장음표시 사용
211쪽
488 Disputatio ΙU. Dubium VIII.
g. q. 2 uanamsit causalitassinis.18a D Rima , & satis communis mΟ- demorum sententia est nam, apud antiquos haec difficultas non reperatur expressa quod causalitas finis in , agentibus per cognitione sit motio quaedam metaphorica, respectu cuius finis dicitur mouens metaphorice. Haec motio
metaphorica secundum huius sententiae auctores, duo inuoluit, unum quasi radi
caliter, & est ipsa apprehensio finis.Aliud est actus amoris in appetitu, qui proprie, di formaliter dicitur intentio, quatenus intendit tale bonum ι & haec proprii, est
motio metaphorica . Dicitur autem finis respectu huius mouens metaphorice, quia non mouet nisi ut quoddam bonum, pulchrum, es appetibile, alliciendo media apprehensione voluntatem ad seipsum amanδum, & ita dicitur trahere ad se voluntatem . Hoc ergo modo mouere, &trahere, est mouere metaphorice, ad dif-
serentiam veri,& proprii mouentis, scilicet eficientis, qui est a quo motus , non id cuius gratia,& ad quem est motus.Vnde finis , & essiciens opponuntur ex diametro , eum eficiens sit a quo motus, &finis ad quem. a 83. Sed dices, nam bonum est id euius gratia est finis, & motus ad ipsum , ergo non est principium. Resp. distin- tuendo consequens; non est principium
quo motus, conceditur, non est principium ad quem motus, negatur. Finis namque non opponitur cuilibet principio, sed maxime escienti. Idem vero finis quia est principium , & primum in intentione, recte dicitur principium, & primum in suo genere, & quia sic est cuius gratia, recte dicitur finis , & sic quodammodo relati ue opponitur eficienti . Si autem per finem intelligamus primum,&vltimum i cum dicimus principium hominis est generatio, & vltimum mors,nihil facit ad noskqui per principium, &finem intelligimus causas rerum expli
284. His positis ut veris dicut huius
sententiae auctores, quod haec motio metaphorica sit causalitas finis, quia finis nunquam caulat in actu secundo media, di operationes ad se acquirendum, nisper apprehetasionem, & amorem sui. Sed contra,nam apprehensio finis,ut vidimus,
proprie est conditio sine qua non, sicut approximatio in agente; deinde amor, &intentio finis potius est effectus finis qua causalitas ut dicetur g . seq. Tum quia
per causalitatem intelligitur id per quod tanquam quasi medium in actu secundo
caula causat, cuiusinodi non est motio metaphorica in ordine ad acquisitionem finis, ut ex dictis constat, & ex dicendis constabit Tum etiam quia haec hea motio metaphorica solum reperitur in agetibus per cognitionem, non in agentibus pure naturalibus. 28s. Occurrunt ad hoc ultimum ad uersarii, quod motio metaphorica reperiatur etiam suo modo in agentibus naturalibus, quatenus in illis est propensio naturalis ad suos fines , sicut in homine est amor, & intentio finis,quod autem facit amor , & intentio finis , facit illa proinpensio,&c. Sed contra, nam Iicet ilia propensio naturalis possit secundum quandam proportionem dici intentio, non in men potest dici motio metaphorica; nam nomen morio dicit actum secundum,& o perationem aliquam, non actum primum,
alioquin in homine duplex esset motio metaphorica, scilicet propensio voluntatis in actu primo ad suum bonu , & actus amoris . Tum quia nemo dicit, quod inclinatio seu potentia materiae ad suum finem, scilicet formam, sit motio metaphorica , nisi plusquam metaphorice loqui
velit. 186. Secunda, & etiam satis communis sententia , quam etiam tuentur N.
Complut. hoc loco est,quod causalitas finis sit ipsa actio agentis quatenus in propter finem ἔ ita ut eadem actio quate nus ab agente sit causalitas ipsius,& quatenus est ad finem sit causalitas finis. Exε-pli gratia ambulat aliquis propter sanitatem, ipsa ambulatio ut est ab agente, est causalitas ipsius, ut autem est propter s.
212쪽
In lib. 1. physicor.vbi agitur potissim E de natura. 189
ni intent, est causalitas ipsius, sanitatis. 287. Uerum hςc sententia debet magis explicari , quoniam sic intellecta suas
patitur dissicultates I nam dantur multa
uae dependent a fiue non solum quando unt, sed etiam postquam facta sunt. Imo multae res secundum Arist. vere , & proprie dependent ab aliquo fine etiam si nunquam sint factae per actionem agentis, ac proinde ipsa actio agentis non potest esse causalitas finis. Exemplum utriusque est materia prima , quae secundum Arist.
