De Deo Aeschyleo

61쪽

dicatur Sententi enim admodum obscura est Legitur

αλλ' - μεγὰλαι Μοῖραι Λιοθεν τῆδε τελευταν, 1 4 -αιον μεταναίνει. obscuritas inde oritur, quod non PerSPiCuum St, utrum comma ante Λιοθεν an Post ho vocabulum ponendum sit, Porro e eo, quod Aeschylus noto usu verbum quod est τελευταν modo transitive, modo intransitive adhibuit I),

itaque alii viri docti hanc, alii illam significationem huic loco vindicarunt. Si sententiam post Μοῖραι incidimus quod

vulgo faciunt), Λιοθεν pertinet ad τελευταν, quo sententia fit haec: At o magnae arcae, Iove auctore re talem exitum habeat, quocum iustitia congruati Simili modo echlei interpretatur, qui vir clarissimus igitur Λιοθεν cum τελευταν coniungit et o verbum SenSuintransitivo intellegit. Unum sane si conceditur, hoc flagitat alterum, quam ob rem minu proba e POSSum interpret

tionem aegelinachii, quae legitur in opere, cui titulus Nach-Homeristae Theologie, p. 3O: Sie Μοιραι Scit.),erscheine in de Choephoren o6 3o3 als erkgeuge

de Zeus, die de Rarastatas desset, ausa u enber en inde sequitur totus locus). Den Zeus is nun- metir Μοιραγετης Lenker und Fufire des eschiclis, PauS. 3, 3, 4 8, 37 IO, 4, V. Non potest igitur Naegelsbachii versio non hae esse: O magnae arcae, Iove auctore a rem ea via ad finem perducite, qua cum iustitia congruat. Quae sententia prorSu in ta St, quia non quemquam quid iubere vel ab eo petere PossumuS, quod calterius arbitrio pendeat ).

i Transitive Agam. 893 intrans Aram. I 3, Suppl. OI, Passim. a Sic aegelsbach ipse l. l. Λιοθεν vertit.

33 aegelsbachium τελε-ῶν sensu transitivo sumere ex e RPParet, quod, si hoc τελευrαν in persciatur verteretur, non emet causa, cur Μοιρας effectrices esse putaremus. Eodem modo quo ma elabach, Blumne hunc

62쪽

Aliter echlein, qui a v. Os annotat: Zeu bringidas ewige Gesetz, welches die ore vertreten, ur AuS-suhrung''. Secundum aegelsbachium igitur Μοῖραι faciunt quippe quae sint Iovis instrumenta, vide supra id quod wecklei Iovi attribuit. In hac re tamen Consentiunt quod uterque eorum Iovi summam potestatem adscribit, Μοῖρα autem ei supponit cis haec verba Naegelsbachii: MMuge de Zeus cum iis, quae annotavit echlei p. I 83 ad . Os duris die Fugung on Zeus). Sive igitur cum aegelsbachio chorum Μοίρας facimus orare ut Iove auctore rem perficiant, Sive cum ecklino, ut ab Iove res perficiatur, utroque modo a arcis aliquid petitur, quod in Iovis potestate positum est, id quod probare nullo modo PoSSum. Res tamen plane alia fit, si Λιοθεν cum voce quae StΜοῖραι Coniungimus, commate Post Λιοθεν posito. Duhitari

quidem possit, num Μοῖραι vel potius μοῖραψ ιοθεν dici liceat. Equidem amrmare non dubito, nam poeta iterum ac saepius noto Graecorum usu et Λιοθεν et alias voces in θεν desinentis Cum nominibus et adiectivis et substantivis coniungit, ita tamen, ut verbum aliquod Simul sit audiendum. Sic Λιοθεν ad substantivum, quod est κρατος,

63쪽

Μενέλαο αναξ ηδ' Ἀγαμεμνων, διθρονου Λιοθεν καὶ δισκήπτρου τιμῆς χυρον ζευγος Ἀτρειδαν, nisi si quis hunc loCum ita intellegere malit, ut verba διθρο- νου καὶ δισκήπτρου τιμῆς quasi unam notionem e rimant I), ad quam 1ιοθεν, genetivi subiectivi Significatione, accedat, cui opinioni me non admodum repugnantem habebit. 23 Eodem modo ineschylus usus est voCe, quae est θεοθεν, e. r. A m. 126: ατα θεοθεν Pera. 93-94 θεοθεν γὰρ

κατα μοῖρ' κρατησεν το παλαιον ). .

