De Deo Aeschyleo

51쪽

896-898 Friore loco legitur:

altero loco εῖν' φελε, πιυ, κάρι μετ' Ἀνδρων

των οιχομένων θανατου κατα μοῖρα καλυ ραι.

In hoc postremo versu θανατου μοῖρα simpliciter θώνατος dici possit, nam θανώτου est genetivus peXegeticuS. Ρorro animadvertendum est hoc loco mortem non ab ea aliqua Μοίρα, sed ab Iove, quamvis obliquis verbis, peti. Quod . 93 legitur, θεὼ θεν μοῖραν dico, haec verba nihil aliud significant nisi voluntatem vel consilium dei. Hoc igitur loco Φοῖρα non est persona, neque quicquam in dubio est, nisi hoc, quis sit ille deus, cuius μοῖρα ἐκρατησεν. Estne de Μοῖρα an πιυς, an totum Consilium deorum θεων παναγυριοῦ est. 2ΟΙ-2oa, vel ξυντέ εια est. 33)ῖNon patet. Sed θεοθεν μοῖρα apud Aeschylum Certe non significat Μοίρας μοῖραν, neque, Cum θεοθεν idem valeat ac θεου, m voluntatem : restat igitur solus Iuppiter. Hoc saltem dici potest, in Persis nihil inveniri, quod nos credere cogat Μοῖραν personam atque deam eSSe, neque quicquam, unde essici possit μοῖραν supra Iovem esse positam. Immo videmus in Persis summam rerum ab Iove reliquisque dii gubernari, e. r. V. 37I: οὐ γὰρ τὰ μελίλον AE' MA, ὴπέστατο, item v. 3o-334 in cantico chori):ω ευ βασιλευ, νυν Περσῶν τῶν μεγαλαύχων καὶ πολυώνδρεον στρατιὰν λέσας αστυ τὰ Σούσων ηδ' Ἀγβατανων

πενθει δνοφερά κατεκρυφας,

52쪽

permagni est momenti, primo cum in hac fabula non de singulis personis sed de totis populis agatur eaque Μοῖρα, Si revera XStare putaretur, potentiam Suam, si minus in parvis rebus, at certe in magnis demonstrare debebat, tum etiam, quia AeSChylus, ubi argumentum ex mythologia sibi sumpserat, perfacile tali fabulae omnes de diis μυθους inteXere poterat, Cum tamen Celebrabat ea, quae revera atque ipsiu Poetae aetate facta erant, summa occasio ei offerebatur suae de summo deo sententiae prodendae. Sed iam ad Septem tragoediam aggrediamur. In hac tragoedia vox μοῖρα CCurrit v. 489, 22 923,933. Sententia tota, in qua v. 489 μοῖρα nominatur, est

Υπέρβιος κεδνος οἰνοπος τοκος ἀνὴρ κατ' ανδρα τουτον ὴρέθη, θέλωνεξιστορῆσαι οῖραν ἐν χρεία χθης, Ουτ' Iδo; υτε θυμον ουθ' πλων σχέσιν μωμητο; 'Eρμῆς δ' υλογως συνήγαγεν. Hoc loco μοῖρα significare potest fatum et Sortem, sed sive haec, sive illa versio magis placet, utroque modo μοῖρα caret vita significatque id, quod divinitus est constitutum, rudi apparet in hic 'Eρμῆ, δ'ευλογως συνήγαγεν Ἀ)et X verbo quod est ἐξιστορῆσαι. Vv. 22-92 legitur εχουσι μοῖραν λαχοντες, ω μελεοι, διοσδοτων χεων. In o versu μοῖρα est sors aut pars Si interpretamur sortem. διοσδοτων Ἀχεων est genetivus epeXegeticuS, in partem, genetivus partitivus Hic igitur μοῖρα non magis est PerSona, quam in eo versu, de quo Supra fuit Sermo,

I Quae opinio non eo debilitatur, quod Eρμῆς hanc unam ob causam hic nominatur, quia certamen o nullum deum potius refertur quam ad Ερμῆν ἀγωνιον, id quod Aeschylus eo facilius sacere potuit, cummercurius imprimis Iovis esset nuntius. Vide Chr. Schere in . H. Roscheri exico

