장음표시 사용
291쪽
usto maius a Mansredi censebatur, qui in tabulis, quas suae in ephemerides introductioni adjunxit, eoque primum anno vulgavit , illud ad 36 minuta prima ipsa Contraxit. Sed non multo post caepit dubitare, an detrahi adhuc deberent aliquot
minuta secunda veluti ex primo Om commentariorum nonra Academiae Cognoistere poteris, qua parte geographica , astronomica explicantur. Enimvero si e tabula, quam Magi milianus Hellius in suas singulorum annorum ephemerides n. serit, quam sane pro summa subtilissimi Astronomi solertia non nisi ex accuratissimis observationibus petitam putabis; si inquam, ex ea tabula longitudines Bononiae QParisiorum quaeras, eas invenies, quarum differentia major non it minutis
primis 3s, .sci upulis secundis 3. At ingre u eam a tihibet
differentiam, quae traditur in ephemeride , quam in 1cribere solebant a connoissance de temps nempe eam ponit 36 . V.
Quamquam in appendice , quam deinde suo sermoni , cum jam sub praelo esset, addidit, illam paululum minuit eique sussicit, quam Caillius statuerat 36 . 3 . Qua facit imminutione, parallaκim Solis deducit, etsi etiam paulo grandiorem tamen ab ea minus dissitam , quae ex aliarum observationum comparatione fere conficitur. Vult ergo ad hac ad septem , vel octo scrupula secunda erratum esse, Vel in Observatione nostra, vel in sua longitudinum disserentia : Videturque in nos humanior quidem in appendice esse, quam in sermone fuerat, quando quidquid minus commode responderet, Omnino observationi
Quod autem dissidii causa in longitudinum disserentia in .sideret, in id eo proclivius jam initio inclinabat a notius,
quod cum de observatione non possiet uspicionem habere, tum vero etiam in ea semper opinione fueIat, ut minor ponenda esset, quam 36 . O . Sed CCasi fecit, ut in eam vellet diligentius inquire te . Et cum in promtu non haberet eas satellitum Jovis eclipses, quibus comparandis methodus adhiberi posset, quam Hellius in epheme tace ad annum 176 proponit, ad Lunae defeetiones se Convertit. Itaque ex omnibus Lunae defectionibus arisiis Bononiaeque juxta observatis , illa selegit, quae totales Cum tuerint, Promtiores propterea supra Lunae faciem umbra progressus habuere atque in his earum aibtum a Cularum rationem habuit, quae, majores sunt, magis conspicuo longius a limbo diliitae denique singularum
292쪽
comparavit non immersiones solum , sed etiam emersiones . Quae omnia cauta Cum fuerint,mellius auctor est, tuque profecto intelligi , magnam spem afferre, ut quod ex hujusmodi comparationibus Colligitur , vix a veritate absit. Collegit autem Zanotius eam meridianorum distantiam , quae minutis primis 3; secundis omnino 49 Ontinetur. Sed quo res eadem pluribus modis investigata Certius conficeretur, Voluit praeterea Mercurii cum Sole Congressus comparare, Quod quidem phoenomen genus, modo observationi bus co rectio propter parallaxim adhibeatur, est ad rem , quae quaeritur, Onportunissilinum praesertim si interiores planetae