nunquam facta est, & tamen essentialiter dependet a forma tanquam a fine. Item tota mundi machina secundum Arist. dependet a Deo tanquam ab ultimo fine,&tamen haec secundum ipsum non est facta . Praeterea accidentia postquam facta sunt dependent a substantia tanquam a fine,& sic de alijs multis . Deinde etiamsi dicamus materiam esse facta , Ut re vera facta est secundum fidem , non tamen dependet a forma per solam actioncm per quam facta est, led per suam essentia. Vnde patet actionem non posse esse unia uersalem causalitate.Quare Arist. de pari. anima cap. F. definit finem , quod sit id
cuius gratia aliquid conriat vel conditum eis
Ubi posita est illa particula conius, quia
multa dependent a fine etiam postquam facta sunt, aut etiam si facta non sint, costat, & sunt propter finem. Demum quia ipsae actiones , di motus per Arist. 7. metaph. tex. 23. & alibi, sunt ei us finis; sunt enim propter finem tanquam propter id cuius gratia,ac proinde sunt effectus finis,ac proinde non videntur causalitas Mnis; causalitas namque est id quo causa in actu secudo causat suum effectum. Posset tame dici actio quae est ad media causalitas finis, in ordine ad media, quatenus est id quo finis causat media. Item,
potest dici quod actio sit causalitas finis,
ubi reperitur, non tamen uniuersaliter.
188. Si quis ergo vellet causalitatem finis uniuersalem a gnare, dicere posset eam esse ipsum essectum primum finis , quicumque ille sit siue actio ubi datur, siue aliud ad modum quasi actionis, dum amodo sit proptet finem. Effectus ergo
erit eausalitas finis, non quomodocumque consideratus, sed quatenus intelligitur actu ordinatus, Ut dependens a fine
habentes finem sunt in duplici disseretia, aliae sunt quae essentialiter sunt propter finem , ut neque fieri, neque esse possint Gne ordine ad suum finem,ut creatura res. pectu Dei; materia respectu semiae, accidentia respectu substantiae, M. Aliae sutruae non sunt essentialiter propter talem,nem, sed accidentaliter ex extrinseca aliqua ordinatione v.g. ambulatio notia,
est essentialiter propter sanitatem,sed hic,& nunc ad illam ordinatur ex voluntati
Operantis, quae ordinatio nihil est aliud , nisi quod talis operatio fit intuitu talis finis . In illis ergo primis, causalitas finis& effectus, seu res ipsa inquantum est effectus finis, quatenus est propter aliud tanquam propter id cuius gratia. In istis secundis est etiam res ipsa, ut substat determinationi extrinsecae, qua est voliti propter talem finem ex intentione oper tis . Ratio est, quia intratum istae res ilia,
actu secundo intelliguntur causari a fine sinquantum intelliguntur esse propter ipsum tanquam propter id cuius gratiagrgo si ulla est causalitas finis,distincta a rati ne causandi, in hoc conceptu fatis intelligitur, & explicatur, in quo explicatur modus particularis causandi finis & explicandi dependentiam effectus a fine. Vnde patet causalitatem finis secundum
id quod dicit in recto , non esse aliud nisi ipsum essectum quicumque ille sit prout dependet a fine siue iste effectus sit actio ,
siue aliud quidpiam. Quod si aliqui aD
signant pro causalitate ipsam actionem, agentis ut dependet a fine , ideo est, quia solum loquuntur de finibus agentium, seu eis-
213쪽
S. s. eminat habeat finis. xys. o Lura requiruntur ad conseque dum finem, de quibus dubitatur an sint effectus illius. Primo namque loco requiritur ipsum operans cum suis
Atenti js, & instrumentis, quod operans
et etiam esse subiectum receptiuum finis. 2. Requiritur in agentibus per c gnitionem , apprehensio finis. 3. Requi-xitur intentio, & amor eiusdem finis . q. consultatio, & elemo mediorum, cur voluntate exequendi illa. 3 . Requiruntur multae operationes ad facienda , seu ponenda media. 6. Ipsemet media. Deismum actio consecutiva finis, siue sit effectiva i Ilius, siue tantum acquisitiua; & de his quaeritur an sint effectus finis . Ratio autem uniuersalis, & clarum indicium ad cognoscendum quinam sit effectus finis, est videre an illi rei conueniat esse prop-eter illum finem, taquam propter id cuius gratia, ex quo colligetur quid dicendum sit in particulari.
29 I. Conueniunt omnes quod consultatio, electio mediorum,& omnis ope-- Tatio qui intercedit ad facienda media,&ipsemet media inquantum talia,sunt elis eius finis, haec enim sunt propter fine tan quam propter id cuius gratia.Ipsum vero operas,aut patiensaliquid propter finem,
aliquando est essetatus finis, aliquando no; effectus quidem est, quando ipsum secundum suam substantiam est propter illum finem: non est autem, quando ipsum s eundum se non est propter illum finem,
sed eius operationes tantum. Homo Wg.
operans propter sanitatem non est effectus sanitatis, sed eius operationes quas prop
ter illam facit. de quando dicitur quod sanitas est finis huius, vel illius hominis, intelligi debet non secundum suam substantiam,sed inquantum operatur propter illam . E' contra vero non solum operationes hominis , & omnium creaturarum dependent a Deo tanquam a fine ultimo
excipitur peccatum sed etiam ipsa si ib-
stantia creaturarum , &c. Eadem ratione
colligendum est , an potentiae quaelibet
sint, vel non sit propter aliquem finem. 29 a. Quantum ad amorem, & inte-tionem finis, qui est actus voluntatis,certa res est, quod sit effemis finis tanquam cuius gratia, quia si obii elatur Himi es quod bonum tanquam per se amabile siue ut honestum , siue ut delectabile, ut scientia, sanitas, diuitiae, &c. potest v Iunias illud amare propter se, & desiderare tanquam bonum, tunc ille actus amoris erit propter illud bonum tanquam propter id cuius gratia. Unde actus spei quo desideramus beatitudinem artemam, respicit illud bonum ut finem , & cons quenter dependet ab illo in genere finis.
