장음표시 사용
171쪽
148 Disputatio Hl. Dubium III.
tialium , propter diuersam earum rationem, ut patet. Ad hoc tamen dico, quod materia aliquo modo est causa animae rationalis , non quidem eam substentando,
aut actu aliquid in illam influendo, sed
quatenus terminat relationem transcendentalem tanquam potentia receptiua illius: cum enim sit forma informans necesse est quod pendeat a subiecto tanquam a receptiuo . Vel dicas quod materia causat animam rationalem ut uni tam , ut recCptam , non ut dependentem
98. Primum argum. secundae sententiae, nam si materia esset causi compo-sti ut compositum est, esset causa sui ipsius ; sed hoc est falsum , ergo & illud ex quo sequitur. Maior Ostenditur, quoniam compositum ut totum quoddam est , essentia liter includit materiam; emo si materia causat compositum, causat se ipsam. Vel enim causat compositum ratione sormae , & tunc non causabit nisi formam, vel causat compositum ut distinguitur a forma, de tunc causabit se ipsam . Resp. negando maiorem. Ad probationem dico , quod materia causat compositum ut tum quoddam est , hinc tamen non sequitur quod causet se ipsam , illa namq; equela valet non in causis intrinsece coponentibus , sed in aliis ; quia csse causam intrinsecam hoc modo nihil aliud est quam esse partem compositi a & sicut non valet: materia est pars compositi, e go est pars sui ipsius; ita neque valet, est causia compositi, ergo est causa sui ipsius, sed soluin valet quod ipsa per se ingrediatur compositum se illi communicando , ut patet in coeteris compositis artificiatis, & accidentalibus nobis notissimis; nam paries v. g. & tectum sunt causa domus,& partes illius, non tamen sunt causa sui ipsius. Item albedo est causa albi, non sui ipsius . Ratio a priori est quia huiusmodi causae, sunt causae ingredientes, & componentes , nec aliter causant composita quam componendo, & cum non ingrediantur , nec componant se ipsas, non sunt sui ipsarum causae. 99. Secundum argum. Materia eius est causa cuius est subiectum, ipsa namq non causat nisi ut subiectum, ut patet ereeius di finitione ; sed materia non est subiectum compositi, sed tantum formae: ergo solam formam causat non compositum . Tum quia materia respectu illius est causa,respectu cuius est potentia eductiva, & receptiua; sed solum est huiusmodi respectu formae; ergo solum causae formam. Resp. distinguendo maiorem eius est causa cuius est subiectum,aut potentia tantum substentans, eductiva, aut receptiua tantum, negatur etiam constitutiva, conceditur. Respectu sormae materia est substentans, eductiva, & receptiua, at respectu compositi est constitutiva, & compositiva. Ioci. Tertium argum. nam eo ipse, quod intelligimus materiam substentare formam, & recipere illam, sine ulla alia causatione, intelligimus fieri composita . ergo materia respectu compositi nullam habet causalitatem, sed tantum respectu formae. Resp. negando antecedens, licet enim eo ipse, quod intelligamus materiam recipere formam, nihil aliud re-.quiratur veluti ab extrinseco ad constia tuendum compositum, non tamen adhuc
intelligitur proprius causandi modus materiae respectu compositi, qui est ingre- ldi ipsius constitutionem tanquam par-
I o I. Quartum argum. causa,& eskistus dieunt ad inuicem realem relatum' sed materia non dicit realem relationem ad compositum, quia tunc diceret rea lem relationem ad se ipsam , ergo, & Resp. negando minorem, cum enim mi teria sit pars realis compositi, ab eoquis
realiter distinguatur sequitur quod possi
esse mutua relatio realis inter materiam ut partem, ac proinde ut causam,& compositum, ut totum, di causatum.
172쪽
In lib. 1. Physicor.vbi agitur potissime de natura. x69
5. g. st causalitas materia .ror. πη Aee dissicultas valde contro-L 1 uersa est inter modernos, naapud antiquos Peripateticos non reperitur. Pro quo notandum 1. ista tria dis. ferre inter se, causa, causalitas, & causatio. Causa est principium influens in effectum a causalitas est proprius causandi
modus cuiuscumque causae; causatio autem est ipsa actio , siue essicientia causae , sed haec proprie non reperitur nisi ira causa esciente. Notandum secundo,
quod materia fidem die de forma potest dupliciter sumi primo respectu compositi, quod componit, & causat o Pars. Secundo respectu formae, ut illi aliquod esse tribuit substentando,recipiendo, dcc.
