장음표시 사용
51쪽
I39. Si ideo pulsus sit frequens, quia natura, sul)ito tem Oi QPerchilin, fluidum neruoum rotinet, et non satis distribuit, auxit Iamoralia metum discutientia tantum prosunt.
tat, Operae pretium est, ut haec tollatur, atque in hune finem di. uersa sunt auxilia prout diuella est resistolaria: nam si singuis 1' cordi resistat molo sua, seu plet hora, tunc al)stinen ia et phlebotomia remedia sunt. Si a' viscositare, et ut aiunt, siccitate peccet,iaimiosque a tristus creet, diluentia et hui nectantia primas tenent. Si 3' propter moram et vasoriam inertiam sanguis concreuerit, ut in patella accidit, adstringentia amara, chalybeata, atque maxime cine honae atque caseat illae cortex naria praestant. Si ' ideo tanguis dissicile vasa tranet, quod acrimonia qua iis muriatica, ut in scorbulo; putri, ut in syn Ocius: venenata. ut in pestilentibus; cadauerosa, ut in spha celo; purulenta, ut in phthiii,
cet. vasa vel licet, molestet et in contractionem prouocet, tune anti aeria, edulcorantia, vel carta artica, vel anti septica , et diaphoro
tica pro re nata conueniunt. S' Si saburra e primis viis suppedi tata, vel frigus vel mi a m a sanguinem inspissa uerint, nunc catharti ea, nune soluentia, nune diaphoretica sunt in usum aduocanda. 6' Si spasmo hysterico constricta sint vasa, vel dol me crispata, tunc optima flabiis iga sunt, quae vasa laxant, et dolorem ac sensibilitatem minuunt. I I. Interest nou raro maXime, ut circulatio sanguinis se sito magis acceseretur, quoties scilicet promouenda est uberior mi asinatum ipsi confusorum secretio, et excretio, purulentae materiei per data cola Eua uatio, quam necessitatem natura persentit ex obseura quad im inolestia; atque ea molestia motitium esὶ intendendae pulsus frequentiae citra ullam vel fluidorum si, isti udinem, vel vasorum angustiam, atque iii hoc casu subsequens perspiratio, sudor, diari ho ea, vel pustularum, exanthematum eruptio febri medetur, nili nouus, ut in purulentia, suppeditetur continuo semes, vel materia molestans. I 42. Quandoque vero naturae conatus eo vergΡr' videtur. Vt nouum dilatotur colatorium, vel fluidi, alicubi coni tari, dist iii P0 per calorem febrilem promoueatur; sic pueri e is .id itanda sunt vasa mammarum gallam Phora, ut recens nato palaulum Pa x t r; glandulis irri paci .s hu mor est saluendus, duntos e Ario sum
52쪽
trudendi, vasa ad incrementum corporis sunt explicanda, immutanda constitutio, atque tune febris naturae soli committenda. I 3. Ex his autem sequitur, quod illi erasent, qui vel semper saburram pro occasione febris incusent, licet et fretinenter concurrat, vel qui sanguinis spissitudinem asIiduam febris ci mitem oste pronuncient; in laue autem Medici sagacitas elucet, quod diuersa febris principia, hic recensita, ab inuicem distinguat, si eque cotiuenientia, quae sponte patent, cuique casui aptet auxilia.