Item aeger desiderat sanitatem tanquam
bonum suum, & sie sanitas est id euius gratia respectu huius desderij. Et ratio v idetur esst, quia in agentibus per cognitionem sufficit si praecedat apprehensio Gnis , & boni vi possit operans propter illud aliquid secere, apprehenso enim est sicut approximatio in agente. Quare Geut agens approximarum materiae aptae,
statim potest agere , ita bonum appro XI marum per cognitionem , statim poterit esse id cuius gratia; unde actus amoris eonsequens ad cognitionem boni, poterit esse propter illud bonum, tanquam prortet id cuius gratia. a 93. Sed obiicies, nam obiectum potest dici effciens respectu opera tion liquae fiunt a potentia vitali, ergo non potest dici causa finalis, nihil enim est proprie effciens, & finis; sed in illo casu bonum illud est obiectum voluntatis, &amoris, ergo non potest esse finis. Resp. quod si hoc argumentum valeret nequω electio mediorum, aut amor illorum, qui sunt actus voluntatis, & pendent ab illo eodem bono tanquam ab obiecto essent effectius finis, quod est contra omnes, &contra rationem. Pro solutione argum.
nota, quod circa actum cognitionis, qui praecedit adium appetitus siue sensitivi, siue rationalis eme duas probabiles sentcntias, aliqui namque dicunt quod illo actus concurrat ad actum appetitus i genere cauis effcientis, saltem determinando potentiam ad operandum luxi
214쪽
In lib. 1. physicor.vbi agitur potissime de natura. 191
suum modum naturalem . Alij vero dicunt, quod ille actus solum concurra ut conditio sine qua non , seu ut approximatio obiecti. Iuxta primam sententiam idem obiectum amoris est causa effciens& finalis sub diuersa tamen ratione. Est causa eficiens qaatenus per suam specie
determinat potentiam cognoscentem ad talem cognitionem, & media cognitione determinat appetitum ad actum amoris ,& sic a primo ad ultimum, obiectum est
aliqHo modo primum mouens, ac proinde effciens .Est causa finalis quatenus est bonum,& id cuius gratia. At iuxta sec u-dam sententiam obiectum non est nisi
finis, cum non concurrat ad actum amoris ut causa eficiens, sed tantum ut conditio, & approximatio obiecti.
294. Caeterum ob contrariam rationem prima cognitio finis, quae supponi-
r ad amorem non est propter illud ho- Num tanquam propter id cuius gratiae homo est opera tutus, & ta non est este-
ictus illius in genere finis, sed effetentis,
modo explicato. Aduertendum tamen sest, quod pote sit contingere Ut qger V. g. cognoscat sanitatem non cognoscendo ,
quod sit bonum suum , secundo cognoscendo quod sit bonum suum, qui actus sunt aliquando diuersi, aliquando est
virus, & deinde sequitur amor sanitatis . Potest etiam consequi quaedam alia vo- Iitioqita ger vult persistere in contemplatione sanitatis, tanquam bonum sui. Igitur ille actus cognitionis quo aeger non respicit sanitatem tanquam bonum suum non est ad illam tanquam ad id cuius gratia, quia in agentibus per cognitionem omnis effectus supponit cognitionem finis, quae est veluti approximatio, sed ille actus non supponit cogniationem boni; ergo non est propter illud, tanqUam propter finem . Vnde non est vera ista causalis; ideo sger illo primo actu cognoscit sanitatem, quia sanitas est id cuius gratia, adhuc enim cognosce rei sanitatem etiamsi nihil vellet facere propter illam, sed spernere propter aliud bonum, quod signum est illam cogniti nem non pendere a sanitate in quantum est id cuius gratia respectu aegri. Dico inquantum est id cuius gratia respectu egri, quia si sanitas consideretur in quantum cns, & verum, sic poterit dici finis illius
cognitionis; omni s namque cognitio est propter verum inquatum verum, sumpto nomine veri latὰ prout cum ente conue
titur. Quia ergo verum est finis intellectus operantis,ideo illa cognitio dici potest propter ianitatem tanquam propter bonum, di finem, non quidem egri in quatum est aeger, & ut bonum suum, sed inquantum verum est bonum quoddamnaturale intellectus, in quo casu non dicitur homo operari ex cognitione, sed
cognitionem , unde non est necessaria
