장음표시 사용
61쪽
Continentes dari, o Veterum auctoritate nupori sibi persuasi sunt, licet et climati et vivendi rationi adscribereti , quod nostris temporibus nemo medicorum videret id, quod Veteresi aedici se obseruasse sint elocuti. At probauit, me praeeunte in Syst. morb. ci Goldhagen indiff. pee. ne veteres quidem eiusmodi continentes vidi: se, quae ab initio cad finem uno tramite pergerent, Vel epaemasticae, vel paraemastic ae, vel homotonae, Vel anabaticae, iam monente Galeno, aliisque veteribus medicis. Omnes potius concedunt, se-bres ella omnes puriodicas, indeque verum erit, eas suscipere vi eissitudines caloriS. Poriodica febrium natura ea est, uti omnis periodi. Nimiorum vel intermittunt, MCl remittunt, Vel subintrant. CL Syst. aegr. T. I. P. 23.
iatre febris notio ita poni poterit, quod febris sit passio,
periodica sanguinis velocitatis abnormitate, seu huius testis, ca-lbris vidissitudine periodica in lignis. Meminerunt scriptores labris topicae, ut necesse esset. se-bres diuiderentur in febres uniuersales et particulares. Non vi-ddtur repugnare rationi, eiu Smodi febres dari, vel respicias ad id, quod vere sanguinis velocitas a Varia ea assa possiit mutari iii parte,
vel ad id, quod calor maior minorue in parte sit. At quoniam illi seriptores febris essentiam in pulsu celeri solum quae vcrunt, nihilominus et contrariam obtinet, lacit C est perspectu, 'omnossere aegritudines ea ratione esse febres dicendas, si vel caloris .ieissitudines subintelligas, ut sebres et aegritudines persecte syno hima ossent. Quare displicet notio labris toplear, quam ad aliaqpassiones relegamus, V. c. ad inflammation2m, haemorrhagiam. Febris itaque naturam in sanguinis velocitatis abnormitato periodica consistere, obseruationis est, si lubet adeo frequontem aegritudinem febrim nominare. Iam de caussis eius quaeritur, tum de ab normitato, tum deperiodo.
Iterum desperes, frugi quid proferri poste, dam tot graues
viros praeeuntes hallucinatos Ulle latelligiS. Attamen tentandana. Quoniam e physiol. scimus, sataguinem moueri in vasis opecordis, et vasorum sang. quae Varia r xi On C ad ligi pollunt: proxima sobris causa aut in corde erit, aut in vasis sanguilbris, aut in utrisque. Quum vero et cor, et vasa sanguisera, irritabilitare
62쪽
potissimum conspicua sint, in huius alienatione potissinaum emta
quaerenda erit, ut hac vel remitia, vel intensa, velocitas sangHinis alteretur. Iam vero, Periodi memores, assumere ii X PO stumus in structura fibrarum carnuarum, periodica lege, poste musationem fieri, ut per diem, horasut' sit naturalis aut praeternaturalis: unde ad stimulum irritabilitatis res redibit, aliasque vi. res irritabilitatis conditionales, nemorum in cor vasaque imperium, Volo.