'Μulto etiam magis hic usus verborum in - θεν desinentium pro genetivo apparet in voce quae est σεθεν. Quod Verbum cum Substantivo aut praepositione aut adverbio iungitur res 218 σοί τε καὶ τεκνοις σε θεν Sept. 28-I29: σεθεν γαρ ξ rματος γεγοναιιεν Asiam. 46-847 τονθ'υ 'Iλέω σε θεν κίνδυνον Eum. O3 ορα δε πληγὰς τάσδεκαοδία σεθεν Choeph. 688 ουτοι κυρήσει μεῖον αξίως σε θεν L 786-787 τι δ' ανε σεθεν θνατοῖσι τελειονεστιν Passim. 4 Μοῖραι Λιοθεν vel θειθεν μοιρα igitur idem est ac ευ Μοῖρα τε Eum Ioa I - ΙO2a vide P. s. Sic etiam . . lausen, Theol. Aeschyli trag. p. 37) Unicuique mane Perspicuum est si Λιιθεν et οῖρα interi Sic ecklein hoc eodem loco etiam plura Verba unam notionem Ontinere ait in annotatione a v. 43 p. 34): Von dem dari si e in verbis quae Sunt διθρονου Λιοθεν καὶ δισκηrπτρου τι μης χυρον ζευγος lie-genden inheitlichen egris ogotib nadete Herrscherpaar intingi dera eite Gen. Ἀτρείδων ab .

κευ χουσα νόμον στείχει φανερῶς.non patet, utrum ιοθεν Cum substantivo an cum verbo sit iungendum. Cis Pindarimem. VI, 4: αυταν μεθεπων σώοθεν ισαν.

a Cis Pind lyth. I, sin θεόθεν ἐρειμαν καλων-4 Loci de voce quae est θεν addi possint.

64쪽

se coniunguntur, a μοιρα non eas Sse, sed fata quae ab Iove constituantur ). Tum vero in μεγώλαι μοῖραι non amplius sunt voces implorantis, sed κclamatio potius. At sortasse aliquis urgere velit κοιρας hoc loco dea esse idque ex eo arearere,. quod vocentur μευ λαι. Sed ne hoc quidem

multum ad rem iacit, quia uisus adiectivi, quod est μέγας, latissime patet. Sic est 636 legimus; ω θεομανο τε καιθεων μέγα στυγος Agum. 238 ορ- ἐκ λεαν dicitur μεγαψ; Ch M. 36 legitur μγαλη δ τύχης - μεγαλη μοίρας);

Eum. 6ων-6Os: μέγαν θεσμον Prom. 296 ριείζονα μοιραν; ibid. 647-648: ἁμον. . .. μεγίστου, quibus loci multi addi possunt. Sed iam satis superque demonstravi eum verborum Contextum, quem hic defendendum mihi suscepi maxime prohandum esse; cum Si omni repugnantia,

quam temere Aeschylo imputari non licet, sublata sit neque quiCquam, ni allor, possit afferri, quod huic opinioni obstet. Quodsi cum Weclesino τελευτὰν ita vertamus, ut Sensum habeat intransitiqum a versio totius loci est haec: At o magna fata Iovis vel ab Iovec*nstituta), eum res habeat exitum, cui iustitia

annuat.

Hucusque omnis de fato disputatio sui de ratione, quae inter Iovem et μοῖραν vel οίρας intercedebat, ubi res humanae ad eos reserebantur et Semper πιυς summuSevasit deus, cum μοίρας apparuit nihil esse nisi id, quod Zευ de hominibus constituisset. Quare quamquam modo μοιραι, modo μοῖρα dicebatur, in hoc numerorum vicissitudine nihil, quod offenderet, inerat. Contenti igitur possimus esse, nisi in Eumenidibus et Homerae res se longe aliter habere videretur. Quid enim In his tragoediis

CX Su προσωποποιίας non omnia XPlicari possunt, nam hic QM,iραι tres mulieres sunt 3 matrem non Solum ed

65쪽

etiam sorores I habentes, quibus ipse πιυς inferior est, ain quamquam eaedem deae ab Apolline decipi possunt. 33Unde haec Quia in his sabulis res non tam inter homines agitur quam inter deos. Supra iam diximus 3

non potuisse Aeschylum non Credere Iovem deum esse, qui haberet initium. Unde actum est, ut ipse ευς Suam haberet μοῖραν. De hoc autem fato, quod Iovis proprium est, quamquam in Eumenidibus et Prometheo nusquam Sermo St, tamen Zεlla, ut iam diximus, in his fabulis infra illas tres mulieres ponitur, quae licet patre Careant, tamen Noctis sunt filiae omniumque rerum, tam divinarum quam humanarum, gubernaculum tenent. Sed iam brevitereXPonamus, quae in his duabus tragoediis de arcis dicantur. In Eumenidibus modo Μοῖραι inducuntur, modo Μοῖρα. Plurali numero Μοῖρα legitur v. 72, 7I4 9 . OStremo loco Erinyes Μοίρας sic alloquuntur uv. 94O-946): θεα τ' o Μοῖραι