Sosis Coat actus usurpentur. Quin etiam , ne aut diversa tuborum ratio, aut Varia oculorum vis, quibus fit, ut ii contactus citius serius e notentur, quidquam turbarent , constituit iis tantus uti velle Mercurii Congressibus, in quibus ambo interiores contai stos fuerint obser Vati sic enim quidquid vitii afferre potest tuborum , Culorumque arietas, quia in utrumque contactum cadit, contrariosque effectus parit, fac' a compensatione , medium, quem VoCant, planetae transii tum prorsus non afficit . Quamobrem phaenomen opportunitas tanta est , ut minus iam dolendum sit, quod in uno tantum Mercurii congressu potuerit a notius peri Culum facere cis Contigit anno 1736. Bononiae observaruit Eusta Chius anfredius Manottus , aliique; estque tota observatio descripta in commentatiorum nostrae Academiae teri 1 parte tomi secundi: Parisiis Maraldus , Cassinus Dominici neposci quibus accedit Iacobus Cassimus, qui observationem ad ter montium habuit: hique suas observa. tiones in acta Academiae arisiensis ad annum I 36 retulerunt. Cum ergo uterque Contactus Bononiae pluribus tubis fuerit definitus, sumsit Zanotius ea tempora, quae jam tum an fre-dio ante alia placuerant, quaeque tubus praebuerat pedes a longus idque eo libentius , quod si alia aliis tubis definita sum. si Tet , meridianorum distantiam collegisset adhuc minorem Comparationem deinde inivit Cum tribus singulatim Gallorum observationibus; sicque phaenomen inopiam quasi Comparationum Copia cornpensavit. Et quoniam ne ita longum est , nec ab inquisitionis, in qua versamur, subtilitate alienum , ipsam totius calculi rationem subjiciam: si illud quidem ante monuero , in observationibus ad terrae Centrum traducendis positam a
Zanotio fuisse Solis parallaximo OV eademque uno crupulo
293쪽
aucta, imminutave non variari longitudinum disserentiam nisi quatuor scrupuli partibus de Cimis ut intelligas, hanc longi tudinis investigandae viam admodum esse Certam Obsestsatio Bononia habita tubo pedum a.
h. 11. 1 I . 1 coni inter observatus. h. o. O . so coni inter observatus.1 effectus parallaxis. 1. 18. effectus parallaXis. h. Σχ. II. 33 idem OΠt e terrae centro h. o. 49. I, idem coni e terrae centro. Medius oransitus e terrae centro visus h. 23. O . 52 I.
Quamquam tempora utriusque Contactus tubo pedum II notata non parum ab his, quae modo retuli, sint diversa, ex iis tamen medius Mercurii transitus e Centro te irae Vilus prodit h. 3 3O. 3I , I uni Co scilicet scrupulo secundo ante eum , qui e temporibus elicitur hi notatis. Ex qua etiam consensione major o igitudinum differentiae , quae hac via in venitur, aue toritas accedit.
Ob θρυαtio Pari is a Maraldo habita tubo pedum 15.
In ingressi In egresuli 1r.3; ue coni inter observatus h. o. is'. coni inter observatus 1 est ectas parallaκis. 13 effectus parali 1Xi S. h. 21 3s 3 idem coni e terrae centro. i. O. I, idem coni e terrae centro. Medius o transitus e terrae centro visus h. 21. 4 36 , 8.
Obse γε alio Pari iis a Casino Dominici nepote habita tubo ped. 4.
In ingressu Iu rusuh. 11 3s coni inter observatus h. o. rs'. 18 coni. ter observatus eis elus parallaXis. I. 13 effectus parallaxi S. h. 11. 3 idem Colat e terrae centro. a. o. I idem coni e terrae centro. Medius oransitus e terrae centro visa h. 22. 4 . O , 8.
Ob ysatio ad CD montium a Jac Cassino habita tub ped. q. Huius observatiosa is numeri , non quale ad ter montium notati fuere . describuntur , sed quales eos esse oportuis, sub regii observatorii meridiano . In traducendis autem tempo ibus ab uno meridi no ad alterum, propter exiguam locorum distantiam . nulla discriminis inter parallaxes in uno atque in altero loco ratio habita est.
In ineressu In e re h. 2I. 33 11 con ' inter observatus h. Ο. Is . coni inter observatus i necta parati Xis. I as strictas parallaxis h. 21. 33. 38 9 idem conto terrae centro. i. O. 3. idem conto terrae centro. Medius o transitus e terrae centro visus . . 4'. o , .