Quod stimulum irritabilitatis attinet, notum est e physiolo
gleis, cor crasi sanguinis alterari, quae, secundum naturam, et chylo admisto variat. Inde fieri pollet, ut eo tempore, quo chylus admiscetur, cor vasaque alterentur : quae admistio si ad cor tum tempus restringeretur, ut m OX adesset, mox abesset, periodica lege sanguinis velocitatem mutaro posset. - Neque id absonum este, probare posses Obseruatione, tum elle, qui tempore post cibum sumtum hora v. c. IV. eiuSmodi mutationem utiquo perciperent: tum solere in plurimis eXacerbationes continuarum contingere tempore Vespertino.Quod alias vires irritabilitatis conditionales attinet, seu neruorum imporium in systema vasculosum sanguiseruira, postes utique in rei testimonIum prouocare ad Obseruat. , ubi e laesa ii neruosa febres excitantur, tum ad consensum, quo fiat, Vt a ventriculi intestinorumque habitu febres excitantur, ut periodum credas ab horum irritabit. vel aucta, vel imminuta, periodica ratione. ut solet secundum naturam ita se habere), quacum per neruos consentiant cor et vasa sang., eXplicari poste: et quod tum a restituta vi neruosa, tum a naturali ventriculi intestinorum que conditione febres cellent. Memineris porro, quam late pateat imperium telae cellulosae, a cuius tono admodum modificatur sanguinis circuitos
quem gubernat vis neruosa, stimulusque ipse humoris lymphatici, chylique vasa lactea enim lymphat. adiungo , atque amborum vim irritabilem tono telae cellulosae tribuo) et adipis; ut ab integritate laesa toni telae cellulosae, qua sit, ut vel plus. Vel minus, citius tardiusve, lympha, chylusue sanguini ad mi Leetur, indeque cor vasa quo plus minusue irritantur, labris Originem repetas. Inde porro pateret, cur a laeso pono tol. celi. secretioneset excretiones m0tentur aliquando sic, ut noua causia febrium succresceret.
63쪽
Tonum tel. celi. mutari credas a pressione atmosphaerae v
xia, tum grauiori, leuiori aere, humida, sicca, calida , frigida. electrica, inerti, ut anni tempus, tempestas, epidemicas febres loci conditiones endemicas febres, gignere facile possint.
Tonum porro tel. celi. mutari noueris tum actione ventriculi intestinorumque sub digestione intensa, per consensum, tum
actione cordis et vasor. sang. tum chylis. et lympla at. certo rempore chyli, lymphae maiori copia, intensa; quae ad certum tempus diei, idque homini consuetupi euenire solent, ut videatur elucescere, qui fiat, ut periodica labris esse possit: modo posueris, per consuetudinem, alteram naturam, fieri, Ut tonus tel. celi. sponte eerto tempore intendatur, aut remittat, idque cordi cet. noceat; deinde, quod eX eo, ut Vel ob actionem vent te. , vel ob aetionem cordis et vasor. sang. vel ob lymphat. tonus modificetur, possit triplex periodus definiri, dum simul unus alteri ut
nocet, ita remedio esse potest. Pone enim actionem ventriculi intendi solere hora pomeridiana I. indeque et intendi tonum tel. celi., actionem vasoruinchyliserorum lacteorumque intendi hora IV. pomer. , actionem eordis hora V.; tunc intense tono tel. celi. a prandio resistontia maior cordi obiicitur, indeque cor ad freq. contractiones eXcitatur, unde febricula gastrica digestiua ingimit, plurimis consueta. Quod si ponas, aut diutius tonum tel. celi. intendi, aut peractionem cordis vel maiorem sang. copiam ad vasa minima pelli, vel sang. spissiorem, ut tonus tel. celi. inde magis intendatur, id adeo inerescere poterit, ut palpitatio nulla telae cellulosae per tempus' fiat, et circuitus in vasis min. langueat, indeque frigus labril ingruat. Quum vero sensim is status remittit, sequitur atonia,
indeque calor, dum cor arteriaeque pergunt frequentius et celerius agere, ut superent resistentiam in vasis min. quam si superant, in vasa eXcretoria pelluntur humores, urina, sudor. Intermittentes igitur ci edas oriri, dum intenso tono tet celi. adeo, ut nulla ipsius palpitatio fiat, circuitus in vasis minimis totius corp. langueat, corque ad maiores contractiones stimulatur, indeque et frigus, et calor, et sudor emergunt. ΑpyreXia autem aderit, tum donus tel. celi. persectior redit. Nouus insultus accidet, dum causia denuo emergit intensi tonitellae cellulosae. Continuae orientur, dum tonus tel. cellul. initio tantum,