alia cognitio. Quia tamen in his casibus non consideramus absolute sanitatem saut quamcumque aliam rem ut est ens ,& verum, sed ut est bonum appetitus, &voluntatis, ideo absolute dicimus prima illam cognitionem non pondere a sinit te tanquam a sine , at eadem cognitio prout continuatur post actum voluntatis per quem volumus permanere in tali cognitione quatenus placet cognitio finis , potest hoc modo sine dubio esse propter ulu fine, tanqua propter id cuius gratia. zys. Quod si loquamur de deIecta tione, & gaudio, & huiusmodi quae consequuntur acquisito fine, non dependent per se a fine, nisi laquam fi causa eficiem te aliquo modo, quia sunt veluti passi nes finis; unde potius ipsa habent rati
nem finis quatenus sunt coniuncta Cum fine. Si autem praecish comparentur ad
finem ipsum non sunt effectus illius, nisi
in genere causae essicientis, quatenus finis acquisitus est veluti quaedam forma determinans agens ad ilitos actus. Demum si loquamur de illa operatione perquam immediate acquiritur , seu producitur finis, ut est ambulatio respectu sanitatis, est effectus finis, cum fiat ob gratiam illius. a 96. Sed obiicies I. nam multi exesiectibus finis, sunt operationes; quae nosunt effectus finis, nisi quatenus sunt propter illum tanquam propter id cuius gratia; ergo in his effectibus causalitas
215쪽
finis non distinguitur ab ipso effectu ne-Que ratione; hoc autem est talsum , nam cautalitas causae debet aliquo modo distingui ab ipso effectu , cum causalitas sit id quo eausa producit suum effectum. Resp. quod in causa finali causalitas , &effectus etiam reduplicatiue, & quatenus essectus non distinguitur ab ipsa causa litate, quoniam effectus ut e ectus explicat proprium modum causandi nnis , vropriam dependentiam a fine , & hoc , uod est fieri cuius gratia , seu In gratia finis. Vel dicas quod effectus ut in heri ver dependentiam a fine est illius causa litas, ut in facto esse; & in esse quieto est
297: Obijcies 2.nam omnis effectus debet realiter dependere a sua causa, sed effectus finis non potest realiter ab eo dependere maximh quado finis non exi- sit. sed est acquirendus, ut sanitas acquirenda ab aegro per medicinam , aut ambulationem; ergo &c. Nihil enim potest realiter dependere a re non existenti. Ac spond. quod ea quae essentialiter sunt propter finem, ab illo dependet maliter, vi sunt creaturae respectu Dei, ut ina dependentia sit non solii in in genere caulareficientis, sed etiam finalis, quia reuera creaturae v. g. sunt ad finem , dependent ad finem , sunt ob gratiam illius . Quae vero sunt ad finem, seu quae fiunt propter aliquem finem ex instituto, etiam defendent a fine, seu ad finem , licet alias esset impossibilis, quoniam dependero in genere causae sinalis nihil est aliud qua
quod effectus non poneretur nisi concurrente tali causa in suo genere, agens na-que hic, it nunc non operaretur nisi ille finis esset principium in eius intentione, S sie effectus hoc modo dependet Rofine.
1 8. V X dictis supra fatis colligero
. licet, quod si causae ad inuicecomparentur quantum ad existentiam , hic ordo seruatur, ut ericiens sit prior , postea finis totalis, scilicet compositum , deinde forma, Si tandem materia. Si tamen loquamur de homine, prius erit e Lficiens , deinde anima rationalis , haeceni in tribuit existere composito, non co- positum illi, deinde compositum, & vltimo materia . Quod si causae comparentur quantum ad perfectionem, caulae in trinsecae sunt imperfectiores extrinsectS:& inter caulas intrinsecas, forma est perfectior materia; illa enim est actus, haec potentia. At inter causas extrinsecaS, finis est perfectior essiciente, tum qu R ifinis est causa escientis, ipsum nam qu mouet, causa autem est nobilior suo effectu, maxime cum est aequivoca, ut est sinis respectu essicientis. Tum etiam quia finis in causando nullam aliam supponit causam, & sic est nobilior. Hinc dicit D. Tho. opusc. 3 I. g. a. Frnis es ca Ut causiarum, quia est causa causalitatis in omni-bas eas,A . Si demum cause intrinsecae
comparentur cum extrinsecis, tunc ex
trinsecae sunt nobiliores, quia latrinsecae causant per modum partis, quod est causare modo imperfecto,non sic intrinsecae, sed ut dicta clarius intelligas .
