Commentarii de Bononiensi Scientiarum et Artium Instituto Atque Academia

311쪽

ret error ex differentia latitudinum. Errorem finxi secundorum non amplius trium . Quoties enim instrumenta exquisita adhibeantur, intra eum limitem errores Cohibere licet, si au- pertusto fides habenda est. In hac suppositione longitudinis arcus a vero descisceret in sec. 8. Cum semisse . Itaque ex his, quae hactenus exposita fuerunt, Concludendum videtur nullam aliam rationem Capessendae differentiae longitudinis inter duo loca usque adhuc adhibitam fuisse , quae majorem subtilitatem praeseserat quod si eodeticae operationes accesserint mensura arcus meridiano perpendicularis absolutissima fiet. Quoties agitur de metiendo arcu in superficie telluris, in illud, ixime contendunt astronomi , ut tractus quo fieri potest longior ad examen revocetur, tura enim errores, in UOS

facile rapimur in captanda longitudinum differentia , uti supra dictum est , per longius intervallum distributi determinationi minus noCent. Cum autem dissicile sit aliud objectum invenire is magis illans, fatis Conspicuum , quod solem vel occidentem , vel orientem intercipiat, mensuris iam Xaetis aliae adjungi possent in hunc modum Inquiratur locus , qui sit ad occidentem turris mutinensis cujus latitudo parum differat a latitudii e bononiensis Observatori , quae porro disserentia exquisitis instrumenti, Omparanda est . Iis diebus, quibus sol pone turtim oriri Conspicietur, definiatur angulus positionis . Cognito angulo, secteris elementis jam constitutis differentia longitudinis eruatur inter turrim, locum Observationis , quo pacto dis larentiam Iongitudinis inter eum locum Bononiense observatorium tuto assequemur . Et quoniam in latitud mum differentia errorem tantum licet supponere in se C. . nullum majus discrimen in differentia longitudinis timendum erit quam sec. 81 Quamobrem linea meridiano bononiensi perpendicularis , quae in Longobardiam longe protenditur, quaeque num fere gradum complestitur, aptior reddetur ad quantitates quasdam tuto stabiliendam, a quibus figura telluris repetenda si Haec Commentus sum quod noverim angulum positionis methodo proposita subtiliter admodum praefiniri , quod cum ita sit, idem angulus ad alias quaestiones resolvendas traduci poterit . Non defuerunt astronomi , qui suspicati sint positionem meridianae ineae nequaquam constantem esse , e quo

angulum positionis ejusdem objecti tractu temporis variari

314쪽

Opus CUIA oportebit. Nullum hac super re judicium in praesens haberi

potest , desiderantur enimveteres observationeS, quas Cum non ris comparemus; attamen contenti erimus 1 experimenta posteris reliquerimus, quae a majoribus non accepimus; non enim de astronomia bene mereri existimabimus eos dumta Xat, qui res persecerint, sed eos etiam, qui inchoaverint. Plura quoque de refractionibus origontalibus dicenda occurrerent,

quarum vicissitudines nondum exploratae sunt; sed nimius sim si sim gula persequi velim , quae in alium sermonem ejiciam Hae tamen notare Volui, ut quisque intelligat quam multa a simplicissima observatione consequantur , idque nobis obtigisse , quod saepius accidere solet, ut experimenta , quae aliud agentes, quasi per ocum suscepimus, visa sint postmodum nobilissimas quaestione resolvendas accommodata.