io 3. Notandum I. quod in causa , uantum spectat ad rem nostram , tria
istinguere possumus, scilicet id quod
denominatur causa, seu causare,v.g.ignis
est qui calefacit; deinde ratio aliqua for
malis per quam res habet ut sit causa , di vocatur ratio formalis causandi, v.g.in
igne respectu calefactionis ratio formalis calefaciendi est calor;& haec ratio meretur nomen causae; illud primum dici solet id quod causat vi quod: hoc secundudicitur causa ut qao. In materia id quod causat formam est ipsa materia; ratio se malis causandi est eius potentia, causat enim ut potentia. Demum concipi potest ex parte causae aliqua alia ratio , per quam intelligatur causa quasi proxime,& immediate, &quasi in actu secundo attingere effectum; illa enim prima ratio solum constituit in actu primo, & haec in exemplo ignis esset calefactio per quam ignis dicetur in actu secundo producere
calorem &haec ultima ratio a recentioribus vocatur causalitas, quae in causa
effciente videtur actio, in alijs causis aliquam habet dissicultatem.Cum ergo materia sit causa tum formae, eum compositi, quaeritur quid sit eius causalitas perquam proxime, di in actu secundo attingit suos effectus.
Io . Conueniunt lard omnes Philosophi hoc loco,ut videre est a qud Masu,
alios, quod causalitas materi q respectu formae materialis non sit aliud nisi substentatio illius, sicut enim agens agit peractionem,ita materia per substentatione. At causalitas eiusdem materiae respectu compositi, sit illud componere. & constituere. Sed quid sit illa iubstentatio, & an realiter distinguatur a materia, & forma, non leuis est controuersia . sicut & quid sit per id quod materia costituit,& actu coponit coinpositum. N. Complut. breuiter ab hac re se expediunt dicentes quod causalitas materiae in fieri est generatio , & in facto eme est unio, per quam vel uinti per gluten materia copulatur formae ,& compositum constituit, & per Senerationem materia incipit uniri formae, eamque substentare,& generatio substantialis non sit aliud nisi unitio in fieri. Quod
si dicamus generationem esse modum realiter distinctum tum a materia, eiusq; potentialitate, tum ab unione, tunc di incendum erit c tu salitatem materiae respectu forme, seu in fieri esse modum generationis realiter distinctum, & sic causalitatem materiae in fieri e sse aliquid ab ipsa realiter modaliter ab ipsa distinctu .
At causalitas infactre e esse alium modum permanentem scilicet unionem substantialem realiter modaliter, tum a materia, tum a composito distinctam. Illi, qui putant generationem substantialem. non esse quid a materia distinctum, sed esse eandem materiam, ut primo substentantem formam , dicunt causalitatem materiae in fieri esse ipsam materiam ut primo incipit substentare forma. Et qui negant unionem substantialem di- eunt causalitatem materiae,in facto ess esse eandem materiam ut quiete, seu in actu quieto substentantem formam, Ecconstituentem compositum . Quod dictum est de materia prima, dici potest de
173쪽
s . QMyram sit causalita rema. gos. π Oquimur de forma substan-
, tiali,sue tantum informante, siue etiam substentata a materia ι quod
tamen dicemus de forma subtantiali dici proportionaliter poterit de formis ac cidentalibus . Forma substantialis plura
habet tam respectu compositi, quam respectu formae. Primo ergo dat tam mainteriar quam composito esse specificum, , constituendo illa in aliqua determinata natura,& specie. Secundo forma est causa existentiae materiae, & totius compositi, a forma namque materiali Ut quo pul-Iulat existentia , de inde communicatur materiae,& composito. Dixi a forma materiali, quia a forma spirituali pullulat
existentia is quod, haec enim existit, &subsistitetit quod . Tertio forma determinat indifferentiam materiar, quae Omnia praestat media insormatione. Et siccum forma haec omnia praestet, quςrimus i quo eius causalitas consistat.1o6. Est ergo fatis communis senistentia quod causalitas formae consistat in hoc, quod immediate det en essentiae
specificum, & determinatum tam materiae, quam toti composito per realem, coniunctionem cum materia. Certh sor-rna tribuit materiae immediate esse specificum ad differentiam causae essicientis, quae dat etiam esse essentiae materiae, sed mediate, media scilicet forma, quam per eductionem producit quando est materialis,& creat quando est spiritualis. Sed ista sententia etiam si verum dicat, noris eamen explicat expressE, & clarὰ formae causalitatem, quae debet esse , id quo vltimo forma causat.1o7. Aliqui etiam dicunt,quod eausalitas formae consistat in hoc, quod det materiae, eme existentiae, & subsistentiae , di toti composito; sed neque haec sententia placet, quia licet isti modi 'sequantur ad esse ementiae quod forma tribuit materiae, & toti composito , non tamen i
hoc consistit formae causalitas,quae debet attendi in ordine ad esse essentiae, non in
ordine ad id quod ad esse ementiae eonia
sequitur, per certam,& naturalem quandam sequelam.
bet ex iis quae diximus cum N.Compluta g. praecedenti nu. Io . quod scilicet eau salitas formae in fieri sit generatio ut se tenet ex parte formae, di in facto eme, est unio ut se tenet ex parte eiusdem formae. Unde eadem generatio, & est eausalitas materiae, & formae; materiae; visustentat formam, seu fieri formae: formae , ut sesema incipit informare,& determinare materiam . Vnio uti in esse pacifico vestmateriam forme , est causalitas materiae et Eadem unio ut in en pacifico vnit se mam materiae, eamque determinat, &complet pacifice, est causalitas formae . Adverte tamen, quod sorma fidem dicendum de materia prius intelligetur
suam exercere causalitatem erga formae partialem, deinde erga totalem, seu naturam, & postea erga compositum; quid autem sit natura, & quid compositum, , consta t ex dictis supra, de magis dicemus degeneratione, de corruptione. S. S. An causa exemplaris, seu id ola causa formalis.
