De Deo Aeschyleo

31쪽

χρονον θλευσω. Quod autem ad ios, qui tanquam iii inducuntur et traCtantur, Memorix tenendum iso Aeschylum interdum sibi ipsum deos excogitasse, ut e. gr. Constat te deo Amphidromo, in unde patet, quam parvi Aeschylu omneSillos innumerabile. deos luceret. Cum unum deum multitudini eorum addere aut adimere non multum referre ei videretur. Quod denique ad Gi nomen, quo ornatae Sunt e gr. Μοιραι. 'Eρινt4ζ. Eρι . inde nihil emci potest, propterea quod etiam felicem esse deus dicitur Choesh. 33-34:τ δ ευτυχεῖν, τοδ εν βροτοῖ θεὼ τε καὶ θεου πλεον. )Apparet igitur usum verbi quod est θεο apud Aeschylum non minus late latere quam in Sacris Libris, ubi e gr.

legitur: πολλοὶ γαρ περιπατουσιν,... ων ό θεος κ κοιλία... 3).

Sed etiam ubi Aeschylus, quod maius St, ita loquitur, quasi revera cogitaret de divinis personis scis. κατερ Ni ), ne num quidem poeta rubique lutandus est suam ipsius proferre opinionem, sed totiui figuram προσωποποιίας, quae dicitur, adhibere, quae ei ut poetae maxime placuit. 4)I Testatur hanc rem Hesychius sub voce ἀμις ἱδρομος Αισχνλος Σει ιεληεπλασε δαίμονα καὐ ιν περι α νιφιδρόμια, Ἀσεὶ λεγες ὁ Γενεθλιον Cis. Nauch, Trag. Graec fragm. p. 73η). Vide etiam R. Haym in dissert. De rerum divinarum apud Aeschylum conditione, p. 22-23, ubi loco ex Melcheri et Droysen operibus addit. a Qui hoc θεου nomen intellegendum sit, apparet ex est 6Ο8:θεον δε δωρον Ἀσrιν ἡ τυχεῖν βροτονς.

4 Exempla προσυνμοποιίας sunt praeter multa alia Aram. 6 λαμπρους

32쪽

Dareum, erXem, Alossam silentio Praeterimus, quia Aeschylus in ersis res ersicas tractat ersaeque SuOS reges dei nomine appellare non solum sed etiam in deorum numero Collocare solebant. Aeschylus igitur in hac tragoedia morem PerSarum SeCutu eSt. ACcurate tamen quaerere, quinam Aeschylo revera dii fuerint, qui minus, est peram atque oleam Perdere, Cum negare nolim poetam plures esse deos credidisse neque mihi, de numine divino se Die Scripturo opuSSit, unumquemque deum, Seiunctum ab Ceteris, describere. Hic excipiendae erunt Μαιραι et 'Eρινυες, quia partim

de his diis magna est controversia, partim iis Cum Iove in doctorum, qui de hac re Scripserunt, scriptis de principatu Certamen est. Nunc igitur demonstrabo Aeschylum implicite unius dei cultorem fuisse, ut deinde ad Deum et tertio capite Μοῖραι et 'Eρινtis quid sibi velint

ostendam.

II. Ae Schylus, quamvis implicite, unius dei cultor suit. - Ut Homerus iam quendam monotheiS- metim Consessu est quamquam polytheismum quodammodo non excludentem si multi post illum magistrum Graeciae idem secerunt inter quo Aeschylu primum obtinet locum. Zelle in Aeschyli fabulis invenit potentiam Sive numen divinum, quod unum omnia gubernet. Quod numen ei potius μοῖρα est quam ni . a L. Schmidi dicit Aeschylum

De quo loco vide infra. et Ecce totus locus: mi Grundlagae alter seineri Gebergeugunge bil-det dies thrsurch vori dem gotilichen sichten. die aber sein rosSartiger