299. Quaeres I. quodnam genus causae sit aliis prius ξ Resp. notando , quod inter causas est quadruplex ordo, lacundum quod quadrupliciter possiant ad inuicem comparari. Primus ordo est ex parte effectus, secundus cx parte inte tionis, tertius ex parte exec iitionis, & q. ex parte rationis agendi. Ex parte effectus, materia est prior, deinde forma,postea effetens, postremo finis; nam in effectu causae intrinsecae sunt priores ; &materia cum sit subiectum generationis , est prior sorma, quae cst terminus quo it..tius. Subsequitur essiciens a quo proce
216쪽
In lib. 1. Physicor. ubi agitur potissime de natura. 193
dite tactus, demum finis Ex parte intcntionis finis est prior, quia primo intenditur, deinde cffciens qui mouetur a fine; sequitur sorma quam ericiens intendit introducere, & deinde materia in quam
introducitur . Ex parte executionis cia ficiens est prius, deinde materia circa quam se am exercet actionem, post: forma per actionem productar demum
finis, quia quod est primum in intentio-uae, est ultimum in executione. Ex parterationis agendi, forma est prior, quae est prima ratio agendi, deinde essiciens quod agit media forma, postea finis quia magis assimilatur formae quam materiae, ac tandem materia , quae nullius est activitatis . c3oo. Quaeres a. an ratio causae i communi sit synonyma' Resp. notando ;quod causa potest lumi tum pro re, quae est causa, tum pro relatione quam dicit ad effemim. Solus a. - . qu. 3.in folus. 2.docet quod ratio causae in communi sit synonyma. Sed haec sententia non placetitiam id quod complectitur substantiam , de accidens , substantiam increatam, &cteatam non potest esse synonymum,sed ratio causae in communi si sumatur prore, est huiusinodi; ergo, &c. AItera etiam
pars probatur, nam relatio quae complectitur relationem realem, & rationis,non
potest esse synonyma, sed huiusmodi est
causa si sumatur pro relatione, ergo, &c. In causa creata ad suum e stum datur relatio realis. At in causa increata ad creaturam datur tantum relatio rationis. Unde causa eficiens, & finalis non ponsunt habere unam rationem synonymam seu uni vocam ob rationem factam.Mat ria, de forma si lamantur in tota sua lari. tudine dicunt rationes analogas. Quod
ii sumantur pro materia, & forma physica seeundum aliquos univocantur tum in ratione entis, tum in ratione substantiae, tum in ratione causae physicae, at secundum nOS, nequaquam , cum omnis
eonuenientia sumatur ab actu, quo caret materia prima. Io I. Quaeres I. an una causa possit esse eausa alterius ξ Resp. a firmative, in γν. Gabr. PQ . diuerso genere causae, nam sinitas est eausa potionis amare, & potio amara est causa sanitatis . Materia est causa fornineam sustentando, & forma est causa materiae eam actuando. In eodem tam n genere cauce hoc esse nequit,nam cssiciens
non potest esse causa sui, licet possit esse
eausa alterius effcientis, ut Pater in creatis est causa filij, & iste alterius filij,nolo
tamen sui Patris, vide n. 338. Ioa. Quaeres q. in quo genere cauta forma sormam expellat Resp. notando, quod dubium intelligi potest tum deforma accidentali re ectu formae accidentalis, & respectu formae substantialis tum de forma substantiali, respostu formae substantialis. Deinde aut loquimur
de forma generantis, aut rei genitae; U.g. an forma embrionis expellatur a forma
leonis generatis. an a forma leonis geniti,& in quo genere causet. Item an sorma frigiditatis in ligno expellatur a calore existente in igne, an a calore introducto, & recepto. De hac re. 3o I. Dico I. forma introducta expellit aliam in genere causae finalis, nam si agens sit intellectu praeditum 'per cognitionem formae introducendae conatur expellere aliam a subiecta , & sic ex amore, & bonitate formae introducendae expellit aliam, ut patet in statuario, qui ex fine formae statuae expellit formam ligni, &c. Quod si agens sit intellectu destitutum mouetur ad introducendam
formam nouam ab inclinatione naturae, aut ab agente alio operante per intellectum, ut a Deo, vel intelligentia. 3o . Dico a. Forma generantis expellit formam rei quet corrumpitur in genere causae essicientis, ut forma substantialis eam expellit ut effciens quo radi-caliter, & proxime medijs suis potentiis operativis: illud enim quo eficiens operatur concurrit vi essiciens quo, ut patet. At Arma generantis accidens, ut calor producens alium calorem v. g. in aqui , ,
expellit frigus in genere causae essicientis proxime, quod enim producit ericienter
formam aliam formam expellentem, ce-setur eam escienter expellere, licet for- Bb ma
217쪽
ma producta non nisi formaliter expellat aliam. An autem calor productus in aqua solum expellat frigus formaliter, an etiam efficienter ab eodem subiecto, videtur quod scitu formaliter, licet enim calor habeat essicientiam producendo alium calorem, non tamen videtur habere efficientiam immediatam erga frigus ipsum expellendo. Dixi is rauci quonianon est improbabile quod calor agat in frigus ipsum debilitando, & attenuando,& illud sic demum expeIlat. ros. Dico 3. Forma expellit forma in genere causae formalis ab eodem subiecto, & sic forma ignis expellit formaliter a materia ligni formam eiusdem ligni: & calor prodo fus v. g. in aqua, eX- pellit formaliter frigus. Vnde in genere causae formalis prius forma ignis dat se ipsum materiae ligni. In genere tamen causae materialis prius forma ligni expellitur per formam ignis, licet haec fiant in eodem instanti. Sicut prius est, quod ventus aperiat senestram tum in genere causet eficientis: tum formalis, at in genere causae materialis prius est quod fenestra aperiatur, & praebeat ingressum
3o6. Quaeres s. quarum causimnia,
vices possit Deus supplere Resip. & dicor. Deus potest de potentia absoluta opplere omnem causam efflatentem, o sinatem . Ratio est, quia Deus potest omnia praestare, quae non implicant contradictione, aut non inuoluunt imperfectionem, quod autem Deus suppleat dictas causas extrinsecas nulla inuoluitur contradictio, aut impersectio quam Dcus supplere nopossit, ergo, &c. Hinc inscrtur non posse Deum supplere causalitatem sormae essentialiter,& intrinsece componentis, nec materiae, quia inuoluunt imperfecitionem componentis, & partis , si autem Deus harum causarum vices suppleret, intrinsece, &essentialiter componeret creaturas, quod implicat .
