장음표시 사용
181쪽
testimonia, quod sacra scriptura non neegat eficientiam causarum secundarum , sed solum docet quod opera nostra nihil valent absque Dei speciali concursu ad vitam aeternam I aut solum denotatur , quod in omnibus nostris Operibus, etiam ordinis naturalis indigemus Dei concursu, iuxta illud Christi D. Sine me nihil
irarisscere. I I Secundum argum. nam si causisseeundae aliquid essicerent, vel id quodeficerent esset totum a Deo, vel totum acaufis secundis; vel partim a Deo, partima dictis causis . Si est totum ii Deo, er- .ro cause secundae nihil eficiunt Si totum a causis secundis, Deus nihil operabitur, contra dicta nu. praeecdenti. Si partim a Deo, & partim a causis secundis , sequitur quod in illam partem quae est a causa secunda, Deus nihil operabitur, & sic respectu illius Deus non erit causa prima,&quoad illam parte causa secunda no sit b- ordinabitur primae, sed erit prima. Resp. quod totus effectus cst a Deo & totus ae ausa secunda,aliter tamen, dcaliter; nam
3 Deo est tanquam a causa prima & in dependente , a causa secunda est tan quam a creatura, quae est causa secunda,& dependens, minusque principalis , quae non agit nisi ut mota I Deo. Quemadmodum scriptura & est tota scribente , & tota a calamo , sed a scribente .ut acati amouente, & principali, a calamo
vero, ut a causa mota , & instrumentali.
Dissert tamen hoc exemplum a nostrocus i , quod calamus est solum causa insti umentalis , & causa secunda est principalis : si tamen idcm effectus potest este , totus I causa principali , & instrument li , a sortiori poterit esse a duplici causi principali , & quarum una alteri subor
potest se solo causare omnes offectus causarum effcientium , licet namque Deus non possit supplere genus causae materialis, & formalis, cum dicant impersectionem partis componentis, potest tamen supplere genus causae essicientis , cum non afferat eam imperfectionem , ergo debet se solo producere omnes effectus causarum secundarum. Probatur conseq.
ex illo . Frus ra sunt per plura e quae pol- sum fieri per pauciora. Resp. quod Deus non porest supplere omnes effectus causarum secundarum , ut sunt actus vitales qui ex necessitate petunt produci a priu-cipio creato, ut alibi diximus. Quantum autem ad alios effectus qui a solo Deoi produci possent, dico quod Deus non ex
necessitate, sed ad ornatum creaturarum voluit illis concedere virtutes Operativas, quibus suos effectus producerent.
libera Dei voluntate est, quod haec res producat hunc effectum non illum,& haec producat illum non hunc : unde quod. ignis generet ignem non aquam, & aqua aquam, non ignem, ex sola Dei voluntate est ; ergo signum est, quod Deus ipse ad rerum praesentiam res producat: alias non posset Deus facere quod ignis pro duceret aquam, & frigus . Resp. negaudo antecedens, ignis namque non generat ignem ex sola Dei vesuntate , seclquia eius natura ita reposcit: poterat qui dem Deus non producere ignem , & post productionem potest non concurrere ad illius actionem . tamen ex suppositione quod Deux ignem produxit,& vult iuxta illius exigentiam ad suam actionem con currere , debet producere ignem , & ea Iorem . Potest quidem Deus uti igneis tanquam instrumento ad producendum, aquam, aut frigus , sed tunc non concurreret cum igne ad suam propriam opera
S. 2. An ea e secundae ita fan essectus pro
dacant , 2 t non indigeant actuali con
in a.dis. I. D. s. est dist. 37. I. quem aliqui moderni extra Schola. Thomae sequuntur , etiam in ordine ad causas liberas ut quidam in sua eoncordia. Dicit ergo Durandus, quod Deus produxit mundum a principio cum omnibus suis causis, quibus contulit virtutes, di vim
182쪽
in lib. LP hysicor. ubi agitur potissime de natura. rs s
& vim operandi proportionatam suis enfectibus, ita tamen quod in virtute tales virtutes operentur, ut non indigeant alse qua Dei motione, sed solum conserua tione tum proprij esse, tum propriae virtutis , & hoe sufficiat ad hoc ut dicatur quod causa secunda dependeat a prima, dependet enim quoad e sse, & conseru tionem illius: quoad virtutem operandi quam a principio recepit, & successive Deus conseruauit, & modo in ista conseruatar s. Nostra sententia sequenti con-
cl. explicatur . Deus non solum tribuit causis virtutem operandi eamque construat, sed etiam acta , ct immediate concurrit ad omnes, Mingulas operationes illarum. Sic
tenent omnes Philosophi, & Theologi