294쪽
Nunc facta comparatione medii transitu ex observatione bononiensi Cum eo, qui prodiit e singulis parisiensibus , sequentes existunt meridianorum distantiae
Hactenus Zanotti calculos exposui. Neminem autem adeo dissicilem fore arbitror, qui post haec non ultro concedat, ΟΠ gitudinum disserentiam , quam ingreus sum serat 36 .s , esse satis proxime statuendam 33 . 3 . Media enim inter tres , quas modo deduximus, est 3s . a , 8; quae scrupulis tantum V, 8 eam superat , quam ante dixi , ex lunarium defectionum Comparatione sequi. Constituta ergo longitudinum differentia hac 33 53 animum cupido incessit, ut quid Solis parallaxi fieret, Cognoscerem . Igrtur calculos aliquot retexens quid denique Compererim , breviter explicabo. Sed methodi , quam secutus sum , rationem primum exponam . Nam cum ingreus
quanam methodo suos calculos subduxerit , non declaret, ad eam me Converti , quam ii notius olim simili in re cogitaverat, quaeque est longe simplicissima, commodissima. Est autem hujusmodi.
Sit S Solis centrum; Secliptica apparens
Veneris semita e centro terrae vis L. Sumatur Omentum temporis , quantum feri potest, proximum et , quo videatur Venus Solis limbum tangere . Dabitur huic temporis momento conveniens Ueneris latitudo I at que longitudinum differentia L. Sit V verticalis circulus. qui per Veneris centrum transit, I parallaxi Lm cisterentia . Dabitur angulus V Ρ. Quare in triangulo LIV colligetur Ui U P. Ad V L addatur Si ad V P atque in triangulo S et ex lateribus XV, Ρ, S angulo SVP colligatur P. Si Ρ, quae colligitur, ipsam atque semidiametrorum Solis , Veneris differentiam jam res confecta erit. Sin minus instauretur calculus mutato convenienter temporis momento, quod primo sumitur . Quo loco animadvertendum est , angulum etiam post unum minutum , ita mutari posse , ut non sit mutatio negligenda . Queio si Sa etiam in secundo calculo semidiametrorum dicterentiam non aequet, O'terit contactus momentum analogia ope inveniri.
295쪽
OPUsCULA. a THac igitur usus methodo , posita Solis parallaxi O , calculum subduxi, quo differentiam temporum , in quae contactum planetarum arissis Bononiae observatum, atque ad terrae centrum tradu stum, cadere oportuit, Comperi rem . In eo autem calculo praeter meridianorum distantiam, quam posui 33 . 3 , latitudinem loci , in quo observatio nostra habita est, quam Manfredii, Vanotti observationibus posui ψ. 9 . 32 , non autem , uti ingreus , 44 29 . 36 est enim 44. 9 . 35 latitudo Gnomonis in Divi e troni P praeter haec, inquam , nulla alia elementa mutavi: nam ad dolis , Venerisque longitudines, ad latitudines Veneris quod attinet , usus sum ipsa tabula quam ingreus suum in sermonem inseruit. Volui enim , ut quidquid discriminis intercederet ea inter , quae ex meis alculis consequerentur quae Codegit ingreus ex suis, totum meridianorum distantiae, quam ipse sumserat, esset tribuendiam.
Cum ergo invenerim , planetarum contactum citius ari-1iis, quam Bononiae, Videri portuisse 28 , 8; ex ingrei autem tabula, quae obserVationum Comparatione Continet, appareat citius eumdem videri oportuisse arisiis, quam ad Rodri-guetium 4 . 33 ,3 6 collegi temporum discrimen Bononiam inter Rod riguetium esse debuisse ι . V, 8 At eum ponit Ρingreus visum esse arisiis ad horam a 28 . 6 iandi enim observatione utitur λ: Ononiae autem visus est ad horam I. 4'. 8 , quae hora , ad Parisiensem meridianum deducta, fit o. 29 . V. Sequitur ergo , ut Visus fuerit Citius parissis, quam Bononiae 39 . Ex eadem Vero, quam modo dixi, tabula constat, illum visum fuisse citius Landio Pariliis , quam ingre ad Rod riguetium 4 . 37 . Igitur discrimen temporum bononiensem inter rodriguetiensem Observationem fuit 4 . 18 . His comparatis elementis, atque analogia instituta, sequitur , parallaxi Solis ponendam fuisse , non Io , sed O , 53. Rique hanc postulat nostrae cum rodriguetietis observatione comparatio . Institutis porro analogiis , quas docet ingre Us ubi suae comparationum tabulae rationem explicat, inveni Solis parallaXim, quam postulat comparatio observationis Ostrae cum lystiponensi , esse IO , O quam denique pollulat ejusdem comparatio cum illa , quae ad Caput Bonae Spei est habita esse V, 3Ι. Iam vero parallaxis Io , 33 non soli1m a ceteris, qu e
296쪽