3o7. Dico a. Non potest Deus supplere vices ea e materialis fustentantis Ostentando v-g. accidentra in genere causa materialis, potest tamen ea sustentare in
genere causae essicientis. Prima pars patet, nam alias Deus esset subiectum, & pars componens concreta accidentalia ex su-hieeto, & accidente. Secunda pars constat in Sacramento Eucharistiae, ubi tria, genere causae effcientis sustentat accide-tia illa, de quo suo loco. 3o8. Dico 3. Potest Deus opplere genus causae formalis extrinsecae. Patet, nam potest Deus esse obiectum potentiae , Ut intellectus, & voluntatis, est enim ensi&bonum. Potest etiam esse obiectum scientiae ut metaphysicae naturalis, ge metaphysicae supernaturalis, seu Theologiae; obiecta autem potentiarum,& scientiarum, seu habituum, habent rationem, formae extrinsece determinantis. Obse ua tamen non esse temere iudicandum de diuina omnipotentia, res enim diuinae non sunt mensurandae ex debilitate nostri intellectus. plura enim potest facere Deus,quae ab intellectu creato com-
praehendi nequeunt, ut sunt mysteria diuina, quae credi , non inuestigari debet humana ratione cum sint incompraehensibilia. R. I. An Unus, idemque effectus pust procodere a duabus causis totalibus, orensiam ordinis. 3o9. Issicultas praesens celebris est,
i I & non procedit de causis diuersi generis, cum cuiusuis effectus quatuor sint causae communes. Neque Procedit de materia,& forma, quia cum istae intrinsece causent, impossibile est has multiplicari quin non multiplicetur effectus. Nobis etiam certum videtur ut ostedimus in I. a. quod eiusdem effectus non possint esse plures causae finales totales,&non subordinatae.Unde procedit dissicultas de causis essicientibus non subordinatis, quia Deus, sol, ct homo generant hominem . Nec de non subordinatis partialibus, quia si multi homines ferant lapidem quiuis illorum est causa partialis immediata, & in adaequata. Unde sensus est, an eiusdem effectus possint esse
218쪽
In lib. L. Physicor. ubi agitur potissime de natura. 19 s
inultae causae essicientes totales, & non subordinatae. 3Io. Prima sententia est, quod idem effectus posti e etiam naturaliter produci a duabus causis adaequatis, & totalibus, si-inui, quatenus earum quaelibet adaequate effectum produceret. Tribuitur Nominalibus cum quibus conuenit Huria d. disp. 33. de anima secI. 7. Auersa. ou. I 6.fLI. s. & alij quantum ad causas finales. Secunda sent. est, quod id fieri nequeat naturaliter, saltem quoad causas ericiem
plicatur. Nec naturaliter, nec fρernata-raliter potes idem effectus dependere a μώ-ribas causis adaequatis uriosemel. Sie
tenent D. Tho. rQ.q.s 2.ari. 3. & alijs in locis, Capreol. Caiet. 3. p. q. 67. art. 5. Ferran Iauell. So in. & alij, quos reserunt, & sequuntur N. Complut. disp. I S. u. 3. num. II quibus addo Pontium disp. ir. q. 3. dicentem esse sententiam. Scoti, & omnium suorum. Eandem se tentiam tenet Lerma hic lib. a. q. 2 o. Prima pars constabit ex probatione secundet si enim non potest hoc fieri supernaturaliter, neque naturaliter fieri poterit. 3I2. Probatur ergo I. non posse supernaturaliter eundem effectum prodire
a duplici causa totali eiusdem ordinis, nain tali casu ectetus penderet per se,& lao pederet per se ab alterutra, imo a neutra, di quaelibet ex illis causis esset adaequata& non esset adaequata, sed haec implicat, ergo, &c. Maior probatur, nam effectus dependeret per se a qualibet causa, quia quaelibet esset adaequata; non depende. ret, quia nihil dependet ab eo quo non posito adhuc sequitur effectus; sed ablata alterutra causa adhuc poneretur effectus; ergo, &e. Hoc argumento utuntur communiter tam Thom istae, quam Scotistae, & illud fuse prolequuntur Nostri
causa non potest simul, I semel produc
re plures effectus adaequatos , licet sue- cessi ne id facere possit, ergo nec unus enfectus potest habere plures causis. Antecedens,licet conc edatur ab aduersarijs, probatur, nam alias sequeretur quod di- eius effectus esset adaequatus virtuti productivae ipsius, & non esset adaequatus ;ergo, &c. Conseq. constat ex paritate rationis, quia tam sequitur causam non esse adaequatam, quae aliam Causiam ad mitistit, quam effectum non esse adaequatum , qui admittit alium effectum; ergo si ex pluribus effectibus sequeretur neutrum esse adaequatum , ita ex pluribus causis sequitur neutram esse adaequatam .