317쪽

De mone colorum aliorum M alios per binas jub

santias, ac unione multo major per tres. I. IJ finem anni 1 63 transmisi ad Academiam Dissertationem, quae impressa est in prima parte hujusce Tomi in cujus Dissertationis fine promiseram uberiorem foecundissimi argumenti pertractationem edendam fusiore opusculo , illud adjiciens, ubi per temptis totierit. Id quidem adhuc nequaquam licuit Primo enim a Summo Romano ontifice missus ad invisendas cum minentissimo Cardinali Bonaccursio Pontinas paludes, tum ab Amplissimo Mediolanensi Senatu evocatus ad Mathesim docendam publice in antiquissima, celeberrima Ticinensi Academia, vacationum vero tempore adhibitus mediolani ad inquirendum in vanissimam illam Principis templi molem, de cujus fastigio supremo agebatur, an scilicet oneri complementi nondum extrudi ferendo par esset, Arimini ad invisendum portum illum jam fere obstructum is opportuna proponenda remedia, de quibus omnibus argumentis scribendum mihi fuit, quidem admodum sus , praeter quotidianas alias curas quamplurimas , ingentem in primis epistolarum vim, uuarum plurimae de argumentis ad Mathesim pertinentibus, nonnullae de hoc ipso argumento, e quibus excerpta multa cum illa ipsa Dissertatione Germanice reddita nunc eduntur a Scherffero Nostro Viennae, nihil sane ocii sum nactus ad liberandam fidem, ea omnia, quae mihi animo proposueram, Vol Venda. Accessit etiam inusitata sane Caeli inclementia , quae iis ipsis temporibus, quibus observationum ordinatam seriem instituere potuissem is instrumenta quidem idonea para Veram, sole obducto per menses integros plures, saepe inchoatum opus abrupit.

318쪽

Opus CULA a. Cum idcirco eiusmodi tractatio in aliud mihi tempus

disserenda sit, quod ignoro, an unquam sim habiturus, proponam hi ea tantummodo, quae ope me Vitrometri Observare mihi licuit, pertinentia ad unionem colorum non omnium simul, sed aliorum post alios per duas substantias, & quae inde deducuntur, Vel cum eo relationem habent, potissimum de obiectivo ad conjungendos multo magis eterogeneos radios componendo Per tres lentes, sive per duas continentes aquam inclus i m.

g. I.

De nione colorum non omnium smti , ted aliorum os alios per binas isbstantias eterogeneas ex experimentis , 3. unione filorum radii habentium diversos colores egi

in Dissertatione nominata , IV., ubi num. 87 haec habentur. Superest monendum illud circa hanc hujus erroris ορ- et onem: si in omnibus radiorum heterogeneorum binariis in

ingressu in eadem bina media ex aere si eadem ratis ni

mirum ratio qualitatum distractivarum); correcto errore pertinente ad bina radiorum genera , corrigi errorem pertinentem ad

omnia reliqui jecus, i in aliis si alii. Id patet ex puer Drmuli, in qua res omnis redueitu valorem ejus factionis. An res ita se habeat , inquirendum es per κ' erimenta methodis de quibus infra . Ex obseruationibus hue usique insitutis videturres ita se habere, s minus accurate, altem proxime . In ea formula valori est ratio simus incidentiae ad sinum anguli refracti pro vitro altero pro uno quopiam radio, Ni disse. rentia binoium ejusmodi valorum pertinentium ad binos radios heterogeneos eadem pro altero Vitro. . Porro rationem a d pertinentem ad omnia colorum binaria in iisdem binis sub1tantiis eandem esse , supposuerunt omnes, quos quidem ego huc usque videre potui. qui ho argumentum pertrae harunt Geometrae, qui idcirco ubi formulas proposuerunt pro corrigendo errore diversae refrangibilitatis , assumpto , .m pertinente ad radios medios, ac pertinente ad radios rubeos, violaceos, Corrigendum susceperunt errorem inductum a diversa refrangibilitate ejus unius binarii, tanquam si eo correcto, corrigeretur simul error

319쪽

reliquorum omnium in iis binis conjunctis conjungerentur simul reliqui omnes, quod quidem ita se habere nonnulli etiam diserte assirmarunt.

s. Assirmavit quidem latrautius in dissertatione inserta Commentariis Acad Pari 1 ad annum 1737, se pluribus institutis experimentis nunquam potuisse omnes prorsus colores simul accurate Conjungere is Jus phoenomen Causam eam esse suspicatus est , quod ratio decurtationis sinus pro dive sis coloribus in aliis vitris alia esset respectu ejusdem colorum binarii ; verum is etiam binario tantum unico formulas suas applicavit; 'Alembertus in tertio opusculorum suorum tomo , in quo idem argumentum pertractavit uberrime , licet innuat, incertum esse, an valor hic pro omnibus colorum binariis sit prorsus idem , adhuc tamen eum valorem ubique