L nostram pertinet, nisi quoddam
idolum mentis, seu exemplar, quod est in mente agentis, seu artificis ad cuius similitudinem exprimendam in aliqua materia, artifex operatur: Dicitur idea & forma, & ratio, & exemplar intrinse- cum operis faciendi, ad ditarentiam alterius exemplaris extrinseci, quod est quando artifex proposita sibi ante oculos aliqua imagine, vel statua, aut persona, illam imitatur, exprimendo aliam similem,in quo casu talis persona,aut imago dicitur exempIar extrinsecum,ex quo patet, quod idea no reperitur nisi in agε-tibus per cognitionem, & in illis, qui itaverantur per cognitionem, ut possint
non operari, aut etiam operari contrariu.
Hine docet Arist. s. metaph. tex. 3. quod omnes artes, in quibus maxime consistit
174쪽
In lib. 1. physicor. ubi agitur potissime de natura. rs x
stie idea, possunt effeere contraria, ut eunt quod idea prineipalius pertinet ad
medicus sanitatem,& morbum. Quareo causam formalem, licet secundario per- in animantibus non sunt proprie ideae. tineat ad causam effcientem, & finalem. Unde quando hyrundo format nidum, di Pertinet principalius ad formam, quia est aranea texit telam, non habent proprie forma quaedam/lpertinet ad causam enideas horum operum, sed ex quodam, ficientem, quia determinat ad opus,& ad naturali instinctu determinantur ad illog illud saltem directiuὸ eoncurrit. Pertinet effectus ponendos tali modo, taliq; tem- ad causam finalem, quia mouet ut finis
POre . ad executionem. i Io Ut autem videamus ad quodnam ara . Ut haec Complutensium sente- genus causae reducatur idea, notandum, tia, quae est communis tum in schola D.
est, quod in artifiete operante possunt hec Thomae, tum Scoti, plenius, & radicitus omnia .distingui. I. Potentia intellecti- intelligatur, sciendum est ex Arist. x.Casiua . II. Aliqua actualis cognitio,per qua rex.ς a. 9 93. quod tam in rebus artifi- cognoseit id quod est facturus. III.obie- ciatis, quam etiam naturalibus , forma iscium huius cognitionis, quod est ipsenti, duobus modis considerari potest, scilicet opus. IV. Praecepta artis, & habitus ar- per se, & est ipsamet forma artis in abiis per quae est operaturus V. Aliud obie- stracto, seu quatenus concipitur ut ab-ctum intra intellectum, seu verbum men- strahit ab hac, vel illa forma,& repriscntis, quod exprimit, & refert opus facien- tatur, seu reperitur in verbo secundum eum, quod verbum solet vocari formata. esse intelligibile, ut forma domus abstra- prout exprimit rem fiendam, ob eandem cta ab hae domo, & secundum se consi- rationem voeatur idolum, & exemplar, derata prout in specie repraesentatur,qua quod artifex sibi format in mente, ut ad intellectus cognoscit conuertendo se ad illud attendens, veluti ad imaginem imi- phantasma: a quo fuit extracta, & dedu-tandam producit opus ad extra. Et qui- cta, & forma domur sic abstracta vocatur dem quod potentia intellectiva, quod natura, seu forma in anima, quia non repraecepta artis, quod habitus artis non peritur nisi obiective in intellectu, stilicet lint se aliter idea , conuenit fer8 apud in vecto mentis repraesentata. Huic for- omnes. De aliis duobus est dissicultas, mae in anima correspondet forma in m an scilicet idea sit ipsa cognitio intelle- teria. Nam secundum Arist. aliud est caehus, an verbum mentis, seu idolum ad ro secundum se,& aliud haec caro. Caro id expressum per intellectum, an etiam , namque secundum se dieit formam, seu idolum impressum, seu species impressia naturam carnis, quq est absque materia, obiecti, non enim aliud excogitari potest haec vero caro dicit carnem in materivi. in quo consistat. Ubi per carnem absque materia intelliar Ir. Prima sententia est, quod idea git essentiam, seu naturam carnis in spe- sit ipsa cognitio operis faciendi. Ita Sua- cie. Per hanc vero carnem quae est i reZ disp. a s .metaph. na. 9. Ruuius hae Deo materia intelligit illud singulare sensibile rearit. 6nae. 8. & plis. Secunda sententivi carnis, quod est a parte rei. Igitur perest, quod idea sit ipsa species impressia Arist. forma inducta ab arte prout conci- obiecti, seu operis faetendi, ita quidam pitur absque materia determinata voca- moderni hoc loco, haec tamen sententia tur forma in anima , seu forma absquin
communiter reijcitur, quia species im- materia, in verbo repraesentata, eadem pressa ut sic non mouet, nec excitat, nec autem forma applicata materiae, vocatur
