, non debet sine absolutione dimitti . quando habet verum propositum et Et nec est praxis Ecclesiae; tum quia speratur MD a risu