ex aliarum cum rodriguetiens observationum comparatione deducuntur , non dis repat, sed media etiam fere est interser , quas in appendicem suo sermoni adjunctam Confert Ρin- greus, esse valde inter se consentientes animadvertit Media autem plane fieret , si quatuor centesimae detraherentur: quae fane detrahi facile possent, modo longitud mum differentia,
quod non sine probabili ratione ex iis quae supra dixi fieri
posset, uno scrupulo secundo minueretur. Quae Cum ita sint Vides jam, adeo non fuisse observationem bononiensem non C- Curatam , ut nullum majus in ea summae acCurationis argumentum desiderari possit. Denique quod ad parallaximo O , o attinet, Uae X Om' paratione nostrae cum lymponens observatione oritur, quo Diana, ipso auctore ingre , nondum satis perspecta esse creditur lyssponis longitudo , de ea nihil affirmare intei impoLfumus. At quod ad illam spectat V, 3I, quae e Comparatione profluit cum observatione ad Caput Bona Spei a Massono habita , non ab re esse videtur , quod animadverti, eam mediam esse non solum inter illas , quas ex decem .septem reliquis comparationibus ingre tabula exhibet Cest autem media ipsa V, 36b, sed maxime inter duas 8 , IO, &I , O, quas Landius sub finem ejus libri tradit, quem nuper de Venere anno I 76 Solem trajectura conscripsit quarum primam aliquot ante annis collegit argentinus , Cum obser Uationes permulta S, quae alias ad Caput Bona Spei habitae fuerant, ad re 1 pondentes aliis in locis habitas referret alteram collegit Londinensis Aitronomus hortus e quam plurimis a se diligentissime institutis calculis . Quocirca sentis profecto, observationem a Za- notio ita commode Constitutam esse, ut sive ingre observationi fidendum sit, sive Massoni , utrique respondeat , praeterea argentini etiam , horti Calculis Commendetur. Ibtra autem, an ingre , an Massoni observatio potior habenda sit, non ausim quaerere . Landius quidem de Massoni solertia , diligentiaque negat posse dubitari. Haec habebam , mi Saladine , quae de ingre accusatione ad te scriberem . uibus X ponendis si forte plus , quam opus erat, indulsi, nostrae amicitiae dabis. Uale , meque, ut a Cis,
297쪽
IOANNES BRUN ELLUS EUSTACHIO AN OTTO
JAmdiu hoc mecum reputavi, an otte ornatissime , earum
rerum , quae in mundo accidunt, nullam possie contemni ab iis, qui in naturae contemplatione versari cupiunt. Cum vero aliquid novum , aut insolens apparet, cujus Causam investigare Oporteat, Omnes peri Clitandas esse vires ingenii arbitror, diligenterque etiam a Vendum , ne , si quid forte negligatur, quamvis leve sit, atque exiguum , ea, quae aut intelligi , aut explicari nequeunt, consulto videantur suis Gepraetermissa . Quapropter brevi quidem , sed tamen accurate, ut potero, rem tibi exponere Constitui magnam in primis atque admirandam, cujus rei a te , qui ingenio, do strina excellis , tum etiam a nostrae civitatis philosophis causam aliquam audire velim. Quod si nonnulla etiam hic leges ex meo sensu deprompta, scito non in ea me opinione esse , ut videar mihi lucem aliquam in tantis tenebris attulisse . Ingenium solummodo experiri Volui num quid dicere possem, quod probabile videretur, tentavi. Sed jam rem ipsam cognosce eoque libentius, quod eam nemo adhuC, quod sciam, tractandam sumpsit. Urbs est in america meridionali a praeterlabente flumine Par dicta, quae ab aequatore austrum versus gradum unum distat cum dimidio seres ab Oceano ero , quem respicit inter orientalem plagam, borealem, quinquaginta milliaria, amplius . Flumen , quod urbem alluit in ora sitam meridionali, multarum aquarum Concursum potius dixerim quae undique per amnes, minora flumina delatae huc confluunt oceanum ingressurae. At Amagonum fluminis ora extima quae in eumdem intra oceanum , longo ab urbe distat intervallo innumeris prope insulis Conspersi , quarum Una , Uum Indi Maravo Vocant, gyro ad quingenta sere milliaria rodu-
298쪽
opuscULA et continetur. Atque hinc facile colliges quam vehementer
illi errent, qui Para urbem in ora luminis magonum me. ridionali sitam esse assirmant. Verum de hoC nonnullorum eographorum errato alias dicam , cum de flumine ipso mago. n im sermonem instituere otium mihi fuerit. Inter minora illa flumina , quae, ut paulo ante dixi, aquas ad ara urbem deferunt, unum est, quod Guam dicitur americana voce.