64쪽
aut et hic parum intenditur, ut palpitatis adhue tel. celi. adsit, imo sensim magis intendatur. Remittentes oriturae sunt, quum apyrexia imperfecta praestatur, seu tonus tel. cellul. imperfectius restituitur:
Subintrantes autem, quando tonus tel. celi. Omnino non restituitur, imo caussa noua ratione agit. - -
Extrema, in febr. interm . frigore, contracta, ut annuli docent , tremor artuum et totius corporis, urina limpida, ar liuors sitis. vomitus, docent in stigore L palpitat. nullam teL celi. adesse, indeque maiorem vim exserere irritabilitatem. Poste palpitat. tel. celi. ad interiora corporis praesto osse, tumque ad exteriora deficere, non repugnat, unde fit, ut vel externa Digeant, vel interiora. Sub calore tonum tel. cel. intendi, docent calor ipse, ruboreXteriorum, turgorque, sitis absentia: Ex hac febrium theoria videtur explicari posse :1. qui fiat, ut varia febris, ratione disserentiae essentialis morborum V. c. inflammatoria, putrida, cet. detur, dum varia caussa, morbus Varius, tonum tel. celi. modificat, a. attamen eadem fiat, si intermittens primo fuerit, conti
3. idem lamitem febrium constituat, 4. natura periodi et typi aliis etiam passionibus, tonum tel. aceti . facile immutantibus communis sit, et morbo, neruose, raperiodico. 6. hae omnes cortic. peruv. martial: cet. aliarumque roboran- tium vim, tonum teL celi. adficientium potissimum, debellentur. 6. erises etiam harum febrium proprias dari, quae pro pedisequis remisiae, intensionis telae cellul. habeas, ut urina critica, sudor, efflor. OriS.
emetica, licet morbum ipsum non omnino expugnent, in sobribus tamen saepe auXilio esse, quum telae celi. tonum adficiant: phlebotomia enim, sanguinem detrahendo, maiorem actionem vis contractilis esticit, motum progressuum sacilitar, hinc tonum intensum remittit; emetica autem actionem volatriculi et intestinorum excitando, allic ne in cordis imm nymiat, hinc tonum remittunt.
65쪽
Febrium diuisionem hane aecipias. I. Febrium disserentiae:
intermittentes. continuae. remittentes. subintrantes. erraticae.
Harum species: tritaea. tetartaea. eathamerina. ephemera. synocha. synochus. typhus hectica. amphimerina. tritaeophra. tetario-phya. semitertiana. II. Febrium speetes. Vt morborum omnium, quos recensebo in suppletoria no- sologia, progenies et comes: v. g. plethorica s. inflammatoria, biliosa, putrida, verminosa, scorbutica, syphilitica. Igitur quoniam febrim raro, tamquam genus, deprehendis, rariusque disserentiam generi eam, species habebis mixtas ex febrium disserentiis et febrium speeiebus, aut si mauis, varietates: v. g. synochus inflammatoria putrida. III. Febrium varietates. Sunt species quasi specierum , v. g. synoctus inflammato. ria, aut putrida, ob eminens quoddam symptoma denominari poterit aut eephalica, aut pleuritica, aut variolosa cet. Ut tamen in praxi eadem quasi dignitas connexionis inter aegritudines sit, ae species varietatem praecellit: quin imo species ipsas disserentias antecellunt, ut tritaeam et synocham plethoricam eadem sere methodo curare possis, dum e contrario tritaeam plethoricam et tritaeam septicam diuersa methodo impugnare debes. Haec attendens explieare poteris obseruationes et sententias Cl. Virorum, in febribus, v. g. in febri causso do cf. Seue pyret. p. adeo disserentes. Fateor, non semper facile constitui, an symptomata se-bris faciant, ut febris ad hane vel illam , aut differentiam, aut speciem, reseratur. Sic coincidunt saepe synoeliae neruosae et typhi inflammatoriae, tritaeophyae cholesepticae et synoelii inflammatoriae symptomata, ut sorte per aliquot dies dubites, ad quam nam recte vel disserentiam, vel speciem labrim redigas. cf. sebrim synocham ardentem in N. Attamen solers sciutinium lumen dabit. J
66쪽