productivitas in causa, sicut producibilitas in effectu; sed producti uitas in causa est ita limitata in ordine ad effectum tantae, & non maioris persectionis, ut non possit se extendere ad gradum ulteriore; ergo etiam producibilitas in effectu debet esse ita limitata ut non possit se exte-dere nisi ad causam suam determinatam,&quae adaequate,& totaliter, eum producat, ac proinde non poterit respicereis aliam, & aliam adaequatam, &c. 3 F. Probatur . quoniam causa huius speciei, v. g. equus non potest producere effectum alterius speciei,v.g. b ue ergo neque causa huius numeri, seu quae est haec numero, non poterit produ cere effectum illum numero que producit alia causa. Antecedens non negabiit aduertarii,alias equus posset producere
bouem, cum tamen bos in eius virtute non contineatur. Conseq. probatur tum
ex paritate rationis, ita enim se habet causa huius speciei ad effectus alterius speciei, si e ut causa huius numeri,ad effectum alterius numeri. Tum ex rationei
ipsa, quia ideo causa huius speciei non potest producere effectus alterius speciei
quia eius virtus productitia determinatur ad effectus huius speciei, non alterius. Sed etiam haec causa numero est dete minata ad hunc essectum numero; ergo,&c. Unde sicut unaquaeque causa in specie respicit collectionem suorum effectuu
219쪽
is 6 Disputatio Illi, Dubium t X.
in specie, ita haec causa numero resipicit suam collectionem in numero,& illa sita,&c. Unde sicut agens per suam formam specificam determinatur ad produccndos silos effectus talis species: ita per suam sormam numericam, seu per suam indiuiduationem determinatur ad producenda haec indiuidua, ut non possit attingere indiuidua ad quae alia causa numero distincta determinatur; alias differentia indiuidualis solum limitaret formam specificam in ratione essentiae, & non in ratione principii operativi,quod est falsum Hinc recte dixit S. Doetor Friiset F. an. 8. Impo*ibile eis eundem Frium nasci siue si Misis. Pater , sae alia mater ; sicut etiam eu idem nume o sigillum, sue sit alia cera , sue aliud corpussigilli, ex cuius impresione cena sigillatur. Anima namq; rationalis per suam differentiam indiuidualem limitatur ad talem indiuidualein
effectum formalem, ut haec numero anima constituat hunc numero hominem ,
ut alium numerice distinctum constituere non possit; ita quoad virtutem operativa ita determinabitur ut producat hunc numero es tam non illum quem alia producit 316. Confirmatur hoc argum. quoniam in sorma specifica a suis omnibus
indiuiduis abstracta continetur virtus Operandi, communis omnibus indiuiduis;
ergo illa virtus per differentias indiuiduales Iimitatur ad tale indiuidulim. ac proinde sic limitata non potest esse principium operandi nisi itales determinatos effectus sibi non alteri proprios , qui ab
alia indiuiduali virtute prodire non poterunt.Ex quo manifeste inscrtur id quod iam tactum est, quod unaquaeque forma solum potest esse principium producendi effectuum indiuidualium suae collectionis, ad quos ratione suae differentiae indiuidualis est limitata, determinata, &coarctata. Soluuntur argumenta in contrarium. 3IT. Primum argumentum na quaelibet creatura v.g. ignis dependet eflcntialiter a Deo mediante aetione quae sola
sussiceret ad ignem ponendum,& nibilominus idem ignis dependet totaliter ab
alio igne, ergo respectu eiusdem esistus possunt dari duo concursus totales. Nec valet dicere, quod in casu dicto isti concursus sunt diuersi ordinis, & causarum subordinatarum. Nam contra est,quonianihil refert,quodisint diuersi ordinis qua- tuin ad hoc, si enim idem esse stus qui est totaliter ab una causa potest esse ab alia totaliter, non implicabit quod sit ab alia
quacumque etiam eiusdem ordinis , &argumenta iam facta de omnibus conuincunt de aliquibus,neque de cilijs conuincent. Resp. quod revera neq; in cau sis subordinatis citiustus producitur Omnino totaliter a causa superiori, & inferiori, nam a Deo v. g. ignis producitur totaliter, sed sub ratione entis, & ab igne sub ratione talis entis; quocirca quando producitur a solo Deo, tunc Deu S non concurrit solum ut causa uniuersalis , sed etiam ut particularis, prout scilicet co tinet eminenter virtutem ignis. Deindo
neque causa inferior v. g. ignis producit alium ignem totaliter, &Qb omni r tione, sed tantum sub ratione particulari, scilicet ut est tale ens. Hinc est, quod licet causa prima possit producere v. g.