ματροκασιγνηται, δαέριονες ορθονομοι, παντὶ δορου μετακοινοι, παντι χρονω δ' ἐπιβριθεῖς ἐνδικοις οριιλίαις, παντα τιμιωταται θ' εων, i. e. deaeque o arcae, germanae sorore S,

numini iustum tribuentia, Cui que domui communia, omni tempore graves iustis CC ursationibus, ubique honoratissimae deorum. Μοiραι sunt igitur Erinyum sorores, quae iustitiam eXercent, quo munere ueliquis Tabulis Ῥέκ . Iovis milia

66쪽

i. e. ipse nila), fungebatur, quibus omne re humanae obnoκiae Sunt, non Iovi, ut in supra tractatis tragoediis; quaeque homines pro eorum facinoribus iustis poenis assiciunt, ita ut tota eorum salus in arcis sit posita neque iam Pu esse videatur reliquos deos curare, dummodo

homine Μοιραις satisfaciant. Attamen . 93 reliqui dii implorati iam sunt ab ipsis Diris sic nomen 'Eρινύων vertere placet uv. 938-939:

νεανίδων τ' ἐπηρατων

ἀνδροτυχεῖς βιοτους δοτε, ψι εχοντες, et v 952 πιυς minerva victor 'Eρινtsco evasisse dicitur: ἀλλ' ἐκρατησε πιυς ἀγοραῖος. πιυς igitur Erinyes vicit, i. e. ipsa Μοιρας. ostquam enim Erinyes in templo Apollinis consopitae sunt et OreSte ex eo evasit, pauloque post Erinyes ab Clytaemestrae idolo e somno sunt excitatae, iratae deae hanc

rem Ap'llini imputant, dicentes v. sin:

νεο δ γραίας δαίμονας καθιππασω'

quod idem tamen . Ira sic κprimunt: παλαιγενεῖς ἐμοίρας φθίσας. Ad quem versum Scholiastes annotat:ήμας, σον ἐπὶ σοί. Et recte quidem. Hoc enim loco Erinyes earumque Sorore Μοιραι eaedem deae esse videntur. Quod etiam si quis negare velit, tamen non facere poterit, quin

concedat in versibus laudatis vim, Diris illatam, ipsis Μοίραις illatam dici. Simul e hoc loco apparet Μοίρως non solum ab Iove sed etiam ab eius filio Apolline vinci.

Nec mirum. Quamquam enim ab Diris oneratissimae deorum dicuntur, hoc summo honore minime dignae videntur, nam licet mnes res humanas gubernent, eaSque hanc ob rem vigilantissimas esse oporteat, . I 4 PSae Erinyes Apollini concedunt Μοιρα ab eo decepta eSSe, quo facto heretis filius e necessitate moriendi tum quidem extraheretur. Et quomodo deceptae sunt Erinyes . Ι4

67쪽

v. I tamen latentur sorores mente privatas suisse vino: οἴνω παρηπὰτησας αρχαίας θεας.

Μοιρα igitur ebriae fuerunt. Unde, heu quot quantaeque calamitates toti humano generi imminere potuissent, quippe quod ab his ebriis deabus regeretur. Nihilominus in Prometheo ipse rometheus rursus ait Μοιρα gube naculum necessitatis tenere I). At non solum Μοιραι τριμορφοι, etiam μνήμονες φινύες hoc faciunt. Prom.

Itaque summa potesta iam inter Μοίρα et Erinyes partita est. Sed quomodo est intellegendum Erinyes gubernaculum necessitatis tenere Itane ut constituant fatum Hoc tamen nullo modo fieri potest. utabit forte aliquis hanc Erinyum potestatem inde oriri, quod sint Μοιρων sorores, a quibus omnia quae velint, impetrare possint a). Sed Aeschylum sic de diis cogitavisse quis, extra iocum, contenderit Si autem poeta eo tempore, quo rometheum scripsit, vere credidisset tres illa Μοίoας

nihil des Μοιρῶν potestate colligi potest quod unusquisque concedet, cui προσωποποιίας in Aeschyli sabulis usus satis est notus. suamquam Bilimner verbi quod est δοισθε vim non diminuendam putat sed ultro ita corroborandam atque exaggerandam, ut scribere potuerit p. Iao: Die hohere Μach de Μoiren si cum Iovis potestate comparatur gelgi sic auch darin, dasi die keaniden, at si Io' Irrsale vernehmen jene Gottinne anrusen, si vorraeus Llebe in Mahren 'a Vide rem Erinyum Cap. ΙΙΙ tractatam.

