Magyar historiája, 1592-1598. [Commentariorum de rebus Ungaricis libri qui exstant] A szerzö ...

71쪽

I s. si denique quod et ordine et dignitate primas

tenere debet, Deum vera pietate colat, ac verae religionis curam liabeat, scholas et academias erigat, ac illa omnia Observet, quaecunque Cyrus apud Xenophontem obaervasse dicitur.

76쪽

ISTOLA AD IO TELEGDIVΗ. Ioannes Decisis Baronius Ioanni Telegia M. P. D. Cum nuper mihi Literaturam Hunnο-Scytilicam exhibuisses, et an dignam publicatione eam iudicarem interrogasses, non solum honestos uos hac in re conatus laudavi, sed etiam ut primo quoque tempore promulgares, et author et adiutor sui. Etsi enim non dubito, quin ludicrum et puerile videatur non paucis, tempus in hisce Literis vel propagandis, vel etiam discendis consumere tamen ego prorsus diversum sentio, remque dignam esse iudico, quae non solum nostrae genti, sed etiam exteris nationibus innotescat. rimum enim, si aliae omnes coniecturae nos deficerent, ex his tamen solis literis certo colligere possumus, Gentem Ungaricam esse

longe antiquissimam, et ab orientalibus illis Asiaticisque Scythis oriundam, a quibus Cyrum, Darium, et alios potentissimos Monarchas devictos legimus. Nam sicut Hebraei, Syri, Chaldaei, Arabes, Turcae, ceterique orientales a dextra sinistram versus contra Graecorum Latinorumque morem exarant sua Literas ita etiam haec nostra Elementa simili ratione acribuntur. Id quod vel ex eo patet, quod non solum

communem pronunciandi, atque scribendi, inflectendique cum Hebraeis vocabulis rationem nostra habeant: sed etiam sexcenta et amplius reperiuntur, quae tam

77쪽

apud Hebraeos, quam apud nos eandem pene significationem obtineant. Deinde utut haec nihil ad huius Uteraturae commendationem faciant, tamen honestissimum aemper habitum est unamquamque gentem pe- evitari Literatura uti ac frui. Videmus enim paucisumas esse gentes, alioqui civilitate et potentia excellentes, quae peculiaribus Literis lingua suas exprimere poasent: nam certe nec Itali, nec Hispani, nec Galli, nec Germani proprios habent characteres, sed eorum populorum literae, ex latina lingua, tanquam lante, promanarunt Graeci quidem gloriati sunt se ex Phoenicia literas nescio quas attulisse, alias ver ex gruum volatu excogitasse, in eumque, quem nunc Videmus ordinem, digessisse. Vnde non erubescunt inventionem Philosophiae atque omnis acientiae et antiquitatis ibi arrogare sed vel hae ipsae literae nostrae fabulas eorum abunde refutant, ac certia testimoniis demonstrant Asiaticos Scythas et vetustiores et populo Dei longe propinquiores ipsis fuisse literarumque scientiam et sapientiam ab Hebraeis ad Asiaticos,

ab his ad Graecos demum promanasae. Iam vero sive numerum literarum nostrarum pectes, omne aliarum gentium characteres superant vel elegantiam consideres, nulli certe exterorum elementis cedit. In

hoc vero literae nostrae aliarum gentium literas longis etiam parasanos superant, quod et sine punctis seribuntur, et pronunciationes omnes nostrae multo Fam aliarum nationum literae persectius exprimunt, ei denique illis omnibus facilius addiscuntur Graesam, Hebraeam, Latinam linguam tot vitae curriculo vix mediocriter addiscere possumus: Germanicam,

0allicam Hispanicam difficillime inbibimus, et ad ease arte addiscendas et percipiendas multis libris,

78쪽

quibus aliis multiplicibus instrumentis opus habemua ha vero nostra literas facillime, bre rissimoque tempore quispiam addiscere potest, easque sine ullia libria, calamis, atramenis, papyro Vel lignis instar Scytalae Lacedaemonicae, vel aliis quibusvia materii nullo no-gotio inscribere. Quamobrem equidem dignach oeliteras esse iudico, quae non solum in omnibus sobolis pueri proponantur et instillentur, sed etiam quaa onmium ordinum nostrates homines, pueri, iuveneS, senes, Viri, mulieres, nobiles ac rustici, breviter omnes, qui Ungaros se nominare Volunt, addiscant.

Laudo ego propositum Tuum, quod haec Linguae Scythicae Rudimenta collegeris, et discere volentibus communicare volueris. Etsi enim breviora sunt et rudiora, quam sorte quis desideraret, tamen non diffido, quin alii quoque reperiantur, qui hoc exemplo, haec linguae nostrae praecepta amplificare et exactina tradere velint. Ianus ille annonius Episcopus

Quinque Ecclesiensis, nostrorum poetam celeberrimus cum tanta doctrina et autoritate praeditu fuisset, tamen non erubuit Ungaricam Grammaticam conscribere quam si maiorum nostrorum negligentia non amisissemus, haberemus certe, quo in hoc quoque

studii genere gloriaremur. Nunc cum illa interciderit, et Tu recte facis, qui nostra Gentis Literaturam ab oblivione vindicare studes et alii, qui maximia forent digni laudibus, longaricam Grammaticam,

nativorumque vocabulorum et proverbiorum originea ad praescriptum artis elaborarent. At si iam cum Graecis primariam magna ex parte amisimus potentiam, et ni Deus pro sua olementia averruncet amisAuri totam videmur saltem

79쪽

linguam, et res gestas, ac literaturam immortalitati consecremus. Quamquam si id, quod sentio, fateri licet, meliora omnia de interitu imperii Turcici spero augurorque hanc divinitus genti nostrae gloriam resematam, ut non multo post armis Ungaricis Dei beneficio Tur- esca potentia inclinetur. Quod ut Deus pro sua clementia faxit, Vosque nobiscum, ac cum tota oclesia Orthodoxa conservet, ex animo precor. Datum X

Foro Siculorum 5-a die Marti 1598.