eontra Durandum, ut testantur N. CO- pluta disp. o. q. I. n. 3. Pro quo notan
dum I. quod quatuor modis potest aliquid dici concurrere ad productionem esseetias alterius. r. Dando illi virtutem suffcientem ad illius effectus productionem, quo modo animal dat semini a se det iso virtutem ad producendum sibi simile. a. Conseruando potentiam activa, qua ratione aliqua medicamenta dicuntur concurrere ad visionem quatenus e seruant potentiam visivam. 3. Quatenus applicant virtutem activam ad agendum ut qui applicat niuem ad refrigerandum vinum dicitur refrigerare vinum , & qui applicat ignem ad calefactedum pannu ,
dieitur illud calefacere. q. Quatenus actualiter concurrit ad operandum, ita quc d eade operatio sit ab utroque. Certum est quod Deus concurrit cum causis secundis dando virtutem , conseruando potentiam, applicando ad agendum, doquo S: seq. Difficultas praesens est, an etiam concurrat ad ipsam operationem de quo assii maliue dicimus contra Du
Iq6 Notandum 2.quod in causa es-ficiente reperitur suppositum quod operatur, & virtus qua modia operatur. Hinc aliquid potest operari immediate immediatione supposti , & immediate imm diatione virtuti ἔ . Immediatio virtutis dupliciter explicatur. Primo sic. Concurrere immediate immediatione virtutis , est producere effectu per virtutem ab alio independentem , & lime immediatio in solo Deo reperitur, quoniam solius Dei virtus est independens , at virtus creaturae a Deo dependet. Secundo sic, ut concurrere immediase immediatione , virtutis sit virtutem agentis immediate,& se ipsa attingere effectum, siue illa vim tus sit dependens, siue independens, &haec virtutis immediatio cum est dependens potest in creaturis reperiri, ut virtuS, .& activitas caloris immediate attingit. calorem. Immediatio suppositi tunc contingit quando inter efficiens , & eitastum non mediat aliud suppositum , ut ignis immediatione suppositi attingit alium ignem, quatenus non mediat aliud agens aut producens ignem, siue alias mediet locus. At pietor attingit piruiram mediatione suppositi quia medio alio supposito eam attingit, idest medio penicil- Io. Datur etiam alia persectissima immediatio suppositi quando inter suppositum agens, & actum neque locus mediat , ut contingit in Deo, qui cum ubique sit per presentiam; potentiam, & essentiam, seu per suppositum , semper agit immedia immediatione suppositi, ut nullus locus mediet, &e. Hispofitis.
I 7. Probatur I. concl. Deus, ut modo dicebamus, & docet D. Thomas I. p. q.8. an.I. & cum Co omnes Theologi, est ubique per praesentiam, essentiam,& potentiam, seu operationem, non quouis modo , sed immediate immediatione tum virtutis, tum suppositi, ergo concurrit immediate ad omnem cuiusuis agentis operationem , alias non esset ubiquo per operationem cum daretur aliqua operatio in qua non esset per operationem. Hanc veritatem agnouit S. Iob Io. cum dixit. Manus tua fecerunt me, optase
mauerunt me totum, M. Eandem verita
tem agnouit Psalmistanat. i 6. dum de Deo sic loquitur. 2ui producis in montibus faenum , ct herbam seruituti hominum . Ωui das iumentis e sam i orum, o pullis
183쪽
haec veritas Sapa. via. Attingit a fine U-que ad Anem fortiter, et disponis omnia suauiter. Isaiae a 6. lagitur. Omnia enim opera
noBra operarus eis in nobis. Ioan . I. scribitur. Omnia per ipsum facta sunt. & cap.
16.dicitur. Sine me nihil potectis facere . Actor. I7 . habetur. In ipso enim vivimus, movemur, et sumus. Et ad Phili p. a. ait Apostolus . Deus es enim qui operatur in nobis et velle, et perficere. I 48. Probatur a. quoniam effectus
uniuersalissimus tribui debet causae uniuersalissimae, sed esse, seu ratio entis quae reperitur in omni re producta, est effectus uniuersalissimus, ergo tribui debet causae uniuersalissimae, scilicet Deo. Minor nota cst, ipsum namque esse, & ratio uniuersalissima entis, cum reperiatur in Omni re, debet esse effectus uniuersalissimus. Maior probatur, nam inter effectum, &causam debet dari proportio, quocirca causae particulari debet correspondero effectus particularis. Hinc videmus ,
quod homo attingit hominem secundum quod homo, & ignis attingit ignem qua
ignis est , rationes autem uniuersales attinguntur a caufis uniuersalibus quae cuigne concurrunt ad ignis productionem. Ergo cum ratio ipsius csse , & entis sint rationes uniuersales, & primo repertς in effectu debent correspondere primo enti, primae causae, &c. 149 Probatur 3. ad hominem conistra Durandum, nam per ipsum , omnis creatura dependet a Deo in esse, fieri ,&conseruari; sed operatio creata est creatura , ergo dependet a Deo in esse, fieri,& conservari. Iso. Probatur q. quoniam Deus est agens per intellectum , & voluntatem ,