adhibuit ut omnibus Colorum binarii generalem, persecutus errorculorum multo minorum Correctionem, nihil sollicitus

de eo , qui oriri debet ex ejus ipsius valoris discrimine in binariis diversisci usque adeo ea opinio insederat animis , valo. rem ipsum in omnibus et CCurate eumdem esse, vel saltem quamproxime , adeoque conjunctis binis quibusque coloribus reliquos vel accurate , Vel saltem quamproxime simul coniungi. quod ipse etiam in superius memorato loco assirmaveram o Plures ego quidem jam tum Observationes institueram pluribus methodis, cum disertationem ipsi in conscripsi , sed nullum adhuc instrumentum habueram, quo in eam rem fatis certo polliem inquirere illud, quod ibidem fuse , ac dilige 11- ter descripsi jam ab Opifice acceperam , sed nullas adhuc fatis accuratas observationes ejus ope institueram , quibus paullo post institutis, quae ad eam rem pertinent, evidentissime comperi, pluribus tam nobilitate , quam doctrina praestantissimis viris ostendi tam Romae 1uperiore anno ante , quam ad paludes Pontinas discederem , quam Mediolani, Papiae, quos inter ipse boracensis Duc, Regis Angliae frater Physica iumrerum, amantissimus peritissimus ad ea spectanda phoe- nomen meum hoc Mediolanentis Collegii angustum cubiculum, in quo hae ineunte anno 76 scribere incipio, adire non est dedignatus, S ibidem, immoderati aestus incommodo superato beriari diutissime . Proponam primo, quid ejus instrumenti ope viderim, Quomodo eorumdem confirmati O- a nem

320쪽

opus CULAnem habuerim per observationes aliis methodis institutas, tum

quid inde deducatur pertinens ad variam illam qualitatum di-nractivarum rationem, impedimentum unionis Colorum Omnium per bina vitra, diligenter exponam ac demum Ostendam etiam, quanto maior fere perfecta unio haberi possit per tria genera mediorum diaphanorum

7. Primo quidem direxi radium solis ope speculi aptati

machinula expressa in fig. Io eiusdem dissertationis per rectam ad sensum origontalem a foramine fenestrae ad oppositum parietem tum ipsi foramini applicavi vitrometrum expressum in fig. s. ita , ut latus immobile fenestrella vitrea munitum respiceret foramen ipsum cujus quidem lateris positionem perpendicularem ipsi radio facile obtinebam ita movendo per Cochleas subie 'tum planum, ut radii pars reflexa a prima superficie ejusdem vitri rediret ad foramen ipsum , licet prorsus accurata ejus modi positione opus non esset. Transmisso per utramque fenestram radio , vidi ipsum abire ad eumdem in pariete locum, ad quem abibat sublato repente instrumento. vel abierat ante, ubi meum helio statae genus adhiberem expressum in dissertationis fig. a. Atque id quidem indicio fuit, vitreas laminas satis accurate parallelis planis terminari , quae nimirum a sua dire stione radium nequaquam remOVerent, neCidcirco futuris observationibus impedimento essent. 8. qua in instrumentum infusa , adduxi ope cochleae latus mobile ad eam positionem , quae fenestrae utriumue parallelismum oculo exhiberet eam deinde positione in prorsus aC- curatam acquisivi movendo antrorsum retrorsum latus ipsum, done obtinerem locum in pariete radii per aquam inclusam transmisit eumdem itidem , qui esset locus ejusdem radii directi Cum vero in eo casu is radius ne in latus quidem detorqueretur a politione directa, illud comperi, axem machinulae rite Collo Catum , in recta nimirum parallela lateri immobili, sine qua conditione latus mobile ad accuratum parallelismum cum immobili adduci non posset per motum circa eumdem axem. Notabam autem locum indicis in arcu circularis fasciae, a quo nimirum restificatio instrumenti pendet, Cum ab eo numerari debeant arcus metientes angulos, quos latus mobile cum iri mobili continet, sive adducatur ad fixum, sive ab eodem abducatur, qui sunt aquei prismatis anguli obversi sursum yersum m primo casu, deorsum versum in secundo. 9. Ad-