33쪽

in summo deo laudando tam prope ab monotheismo abesse ut huic rei similia pauca ex tota antiquitate asserri possint. I)Apud aegelfhachium legimus negari non poSS AesChylum ita iovem depingere, ut maxime ad monotheismum inclinet a)Sed nos iam videamus, quomodo re Se habeat. Statim elucet sere omnia, quae hic alicuius Sunt momenti, ad ovem referri recepto usu ni ψ hoc libro interdum Voce quae est Iuppiter significabitur). Quam ob rem primum videamus, quomodo πιυς ab Aeschylo cogitetur, ut deinde, si quid reliquum Si ho afferamuS. Tres quaestiones hic de Iove ponendae sunt I qm a mno habeat rationem cum reliquis diis II, quae ratio ei intercedat cum hominibus III, quae ei

ratio sit Cum rerum natura.

I. Quae ratio Iovi intercedat cum reliquis sici S. Zευ multis locis 3 πατηρ appellatur tam a diis quama, hominibus a Muthii interdum ιογενεῖ θεοὶ implo-

III a choro: o Zευ πάιε παντελές Sert. 495.

34쪽

rantur Quid lac patris voce significatur Non est ευή omnium leorum later, iam ipse habet Patrem, matrem, fratreS Soro S, quorum Pater Vulgari quidem Sensu esse non potest Neque satem est 'Do30υ, λυω γή, aliorum. Sed illo quodam modo ευ pater est deorum, a homo est pater liberorum Suorum. Nam e gr. Pater Stra θηνας, quam tamen genuit Sine matre. I Porro pater est Λίκης a), quamquam hae modo dea, modo mera δεα St. 3 Neque

hi cliberi Jovis unquam suerunt parvuli, Sed a primo ortu iam suerunt adultae virgines. Omnes denique dii, qui liberi sunt Iovis, tantum liberi sunt Continua quadam vel Semper iterata procreat L n eo ut cita dicam, quod summi est momenti. Quis e. r. Apollo est in sabulis Est μαντις 43, σιος πατρος προφήτης ), qui nihil dicit per oracula, quod Iuppiter non iusserit Eum 6o6-6o8ὶ:

Theol. p. 37 hoc nomen ad omne deo pertinere putat: ... Vie ennbei Aeschylus die Gouer tiberriat e ranae in thre Gesamm hei Λιογενεῖς

35쪽

Oresta orat , Ζηνὶ πατρὶ των 'Oλυροτίων, non Apollini, qui restae caedem imperavit item Choe . 848). Quando igitur Apollo est μαννις' Tum solum, cum pater ni hoc

vult. I Itaque Sine Patre non Si μαντις, non προφήτης. Praeterea inde Scitur xi μαντικην Apollinis non propriam esse, quod eam artem Gae Prima eXercuit Eurn 2),

deinde Themis ibid.), tertia Phoebe v. 73, denique Apollo v. in quodque v. 17- Ι 8):

τεχνης δε ιν πιυς ενθεον κτίσας φρενα ἱζει τεταρτον τονδε μών τι εὐθρονοις.

Sic res tum solum exstat, Cum Pater Zευ homines ad bellum incitat Agam. 6Ι-62), ευ excitat bellarii. e. si poetice idem exprimitur, gignit iterum atque iterum Martem), non deus 'Aρηοῦ. 2 Eodem modo pater est Λίκης, quae tum Solum adest, Cum δευς Xercet iustitiam vide Supra). Immo quamcumque Vim aut potestatem quisque deorum habet, πιυς an iis incussit, aut potius, quia actio incutiendi perpetua est, incutit atque servat. 3 Sic HLo quidem deus est 4), qui emcit, ut arbores et herbae crescant, 3 sed idem tribuitur Iovi Mum. 934-933): ὁταν δε τε sita πιυς ἀπ' uφακος πιακρας ινον, unde satis apperat τὼ ἄνακτα aut θεον et ορνιν Ζηνοήχ)et is, io 'Hλέου 7 omnia idem significare.