Continentes e Graecis 'reta sinechonta, stynochoi; Boerhaave et Practicis; Confinentes Statilio, Junckero: vide Galen. I Epid. Com. 3; Sennert. de febril. 2. cap. X. Gallis Fi res continues Germ. anhaltende: hitale, Heber. Character Classis. Concurrunt pulsus magnitudo et frequentia eum
frigore in insultu, seruore in decursu, madore in declinatione, et semper virium prostratione maiori, quam a virium vitalium gradu foret exspectandum. ΓΝ olim haec A. pro charactere vero ponere. Tum enim ip uniuersum continens, eo sensu, quo A. statuit, nec veterum quis, si eorum genium rite scrutaris, voluit, nec recentiorum quis obseruauit, ut essent, qui veterum sententiam, quam eamdem cum A. habebant, explicarent per elima, vitae tempus cet. Tum id, quod A. vult, eo redit, ut sit labrIs, aut subintrans Torti, aut remittens laruata: unde fit, ut exacerbationes parti
Ies, si vel ad leue frigus, ut in heitica et semitertianc vel caloris, pulsus, respirationis, actionum voluntariarum, excretorum, vicissitudines redeant, ab obseruatore sollerti omnino deprehendantur. Cf. suppl. N. et Goldbages ii dd. do semitertiana ori de febribus analecta. Hal. 1782. q. Breudelit opusci. cet. Itaque pro charactere ordinis sic pono : Syndromes symptomatum febrilium intra hebdomadem non udicara, si ultra diem detinuerit.J Character ordinis. Impetus febrilis, a frigore saepius exordiens, sine exacerbatione partiali, et sine accessu, non pluries quam semel, vel bis, in mense reuertens, ad usque finem aegritudinis perseuerat.' T. Suppuratoria: purulenta. de Gorter Prax. mcd. I. g. 233. de Merreus obc p. 37. v. Swieten Comm. Tom. 3. p. 3 Ο: Hatuersuppi chir. r. Schroelier et siram de diis in opp. f. s. a. arthritico. Morch. T. a. pag. II .
a. a scirrho cerebelli Morgagni
de sed. ct c. m. LXII. IS. deuia.
Salutaris. v. Sri eteit Τ. II. p. 3. so sq. Comm. Lips. VII. leta sq. Cf. Dicta in theoria, classis n. ε. et suppl.
67쪽
Proinde continuae sunt, licet I ' quolibet mense circiter revertantur, ut ephemera menstrua, quae eo ab erratica diserepat; et increscant ab initio usque ad statum, more aliorum morborum, quod semel tantum aecidit: cum febrilis imp tuS exacerbantium, uti intermittentium, pluries, et sine caussaeuidenti reuertatur, aut crescat in paroxysmis et accessibus partialibus. Factitia est diuisio continuarum in homotonas, Epae- masticas, et para masticas; omnibus enim labribus commune est, ut in declinatione symptomata decrescant, atque in incremento et statu maiora sint. Historia. Incipiunt a lassitudine, capitis grauitate, frigore, horrore, sed citra tremorem et dentium crepitationem, tunceator, in dies crescens usque ad aenaen, cum cephalalgia, siti, virium prostratione, decubitu assiduo; nulla eXacerbatio, nisi a caussa evidenti; demum declinante morbo mador, sudor, vel
Θmplomata in functionibus animalibus . Motu libero, sensu, appetitu. Sensus Iassitudinis in toto corpore , grauitatis vertiginosae in capite ; cephalalgia, prauus sapor in ore, anosmia Gope. Motus localis artuum, linguae, dissicillis, vacillans, deindecubitus supinus, vel horizontali S. Appetitus, sames, nulla vel e&igua, sitis vrgens, fastidium earnium, et solidorum, sitis aquarum , acidulorum, frigidorum, libido nulla, appetitus tabaci
si functionibus vitalibus et Pulsu et respiratione. Respira tio in frigore parua, frequens, coacta, in calore magna, frequens. Pulfus in frigore exilis, intermittens, intercadens, frequens ; in calore plenus, frequens; in declinatione mollis, undosus. di excretionibus. Saliua pauca, mucosa ; mucus linguae, gingiuarum, labiorum cinereus, luteus, quandoque nigrescens; urina in decursu morbi calidior, turbida; mador cutis, ac sudor in declinatione; deiectiones alui liquidae, flavae, saepe foetidae ;mucus narium parcus , haemorrhagiae. In qualitatibus. Insultus febris saepius ab ostremorum frigore, faciei pallore, utplurimum sine tremula artuum succussione; dein calor assiduus, sere uniformis; finstar subintrantis labris, et eXacerbationes aut quotidianas, aut alternas saltem, vide/i Jmollinea cutis io declinatione.