concurrit ad opus nisi medio verbo, seu forma in materia. idolo, aut exemplari expresso. Tertiata it 3. His positis nostra sententia seis sententia satis communis est, quod per- quenti concI. explicatur. Idea non entineat ad eausim eficientem , alij ad fi- δενmatiter cognitis,sed obiectum illius im-nalem. N. CompIut. - disp.9. qm I. di- mediatum ,seu verbam, aut idaiam mente expres
175쪽
expressum . Probatur I. nam secundum
Arist. illud est idea in artifice, quod potest dici forma absque materia operis faciendi, v. g. idea domus, est domus . ab' materia: idea sanitatis, est sanitas absque, materia, sed hoc non est cognitio domus
aut sanitatis, ut vult Suare Z; ergo idea non est cognitio. Maior est Arist. 7. me. taph. rex. 23. ubi ita loquitur. Ab inrta autem sent, quorum Drma in anima , ubi ideam vocat formam in antina,& nequis putaret quod per formam in anima intelligit cognitionem , subdit . Formamaatem dico ipsam quod quid erat uniuscuiusque, o primam substantiam; quod quid
est autem est definitio formae, ut supra obseruauimus, &sic per Aristotelem,
idea nil aliud est nisi forma, & quidditas
rei faciendae considerata absque materia. Deinde subdit. Sanitas vero es ratio, qua es in axima, ubi ideam sanitatis voeat rationem, seu formam in anima ι ratio namque est sermae definitio. Demum concludit. Sanitatem exsanitate accidi fleri, o domum ex domo; ex ijs, qaea sine
materia, ea qua habent materiam,ars enim
medendi , o ad scandi, estsrma sanitaris, o domus: dico aatem fabstantiam absque materia, quod gaia erat esse. Minor autem quod talis forma absque materia non sit cognitio constat ex modo dictis, ubi Arist. vocat ideam substantiam
rationem idear nisi cognoscatur,& propterea dicitur exemplar, qua ratione idea communiter definitur, quod sit exemplar, quod artifex exprimere nititur istis aliqua materia, ergo idea non est cognitio, sed quid cognitum, ut eo cognito determinetur, & dirigatur artifex ad opus, quod non potest esse formaliter cognitio, nam cognitio non cognoscitur nisi per actum reflexum; quando autem artifex operatur ex cognitione operis no indiget actu reflexo quo cognoscat suam cognitionem; neque cognitionem suam imitatur in operatione, sed obiectum cognitionis. Haec patent experientia, dum enim aliquis scribit v. g. dummodo habeat ideas litterarum in mente non est
necesse ut per actum resiexum quM ω-gnoscat suam cognitionem quam habet de ideis, & ita seribat. ised sufficit si cognoscat ipsas ideas.
II S. Probatur 3. nam idea interna
ita se habet proportionali modo ad opus,
ac exemplar externum, unde unum in
seruit, altero deficiente; sed exemplar externum non est cognitio ipsius exemplaris, MI obiecti s ergo neque exemplar internum erit cognitio, sed obiectum cognitionis. Soluuntur argumenta in con
II 6. Primum argum. nam si idest non esset cognitio. esset obiectum cognitionis; sied hoc est falsum; ergo, &cis Minor probatur, nam vel tale obiectum esset opus faciendum , vel aliquid simide obiecto, aut operi faciendo, neutrum dici potest; ergo, dec. Minor probatur, non ipsum obiectum faciendum, quia tunc idem esset causa sui ipsius;non secundum quia est contra experientiam, quoniam artifices nullum aliud exemplar sibi proponunt imitandum, sed mente solum praeconcipiunt illud ipsum opus, quod facere volunt. Resp. ex dictis,quod idea est illud ipsum opus, quod futurum est, non tamen ut in indiuiduo, sed consideratum secundum formam, quae in verbo repraesentatur, & futura est in indiuiduo, quam formam artifex aliquando considerat in nulla materia determinata , sed vedeterminanda, seu ut ponenda in materia determinata. Bene verum est, quod artia sex aliquando in mente applicat ideam alicui materiae, & eam considerat sic applicatam, v.g. ligno,lapidi, cerae,&c. Imo aliquando exprimit prius illam ideam in aliqua materia parua, tum ad fulciendam imaginationem, tum ad memoriam, tum ad formandum vulgo it misello, ut ostendat alijs opus futurum, in quo casu
idea dici posset esse aliquod opus simile illi quod futurum est, sed hoc est per a cidens ad rationem ideae, quae solum co- sistit in ipsa serma sine materia,ut dictum est. Ex quo non sequitur quod idem eodem modo sit causa sui ipsius, sed diuerse modo, quatenus serma siue mate.