ignem se sola, non tamen ignis potest se solo producere ignem sed omnino indisget concursu causae primae, ut supra vi
possunt duo homines baptiZare cundem puerum, ite in possunt plures sacerdotes consecrare candem hostia in, ut qui ordia nantur simul cum Episcopo candem hostiam, cundemque calicem consecranti ergo, &c. Res p. concedendo antecedens,& negando conseq. nam cum instrumenta in dictis casibus eleuentur per mam eandemque virtutem causae principalis, non concurrunt absolute ut duo, & per duas virtutes, sed ut unum, ratione unius
virtutis principalis agentis . Quando seorsim applicantur, sunt duo per duos quasi virtutes, seu motiones. At quando simul applicantur non concurrunt, nisi in adaequate, & ut duo, sed ut unum, per Unam virtutem adaequatam, & duas inadaequataS. 3I9. Ter-
220쪽
In lib. L. Physiconubia tur messiime de natura: 39
3 I9. Tertium argum. Si Deus applicaret duos ignes ad idem lignum,uterque comburorci; non enim est maior ratio de uno, qtiam de alio,&c. Resp.quod in tali casu vel nullus combureret,vel ta- tum unus qucin Deus determinaret, vel uterque concurreret partialiter ad illam coinbustionem, neque enim posset uterq;
produm uam cuiusuis leonis; ergo quilibet leo potest producere quemlibet leonem, alias species non saluaretur in uno tantum indiuiduo. Resp. ex dictis, quod licet species leonis habeat virtutem producendi quemlibet leonem, tamen species limitatur in quolibet indiuiduo per disserentiam indiuidualem ad tales numero leones propriae scilicet collcctionis,
3a I. Quintum argum . quia idem numero cadauer produci potest a duplici causa adaequanta, & sussicienti, quarum utraque produceret illud, ut si quis accipiat duo vulnera Iethalia, ergo, &c. Resp. quod cadauer, seu forma cadaueris non producitur a vulnere U.g. sed a coelis ut suo loco dicemus,vulnus autem solum corrumpit dispositiones conseruatiuos formae,ex qua torma desinit,& forma cadaueris resultat; nullum enim datur agens particulare ordinatum ad corruptionem , sed haec intenditur ab agente
uniuersali, ob bonum commune. 322. Sextum argumentum quoniam
demus quod duo sacerdotes si inui, de semel etiam in diuersis locis consecrent diuersas hostias, tunc producunt per duas actiones conuersuas idem corpus Christi; ergo de facto contingere potest, quod
idem essectus producatur a duabus causis totalibus. Nec valet respondere Ut ad a. quod illi sacerdotes eleuentur per eandem virtutem causae principalis, nam licet sit eadem virtus prout se tenet ex parte causae principalis , non est tame eadem ut se tenet ex parte sacerdotum consecrantium, qui duplici motione i se ipsis recepta mouentur. Nec etiam Ualet quod in dicto casu corpus Christi non absolutε fit,sed ex pane,ac proinde prout
hoc modo fit est diuersum numero ex diuersis conuersionibus . Nam contra est, quia licet conuersiones sint diuersae, corpus tamen Christi, quod ost terminus illarum est idem numero, nec diuersitas conuersionum ponit diuersitatem termini . Resip. utramque solutionem po , sustineri. Ad rationem contra primam dico quod re ipsa,& absolute virtus principalis agentis est una, licet varietur ut ita dicam instrumentaliter, ubi autem est una virtus conuersiua principalis non
potest dici quod idem effectus prodeat aduplici causa adaequata . Ad rationem contra secundam solutionem dico, quod
est quidem idem corpus Christi materialiter numerice, non tamen numerice se
maliter, prout scilicet fit per duas conuersion eu eo modo quo terminus duaruviarum est idem materialiter numeri ch , non num rice formaliter. Imo potest ideterminus respectu diuersorum motuum adiuersificari etiam specifich, ut terminus motus sursum , & deorsum, dato quod varientur specte.
K. a. An idem essectus passis es a pluribus
t de productione eiseetiis deno-uo, aut de conseruatione illius, quam de productione eiusdem effectus diuisim,aut successive, & etiam de reproductiones eiusdem essemus corrupti. Certum mihi videtur, quod idem eflectus possit ab una causa produci, & ab alia conseruari,cum tamen conseruatio se quaedam productio nam eadem numero species ab obiecto
producta, conseruatur a memoria tum
sensibili, tum intelligibili. Pr:eterea calor productus in aqua ab uno igne,potest
ab alio conseruari, cum tamen sit unus,& idem numero calor ex unitate subiecti. Difficultas praesens procedit potissime de eodein effectu quoad produci a scilicet calor v. g. qui hic, & nunc pro ducitur ab hoc igne, produceretur ab