68쪽

supra Iovem esse, . hac sententia ei tota hac tragoedia standum suisset. At praeter . a nullus locus reperitur, unde hanc promam sententiam. Immo ipse chorus his Promethei verbis repugnat, quippe qui plenus dubitationis respondeat: τί α πεπρωται Ζηνὶ πλὴν ἀή κρατειν, quod eodem redit, a s dixisset: υδεν πέπρωτα Ζηνὶ πλὴν ἀεὶ κρατειν, i. e. non exstat fatum, quod Iove sit maius I). Chorum autem id revera sentire etiam inde apparet, quod Prometheo hanc Iovis imbecillitatem urgenti respondet illo cantico, quod incipit his disertis verbis uv. 328-329):

μηδαμ ό παντα νέμων θειτ' ἐμα γνωμα κρατος ἀντίπαλον Ζεύς. Eodem pertinent v. 46-347 eiusdem cantici:

τα Λεος αρμονίαν θνατῶν παρεξίασι βουλαί, ad riuos Scholiast annotat: tW ειμαρμενην cui igitur Λιδ αρμονία et μαρμένη eodem redire videntur.

Et leui Oceanus cum choro iacit, ubi dicit v. 328):

Rem κρατος, dicens v so): ἐλεi θερο γαρ υτις ἐστὶ πλην Λιὀς. Apparet igitur in Prometheo solum Prometheum Μοίρας Supra Iovem ponere. Sed quis est ille Prometheus Est deus, Iovi inimicissimus, quod gravibus poenis, iisque iustis, id quod quisque in hac tragoedia concedit, affectus est. Unde fit, ut haud semper vere loquatur, immo sibi ipse iterum atque iterum repugnet, Cum . modo invituS veritati serviat, modo ea tantum de Iove pronuntiet, quae vera SSe vehementer Cupiat. Hanc romethei condicionem Chorus etiam perspicit, quippe qui dicat v. ap):

I Μira etiam est ista chori interrogatio, quasi qui nihil de hac re sciret: τις υν ἀνάγκης ἐστὶν Πακοστροφος ς Haec igitur res non lippis et tonsoribus nota .erat.

69쪽

Quid enim Prometheus dicit se habere reticurum Iovem aliquando imperio caelesti privatum iri. Quod oraculum multis locis commemorat a). Quomodo hoc autem futurum sit, dicere non vult, nam hoc vinclo tandem liberabitur Uv. a sap):

Attamen v. 76o 66 hoc ipso raculo narrando Iovi summam cavendi potestatem facit. Io enim rogante v. 739):

Iam communicavit rigitur Prometheus cum clo et cum choro totum iraculum πιυς aliquando matrimonium inibit exque eo matrimoni, filius mascetur patre fortior, quo Ἀευ regno spoliabitur Quae illa dea aut mulier sit. quis hic filius. Prometheus pulchre novit, ne tamen dicere vult vv. 763-764, 324-sar). Sed quamquam totum oraculum et omnes eius partes novit idque oraculum tali modo enarratur, quasi nihil esset certius quam huius oraculi eventus, nunquam tamen

I Cis Caes. de . Gall. III, 8 6 o . . . . sere libenter homines id, quod volunt, credunt.' Et vid. etam. I, 9 de Apolline dicitur): Quaeque cupit, sperat suaque illum oracula saliunt. ah v. 16 I8o I9O-I95 75-766; O6-9II; I 926 928-93O

70쪽

quicquam harum rerum eveniet, nam δευς aliquando humilis fiet v. 9 - 7ὶ: μὴν ἐτι ritu καιπερ αυθώδη φρονων,

ἐσται ταπεινος,

quod etiam aciet, postquam ipse a quodam Iovis filio ex Ius genere orto sit liberatus v. 767-7723:ΙΩ. oi δ' ἐστιν αυτω τῆσδ' ἀποστροφὴ ij νοῦς L . ου δῆτα, πλὴν ἔχω - ἐκ δεσμων λυθεἰς.

ου μή τι ποιναῖς γ' ομην τοίαισί με κατισχνανεῖσθαι προς πενθαις πεδαρσίοις, τυποντ' ἐρήμου τουδ' ἀγείτονος πώγου.

Aliis locis dicit se nihil et neminem metuere. e. gr. V. 932 τί δ' ἁ φοβοίμην os θανεῖν ου μορσιμον; et v. 937 duo δ ελασσον Ζηνὼς ἡ μηδεν μελει, item V. 938-96O:ριη τέ σοι δοκῶ

ταρβεῖν et ποπτήσσειν τε του νεον θεους;