potentia namque operatiua , seu activa
non distinguitur ab istis potenti js ; sed
Deus intelligit, & vult operationes creaturarum, ergo illas efficit, seu ad illa sua eis cientia concurrit. Quid enim est aliud Deum intelligere , & velle operationes
creaturarum, nisi eas escere ', cum eri-cere Dei sit intelligere Dei, iuxta illud . lase dixis, et facia funi, &c. Hinc dicitur
quod opus natura ei opus intelligentiae ,
quia debet i prima intelligentia esci, ®ulari , seu dirigi in finem . Soluuntur
I s I Primum argum. est, causae s
cundae possimi proprijs viribus illa pra-
stare quae non excedunt proprias vires , propriamue perfectionem; sed actiones,&essectus earum,ut calefacere,& producere ignem, non excedit persectionem ignis , ergo poterunt ista proprijs viribus praestari. Resp. concedendo maiorem , &negando minorem; producere namque
proprias actiones, propriosque effectus sine dependentia a causa prima , excedit propriam virtutem , & propriam persectionem cauis secundae. Et licet non superet propriam persectionem producere essectus sibi similes, superat tamen eos producere sine dependentia a prima causa, & primo Cnte. I a Secundum argum. Si causa prima concurreret cum secundis ad producendos earum effectus , vel concurreret una, & eadem actione, vel diuersa; neutrum dici potest; ergo, &c. Non una, e demque actione , quia una actio non potest a duobus agentibus procedere: causa autem prima, & secunda sunt duo u tia, & habent diuersas virtutes, scilicet infinitam,& finitam. Neque diuersa, quia una esset superflua; tum quia ubi est unus tantum terminus productus, ibi est una actio productiva, ignis productus v.g. est
unus tantum terminus I ergo, &c. Resp. cum D. Tho. I λ. q. I S. arti . ad a. quod Deus, & creatura, una, eademque actione concurrunt ad productionem effectus,
quia licet una , & eadem actio non posisit esse a duobus agentibus particularibus , & non subordinatis , potest tamen , esse a duobus agentibus subordinatis . Vel dicas quod est duplex actio ex parte
principij, & una ex parte terminis cum unum, eudemq; terminum producant. Is 3. Sed quaeres I. an Deus concurrat immediate immediatione virtutis cuomnibus actionibus causarum secundarum 8 Resp. affirmative, tum quia concurrit per virtutem ab alio independentem. Tum quia virtuS qua Deus concuristit cum
184쪽
In lib. 1 .physicor. ubi agitur poti sit me de natura. x61
rit cum causa secunda est omnino immediata actioni creatae; Deus namque est immediate presens rebus omnibus per potentiam, ac proinde immediate opera. tur per suam virtutem cu omnibus actionibus causarum secundarum. I sq. Quae res a. an Deus concurrat eum actionibus causarum secundarum .,
earumque effectibus immediate imm diatione suppositi 3 Resp. afirmative ;Ratio est quia Deus est immediate praesens omnibus rebus per suam essentiam , sed essentia diuina est suppositu in diuinu; ergo, &c. Tum quia virtus, & potentia in Deo non distinguitur ab eius supposisto', sed Deus est immediate praesens rebus omnibus per suam virtutem, seu potentiam, ergo etiam per suppositum. S. I. An concursus Dei nonsium debeat esse utraneas,sed etiam prauius.
a I s. π Ane dissicultatem alii sic pro-X I ponunt, an Deus non solum
concurrat cum causis secundis concursu
simultaneo, sed etiam praevio. Alij siean Deus praemoueat caulas secundas ad agendum. Alij et iam sic an Deus physice predeterminet causas secundas necessarias ad agendum . Caeterum omnes
isti modi ut consideranti patebit, coincidunt. De solis causis necessarijs Ioquimur, quid quid sit de liberis.
136. Ex dictis S. praecedenti contra Durandum, Deus suo concursu concurrit ad omnes, & singulas actiones causarum secundarum saltem concursu simultaneo, modo quaerimus an per solum concursum simultaneum salvetur sussicienter dependentia causae seeundae a prima, & ratio primae causae, primi entis, entis a se, &c. Prima sententia est aliquorum modern rum, & hoc loco, & alibi, quod ad saluadam dependentiam causae secundae a prima, & ad fatuandam dignitatem eausae primae, primi entis, entis a se, &e. Suffciat concursus simultaneus. r17. Nostra sententia sequenti concI.