I Cis. Dronke, p. 9: Wol eachi man es, Apollon at nichi die Seher-gabe ei lar allema voin Vater rhalten jederaeingetne pruch seines undesist in unmitteibare offenbarun desaeus selbst. De Zuxetum onotheismus hin is geWisonvertiennbar.' a Sic Aeschylus saepe nomine quod est A in metonymice utitur, ut belli notionem exprimat, se Aram. 36I, Sert. 53, Sussi. so Vide etiam Wellaueri lexicon. 3 Hunc sensum habent v. 232l3 ex Prom.

36쪽

Animadvertendum lenique est deum inferorum nomine Iovis appellari Sum 22o-22I:

quae VOX, quamquam hoc loco aliud quid significat ac Poseidonis επίθετον a), tamen potestati ac dignitati huius dei aliquid detrectare videtur. 3 Neque dubium est ei, qui legit Prom. O89 ξυντεταρακται a Iove scit. δ'αι θῆρποντω, qui Iuppiter mari etiam imperet. Accedit, si Pausaniae fides habenda est, quod Aeschylus ipsum Posei donem Iovis nomine significavit 4 Ut uno denique verbo dicam, omnes dii nihil sunt nisi functiones aut qualitates Iovis 5 exceptis scit iis, qui meram notionem humanam significant, ut Ροβοή ).

37쪽

23Ιam intellegimus, quid sibi velit illud patris nomen.

est pater deorum, sed eodem sere modo, quo Deus in Sacris Libris παriis των φωτων I et πατηρ παντων et appellatur et Satanas petiter mendacii dicitur 3 πιυς

est causa sive Procreator et Conservator omnium rerum et

notionum, de quibus poetae Graeci inde ab Homero ut de diis cecinerunt. Quod quamquam non minus ab Aeschylo quam ab antiquioribus poetis actum est, tamen nos arbitramur eum, quod eius erat ingenium, non fugiSSe, quantopere maiestas Iovis augeretur, quamque Parum abeSSet, quin reliqui dii ad meras res atque notiones deprimerentur, si ' Ἀρη , Ἀφροδιτη, '' ο; Iis', 'Eρινtυς, Μοῖραι, alii modo deoS, modo ne Persona quidem, Sed res tantum et ideas significarent. Tam penitus in Graecorum animis haerebat ovem Summum deum, deum κατ εξοχον esse, ut eum etiam regem appellarent, quo eo deos, qui Iovis patriam potestatem effugerent, nihilominus eius potestati subiungerent.

Nomina, quae hanc Iovis dignitatem apud Aeschylum significant, sunt haec: βασιλεtu ), αναξ ἀνακτων ). Ab

38쪽

24 qui est inicus insper princeps meque rationem aeddit factorum suorum Prom. 328):

τραχυς μοναρχος ουδ υπευθυνος κρατει.

qui diis honores distribuit libid. v. 232) δαίμοσιν νεμειγερα. Civitas deorum igitur comparari potest Cum aula regia, ubi unus re est, qui omnibus imperat, reliqui autem omnes ei serviunt, qui quicquid Sunt, hoc Sunt per eum. I)Si πιυς unus verissimus deus est, a neque sine eo alii dii cogitari possunt ne pater quidem eius), Cum Iove autem et sub eo apud poetam nihilo plus valent, quam angeli in Sacris Libris. II. Quam rationem Ζευς cum hominibus h ibi a t. )Ut diis, sic hominibus ni est πατηρ et βασιλεit, . Quid autem significant haec nomina in ore hominum3 4 Non solum propterea βασιλευς dicitur, quod est re deorum, Sed

etiam quia re est omnium hominum. Quo sensu on minus est ἁνα ἀνώκτων, Cum in terra quoque Sint ανακτες.