176쪽
In lib. L. Physicor. ubi agitur potissime de natura. xs 3
ria, est eausa sui in materiaia. III. Secundum argum nam Deus habet ideas creaturarum , quas potest producere, sed tales idear non sunt ipse creaturae obiective existentes in mente Dei; ergo erit ipse Dei cognitio, ac proinde idem dicedum erit de id eis existentibus in nobis. Resp. ex dictis cum D. Τhom. I. p. q. is. quod neque idear diuine consistunt in cognitione diuina , sed in obiecto cognito, scilicet in ipsaniet essentia diuina , ut est imitabilis a
creaturis, seu quatenus representat modo determinato omnem creaturam , &suo modo determinat diuinum intellectu eumque dirigit ad operandum, cum ipsa sit participabilis,& imitabilis a creaturis quae in Deo eminenter continentur; &cum essentia diuina comparari possit ad plures creaturas , ideo dicuntur in Deo esse plures ideae, non quidem realiter,
sed ratione tantum ratiocinata. li8. Tertium argum . nam Aristoteles a. de anima rex. m. vocat species intentionales formas absque materia; ergo
idear nil aliud erunt nisi species intentionales, quas artifex sibi format. Resp. quod Aristoteles vocat quidem species intentionales formas absque materia, non tamen vocat quod quid erat rei, &primam substantiam, ut vocat ideas, ut 'intelligatur quod idea non est ipsa species, sed est forma, seu natura relucens in specie. Ex quibus colligitur, quod idea principalius reducitur ad genus, seu ad causam formalem, deinde ad causamessicientem quatenus determinat, & dirigit operantem ad ponendum opus secundum quod habet esse ilia idea,& demum reduci potest ad causam finalem modo explicato .
De causa eosciente. g. I. An causa es ciens recu definiatur, e . Dy. Ari causam effcientem con-l I stat ex dictis supra ostendentes quatuor esse causarum genera. nonia
plura, nec pauciora, & sic a quq stion νquid est, seu an recte definiatur exordis mur. N. Compluti hoc loco disp. Io.q. I. ex Arist. hic, D.Thoma, Masio, & Toleto definiunt causam issicientem, quod sit id a quo primo incipit motus , non via intentionis, quoniam hoc modo est finis, sed via executionis, nam in tantum materia recipit formam inquantum agετ eam educit, & materiae unit, & intantum forma informat materiam inquantum agens eam illi unit. Et intantum finis exequitur, seu executioni mandatur, i uantum agens applicat media, quibusnis exequatur. Unde patet quod ista definitio cau* cffcientis optima est,quia soli effetenti conuenit, non causae materiali, aut sormali, aut eficienti; nam res quae producitur non dicitur produci a Gne, sed propter finem e nec a materia snec a forma, sed ex materia, & per se
ixo. Maior dissicultas est,an conu niat ista definitio omni essicienti. Pontius disp. 9. q. r. hanc definitionem reijcit ex eo , quod non conueniat primae causae,
scilicci Deo, quia Deus non est id a qmo
primo incipis motus, seu muIatio , quando enim Deus creat Angelum, non est a quo primo incipit motus , cum creati O non fit motus, seu mutatio. Unde aliam tradit
definitionem, quod causa ericiens sit illa quae secundum suum esse realefacit, υν aliquid existat realiter, neqae cum eo, qua M.
is est, compositionem facit, neque ipsum componit ' Coeterum ista non est definitio , sed homilia, definitio namque ex Boetio, debet genere, & disterentia con
177쪽
Iar. Pro solutione dissicultatis scie. dum est, quod intentio Aristotelis hoc
loco , dum definit causam ossicientem,no fuit definire omnem causam escientem,
sed illam tantum, quae pertinet ad considerationem physicam, ac proinde, quae est principium motus, seu mutationis physicae, seu generationis substantialis; ct haec non melius potest definiri, quam per hoc , quod sit id a quo primo incipit motus, scilicet physicus. Bene verum cst, quod potest ad quamcumque causam, essicientem siue primam, sue secundam, siue principalem , siue instrumentalem applicari, quoniam etiam instrumentalis in suo ordine est a quo primo incipit
motus, dummodo motas non accipiatur rigorose, pro vero moto, seu mutationi
physica, sed pro quolibet transitu , aut
productione, ut comprehendit etiam ereationem , quae est vera productio rei ex nihilo. ia a. Sed ob ij cies I. nam etiam materia est a quo primo incipit motus, una quaeque namque causa est id a quo primo incipit motus v. g. generationis: in genere causae materialis materia est a quo primo incipit motus generationis: in Senere causae formalis, est forma; in genere
causae finalis, est finis. Resp. quod licet unaquaque causa sit in suo 'genere id a
quo primo incipit motus, tamen causa effciens, est absolute id a quo primo incipit motus. Valetnamque ista causalis, ideo materia incipit, quia effciens incipis, de sic de alijs; non e contra mon enim valet: ideo effciens incipit, quia materia v. g. incipit. I 23. Obiicies a. nam ista definitio
conuenit naturae, & coincidit cum definitione naturae scilicet; natara es=rincipium moIus,'quietis eius in quo est, primo, cr perse,ctc. haec enim definitio coincidit cum ista : natura est a quo primo incipit morus. Resp. quod natura non est id a quo primo incipit motus abiblute, sed tantum talis motus, scilicet interni, unde dieitur eius in quo es. At effciens non
est principium intrinsecum motus, sed extrinsecum, ut fiat sensus quod effciens est a quo primo incipit motus tanquam
a principio extrinseco . Causa namquα essiciens, & finalis sunt extrinsecae,& non componentes, ut sunt materia, & forma. S. χ. LVanam sit causalitas causes lentis .