explicatur. Si Deas non praemoueret cauos fecundas ad agendum nee salsaretur δε-- μ. Gabr. P0sica. pendentia eausa secunda a prima, nec ratist prima cainae,stc. Haec conci . deducitur ex Arist. pluribus in locis ut cum ex moti O- ne qua vi causa secunda operetur, illam , prae mouet prima, ostendit deueniendum eme ad unum primum motorem, qui im motus det cuncta moueri, seu omnia alia moueat ad operandum. II 8. Solum tamen placet adducero rex. II. Octaui phrsi corum , ubi Aristoteles se habet. Viraque igitur mouere dicimus, o primum, est Ultimum mouentium, sed ma gis primum ; illud enim mouet vltimum ,
sed non hoc primum, o sine primo quidem
ultimum non mouebit, illud autem sine hoc,
ut baculus non mouebit, non mouenu homin
ne. Vbi ut vides Aristoteles comparat motionem, qua causa secunda mouetur a prima, motioni qua baculus mouetur ab homine ut moueat v. g. aquam, aut lapidε, quatenus sicut baculus non mouet nisi prius moueatur ab homine, ita causa secunda non mouet, idest non agit nisi prius moueatur 1 prima; & sicut non saluaretur causalitas hominis respectu baculi si baculus non praemoueretur, & non determinaretur ad mouendum ab homino, ita non saluaretur causialitas causae primae, si eausia secunda non praemoueretur, &non determinaretur ad operandum a pri
Is 9. Tres solutiones solent aduersarii hiate testimonio adhibere. Prima est, quod
Arist. loquatur de motione communiter dicta, qua causis secundas produxit, &conseruat in esse, tribuitque virtutes operativas , & hac ratione dicitur eas mouere ad operandum. Sed contra quia Arist teles vult in eo loco probare dependentiaeausae secundae a prima in operatione, seu motione, aut motu , ut sic ex motu veniat
in cognitionem primi motoris immobilis,& non detur processus in infinitum. Hoc constat exemplo baculi, quod non habet esse a manu, sed motionem. me solutio magis impugnata manebit ex testimoniis aliquorum expositorum postea adducendis. I 6o. Secunda solutio est aliorum di eentium, quod mens Arist. siti quod cau-
185쪽
si secunda dependet in operando a prima quatenus Deus concurrit simul cum illa concursu simultaneo ad operationem , &effectum illius. Hane solutionem optime impugnant N. Complut. hoc loco. Nam
Deus per concursum simultaneum non amouet causam ad operandum, sed solum agit in effectum, contra Arist. qui vult , quod causa prima moueat secundam, sicut manus mouet baculum, manus autem non mouet aquam simul cum bacisso, sed mouet baculta , & medio baculo mouet aqua. Tum quia Aristoteles vult, quod Deus ut cause prima prius moueat secundam ,eamque applicet ad agendum sicut homo mouet baculum, eumque applicat ad mouendam aquam, per concursum autem simultaneum non fit haec applicatio causae secundar . Terminus namque concursus simu Itanei est solus effectus , non motio
I 6 r. Tertia solutio est aliquorum dicentium, quod dependentia causae secundet a prima laluatur per concursum simultaneum Dei, quo cum ipsa creatura concurrit ad illius essectum , quia licet talis concursus simultaneus sit ipsa actio creaturae, prius tamen natura illa actio intelligitur ut procedens a Deo quam a causa secunda . Sed contra nam si actio prius intelligitur esse a causa prima prius natura,quam a causia secunda, iam tollitur concursus simultaneus, di ponitur praeuius, ut hoc modo intelligatur determinata ad agendum , di ad ponendam eam actionem , quam Deus prius natura attingit. Tum quia x vel talis concursus, qui prius natura est a Deo, quam a causa secunda est in causam ut operctur, ipsam mouendo, & determinando, & tunc sunt nobiscum, S cum Aristotele; vel certe est in solum effectum prius natura, quam causa secunda agat, de tunc causa secunda nihil operabitur, cum iam prius natura effectus sit productus . I 62. Cceterum, ut clare habeatur
mens Arist. in eo loco, quod scilicet cau saprima debeat mouere. & determinare secundam ad mouendum , seu agendum, &per Aristotelem non siiluatur dependentia
causae secunda a prima per solum concursum simultaneum, sed requiratur praeuius in causam; placet adducere aliquot aliquorum interpretum expositiones illius textus citati. Primum locum damus D. Thomae , qui sic seribit. Ponit comparationem primi motoris,infecundi . Cum enim a tam trimum movens, quam mum motrere dicamus, dicimus quod magis mouet trimum mouens, gnam Ultimam. Et hoc patet per duas rationes, quarum prima est, quod irri
mum mouens mouet fecundum mouens, nou
e conuerso . Non dicit quod primum mouens concurrat simul cum secundo, sed quod movet ipsum secundum, quod den rat concursum in causam, ac proinde praeuium. Postea subdit. Secunda ratio est, quia secundum mouens non potest mouere ne primo, sed primum mouens potest mouere Hesecando. m. In concursu autem simultaneo neutrum potest sine alio moueres, alias non esset concursus simultaneus. I 63. Gualter. Buriaeus infignis Ari stotelis expositor super eundem textum sic habet. Primum mouens masis mouet,qua medium mouens, fria Mad quod potest esse Ane alio, ct non e conuerso, est prius , diagnius, scilicet in mouendo, o tamen vir ques mouent,sed primum est magis mouens. Vnde Comensaιar dicis hic, quod primum mouens est prius medio mouente secunia naturam, nota verba, ct secundum causam, secundum naturam, quia si auferatur primum mouenS, aufertur medium, ct cum fueris primum , non sequitur ut si medium, o cum fuerit medium, sequitur quo uerit primum necessario. Haec tament. Unde illud quod potes essesne alio, st non e conuerso,es prius fecundum naturam; sed primum mouens po-
is esse sine medio, est non ὸ converso;ergo μmiliter primum mouens es prius secundum causissiarem, quam β mouons medium, quia mouem medium non mouet nisi in virtute primi mouentis . Haec ille . I 6 . Iacobus Zabarella Patauinus nobilissimus Aristotelis commentator hoc textu ex Averroe sic nostram cofirmat doctrinam dicens. saereres noras Aristotelem his duobur argumentis tribuere mouenti primario duplicem principalitatem; ni i nam que argumemo δει ei principatitatem causa a