Cur igitur homines Iovem appellent suum regem Quian D in eos habet ius vitae et necis vide infra Prom. 234-236), quia homines nihil facere possunt Iove invito

I Dronhe, p. 8-9 ,, Also de Gottervate selbs is allein Got im volien Sinne des ories, esita in uni aus sicli sellis die sille alter,ach und olli ommentieit; a die an feren ouer in f,nd ahen, sin cunae habensi in unae tiro Zeus ' Miror me in Dronui libro, quem ante absolitium hoc opusculum non in manibus habui, tam multa invenisse, quae iisdem paene verbis in hoc libro scripsi.)

3 Memoria tenendum est, nunc solium de iis rebus sermonem eSSelaturum, quae ad monotheysmum pertineant. 4 Ι. e. hominum Aeschyleorum. Apud alios Graecos aliud significabant. IIeraclitus ille Ephesius e. r. hellum vocat patrem et regem, bellum autem et Iovem idem esse putat vide Iist philosophiae Graecae Ritteri et rel-leri, Gothae 888, p. 28 29.

39쪽

ἰὼ η, διαὶ Λιο παναιτίου πανεργέτα. τί γα βροτοῖς νευ Λιος τελειται; )Juppiter eos toto regit, i. e. mente eorum non minus quam corpora, a quae res tam penitus in hominum mentibus insculpta erat, ut interdum procreator et Conservator totius generis humani esse videretur, Semel enSu negativo, quia genus humanum, quod delere in animo habuit, conservavit. 3 deinde cui potestatem habeat novi generis procreandi Prom. 234-236):βροτων ioco τωλαι rici ρων λογονου εσχεν ουδέν', ἁλλ' Hyrωσα γένος το παν te νζεν Ηο φιτυσαι νέον,

Quin etiam, is quod dissicilius dictu est procreator vocatur quamquam non disertis verbis), si minus totius generii humani, rudi certe Ceneris mulierum quod tamen eodem redit):

μεγάλα φρὴν πέρα ζος. a Fit enim, quod ετ vult, at κεν suam voluntatem raro cum hominibus communicat, unde ellicitur homines divino impulsu, quamvis huius rei inscios cc.gitare, Velle, agere. Quin etiam Aeschylus videtur significare homines a Iove linguam vel sermonem accepisse, nam Dag. 6 apud auck, P. )legitur τι δῆτ' re αυrop ονομα ' σονται βροτοῖς σεμνους Παλικον Ζευς φίεται, καλεῖν. 3 Quamquam Prometheus hunc sibi honorem vindicat Prom. 238-239):εξελυσάμνην βροτους τι μὴ διαρραισθεντας εἰς Αιδου Φολε pr. 4 Ser . 238. o mulium interest, utrum ad litteram Vertas quales mulieres nobis comites dedisti, an quales mulieres secisti, nam eundem habet sensum, Praeterquam quod priore modo magis poetice dictum est.

40쪽

26quod Ἀκclamat Eteocles, quasi dicere vellet: γένος γαρ

Deinde πιυς quoque rex hominum est, ProPterea quod ut iis, sic hominibus honores distribuit, quodque perinde ac si re terrestris, qui multis imperat populis, singulos singulis populis Satrapas praeficit, si Zεν regna conditiisque reges addit Ars. 733--733):

ταγειν, χοντα σκῆπτρον ευθυντῆοιον,

Nam ii hominibus multi lata Iove orti esse dicuntur, ut e. r. Danaus eiusque filiae, Aegyptus cum filiis, quippe qui omnes posteri isseno Epaphi, ilii Ius ex Iove concepti: Thebani quorum proavi Venus aerat, et alii. Sic etiam plurimi Graeci, plerumque non singillatim Sed tributim, genus ab Iove aut Iovis liberis ducebant. At no si patris nomine ornatur, quasi sit pater totius humani generis, nam ii etiam hoc nomen Iovi attribuunt, qui ab eo orti non sint. 3 Hoc inde fieri potuit, quod Aeschylus revera putaret Iovem omnium hominum Patrem, i. e. ProCreatorem esse, id quod obscure significari dixi