장음표시 사용
41쪽
litteris colligitur, litet ignotum fuerit
Aristoteli. Hanc sententiam id net etiam
Auersa ex suppositione quod physica es, set scietia distincta a metaphysica, quam suppositionem negat. Putat ergo Auersa quod dato .& non concesso quod physi-
ea distinguatur a metaphysica , eius obiectum erit substantia mobilis, aut ensmobile, ut est commune entibus mobilibus materialibus, & immaterialibus, ut Angelis.
r. Secunda sentetia dicit obiectum physice esse ens mobile prout solas comprehendit substantias materiales mobiles, etiam includendo materiam, & formam. Sic Alphon L a Veracruet hoc loco. Antonius Scilymus hic, & alij. Tertia sententia tenet, quod obiectum physicaesi sola substantia materialis compotita ,& eompleta, hanc tenet Pontius hic q. I. Quarta sententia tenet quod nihil mobile ut mobile fit obiectum physicae, sed
naturale ut naturale, quod est corpus , seu substantia naturalis. Quinta sententia ait, quod obiectum physicae sit corpus, aut substantia generabiIis, & corruptibilis.
3. Nostra sententia seq. conclusione explicatur. Obiectum physica est eos
mobile De es quid commune ad omnla mobilia materialia siue fabsantialia,sive accidentalia Iantum, est nullo modo, ut es commune adspiritualia, υι sent Angeli est accidentia spirituali quae licet iso modo mobilia, non tamen moIu qui cadat fabconsideratione phina . Sic Gratia Dei qa. I. ρ0sca. Ferra r. q. a. de alii Thomistae, ut ita in particulari de obiecto physicae
isceptarunt; multi enim solum in cona. muni dixerunt obiectum physicae esse ens mobile, non descendendo ad magis particularia. Quod obiectuin physi- eae sit ens mobile, ut est quid commune ad omnia mobilia materialia sue substantialia , ut comprehendunt tum substantias completas, tum incompletas, ut materiam, & formam, constat ex dictis dabio praecedenti,physica namq; mag1m ut coprehendit libros de generatione, de anima, de de caelo,agit de omnibus motibus,generationis,corruptionis, alterationis, augmentationis, de motu localis, agit de materia, forma, & priuationeis quae sunt principia entium naturalium agit de loco in quo fit motus, agit dotempore sub quo fit motus, &c. 74. Quod autem ad obiectum physicae non pertineant Angeli, nec accide-tia spiritualia, nisi quatenus dependent amateria sensibili, vi fit in libris de anima, ubi agitur tum de anima, tum de potentiis eius , quatenus anima est forma corporis , di potentiae aliquo modo de- pedi ni a corpore probatur, nam Angeli,& idem est de accidentibus spiritualibus secundum se , abstrahunt non solum sis materia sensibili, sed etiam intelligibili, ergo non pertinent ad obiectum physicae. Antecedens constat. Conseq. probatur,nam physica solum abstrahit a materia singulari,ut concernit materiam sensibilem ; ergo eius consideratio non potest extendi ad materiam insensibilem , nulla namq; scientia sicut non potest exiare extra proprium obiectum, iri neq; extra pio priam abstractionem. Per hic patet ad fundamentum contrariae sentetiae iTI. Quaeres I. quodnam sit obiecti
horum octo librorum physuorum Respquod obiectum primarium est ens mobile lubstantiale, seu corpus substantiales Physica namq; auscultatio primario agilde ente mobili substantiali, deq, princi pijs eius, de causis, &c. Caeterum physica ut comprehendit omnes suas partes, habet pro obiecto ens mobile in ea sommunitate, & uniuersalitate dicta.