186쪽
In lib. 1. Physicor. ubi agitur potissime de natura. 16 3
sta causalitatis 3 id enim quod est causea ea eos magis causa , causam autem ea e intelligo non absolsue vi βι , sed visit causa,anima enim non es causa baculo vi si,sed visis
inmens, quare anima maiorem habet causa litatem. Altero autem argumento dat princi
palitatem natura I id enim es prius natura , a quo usu conuertitur existendi consequentia, at primarius motor , es motor etiam sine
secundaris, his autem e illo non est motor; ergo ille es prior natura, sciIicet in mouendo, quatenus prius mouet causam , quam eum illa concurrat ad effectum. Plures
alios referre possem, sed isti in re clara suruficiant. Sed agamus rationibus . I6y. Prima ratio desumitur ex Apo- solo act. 17. ubi dicit quod Deus non longe est ab unoquoque nostrum , additquOrationem , quia in us Ulaimus , movemur,osumus; quasi dicat ideo Deus non longe abest ab unoquoque nostrum , seu ideo Deus est nobisin rebus omnibus praesens, quia in ipso vivimus , movemur,& sumus; seu quia Deus in nobis causat vitam, m tum, S esse; ergo per Apostolum,Deus in-
tantum est nobis praesens, in quantum causat in nobis motum, ac proinde intantun movemus, seu operamur, inquantum nos Deus mouet ad operationem. unde in- tantum Deus est praesens per potentiam operationi, inquantum ad illam concurrit, quod si non concurreret ad motionem causae, qua causa se mouet, non esset per potentiam praesens causae se mouenti ad operationem , sed solum esset praesens per essentiam, Sc praesentiam , non per potentia cum non causaret motum causae,sed solum
actionem, & effectum illius , & non moueret , seu applicaret causam contra Apostolum volentem, quod intantum Deus sit nobis praesens per potentiam, in quantum
causat in nobis morum , seu nos mouet.
Τum quia causiam moueri ad agendum, est aliquis essectus positus in rerum natura ;ergo Deus debet esse illi praesens per potentiam, seu per suam causalitatem.
omnia concurrit peculiari concursu , quae ipse conseruat, sed Deus non solum con seruat operationem causae secundae, & eLI . Gabr. P0sca .fectum illius, sed etiam conseruat causam
causantem; ergo ad causiam causantem, seu operantem Deus concurrere debet. Atqui concursus conseruans est prius re conse uata ; ergo, &GI67. Occurres pro aduersariis quod reipsa Deus concurrit peculiari concursu in causam, etiam qua causia est, sicut concurrit in actionem qua actio est, non tamen ex hoc sequitur quod Deus determianet causam, & applicet ad operandum, sed solum quod conseruet causam se determia nantem,& appIicantem ad operandum.Sed contra, nam si Deus solum eonstruaret causam se determinantem, & applicantem, sequeretur quod in linea P determinantis,& applicantis creatura esset primum se determinans, & applicans, & sic non saluaretur dependentia causae secundae a prima. Debet ergo Deus taliter concurrere cum causa secunda operante,& se m uente ad operationem, ut salvetur dependentia illius a causa prima, ut scilicet determinetur a causa prima , ut etiam se determinet; imo in causis necessarijs ita causa prima determinat secundam, ut ipsa non determinet se ipsam. I 68. Tertia ratio,quoniam inter ca
fias subordinatas essentialiter, hic ordo debet reperiri, ut inferior a superiori d pendeat non solum messendo, sed, ct maxime in operando; sed causae secundae su ordinantur essentialiter primae; ergo debet ab illa dependere etiam in operando; sed nisi determinarentur a prima non sic dependerent ; ergo &c. Nam dependerent quoad ipsam operationem , dependerent quoad ipsum este,& non quoad operari,i tantum enim dependent quoad operari, inquantum quod applicamur ,& mouentur ad operationem, si enim hoc modo noapplicarentur, & praedeterminarentur , quantum ad hoc non dependerent. Tu quia causae secundae dependent a Deo quoad esse, quoad operationem; ergo etiaquantum ad ipsum operari, seu quantum
ad hoc quod est causam applicari ad op
rationem, alias quantum ad hoc causa secunda non recognosceret primam. Tum
etiam quia potentia, seu virtus Per quam X a causa
187쪽
eausa secunda agit dependet a Deo nonia sol im vi est qualitas, sed etiam ut est actu principium operationis; sed virtutem dependere ut est principium operationis est Deum applicare eam ad operationem , si enim Deus eam non applicaret ad operationem, non dependeret, ut est principium operationis. 169. Quarta ratio desumpta ex D.
Tho. I. . a. 79.art. I. ad sequentem forma
redacta, est talis. Nulla causa secunda est actus purus neque in essendo, neque in agendo, sed secundum se est in potentia ad agendum; ergo cum nihil agat nisi secundum quod est in actu debet ab agente superiori scilicet a Deo reduci ad actum , cunihil reducat se ipsum de potentia ad actu.
alias idem esset mouens, & motum . Confirmatur haec ratio, nam causa secunda costituta in actu primo ad agendum per sua virtutem operativam secundum se in ordine ad hanc numero operationem est hic, de nunc indeterminata, ergo debet ab aliquo determinari, non ab alio quam a primo agente. Licet enim causa necessaria sit determinata ad operationem ut sic, non tamen ad hanc numero Operationem; v. g. ignis est determinatus ad producendum ignem, non tamen ad producendum hunc
ignem A. seu hoc individuum ignis, ae proinde debet ad hoc a primo agente de terminari . Non enim potest a principio suo operativo determinari, alias principiuoperativum ignis esset determinatum non sollim ad ignem in specie, sed etiam in indiuiduo, & sic non possiet producere plura indiuidua ignis, sed hoc unum tantum;deis het ergo determinari ab agente primo, cui omnia indiuidua ignis subi j ciantur.