S. V. Hermes.

53쪽

et. quod maius est, haec μοιρα dolores sunt, a Iove dati διοσδοτων), ergo haec ipsa uola proficiscitur ab Iove. V. 935. denique Antigonoe et Ismene μοῖραν tractant ut Personam, quippe quae dicant: ἰώ Μοῖρα βαρυδοτειρα μογερα. At Agam. v. 23-Ias idem fit: παντα δἐ risργων κτήνη προσθε τοι δημιοπληθῆ μοῖρα λαπώξει προς τὰ βίαιον ubi tamen mon est, cur μοῖραν magis deam esse Putemus quam κέλευθον v. 22, quae dicitur urbem riami aliquando

χρονω ais ἀγρει Πριώμου πολιν δε κέλευθος. Recorderis etiam, quaeso, quae de figura προσωποποιίας SCriPSi priore Capite, p. 7 C. annot. . Accedit, quod non necesse est vi adultas virgines, praesertim Cum in summo Sint luctu, poetae mentem Xprimere; quia in eiusmodi lamentationibus eae potissimum voce eduntur, quae X propinquorum et amicorum Consuetudine maxime sunt usitatae. Et etiam si concederetur μαιραν hic personam eSSe, non tamen ex hoc loco emceretur eam supra Iovem

esse. Itaque hic versus nihil emcit, sed potius aliis locis, ubi poeta magis disertis loquatur verbis, illustrandus erit. Superest ut pauca addam de v. 24s-264, ubi του μορσίμου fit mentio. Postquam enim Eteocles Chorum lamentandi deosque palam implorandi finem facere iussit, Chorus respondet v. 43):

σιγω συ αλλοις πείσομαι ὀ μόρσιμον.

At Eteocles, postquam haec verbacollaudavit, dicen. v. 246):

τουτ' ἀντ' κείνων τουπος ιρουμαι σε θεν,

ipse chorum monet, ut deos imploret, sed εκτος υσ'ὰγαλμώτων atque ita, ut 'ἄρσος incutiat φίλοις, isουσα

54쪽

τοιαυτ επει χου μη φιλοστονως θεοῖς, μηδ' εν ματαίοις κἀγρίοις ποιφtθμασιν ου γὰρ τι μαλλον μὴ φ νηὶ το μορσιμον.

Thebani rigitur non effugient, quod iis satale est, sed ut id effugiant vel potius cim meliorem partem Vertant, omnibus Teres diis a), 'κcepto Fato, precandum est et sacrificandum. Quid cinde issicitur Num petet inliquis auxilium ab iis, penes quos potestatem auxilii serendi non esse existimato Id igitur, quod dii de Thebanis constituent

aut potius C ira tria uia uiri a), est τὰ μορσιμον. Itaque per lotam tragoediam ahebani iacere non possunt, quin omnem malutem diis lotissimumque ah Iove letant

ab Iove v. 69, II, 37, 468, 13). Sed iideamus te Fato quid nos doceant Supplices, illa

tragoedia, in qua εχὶς exquisitissimis verbis colitur, idque a posteris eiusdem mulieris, do dico, adversus quam πιυς se quam turpissime gessisse a rometheo dicitur. Vocabulum μοῖρα semel tantum occurrit, v I 8: δέδοται δ' Ἀρμονία μοῖρ' Ἀφροδίτας, ubi tamen μοιρ' Ἀφροδιτα significat partem vel participem esse Veneris hoc nomen metonymice hic pro eo, quod est amor usurpaturi, quod igitur non ad rem attinet. Sed adiectivum μορσιμος ter invenitur, v 4 SC1L 732, Ioa . De Μοῖρα igitur in Supplicibus nusquam occurrit. Hoc tantum rogabit fortasse aliquis, cuinam de deaeve hoc κορσιμον tribuatur. Id neque e v. 43 PParet, ut quisque videt v. 44-46ὶ:

1 Miseri illi homines prae multitudine deorum dearumque dubitabant,

quis eorum implorandus esset v. I a τίς αρα Υσετ ο, τίς αρ ἐπαρκεσεώθεων et θεανῖ), quamobrem praestare Videbatur omnes deos, Vel potius eorum simulacra, Simul mPlorare. a se Cho h. 43I: τι μορσυ ον μενε πάλαι.

55쪽

τι τοι μορσιμον ἐστιν, ὀ γενοιτ' αν. Λιος ου παρβατο ἐστιν

μεγαλα φρὴν ἀπέρατος. Desiderasne, quaeso, verba inagis dilucida, ut appareat nullum fatum esse, nisi quod ενς constituat Dicendum denique est de voce quae est ἐσα. Quae voκ ut apud omnes sere scriptores Graecos idem significat quod Μοῖρα, sic non aliter res se habet in Aeschyli tragoediis, ubi αἶσα aeque ac μοῖρα fatum I significat et sortem a). De M licum v. Os non est, cur dicam. Cum hoc loco αἶσα dem significet, quod sors Danaus enim dicit v. ovi: αγνον τ' Ἀπολac φε γὰδ' ἀπ' ουρανον θεον κικλήσκετε scit.)ad quod chorus respondet v. os):ειδωρὰν ἐσαν τήνδε συγγνοίη 3 βροτοῖς.