68쪽
Est erronea diuisio febrium, a Neotericis accepta, in essentiales et L mptomatisas; has vocant, quae sunt alterius morbi effectus; illas, quae ab alio morbo non pendent; verum 1 'quoniam febris iuxta ipsos pro causa habet, vel obstructionem capillarium, vel cordis irritationem, vel nemorum distractionem, atque iuxta eosdem illa vitia veri morbi sint, seu status vitiosus partium s lidarum, fluidarumuo, ex quo functiones laeduntur, omnes se-bres ex his principiis debent esse symptomaticae, nullae essentiales; et ' quia in sensus numquam incurrit caussa quatenus eausib, nec proinde incurrit quidpiam quatenus effectus alterius, nec proinde quatenus symptoma; atque mutata, ut saepe fit in scholis, causarum doctrina, mutaretur generalis febrium diuisio; quast supponit v. cicus pulmonis esse caussam, cuius amphimerina tabida effectus est: fieri enina potest, ut vel a communi causia pendeant tuiti vidus, tum febris; aut, ut Iucus a febre pro manet,
cum febris suppurationem praecedat sacpissime t Ideo hypothetica, et proinde erronea est illa diu sio fundamentis mutabilibus
Nec paucioribus erroribus obnoxia est diuisio febrium in
humorales et non humoralis; illas vocant, quae a fluidorum vitio ortum ducunt; has, quae a solo solidorum vitio oriuntur, ac fouentur; verum I ' illa diuisio innititur principio hypothetico in sensus nequaquam incurrenti; quae a putredine et malignitate humorum produci putantur, a spina, tendinibus infixa, fieri posse, ostendit Helain tius: homini sanissimo frangatur clanium, illico sopor, bilis vomitus, dein febris, meteorismus, lingua sordida, aliaque signa febris, putris, aut malignae, accedunt: dentes fortius in insanti progerminent, inde febris, spasmi, vomitus, nauseae, ructus, diari hoea, seces virides, flauae, putres, quae omnia erumpentibus dentibus, secta gingiua, cessant. Anne a fluidis, an a solidis, ea pendenti quandonam seorsim laborauere solida a fluidis Z Num ex hypotheticis principiis pendere debet febrium diuisio et historia Θ 2' Ex eo, quod sit abscessus, fistula, ulcus, maxime in parte dolente, ut extremo digito, num sebris exsurgens solidis tantum debet tribui 3 num sanguis inflammatus, pus acre, ichor ulceris nihil ad febrim concurrunt quo iure humoralem, quae fit a bile, non humoralem, quae a Pure lauetur, non appellaueris 3 cum Antiqui has omites, ex. epta Ephemera et Hectica, humorales et Putridas nuncuparent.