ITO. Primum argum.contrariorum est,
nam cauta naturales sunt ad suos actus determinatae,ergo non indigent Dei motione ut operentur, &determinentur;quod enim est determinatum ad aliquid non indiget determinante. Resp. cx dictis nu. praecedenti, quod caula naturales sunt determinatae ad agendum in specie, ut ignis ad calefaciendum , non tamen est determinatus ad hane numero calefactionem, alias non anisi hanc numero producere posset.
ITI. Secundum argum .quia sufficienter saluatur dependentia , & subordinatio causae secundae a prima per hoc quod non possit exire in operationem nisi Deus cum
ea concurrat simultanee; ergo frustra ponitur concursus praeuius, frustra namque
fiunt per plura quq possunt fieri per pauciora . Resp. negando antecedens. Per concursum namque simultaneum non saluatur subordinatio cauta secundae, cum concursus simultaneus non sit in causam, ac proinde eam no subordinat, neque sub- ordinat ipsam operationem cum operatio simul sit ab utraque causa ; duae nam qui cauta simul concurrentes ad unam, eandemque actionem non subordinantur,cum
non sit maior ratio quod una subordinet,& alia subordinetur, &e. Videantur N. Complut. hoc loco,qui alijs rationibus firmissimis aduersarios pungunt.
S. I. An instrumentum agat ut motum. VI a. π Nstrumentum in lata quadam ac ccptione accipitur etia pro causa alteri subordinata , qua ratione causa secunda vocatur aliquando instrumentum
Dei, licet alias sit principalis. Aliquando etiam dispositiones dicuntur causa inis strumentalis, licet solum disponant, non attingant effectum, nisi dispositive. In propria tamen significatione instrumentuest illud quod re ipsa attingit effectum, nopropria, sed alterius virtute. Diuiditur instrumentum in naturale, quod a natura institutum est ad producendum effectum excedentem propriam virtutem, ut semen sani malis ad producendum animal. In δε- pernaturate, quod virtute diuina operatur. In artificiale, quod attingit opera artis . Et morale, quod mouet,& excitat ad operandum, de quo sufficienter dixi de Sacrametis in genere. Hoc loco agemus de instrumento naturali, licet ob doctrinae conne xionem aliqua tangentur de instrumento supernaturali. & artificiali. Quaerimus ergo an
188쪽
In lib. 1 Physicor. ubi agitur potissime de natura. 16 3
go an sit de ratione instrumenti, vino agat nisi ut motum.173. Prima sententia est , quod nolis agat ut motum, seu quod ad hoc ut instrumentum agat, non est necesse quod in se recipiat aliquid. Sic Suareet disp. 17. metaph sea. a. ct D. r.3. p. ris .a I. IM. . quam tenus dieit quod neque instrumenta diuianae virtutis eleuantur per aliquid intrinsecum, cum Iussiciat concursus simultaneus,
supposita potentia obedientiali activa, que est in rebus ad faciendum quicquid nor implicat contradictionem. 17 . Secunda sententia est Pontii hoc
loco disp. 1 o. q. T. qui concl. I. dicit quod instrumenta artificialia nullu habeant come ursum effectivum, sed concurrant ad suos effectus tantum ratione figurae, & quantitatis , & quod si habeant concursum effectivum, solum sit ad expellendum aliud corpus a loco. Et in secunda concl. dicit quod praeter instrumenta artificialia nullualiud datur, nec physicum, nec superna
conci . explicatur . Prima conci. Dantur
instrumenta phrsica naturalia, issuper Iuralia . Sic tradunt communiter Philosophi, .& Theologi . Quod demur instrumenta physica, patet in seminibus tum animalium , tum arborum, & herbarum, attingunt enim suos effectus in virtute causarum a quibus fuerant decisa, non enim semina attingunt propria virtute suos effectus, cum isti excedant virtutem seminis , non enim semen , v.g. animalis est animal, ct tamen producit animal , inquantum est virtus, & instrumentum animalis. Turr quia nulla causa potest producere effectu cedentem propriam virtutem nisi in virtute alterius, ac proinde ut instrumentum illius; &e. Quod autem demur instrume ea supernaturalia constat, nam aqua baptismalis est instrumentu in diuinae virtutis ad causandam gratiam in anima, ut fuso
trado de Sacram. in genere. r76. Secunda eones. De ratione instrumenti est ut agat motumfu ut agat per vir tutem receptam a principali agente . Sic tenent omnes Thomistae post D. Thoma cuius testimonia referunt N. Complur. hic disp. I r. q. I. Lerma hoc loco, te alij.