co, quod causalitas causae enficientis in actu primo sit ea virtus , per quam causa agere, seu producere potest;
per hanc enim virtutem causa denomin
tur formaliter causa in actu primo. Di Dficultas procedit de ea usialitate causae efficientis in actu secundo. De quo prima sententia est, quod sit ipsa actio. Sic Su reZ dio. I 8. metaph.se, I o. num. F.
nimb. & Ruuius apud N. Compluti disp.
Io.f. vlt. num. 13 I. quibus addo Ponti se disp. s. q. I. concl. 2. Secunda sententi est, quod causalitas causae essicientis consistat in hoc, quod est dare esse effective, non se ipsam immediate uniendo essectui, sed aliam formam distinctam, & emanatam communicando effectui. Sic tenet Hierony. Pla hic f. 3.
salitas causae essicientis sit ipsum agere non actio. Sic tenent Thomistae,ut Son-
cin. Iauel. Masus, & alij relati a N. plui. loco citato. Ipsi Complut. dicunt, quod istae sententiae maxim h prima, getertia secundum rem non discordant, meislius tamen explicatur causalitas cause efficientis peragere quam per ipsam auio
it S. Nostra sententia sequenti conesus explicatur. Caysalitas causa effcientis ut respicit effciens, explicatur per actu
agere, seu con ι t in a ctu agere. at ut re-oicis esseerum, explicatur per actionem, seu consistit in actione. Prima pars patet, nam per causalitatem causa denominatur actu causans, sed per actionem causa non denominatur causans, sed per ipsum agereiagere namque dicit actionem inis concreto, ac proinde ut denominantem subiectum; at actio dicit eandem actionε in abstracto, ac proinde ut non denominantem
178쪽
In lib. L. Physicor. ubi agitur potissime de natura. ass
ciratem subsectum; ergo, &c. Secunda pars etiam patet, nam actio, de qua agimus est transiens , & recipitur in passo, vel saltein illud respicit, de ratione nam. que actionis productivae est respicere terminum,& sic per eam ut sic respicientem terminu recte explicatur causalitas agentis . Et in hac secunda parte conueniunt
127. Contra primam partem quam damus Thomistis, & N. Complut. Obij-cit Pontius, quia posita actione sine ullo
alio, denominatur causa actualiter causans, seu actu agere, efiicere, & causar
ergo actio est causalitas in actu secundo. Confirmat quia frustra poneretur aliquid aliud quod esset forma denominans causam causantem praeter actionem k ergo,&c. Nec valet dicere cum Complutiquod actio non dat illam denominationem nisi Ut exercita , non ut io abstracto; in abstracto namque nil denominat, sicut albedo in abstracto. Vnde si per linpossibile daretur actio sine agente non daretur causalitas, sed actio. Nam inquit Pontius, actio secundum se est forma , quae tribuit illam denominationem, sicut albedo secundum se est forma, quae tribuit denominationem albi; & sane dicereis, quod actio non tribuat illam denominationem nisi ut exercita, est nugari verbis. Nec bene diceretur quod album tribuat denominationem albi, &c., ra8. Resp. negando antecedens. Et solutio N. Complut. est optima, acti namque sonat abstractum, seu formam in abstracto, quae ut sic non denominat, sed
ut exercita, seu ut in subiecto, seu ut co- notat subiectum. Licet enim actio non sit in agente, cu in transiens est, tamen ab agente egreditur, & non exprimit egres sum ab agente, nisi ut exercita, & quasi in concreto considerata; causalitas autem agentis debet exprimere egressiam ab agente, non actionem secundum so,
quae non magis connotat agentem qua
terminum. Et licet verum sit quod actio sit forma, quae tribuit denominationem agentis, si e albedo est forma quae tribuit denominationem albi, non tamen . H. Gabri Phasia . ut sie considerata tribuit denominatione,
sed prout est in subiecto. Vnde aliud est quod albedo sit forma quae tribuit deno
minationemn aliud est, quod ut sic considerata eam tribuat. Neque est nugari dicere, quod actio non tribuat denominationcm agentis, nisi ut exercita . sicut non est nugari dicere, quod albedo nos atribuit denominationem albi nisi ut exea
cita, seu nisi ut in subiecto. Quare licet verum sit quod album non tribuit denominationem albi, non est tamen verum,
quod albedo non tribuat hanc denominationem, ut est exercita, seu ut in concreto; & est falsum quod albedo ut sic in
abstracto considerata tribuat denominationem albi.