In eo inter caeteras infula quaedam est parvi quidem circuitus, sed celeberrima is accolis omnibus notissima ; ab ipsa urbe distans milliaria quadraginta quinque circiter jacensque in medio flumine ducentos fere passus lato. Ibi , ut in aeteris luminibus Ccidit, quae oceano propiora sunt, in quotidie maris accessus, ac reCessus fiunt, modo Luna a Sygygiis non longe absit . roximo enim , altero , a tertio post novilunium,
aut plenilunium die, quo tempore etectus Contingunt longe omlnium maximi, paulo supra eam insulam , quam nuper commemoravi , tanta is a moles exuberantium aquarum subito, a tam Celeriter erumpit, ut tempore quam brevissimo retroam omnes eo usque se attollant, quo reliquis ante aut post diebus ei septemve horarum spatio Conscendunt. Hanc subitam , concitatissimamque aquarum eruptionem pororocam Indi appellant. Quo vocabulo satis apto belocitatem aquae, navigantium metum , fortasse etiam periculum exprimunt. Eam vero insulam, unde oro oo initium 1umit, ororociae insulam vocant. Ut autem horrendus fragor exaudiri incipit, cum terni, aut quaterni fluctus albentes spuma , sibique incumbentes ab ea insula praecipiti impetu ruunt, a sursum circumque effusi per immane spatium late Campos inundant. Tunc vero abripiunt secum magna vi, arborum truncos, animalium cadavera , cymbas ingentia saxa, quid quid in medio cursu deprehendunt. Ubi vero lumen angu-niorem alveum tenet, vel in minores amnes discerpitur, tantus est impetus oro oco , atque is tanta, ut aquae plane furere videantur. Sic ororoo sursum per amnes, quos in Venit.
fertur donec , viribus paulatim amisis, tandem in quietem redigitur, ac penitus evanescit, aquis a summam ubique altitudinem obtinentibus. Quamquam oro oo altero die longe debilior est impetus habet multo minores tertio vero die
vix metuenda . Verum instante sororoea tempore, praesertim
maZimae, quae statim coniunc tionem ipsam , vel oppositionem
299쪽
OpUICULA . 2s Iconsequitur; quisquis in eo fluminis tractu navigat, qui supra
insulam sororoem situs est, diligenter CaVere debet, ne a poro.
o improviso deprehendatur secus actum de se judicet. Et sane quosdam audivi misere sic perisse; hominem sum allocutus, qui dum in illa fluminis parte navigaret, jam pomo occe fragorem fatis longinquum, ut sibi videbatur, audiret; mihi retulit, se proceriorem arborem una cum sociis conscendere vix potuisse, cum a cymbam infra se possitam incredibili velocitate a fluctibus rapi videret, a tandem demergi. Quamvis autem pororoca vires omnes atque impetus in superiores fluminis partes, ut supra dixi, ferantur , nolim tamen Credas, ortum versus, in iis praesertim locis, quae ab insula
poromoae non multum distant, nullos aquarum sibi Ccurre n. tium perturbatos motus contingere. Fieri enim non potest ut ab ea insula tanta vis, tantaque moles aquarum ad fatis
magnam altitudinem subito erumpat, qui pars aliqua pondere suo in contrariam fluminis partem deorsum Cadat Aquis
igitur tum ab oceano , tum a pororoca X ad Uers Con Currentibus, motus aquarum fatis Vehementes fieri debent, ut navigantibus & metum se etiam periculum afferre possint; done aquae omnes ubique per illum etiam fluminis tractum
ad virium aequalitatem veluti Componantiar. Ororoca autem
omnium maximae sunt, quae post aequinoctia , una Sygygias
de more praetergressa , Contingunt. Etenim aquae tunc temporis, majori copia foras erumpunt vires quoquoversum exercent multo validiores magisque metuendas. Hactenus o.