Frigus Febriis.144. Frigus est pr0portionalis: I' quantitati partium ignea
rum, quae avolant, et a ' duplicatae earum, quae remanent, tarditati. Sensatio vero eo intensior est: I' quo maior est res rigeratio ; 2' quo minus assueta, aut velo eius calori succedens; 3 qquo sensitiva facultas, seu sensibilitas, maior. IAS. Quantitas partium ignearum eo maior e corpore nostro avolat: quo corpora ambientia nobis frigidiora sunt; et ' quo densiora corpori nostro applicata frigida; 3', quo saepius aufertur calida et halituosa, quae nos ambit, at mosphaera; verum Ea non est refrigerationis labrilis origo. I 46. Tarditas particularum ignearum corpori inhaerentium eo maior euadit: I' quo radix virium, sanguinem et fluidum ner- Deum propellentium minor est: Sic si fluidum ne rucum et sanguis quadruplo debilius promoueantur, duplo tardius mouentur particulae igneae ipsis consusae, unde frigus quadruplo maius. Σ' Eadem tarditas crescit in ratione subduplicata resistentiae, sanguini fui doque nerveo oppositae: unde, si resistentia sit novies maior, triplo tardius mouentur igneae particulae, et frigus noui cs maius exsurgit, atque ex his duobus principiis potissimum eruendum est si igus spontaneum. I 7. I' Si morborum iiiitio natura fluidum nerueum in artus parcius immittat, eo fine, ut in motum Organorum vitalium 1eseruetur,' Apprime congruentis hie memini obseruationis, qua vidi iuu nem hypochondriacum XX. ann. admodum phlegmaticum, ad omnia sua aliorumque eumdem, in icti dum haemi, ploicum leuiter, ad me, corporis exercitio paululum defatigatum accedentem ita ad sensum si igo iste, ut therme metron, quod a mo-
sphaeram indicans I S gr. Eeaum. indicabat, illius manubus trade-
53쪽
rem, Quo per aliquot tempus dolento, 'deti acti a frigido homine erant f caloris lJ decrest it illius in omnos artus ot in cutim impetus, atque cum stui dum nerueiana sit ipsam et materies electrica et ignea quae motu suo calorem conciliat partibus, artus et curim refrigerari, nec sum est, in ratione composita ex duplicata
tarditatis, et sint pla quantitatis fluidi neruei suppressi; hine intenti Tima frigoris sen itio in sebi ibus algidis, in intermittentium insultu, quae eo grauior, quo magis subitanea et insolita. 2'. Si sanguis vel visciditate, vel copia, vel praua saburrae miseela, vel obstructione, aut constrictione vasorum retardetur, restig aretur, ne ceste est; atque eum maior sit tarditas in minimis valis, adeoque in illis, quae a corde remotissima sunt, urculanea, tum quia vis, a corde impressa, partim in tractu absumpta fuit, tum quia minima vasa maiori amictui sunt exposita, ubi sanguis retardatus est, tum quia aeri stigῖdiori sunt propiora, in vasis eutaneis', et in extremis artubus, ut digitis, naso, frigus quadamaxime peisentiri debet. 148. Frigore constringi partes omnes membranaceas, ipsa docet manuum corrugatio, digitorum imminutio, annulorum lararas, late me superueniuns; ne ruet itaque ac lymphatici tubi constringantur a frigore febrili, necessi ina est, quia fluido igneo, quo dilatabantur, orbati sunt, unde proprio elaterio coarctantur; verum in maiori ratione decrescit transfluXus fluidorum per vasa minora, quam per maiora, lieet proportionale colasti tela, quia orificia minimorum magis accedunt ad dimidium mole cularum minimarum, quam orificia malo tum, nee possunt paululum decrescere, quin diametrum minorem acquirant, quam est ipsa globulorum tranaturorum diameter, unde obstipatio; cum itaqu2 neruet tubuli omnium sint exilissimi, atque textus rarissimi, trans fluxum in illis praepediri, et calorem ex illis citius auolare, conseqtritur; calor enim eo sacilius e corpore quouis in vicina densiora dissunditur, quo maior est densitatum disserentia: Hambe; ger. de frigore mor
1 9. Medulla spinalis est origo neruorum praecipuorum, qui ad corporis ambitum disie minantur; qua proportione ita lue in ipsis neruis retardatur fluidum nerueum , solidumque cO .ircta trir, debent frigoriserae vibrationes, velut ab spinali med ut Ia etd0x se procedentes, persentiri, tum maxime e m loci mutatione, Vl 3uram si igidam aeger captat, vel atmosphaeram calidam stra'
54쪽
ulis frigidis impertit, qua quidem situs intra Iedlum mutatione
ita cuias ringitur cutis. ut perspiratio maxime cohibeatur: Sanctor.
se l. 4. aphor. 23 seel. s 4 Ex hac neruorum constrictione stupor partium frigidarum satis intelligitur.