Videantur Nazar. I.' η' .art. . Medina 3. . q. II inrt. 1. Pro intelligentia concl. nota , quod idem est instrumentum ager ut motum, & agere per virtutem receptam a principali agente;instrumentum namque
est veluti medium , & quasi canale per quod transit virtus principalis agentis ad effectum; hoc posito .
177. Probatur I. concI. nam instrumentum non habet in se virtutem qua effectum producat; ing. semen non habet in se,& ex se virtutem qua producat aui mal , ergo debet ab animali procedere. Confrid nota est , nihil enim potest effectu in producere nisi vel per virtutem, quam habet a se ,& in se; vel per virtutem ab alio receptam . Antecedens probatur, nam semen animalis non est animal; licet enim demus quod semen sit vivens, ac proinde cunia vitam amittit, ut quando est iam sic eum, non possit producere, non tamen est animal , ergo ut animal producat, debet ab animali participare virtutem; si enim semen haberet in se virtutem producendi animes, & sic esset causa principalis, deberet esse animal, alias semen produceret animal, cunon sit animaI, & effectus superaret virtutem suae causae, quod implicat. I78. occurres pro aduersariis, quod ad hoc ut instrumentum attingat effectu,
nil aliud requiratur nisi subordinatio ad causam principalem, seu assistentia illius. Sed tontra , nam subordinatio, & assistentia causae alteri, non extrahit illam a rati ne causae principalis, ergo,&c. Antecedens ostenditur , nam caula secunda subordinatur primae , & prima illi intime assistit, de
tamen causa secunda conseruat ratione mcausae principalis; ergo, &c. Tum quivi quoties aliquid ex se est impotens ad aliquem eTectum praestandum, ut est instrumentum , alias si emet potens, esset causa principalis, per solam subordinationem ad causam potentem, & per assistentia
potentis, non redditur potens I ergo, &c.
Nam per solam subordinationem, & per solam assistentiam cum instrumentum nihil recipiat, nec intrinsechmatetur, non fiet
189쪽
166 , Disputatio III. Dubium VI.
potens, sed manebit sicut prius. Nec verum est quod dicit quidam , quod aci ioinstrumenti reddatur virtuosior, aut pOtentior per dictam sub ordinationem, aut assistentiam; nam sicut per solam assistentiam, & subordinationem non mutatur intrinsece instrumentum,ita neque eius actio reddetur virtuosior. Demum vel ista assissentia est generalis, aut specialis; non potest dici quod sit generalis, alias non pomneretur ratione illius effectus particularis. Si dicatur quod est sipecialis, ergo ponet aliquid in instrumento, quod non ponit in alijs rebus , v.g. in causa principali; & hoc
est quod volumus. I79. Probatur 2. Instrumentum secundum se non est potens attingere effectum principalis agentis, alias esset causa principalis; ergo prius natura quam illum attingat debet constitui potens, alioquin a
manebit sicut prius, & sie debet aliquid prius recipere per quod constituatur potens; si enim nihil recipit, semper manebit
18 o. occurrunt aduersarii , quod causa principalis nihil influat in instrumentum , sed influit simul eum instrumento in effectum. Rationem assignant, quia instrumentum non eleuatur ad es ,
sed ad operari,& sic nihil inquere debet in instrumentum , sed simul cum illo causa principalis attingit effectum. Sed contra, nam si causa principalis nihil influit in instrumentum , sed stolum simul cum instrumento influit in essectum , sequitur quod
instriur entum non sit instrumentum,& no attingat effectum causae principalis , S ad summum attinget aliquid in effectu, quod non excedit propriam virtutem ,& sic erit caula principalis . Tum quia falsum est ,
quod instrumentum eleuetur solum ad operari, & non ad esse instrumenti, cum implicet instrumentum operari ut instrumentum, attingendo effectum causae principalis, nisi prius eleuetur ad esse instrumenti potentis operari ut instrumentum.
instrumentum indiget adiutorio, seu eleuatione causae principalis , non potest esse ipsum adiutorium , seu ipsa eleuatio, aut virtus causae principalis, qua simul causa principalis concurrit cum instrumento, sed debet esse aliquid communicatum instrumento quo fiat potens concurrere cu causa principali ad productionem effectus illius; ergo, &c. Conseq. constat. Antecedens probatur, nam in hoc distinguitur instrumentum a causa partiali, quod causa partialis indiget solum alia concausa, ut simul secum concurrente ad eam partem erafectus, quessi ipsa praestare non potcst, ut constat in Eobus portantibus lapidem svnusquisque namque ponit suum partiale
effectum non excedentem propriam virtutem. At causa instrumentalis non est sic, sed indiget alterius adiutorio , ut attingat effectum improportionatum , ad quem sua virtus non pertingit, ac proinde non indiget solum adiutorio alterius ad operari,sed etiam ad esse instrumenti potentis attingere operationem excedentem. I 82. Ad haec omnia Occurrere potes
eum Suareχ locis citatis, quod instrumem tum non constituitur in ratione instrumenti per aliquam virtutem superadditam,neque per propriam formam, sed per potentiam obedientiaIem activam, secundum quam est capax ut assumatur ut instrumetum etiam a Deo ad quoscumque effectus, qui non implicant contradictionem . Cceterum hanc potentiam obedientialem acti-uam fuse impugnaui de Sacram. in genera disp.q. q. 3. & to. I. in 3. p. disp. I 3. dub.I. n. io, cumses. unde non est necesse in hoc immorari, maxime quia cum talis potentia sit innata, & congenita, ut volunt eius auctores, non constituet instrumentum in ratione causae instrumentalis, sed principalis , cum constitueretur per aliquid per
manens, proprium, connaturale, innatum s
& congenitum. Tum quia cum haec po tentia sit connaturalis,adhuc indigebit eleuatione ad effectus supernaturales.