An eausa secunda necemria indigeat csn- casu causa prima vi agar ι Gi alia
omnino Visenda .ras. II ostquam vidimus quid sit eau- la eficiens, & quae eius caus
litari agendum est de eius virtute ad agedum , & maxim8 de dependentia causae secundae necessariae a prima. Solum docausis necessarijs agemus , ut abstineamus a causis liberis, cum non sit haec tractatio praesentis instituti, nec Aristoteles agit hoc Ioco de causis liberis, sed de necessarijs, quae pertinent ad conside rationem physicam, sit tamen prius. S. I. An causa necessaris e cientes aliquid effiam. 13o. E propria essicientia procediti I dissiduitas, quae solum in efficientibus reperitur, nam si loquamur de essicientia impropria, quae communi
nomine vocatur causatio, certum est ,
quod omnis causa aliquid ericit, nam materia escit formam,dum eam substentat, & forma essicit materiam dum eam informat, limitat, atque determinat. Tripliciter autem res potest fieri, primo secundum totam suam entitatem, qua V a rati O-
179쪽
ratione res fiunt secundum materiam , &formam. Secundo, secundum formam tantum, materia praesupposita, qua ratione fit leo per generationem, equus , &C. Tertio, secundum accidentia prauia , &materiam disponentia ad formae substantialis receptionem, aut ad illius conse uationem. Certum est quod res fieri non potest a causis particularibus secundum materiam, & formam, quoniam materia prima cum sit primum subiectum non potest fieri ex praesupposito subiecto, unde solum a Deo per creationem fieri potest . Certum etiam est , quod anima rationalis a causa particulari, imo nequo ab uniuersali, si Deum excipias, fieri potest , tum ad unionem quo materiae unitur. De causis ergo particularibus , vel uniuersalibus creatis praesens procedit dissicultas, de qua .r3r. Prima sententia est, quod nulla causa particularis, imo neque uniuem
salis secunda aliquid escit, sed solus
Deus omnia ad praesentiam illarum operatur . Huius sententiae patronos refert Magnus Albertus hoc loco tract. I. cap. I. In eam inclinare videtur Gabr. in
fert Masius hic Aliacensem , & alios. Hanc sententiam egregie impugnat D.
Tho. I . p. q. Ios .art. s. ct 3. contra, Gent. cap. 69. Durand. in a. dict. I. q. F.& alij, de qua dicemus postea .
bron in tract. de mat. forma, quem inscripsit librum fontis vira luem secuti sui plures Arabes, quatenus quod haec inferiora nihil operentur, sed quod omnes actiones fiant 1 substantia quadam, &virtute spirituali omnia corpora penetrate, quae sententia teste D. Tho. sumpsit initium a Platone . Tertia sententia est Avicenae apud D. Tho. dicta ' Io . art. I. qui existimauit quod agentia haec inferiora solum dicantur eficere, inquantudisponunt materiam ad receptionem sormae substantialis producitur a principio
immateriali . Huius sententiae patronos praeter Avicennam reseri Valles con-
r33. Nostra sententia seq.eonei .explicatur . Cause secundasse uniuersatis , ut sol, o caeli, sueparticulares, Ut homo , leo, erc. vere agunt, cr suos essectus producant, o non tantom Deus, avi alia cassa ad earum praesentiam . Vnde ignis vere proinducit ignem, o calorem, equus equum, homo
hominem, sese de aliis . Non loquimur de causis liberis, est enim de fide ex Trident. IV 6.can. q.quod homo vere producat suos actus liberos, & non se habet
ut inanime instrumentum . Pro nostra
concl. videri potant D. Tho. locis citatis, M. Soto hic q. q. Toletus q. 8. & alij communiter hoc loco, & s. Metaphy.I3 . Probatur I. sacrae scripturae t stimonijs. Gen. I. dicitur. Germinet te ra herbam υirentem Et post aliqua subditur. Producant aqua reptile anima viventis . Luc. a. legituri. Vide e sicxlneam, et omnes arbores, cum producunt iam ex se fructum, etc. Et Marci 4. habetur. Et semen germιnet, et crescat, etc. Idem docet Saninisti Patres. S. P. Aug. 7. de civit. cap. 3 P. N. S. P. Damasc. 3 dei cast. I F. D. Anselm. lib. se disicorae praesia. et liberi arbitri D. Basiti hora. s. examero . & alij passim. Idem docet pluries Arist. praesertim Melis. a. tex. a 6. dicens. Immo enim generas
hominem, resol. Vnde sumptum est commune proloquium. Sol, et homo generant hominem. 8c text. 3o. dicit. Homo enim g
13 3. Probatur a. ratione desumpta ex Arist. a. de caris cap. 3. ubi sic scribit. Vnumquodque eorum quorum opus est , op ras gratia , ex quo sic disputo . Vnumquodque per Arist est propter suam op
rationem , ac proinde non est illis deneganda operatio, seu escientia; alias frustra res essent in mundo, & absque causa naturae auctor rebus tantam potentiarum varietatem dedisset, tot organorum apparatum, & partium distinctionem c tulisset. Vnde negari non potest, quin animantium partes variae plantarum disipositiones, milatorum, & rerum Omnium
virtutes non sint ad modum doctisimi,& eruditissimi magistri, docentis hanc veritatem non solum doeus,verum etiam
180쪽
In lib. L. Physicor. ubi agitur potissime de natura. Is T
indoctis. 136. Probatur I. nam de ratione
actionis immanentis est quod fiat ab eo agente in quo manet. sed in causis secun dis particularibus dantur plures immane res,ergo istae fient actiones a suis agetibus particularibus. Maior constat, est enim commune Philosophorum, & Theologorum dictum . Minor etiam constat, nam
in homine dantur intellectio, & volitio,& omnes sensationes quae sunt actiones
immanentes. In animalibus dantur omnes sensationes in plantis dantur nutritio, & augmentatio, ergo, &c.