ISo. Cum cutis sit sere tota neruea, utpote tactu S Organum, neruique externi maxime constringantur, totam cutim coarctari necesse est, porosque eius eadem ratione constringi, secretionem Eutaneam supprimi pilos erigi. exsiecari; atqu2 si sint ibi vascula sanguifera, ea ita imminui, ut vel evanescant, vel eruorem non accipiant, unde Pallor ', vel non transmittant acceptum,undo liue do labiorum . digitorum, genarum: in his verta rei adiunctis aecidit, ut extrema vaseula sudorisera obstructa ab accedentema eria sudoris in papulas albas extuberent, unde cutis aspera, anserinae similis. Is I. Si voluntas interea motum muscularem artuum iubeat, cum per neruos coarctatos non, nisi exigua, traiiei queat fluidi neruei copia, idem aecidit, ne in illis, qui summe debiles et exhausti motus instituunt ; motus cilicet sunt incoi inni, tremuli, inni-pa alytici, morulis interpolati, frequentes et debiles; ast in artubus magis, in internis, ut e Orde, minus, calore in exterioribus magis imminuto. IS 2. Ea omnia phaenomena ex subitanea sui di neruei suppressit ne, intra cerebrum facta, fieri pose citra ullam resistentiam me cla anteam in vasis et neruis praeuiam suadere videtur, quod nobis idea quadΛm terribili, aut terrore se litaneo, commotis accidit: a simplici cuiusdam horrendi lacinoris narratione perterritis gelidus per olla dimanat tremor, et horrescimus. Sῖ. Horror est inuoluntaria, vix oculis conspicua, totius corporis succusso, sensu frigoris et constrictione maxillarum stipata. Rigor vero dicitur eadem succius o paulo maior, et oculis ci inspicua, cum artuum rigescentia, et motus voluntarii maiori impedimento, atque utplurimum maXillarum mutua collisione, et den. tium crepitatione, seu tremore spasmodico. Is 4. Ini motus ab intenso frigoris sensu procedunt, siue artus contrectati reapse frigidiores sint, ut in intermittentium plurimarum accessit, siue calorem Medici palpantis ratione retineant, ut in epiata videre Pst, dum aester se frigidum pei seruit; is tremor quandoque cohibetur a voluntate, si aeger ab onDii vc l minimo motu, a l0quela, situs mutatione, abstineat; secus mirifice
55쪽
redint gratur; sa'pitis vero nullo artificio a voluntate praepeditur, usquequo calor labrilis, huic propurtionalis, ab iliterioribus ad exteriora di ausus suerit. ISS. Huius erethismi vis tanta est, ut stragulis onerosis, imo hominibus aegio superimpositis, per aliquot horas cohiberi
non possit subsultus, adeoque musculos artuum, ut et ma illarum, conuelli, nullum dubium est; sed ad hoc, ut musculi tanta vi conuellantur, necesse est, ut vi proportionali fluidum neruo una ad hos proiiciatur, quod cum voluntas non perpetret, sola naturaedicere debet.
Is 6. Auxilia frigoris febrilis, manifesta sunt; ut enim naturae opitulemur, minuenda est fluidorum praesertim subculaneorum, inspictatio, simulque vires Iritales, si minores sint, intendendae.1s7. Minuitur fluidorum inspiritio auxiliis externis et internis; externa auxilia sunt corpora calida cuti, pedibus, mansebusque admota; lintea hic praestant, quia cuti arctius undique circurii uoluuntur; interna sunt potus calidi, diluentes, assatim bibendi, nisi obstaret nausea in tertianis frequens, iuuanda, neutiquam sollicitanda. I S. Vires vitales intenduntur spirituosis, cardiacis, aromaticis, quae tamen non, nisi ubi vires vitales exhaustae sunt, debent aduocari, ne superato frigore nator ardentior exsurgat: ast si metus sit, ne aeger frigori succumbat, ut ex pulsus exilitate et intermissione, sensuumque imminutione, iudicatur, tunc ad Potiones cardiacas et sudori fictis confugiendum est.