183. Ex quibus infertur definitio instrumenti, quod scilicet sit illud de cuius
ratione est ut agat motum a seu instrumentum es, quod agit motum , per virtutem videlicet receptam a principali agente. Haec virtus non est qualitas , scd ad modum
qualitatis intentionis, & transitus, de quo
190쪽
in lib. 1. Physicor. ubi agitur potissime de natura. I 6
dixi de Sacram. in genere . Hinc patet non esse veram illorum definitionem, qua dein finiunt instrumentum, quod sit iliad quod
agit per virtutem minus nobilem, nam cum
attingat effectum principalis agentis per virtutem illius, sequitur quod agat per virtutem aequE nobilem ; si si velint dicero quod instrumentum agit per virtutem minus nobilem, quatenus illa virtus in principali agente est per modum permanentis, di in instrumento per modum intentionis , & fluxus. Soluuntur argum . in con trarium. I 8 . Primum arguae. Serra omnino
immota scindit lignum si supra serra moueatur . Item sigillum imprimet sui figuras immotum eera supra ipsum moueatur, aut comprimatur; ergo non est de ratione instrumenti quod agat motum , cum etiam
agere possit immotum, & absque eo quod aliquid recipiat a principali agente. Resp. quod cum serra, aut sigillum in illis cau-hus non moueantur a principali agente, nocensentur illius instrumenta , sed ea erunt instrumenta, quae mouentur, ut lignum,&cera; lignum namque v. g. per motum receptum a manu impellit Ierram , & rati ne illius motus a serra patitur ratione
figurae, & sie scinditur; idem dic de cera ,& alia quavis re mota supra id quod alias potest esse instrumentu ad aliquam actio
18 . Secundum argum. Aqua calida quatenus mota ab aliqua causa calida adealorem calefacit, , S tamen non est causa instrumentalis calefactionis; ergo non est de ratione instrumenti agere ut motum saeum etia conueniat causae principali, quoniam etiam causa secunda agit ut motatio, imo ut praemota,& determinata a prim M. Resp. quod aqua neque est causa principalis,neque instrumentalis calefactionis, quia non concurrit ad calefactionem, nisi ut subiectum sustentans calorem; ipse tamen calor est causa prineipalis caloris, cum calor productus non excedat virtutem calo
ris producentis. Ad illud quod dieitur de causis secundis dico , quod de ratione ininstrumenti non est quouis modo moueri ,
sed est moueri ad effectum excedentem is propriam virtutem. Causae autem secundae mouentur quidem, sed ad effectum non excedentem propriam virtutem, innatam,& congenitam. 186. Tertium argum . nam ad hoc ut instrumentum agat nihil aliud requiritur , nisi talis, aut talis figura, & quantitas, quando requiritur ad expellencum aliud corpus a loco ut instrumentum agat ratione figurae; ergo non est necesse quod detur virtus superaddita principalis agentis. Conseq. constat. Antecedens probatur,
nam serra ad hoc ut seindat sufficit sibi talis figura, de grauitas qua expellat lignum, aut partem illius a suo loco ut fiat cauitas. Deinde sigillum ut suam imprimat figura, suffieit quod habeat ultra figuram, grauitatem; unde videmus quod si cadat supra ceram absque alia motione alicuius agentis, imprimit in eadem cera suam figuram. Item fistula organica ratione figurae, de quantitatis, admittit tantum aeris, & non plus, de impedit quominus alio modo, nisi eo egrediatur iuxta suam concauitatem, ob quantitatem,& virtutem expulsivam alterius corporis, neque habet causalitatem respectu soni, praeter illum aerem impellentem , δι tali modo expulsum, ergo a&e. Resp.requiri quide figura δε quantitatem, seu grauitatem, ulterius tamen requiritur motus principalis agentis ad actionem excedentem, & sic negandum est antecedens . Ad illud de serra dico quod data figura, & quacumque grauitate nisi moueatur ab artifice non fiet scissio arti Letoia. Ad illud de sigillo dico,quod si cadat supra ceram, & in eam imprimat sui figuram, tunc non erit proprie instrumen- tum, cum illa figurae impressio non excedat figuram sigilli, grauitatem, di descensum, sed tunc est instrumentum cum illa figura imprimitur artificiose, & tali modo ad quod non semeiat figura, ct grauitas. Per quod patet ad illud quod dicitur de fistula organica. nam editio soni ut sic , est ab illa sie disposita, & sie, & tali modo instata, eum ad hoc sumiat figura ipsius fistulae in aer tali impetu ingredieris, & ex pellens