69쪽
Si quis ad haec dicat, sie voluisse patres, idem est, quasi
Sic volo, sic iubeo, sit pro ratione voluntas. Sed si alios ad consentiendum cogere velit, is tyrannis peior est, obseruante Galeno; illi enim salta quidem, non vero animi sensa cogere, et auctoritate sua determinare suscipiebant; atque illis regulis regerendum est, quod patres deliquere, hoc celare gnati debent. De Principiis Continuarum. obices circulationi oppositi, vel materies, stimulantes invasis sanguiferis, sebribus o casionem praebent; sive enim Iutuo animali ligaturas iniicias, siue in venas liquores sanguini inspisando, coagulando, aptos, infundas, hinc febris exsurgit, Baglior de febribus mesenteric, IV fer. cicut. aquai. Pag. 52 .c' Si acida, aikalina, aromatica, ,erbo acria quaevis, in sangui- ductus immittas cum Bagbui; siue aesculam puram, spinam carnibus, tendinibus vivorum animalium infigas, obseruante Hebmontio, hinc febris exsurgit continua. Verum caussam sebris effectricem, ab occasione, summopere distinguendam, monuimus: docet enim mechanica, a resistentiis oppositis machinarum hydraulicarum motus retardari; atqui tamen machina cordis post has obstructiones acceleratur, adeoque necesse est, ut potentia motrix in ipsum agat accelerando in maiori ratione, quam materia febrilis retardando. Sit dimidia pars sanguiductuum obstructa, cordisque vis eadem remaneat, iam dimidio minor sanguinis copia ex arteriis in venas,
ex venis in cor, eX corde in arterias, transfunditur; eadem etenim in extremis arteriolarum orificiis velocitas perstat, qua2
semper est ut virium motricium radiX, eX hydraulicis, D. Pit- tot des Pompes, Mia. de P Acad. IT 33. princip. 3. sed quantitates fluidorum tranantium sunt in ratione composita orificiorum minimorum et velocitatum: ergo dato orificio duplo minore, et
velocitate eadem, duplo minor est fluidi quantitas, dato tempore trans stuens: quod est probandum. Velocitas, qua mouetur embolus ab eadem vi applicata, eo minor est, quo minus est orificium, per quod fluidum ab em bolo proiectum ouacuari debet; verum per orificium integrum
70쪽
sanguine, eX arteriis in venas fluente, cordis contractiones erant integrae, et septuagesies intra minutum perficiebantur ergo per orificium dimidium consueti fluente sanguine, cordis contractiones vel erunt duplo minores eodem numero, vel duplorariores sub eadem magnitudine; adeoque eadem data vi, cor contrahente, nedum pulsus Velocitas , aut magnitudo, crescant, ambas, vel alterutras, imminui, mechanica iubet necessitas.
Sint, sub illis obstructionibus, vires cordi applicatae quadruplo
maiores solito, quoniam velocitas in sanguine, orificia ultima tranante, hinc duplo maior euadit, sec. hydraulica, quod eX orificio deficit, praecise pensat aucta velocitas; adeoque tantumdem transfluet sanguinis eX arteriis in venas, quantum in statu sano; nec proinde pulsus vel maior, vel frequentior, euadet, sed tantum firmior, aucta scilicet collisione columnarum sanguinis: adeoque cum constat, vel conceditur, obstructos esse ultimos sanguiductus, ut in malignis febribus, licet pulsus nec maior, nee frequentior, sit solito, vires cordis esse solito maiores, haud dubium est. Si vero, iisdem positis, pulsus tantum duplo maior, quam in statu sano sub eadem frequentia superueniat, quoniam velocitas sanguinis pulsus magnitudini respondet, telocitas duplo maior exsurgit, adeoque vis cordi applicata quadruplo maior est solito; sed eam prius quadruplam euicimus; ergo, ut seXdecupla, seu quadruplae quadrupla euaserit, consequitur. Qui concedunt itaque Bontehoe et Boerhaave, sebrem exsanguinis velocitato mensurandam esse, illi fateantur, necesse est, quod, datis obstructionibus, labris cum pulsu, quoad magnitudinem et frequentiam sano, pussit consistere; atque aucta tantum magnitudine, sebris maior existat. Cf. supplem. Verum si sub iis circumstantiis obstructionum, non magnitudo solum, sed pulsuum numerus etiam duplo maiores evadant, quoniam velocitas sanguinis sub eadem pulsus magnitudine, numero pulsuum intra datum tempus, seu frequentiae est proportionalis , atque est semper ut radix virium, cum veloeitas ex hoe solo capite duplo maior sit, vim ex hoc solo nomine quadruplam, adeoque iunctim cum magnitudine DXagesies et quater solita maiorem euasisse, nocesse est. Illud autem est causa
febris, quod secum importat necessario febris symptomata patho-