Is 9. Est sensatio molesta ex particularum ignearum quantitate, et impetu ad auctis oriunda, quae quidem est proportionalis saeuitatis sensititiae acumini, et ex parte corporis, est ut se ctum eX particularum ignearum, in dato spatio, quantitate, et harum velocitate duplicata, modo par sit densitas corporis; cum calor non a calidis admotis, sed ab lassi icto, pendet, tunc illo
corporum sese mutuo confricantium velocitati duplicatae, et mutuae compressioni, atque densitati respondet, ut norunt Physici. I 6 O. Caloris maxima proprietas est, omnia corpora rare se cere et expandere, eaque corporum expansio caloris gradum jn
56쪽
dicat, nee non est corporum densitati et duritiei reciproce, atque eorum calori directe proportionalis. Docet autem obseruatio, expansionem maximam sataguinis a calore 9o' graduum in Thermo metro Reati muriano vix esse centesimam partem soliti voluminis; sed calor maximus hominis vivi a caussa interna vix umquam 4 O gradum attingit; ergo nee ab hoc calore sanguis una sui voluminis parte a OO rare fieri potest. 16 I. Principia caloris sunt alimenta, potulenta, vel esculenta, partibus igneis, alliati no - volatilibus, aromaticis, spiritu Osis fera, ut salitia, piperata, fermentati spiritus, actu calida; tum externa calida, ut aer aestiuus, insolatio, hypocausta, thermae,cet: .aec non quae mutuum assi ictum solidorum et fluidorum intendunt, ut vis cordis adaucta, motus muscula iis, currendo, voci
serando, irascendo, cet. intens 's, maxime in plethorico et denso
I 6 a. PHAENOMENA . I' Diffunditur uniformiter calor per partes in ratione densitatis, ita ut fluida, solidaque tum mollia, tum ossea, si sint eiusdem grauitatis specificae, aequaliter caleant, ne cute quidem excepta, si aex frigidus arceatur. IV Laxantur, et aliquatenus rarescunt, partes omnes solidae, fluidaeque una circiter CC parte, proindeque augmentum voluminis in singulis arteriis non potest tacta distingui, potest tamen cognosci in artubus integris rite, mensuratis. 3' Glutinosus quiuis humor a gradu caloris, qOM ' non superante, fluxilior euadit, nisi successu temporis uberius serum aqueum auolet. 4' Si calor natiuum superet, sensus anxietatis et molestiae suboritur; si tantum adaequet,
voluptas et tacilitas motus aecedunt.163. COROLLARI A phaenomeni primi. I' Si alicubi sit scirrhus visceris, licet hunc frigidum statuant Scholastici, tumor
ille in ratione suase densitatis incalescit, tardius tamen in organis, in quibus velox est circulatio et magnus as rictus. 29 Cerebrum , cerebellum et medulla spinalis sunt omnium viseerum minus densa, adeoque minus incalescunt ceteris; renes densissimi sunt, ae proinde magis incalescunt. 3' exiguum est caloris discrimen in divorsis partibus, ut exquisitissimis thermometris intra viventia animalia immissis, hoc distingui vix possit, et calor ille iii statu sano ad 32um gradum circiter ast vigit.
57쪽
I 64. COROI. LAR. phaenomeni fecundi. I ' Omnes fibrae, tum longitudinales, tum circulares, elongantur, quae frigore et
feruore decurtantur, adeoque omnes sectiones transuersae vaso rum et receptaculorum crescunt proportionaliter. 2' Maior proinde libertas circulationi et secretioni, quae data eadem vi motricC, celeriores paululum debent euadere; sed quanto Z Hoc determinare dissicillimum, sed tamen operae pretium est. Si nativa orificiorum summa in ultimis ramis arteriae me sentericae sit ei sective Io' pars orificii trunci, iam vero calore euadet I9
quod maXimum est incrementum, velocitas in trunco ante calorem adauctum est ad velocitatem adauctam, ut I9 ad 2O: verum si crescant fibrae circulares una uo' parte suae longitudinis, vix una centesima crescunt sectiones, seu orificia; ergo et velocitates in truncis. 3' Omnes pori et omnia vasorum oscula liberiora debent humores suos paulo uberius excipere; ergo perspiratio culanea maior, cutis mollior, laxior, capilli minus
stricti, magis demissi, omnes artus paulo magis turgidi. 4' Globulit rubri sanguinis, qui vasa. suae diametro congrua, tantum subire pollunt, iam magis patula et lymphae recipiendae prius apta subibunt, unde rubedo laciei, cutis totius; sed arteriae sensibiles pari ratione debent intumescere, ex eo, quod laXiores sactae minus resistent sanguinis pressioni, hinc pulsus paulo maior.