Hic ad iocem αἶσαν supplendum est φευγοντων, Ita ut hic versus si interpretandus sit Apollo cum noverit hanc sortem sugientium, mortalibus adsit. V. 28 verba ἐν αἴσα scholiastes recte interpretatur ἐν εἱμαρμένη, rabi igitur Hσα est μοῖρα sed iens PasSivo, quod in Septem etiam μορσιμον appellatum esse vidimuS.

72. Code Laurentianus habet:

56쪽

ηκα μη τελε' δοντες εχειν παρ' iσαν I)Quod ηκα mutatum est in i καί id sine ulla dubit tione omnes probabunt. Quod tamen nonnulli περ, non παρ' scribunt, equidem fateor me in alia omnia ire, quia περ neque hoc loco XSpeCtaveris, neque, quod maiuS St, sententia hac emendatione Clarior, immo multo obscurior fit. Nam versio Hariungit: oderoollet ili nichi volle Gebith verteili'n. . .' unicuique, XCepto Cil. Hariungio ipso, inepta videbitur, neque alio quo modo ita verti possit, ut toleranda sit sententia. erspicuum autem est, si παρ' tuemur, τελεον non ad ἔσαν reserendum, sed substantive adhibitum esse a), ita ut καὶ κη τέλεον δοντες εχειν

παρ' αισαν significet etiamsi non sinitis me perpetrare, i. e. si non perficitis quod opto scit. contra fatum, )i. e. quod satum id non permittat. Hi animadvertendum

eSi non, quo Pionem meam Corroborem, mihi videri παρ' tuendum esse, nam ho παρ' in meum commodum verti non OleSt, Cum Vocabulo περ recepto αἶσαν una cum εχειν)sit obiectum verbi quod est δοντε , ita ut haec αισα a diis proficisci dicatur, sin autem παρ' legamuS, non pateat, quis hanc iσαν Statuat.

At hoc loco nihil curamus, ad quem Sit αἱ σα i. e. μοῖρα)referenda, cum Aeschylus ipse nobis auxillia mittatis. 643, ubi disertis verbis omnem dubitationem tollit. Ibi legitur UU. 64Ο-643):

a Cis. Mam. I465-I466 p. 45ὶ Si quis autem τελεον ad π δι κnιον v. 69 referre mavult, me non admodum repugnantem habet. 3 Aut, si cum scholiasta, quem etiam Ἀπαρ' degisSe atque probavisse

apparet, αισαν interpretamur T ῆν cor Αἰγυπτιαδῶν, Contra sortem.

57쪽

Itaque licibus sive ἐσα, sive το μορσιμον indiCatiatum, Semperi δευς est qui hoc fatum constituit Qua Cum congruit, quod horus Supplicum Iovem sic allo

αναξ ἀνακτων, μακώρων μακὰρτατε καὶ τελεων τελειοτατον κρατος, ολβιε Ζευ.

quodque V 473 - 379 de Iove dicitur:

58쪽

quibus dicitur disertis verbis neminem supra Iovem eumque nullius imperio Subiectum esse. Quam inepte id sonaret, si nihilominus Μοῖρα de Iove maior exstaret. I)Ι tragoedia, quae Agamemnon inscribitur, vocabulum μοiρα, quamquam Saepius occurrit, sere ubique significat tem aut mortem v.V. 98O, 268, 3 I9, 4O6, 4I7, 359, eandem significationem habet μορο v. 37I, 398ὶ Haec μοῖρα v. 98 ab iis constitui dicitur: τεταγμένα ἐκ θεων. Bis etiam invenitur adiectivum μορσιιιο a), participium

πεπρωμενος ter ), quae voce sere aeque valent, sed utraque ad res humanas tantum pertinet, quarum πιυς Sola CAUSAE esse dicitur . . I 448 I449:ic. η, διαὶ Λιο παναιτιο 4 πανεργετα.