rorocam illam exposui, quam in Guam flumine , in quo bis iter facere mihi contigit, incolae fere omnes propter urbis viciniam, videre facile, observare possunt. Sed aliis in locis ab urbe remotioribus aliae quoque fiunt potoro a temporibus fere iisdem quarum illa longe omnium maxima , prae omnibus umme metuenda , quae in ipso fere ostio quaminis magonum prope illud promontorium, quod appellantia dumor maximis viribus is ingenti supra modum celeritate prorumpit. Ibi Condaminius, dum in C ennam insulam navigaret, Indorum negligentia, ut ipse testatur, pene interiit. Nunc vero Zanotte ornatissime , antequam tibi de hujusce phoenomen causa quid cogitaverim Xponere incipio hoc unum scire te velim , satis multa ab illius loci incolis proferri ad rem obscurissimam, dissicillimamque expla-
300쪽
opuscULA nandam, quae mihi potius irridenda videntur . quam digna
ut ad examen revocentur. utant nonnulli , Ororocam oriri
statim ac propter maris aestum aquae sursum aguntur majore impetu, quam flumen in oceanum delabi solet. Verum si hoc ita Contingeret, ubique terrarum , pelago aestu intumesCente, flumina suam haberent pororopam, quae bis in singulos dies ab omnibus facile observaretur. Ρraeterea Cur nulla umquam Conspicitur pororco infra ara urbem , scilicet in illo fluminis rasti, in quo tot aliorum fluminum , minorumque amnium undique confluentes aquae marinis aquis occurrunt viribus multo majoribus Cur vero in illo ipso Guam flumine , ubi aestus maris fere semper admodum lente procedit, paulo supra illam insulam , quam toties commemoravi, Oro Moo subito erumpit viribus tantis, tamque immani Celeritates Id autem cur semper accidit postquam Luna Syzygias praetergressa fuit' Alia multa praetermitto, quae ab homunculis rerum ignaris excogitata sunt. Nolo enim tibi stomachum es nauseam movere . Veni igitur ad illa , quae ipse, re diligenter expensa, ad obscurissimi phoenomen causam investigandam dici aliquo modo posse censeo; quaeque licet dissicul,
ratibus in Vol Vantur non contemnendis, aliquo modo tamen
mihi visa sunt esse probabilia. Atque illud in primis tamquam Certum, a Veluti observationi consentaneum firmissime tenendum est, ororocam ipsam ita cum aestu marino conjungi, ut ab illo plane pendere videatur; quod ex illis , quae supra digi , abunde patet. Atque hoc modo aestus ipse marinus horrendae illius aquarum eruptionis causa facile fuerit. Verum qui hoc ita sicce dixerit, nihil omnino explicet; rem dissicilem valde , atque obscuram intac' am prorsus , uti erat, relinquat Ratio igitur in medium afferri debet, qua marini aestus , qui semper post Lunae a Solis coniunctionem
vel oppositionem per dies aliquot caeteris omnibus multo majores obiervantur, essicere possint, ut tanta vis, a moles aquarum foras erumpat illo in loco, unde oro, oea initium
sumit. Q uomodo igitur id fieri possiit, paucis dicam in huncynodum. Paulo supra insulam oro oom apertum os a fati Samplum occulti canalis esse Censeo, ac subter terras caeci Smeatibus in mare exeuntis non longe ab littore. Et sane quosdam esse hujus modi subterraneos canales , quibus latenteSaquae ad loca etiam longe dissita deducuntur, certissima res est