' Secretiones, quae fiunt in renibus et in ore, decrescent in calore labrili, quia liquida per vim adhaesionis vaseulorum lateralium secernenda, quando vis adhaesionis impetum circulationis valde remissum superat, ut patet ex Theoria Hambergeriana. I 6 S. COROLLAR. phaeuomeui tertii. Sanguis eo magis soluitur, et fluxilis euadit, quo magis recedit a Digore congelante, Et a seruore coagulante, ut multiplici experimento eum pertum habeo : sanguis itaque, calore labrili circa 3 gradum constituto, maxime soluitur, adeoque eius caloris ope materiae tenaces, viscidae, quae prius la aerebant in vasis, eaque obturabant, fluxilitatem suam recuperant, unde a linteis, lateribusque calidis, parti dolenti admotis, dolores a frigore' orti discutiuntur. Serum sanguinis calore resoluitur in fluidum halituosum,eXpansibile, elasticum, ut patet ex theoria expansibilitatis Clarus. LAlemberi danc ἰ'Eu clopedie; atque in eo statu vapor ille acri ambienti eo fortius adhaeret, quo maior est tempuraturae dii serentia, dem0nstrante Lamber ero de igne; soluitur itaque VA
58쪽
por ille in aere ei reum sese, exsolutus ratione glauitatis specificae minoris auolat sui sum hieme, quoquo versu in aestate; hinc pei spiratio uberior, cum aer est electricus, frigidulus et siceus; parcior, cum calidus et humidus est, minusque electoricus; aer enim quo siceior est, eo maiorem halitus humidi copiam in se suscipit, ut sal a kali fixum plus humidi ex aere attrahit, quo siccius est; hinc liquet, quanti momenti sit ad perspirationem augendam et sudorem abstergendum, siecis linteis uti, et ab humidis vestimen
Sudore in declinatione caloris febrilis oborto, auseruntur humores salsuginosi, excrementitit, saepe foetidi; serum enim illud esst lixivium sanguinis, cui scilicet partes salinae maxime adhaerent; si itaque ab hac salse dine molestabatur natura, ut cum labris a suppressa perspiratione ortum ducit, depurato sic sanguine morbus soluitur, et aeger cum somno, ac sanitate redit in gratiam solius Daturast auxilio. Auxilia in calore febrili moderato, qui nec agrypniam, nec anxietates inducit, ab ipsa natura indicantur, scilicet stragulorum detractio et potus frigidus. Gradus calotis, qui sustinetur
cum euphoria, et sine exortu noui symptomatis, videtur utilis ad materiae morbificae resolutionem, colatoriorum renum, et cutis,
diductionem; unde fit, ut eo sedato fiat urinae crassioris et sudoris copiosior secretio, dolorum imminutio, labris deseruescentia.
Verum si calor increscat usque ad cephalalgiam, anxietates, aliaque symptomata molesta, signum est, vel nimiam esse fibrarum tensionem, nimiamue sanguinis aerimoniam et viscositatent, aut demum naturae conatus esse nimium validus , adeoque moderandos esse; auxilia vero etiam natura commonstrat, scilicet
phlebotomiam, ventilationem, et potum frigidulum. Cum enim persaepe saeviente febrili calorε, viribus vitalibus auctis, vasis excretoriis calore diductis, sanguis fluxilior factus sibi viam cudat per nares, uterum, aliaque colatoria, illaeque haemorrhagia i periculo non vacent, si profusiores fuerint, ais medica debet eas praecauere, et supplere per moderatam, et si opus sit, repetitam e brachio, vel pede phlebotomiam, quae in ipso calore febrili solet celebrari: priores phlebotomiae o brachio, posteriores e pede institui solent, maxime si cephalalgia adsuerit.