τί γα βροτοῖς νευ Λιος τελεῖται q); EX hoc eodem loco apparet, quid sit satum de quo V. ia 6 et v. 498 7 Sermo St. Hactenus igitur Iovis maiestas incolumis evasit apparuitque satum nihil aliud significare nisi consilium Iovis aliorumque deorum. Quod non ita est in Eumenidibus et Prometheo ad quam tragoedias Thoeshoros transitum

4 Si Μοψα aliqua supra Iovem esset, hic summum μεταιτιος PPellari debebat Cis verba, quibus Erinyes Apollinem alloquuntur, Eum. I97-I98

5 Cis. v. 62, 334, 35.6 Vide de hoc loco P. 39.

7 Vide notam a. p. MI SP cum ecklino usgravi coniecturam reciperem Λίκα ... θηγάνει. .. εάχαιρανὶ, de hoc loco tacere possem.

59쪽

praebere videntur. In hac enim tragoedia reliqui omnes loci aliquid de fato continente eodem modo, quo Ceteri, qui pertractati iam Sunt, explicari OSSunt; unu vero, vv. 298-3o dico, Xcipiendus videtur. Quo loco exceptovo μοιρα legitur Semel plurali numero . 23Ο-23 I, ubi Electra sic alloquitur Orestam:

ω τερπνον ομμα τεσσαρας μοιρα εχον

ἐμοί

Hoc loco namen μοῖρα sunt partes, nam Electra dicit Orestam partibus iungi patris, matris, sororis, fratris. I)Ρorro eadem vo bi occurrit v. Ο3-9O4:KA. et Μοῖρα τούτων, ω τέκνον, παραιτια, OP καὶ τονδε τοίνυν Μοῖρ' ἐπορσυνε μορον.

Hic igitur Clytaemestra Μοιραν appellat auctorem Caedis, Orestes autem non contra dicit, sed respondet hoc si ita est, Fatum etiam te nunc interficit, ecqua ironia luce clarius patet Orestam aliter sentire. Neque ipsa Clytaemestra hoc Credit, non magis, quam illud. quod dicit Mam. 458-Ι466:ω χεις ἐναι τοδε τουργον ἐμον μηδ' ἐπιλεχθῆ

Ἀγαμεμνονίαν ναι ν αλοχον. φανταζομενος γυναικὶ νεκρου τουδ ό παλαιος δριμυς αλαστωρ Ἀτρεως χαλεπου θοινατῆρος τονδ' ἀπετεισεν τελεον νεαροι ἐπιθύσας. nam Mam. Is II -I3Ix eadem gloriatur: προ ημων

60쪽

46 Quod Qes hac re Aeschylus sensit, Chorus pronuntiavit UVA I 467-I47O: τουδε φονου τίς δ μαρτυρήσων; πω πως πατροθεν συλλή- πτωρ γένοιτ ἰν ἁλώστωρ. Sed quis multa Perspicuum est Clytaemestram haeCde dato verba mortis metu captam dicere, ut CSe Xtra CulPam Ponat, non aliter aes Agamemnon facit in Iliade,

ubi se apud Graecos purgat Dicit enim XIX, 86-89):

ἐγω δ' υκ αἴτιος εἰμι, ἁλλὰ πιν καὶ μοῖρα καὶ ηεροφοῖτις ερινχυ, οῖ τε μοι εἰν ἀγορῆ φρεσὶν εμβαλον γριον ἄτην, ῆματι φ, bc Ἀχιλλῆος γερας αυτος ἀπηύρων, edi quae mequuntur. Sed et Agamemnon Sentit suam SSeculpam et Graecos idem sentire putat. Quod nisi ita esset, cur quaeSO, POSt tam longam defensionem, ei tantis pollicitationibus opus esset, quantas iacit iv. a 37-I44ZQuodsi neque Clytaemestra credit, quod dicit, neque re-SteS, ne mox Credamus iae: verba Aeschyli exprimere mentem I) Si nihilominus aliquis hanc rem urgere velit, moneo Λην Μοιραν etiam hoc loco προσωποποιία usue licari posse, quo accedit, quod minime apparet, quae hic inter satum et Iovem ratio intercedat. Quod το μορσιμον legitur v. 96 et 3 et μοιροκραντον... ημαρ V. 93, hoc Silentio PraeterimuS, Cum, ut SaepiuSτο μορσιμον, Si ο μοιροκραντο θεσμοψ Erinyum ab his deabus ipsis Eum 388-389 εκ θεων δοθεις dicatur i, nobisque a v. 298 Sit properandum. Hoc igitur versu μιραι tanquam Plure PerSonae invocantur, Sed additur voX, quae St ιοθεν, ne tamen Statim apparet, quae ratio inter Μοίρας et Iovem intercedere