III. Probatur q. quoniam si causae secundae nihil incerent, non darentur scientiae , sed hoc est falsum; ergo, &c. Maior probatur, nam scientiae vel procedunt a priori per causam ad essectum, vela posteriori ab essectu ad cau sam; ergo si causae secundae nihil efficerent non darentur scientiae cum non darentur causae,& effectus. Confirmatur ex Aristotele kic. cap. a. quod si natura non esset vera muta suorum essectuum non darentur peccata, seu desectus naturales, aut mo-stra, sed hoc est falsum, ergo cauis seeundae aliquid efficiunt. Minor probatur ex Arist. hic rex. 8a. ubi postquam dixit quod peccata, seu desectus contingunt aliquando in arte, dicit quod etiam contingunt aliquando in natura, sic enim habet. Similiter utique se habet et in physicis, et monitra peccata sunt illius quod propter uti uid agis. Monstra ergo, &peccata a causa efficiente proueniunt, quae cum minime attingat finem propositum vel propter debilitatem, vel propter materiae superfluitatem, ac defectum, necessario producit monstra. Demum si causae particulares nihil efficerent non esset ratio cur Deus ad praesentiam ignis produceret calorem quam frigusa ergo ,
Iγ8. Occurrunt aduersarii, quod Deus ad praesentiam ignis producit calorem non frigus ratione pacti quod pepigit ab exordio mundi cum causis fecit dis ut cum igne pepigit pactum producendi calorem; cum nive frigus,&c. Sed contra nam latantum Deus pepigit concurrere cum igne ad producendum cal rem, quia ignis in se calidus est, & in eo iam supponitur virtus calefactiva, alias non esset miraculum quod Deus in igne fornaeis Babylonicae subtraheret suum
Concursum, ut non combureret tres pue
I I9. Maior difficultas est quid i
particulari essiciant causae efficientes naturales , an scilicet solam formam se stantialem, an totum compositum Resp. quod producunt etiam compositum, r-mam non semper ut patet in homine, qui non producit animam secundum entitatem, sed tantum secundum unionem. Pro quo nota, quod duobus modis intelligi potest , quod compositum naturale fiat , secundum totam suam entitatem, & hoc modo non fit nisi a Deo; solus namqui Deus produxit materiam ,& causa secunda illam supponit. Secundo Ut compositum dicatur fieri non secundum totam entitatem,sed secundum modum totius, seu in tota entitate, & hoc modo causae particulares dicuntur producere composita , quatenus non solum disponunt materiam Ut recipiat formam, sed etiam eandem formam educunt de potentia materis,quando est materialis,& si est spiritualis eam uniunt materiae, & fit compositum . Et hac ratione causae particulares dicuntur producere totum compositum, ratione modi explicati. Quemadmodum artifex dicitur conficere totam cathedram, non quia producat aliquamentitatem realiter a ligno distinetam , sed uia tribuit ligno illam formam, seu mo-um realem cathedrae: ita, &c. Soluuntur argumenta in contrarium. I o. Primum argum. desumitur ex
varijs si crae seripturae testimonijs, nam
I. ad Cor. I a. dicitur. Nemo potea dicere
Dominus Iesus , nis in Spiritu Sancto . Et subdit Apostolus rationem dicens. Idem
vero Deus, qui operatur omnia in omnibus.
Et a. ad Cor. 3. dicit idem Apostolus. Non quod sufficientes simus cogitare aliquid a nobis, quasi ex nobis, sed fibulentia no- Era ex Deo eis. Resp. ad haec, & similia testi-