59쪽
Non raro accidit, ut post platebotomiam, si saburra in primis vii S turgeat, aeger vel vomitu 1 iat, vel aluum vi, et tim deponat, adeo ille si saburia adsuetir, lite dicus naturae opitulari debet, et sufficienter depletis vasis, turgont m saburram tella emetico adeXitum sollici raro, ot sub quen i die cathartictim diluens e mitioribus si h ptisanae forma praesei iber e, maxime si saburra biliosa, calorem fovens d turbanda sit; obseruamus enim, febrilem ardorem aluo fluento D liciter temperari. Cum calor est secus, et morda κ, aerimonia et viscostasse ea sanguinix signiti cantur; huic vero m dentur potus copiosus frigidulus eX aqua sontana cum pauxillo nitri, vel ptisana ex limonibus, aut emulsio nata, quae non aestum solum sanguinis contem- Perant, verum sitim exstinguunt, anxietates sedant, sanguinem di- liuendo, et edat colando. Ventilatio est amae purae frigidulae usus, quo nihil utilius in morbis, summo calore stipatis, modo tamen sudoris reprimendi metus non sit, nec subita ni agnaue sit mutatio, aut temperaturae differentia, quae rigores posJet excitare; in ipsis variolis S denoam nihil praestantius existimabat ad restinguendum calorem febridem , quam si aeger bis in dio in lecto sederet, et se lumbos continuo decubitu urentes la ac ventilatione paululum refrigeraret, quod in febribus non eruptiuis, aestate, si vires vigeant, perutile censeo. C lor febris intermittentis initio obseruatus sub axillis, in ore et pectore, fuit ad grad. 9O' N, in alio subiecto ad grad. 87 ' , ardore seu acme IC , in sudore I Oo, post febrem 9s. In febre remittente calor erat a 98 ad 99, cum sudore remissionis 96. In quartana rinitio accessus 87, hi ac me IOO : cum celeri et p&ruo pulsa calor suit insta gradum 94 thermometri Fahrenheltiani.
Febrimn theoriae a talecta. Febrium theoriam propositurus grauissiniam rem suscipere sentit. Tantus enim adeo diuersuum sententi artim de pilis natura cumulus est, quo fit, ut una alteram deiiciat, ut de , erot fere, bonae frugis quid proserae se posse. At ne maneat in syst. morb. hiatus, tentandum, quid valeant serre humeri. Profi lium videtur praemittere qua' certa sunt et Obseruationis, quo eluc Icat, aunostra it eoria, an ea L ueri, quam adiungimus, magis sit Pro
60쪽
Tertia sere aegritudinum pars libris esse, dieitur. Θdenb.
consent. Plur. quod ita omnino interpretandum, ut vel sit primaria Passio, vel secundaria, v. c. iustam mationum, ita, ut ab his abesse possit, saluo passionis citaractere. Quare si de charactere febris quaei itur, quaestio incidit, num is desideretur, qui utramque noxionem, et primariae, et secundaliae, includat, an secus. Facile autem patet, de generali quaestionem esse. Neque vero putes, ea, quae in specie obseruat. de febri primaria edixerunt, aut de specie singulari huius, v. c. de continua inflammatoria, vel Pu trida, posse in uniuersum de febri, aut continua saltim, statui: qnod certe accidit. Quare et obseruationes de labris natura iii
Eum, credunt sere omnes. laborare febri, qui vel de eatore, vel frigore, aut his se exeipientibus, conqueritur, potissimum quum grauiter decumbit. Qui medicinae se ad digerunt, volunt praeterea, ut pulsus sint celeriores et frequentiores, tum sub calore, tum sub frigor . Monent alii, sub calore pulsus languere, esse paruos, raros, debiles, ut sub frigore alii. Accidere, ut interiora sentiat aeger frigida, dum cpleant e Xteriora, et contra; iespir tionem in aliis intendi, in aliis languere, ita et vireS neruosas. Haec quidem in uniuersum vera sunt, ut de febris notione desperes, nisi agnoscas hanc, ut dicas: febrim esse aegritudinem, Passionem, permanente velocitatis sanguinis abnormitate, designata per vicissitudines cal0ris, subiecto proprii, conspicuam. Permanea em dico, quoniam quaevis, certe leuis, breuis temporis, velocitatis lang. abnormitas, ut a cursu, cibo sumto, motuum febri- tum, vel orgasimi, nomine magis designatur, et recte quidem. Volocitatis fata. abnormitatem dico, quod in celeri et frequenti pulsu labris nat iram fere omnes quaerant, in eo nimii, quod
praeter uiderent eum statum, ubi omne6 sebrim concederent, nec
tamen minus pulsus erant oppositi dictis. Quam recte vicissitud. caloris posv rim, e sequentibus patebit. Et hae febris notione instructus omnium scriptorum videtur conciliare et sententias ct obseruationes de febribus. Iam nlisa sobri secundaria, de primaria agendum erit. Han c diuidere solent, in periodicas et periodis expertes. Ad
illa 'i e seiunt intermittentes, et remittentes seu continuas, ad has continuas), continentes.