76. Sed ob jcies, nam obiectum scie-tiae debet esse quid uni vocum , sed substantiae, & accidenti nihil dari potest comune uni vocum,ut diximus in Logica,&tradunt communiter Philosophi; ergo ens mobile in ea uniuersalitate dictan.73 non potest e gh obiectum physicae. Nec valet dicere quod licet a substantia,& accidente non possit abstrahi unus conceptus uni uocus Entis, poterit tamen abstrahi conceptus communis uni uocus mobilis,quia mobilitas potest concipi ut communis substantiae, I accidenti. Sed contra,nam mobilitas accidentis est accides,
nobilitas substantiar, est subsitantia; ergo si substantve, & accidenti nihil dari pq test commune uni vocum in ratione emtiss
42쪽
tis,ireque dabitur in ratione mobilitatis, cum & haec sit clas, &c. Res p. crgo quod licet obiectum formale debeat esse uni locum, obiectum tamen materiale potest esse aequivocum, ut patet in ento, quod est obiectum tum metaphysicae,tum intellectus, cum tamen non sit univocum respectu Dei, & creaturae,& respectu substantiae, I accidentis. Bene verum est,
quod prout stat sub tali modo attingibilitatis dicit univocationem, ut alibi cX-plicuimus . 77. Quaeres a quomodo ens mobile possit dici obiectum physicae,cum physica .in nulla sui parte agat de ente mobili Resp. quod scientiae non tractant de
suo obiecto formali, sed tantum de obiecto materiali, quod sub tali ratione formali continetur, patet autem quod subente mobili continentur omnia qus traduntur in phylica; nam in I. lib. agitur de principijs rerum naturalium, scilicet materia prima, & forma quae sunt clatia mobilia ; illa ad formam, ista ad materia. In a. lib. agitur de natura, quar cst principium motus, & qui ctis. In I. lib.agitur de motu, qui est actus entis in potentia ,&c. In q. lib. agitur de loco qui est vitima superficies continentis,&c. in quo Iocatum moueri potest. In s. lib. agitur de ijs ad quae datur motus, S c. In 6. lib.agitur de compositione continui, quae non
nisi per motum fieri potest. In 7. lib.agitur de principijs motus, a quo scilicet
moueantur grauia, & leuia, &c. In 8.lib. agitur de aeternitate mundi,an scilicet ab aeterno potuerit esse motus generationis, &c.
78. Quaeres 3. quomodo intelligatur id quod communiter dicitur, quod scilicet scientiae debent supponere suum obiectum e Resp. quod hoc intelligi non potest quoad existetiam, cum certum si, quod possit dari scientia de obiecto non existente . Sed intelligi debet in hoc sensu, quod obiectum scientiae de quo ipsa scicialia demonstrat aliquam passionem, debet supponi passioni, nec potest esse passio alterius de quo demonstretur , sed si sit passio , demonstrari non potest, sed
supponi debet. Et sic si scientia componat demonstrationem v. g. in prima figura, maior debet csse nota, & supponi,nori probari. 79. Quaeres q. quaenam sit ratio for
malis sub qua obiecti physicae Re s. quod
ratio formalis sub qua, alia se tenet ex parte obiecti, & haec in physica est abstractio non activa, sed passiua, qua obiectum abstrahit a materia singulari, & c cernit sensibilitatem , seu est sensibilitas secundum se. Et alia se tenet ex parte rotentiae , & est modus tendendi ipsius potentiae, vel habitus in tale obiectum , qui modus est tale, vel tale medium, seu principium,quod in nostro casu erit ratio mobilitatis stupra explicata, non quidem formalis, & proxima, sed radicatis, seu naturae, quatenus scilicet physica attingit suum obiectum sub ratione naturae,qus est principium radicate, &primum
cuiusuis motus. 8o. Quaeres s. an omne ens mobile, seu an omne ens naturale, aut corpus
naturale pertineat ad obiectum physicae Prima est aliquorum sententia, quod non omne corpus naturale , seu mobile sit obiectum physicae, sed tantum corpus g nerabile, & corruptibile, & sic per hanc sententiam excluduntur caeli, qui sunt corpora ingenerabilia, & incorruptibilia . Cum vero inter corpora incorruptibilia sint aliqua simplicia, quae dicuntur clementa, ignis aqua, aer,& terra, &alia ex his mixta,qualia sunt reliqua corpora, ideo nonnulli etiam existimant Q. la mixta pertinere ad obiectum physicae , & elementa solum considerari, ut principia intrinseca mixtorum , & caelos considerari solum ut principia extrinseca, pr hac sententia Piccolominus citat Marcii Anton. Genua, & Olimpiodorum. 8 I. Vera,& communis sententia est, quod omne ens mobile,scu omne corpus
mobile pertineat ad obiectum physicae. Ratio est, quia id omne pertinet ad obiectum physicae quod habet in se principiusui motus, sed omne corpus naturael eis setiam caelum,& elementum est huiusmodi; ergo &c. Maior constat, ideo namq; C a Hi- ilig
43쪽
aliquod corpus consideratur a physica , quia habet in se principium sui motus . Minor probatur quantum ad caelum Ex
de alibi, ubi docet substantiam linobilem siue corruptibilem, siue incorruptibilem habere in se principium alicuius motus, ac proinde pertinere ad obiectum physicae. Tum quia si coelum , & clementa is
considerarentur solum ut principia , se meretur quod nullo modo pertineret ut pecies obiecti, quod falsum est, nam in
physica demonstrantur proprietates com munes omnibus corporibus , ut est motus, locus, quantitas, finitas, &c. Tum
etiam quia in libris de eae o considerantur proprietates particulares cstorum, &elementorum, eorumque accidentia,sicut
in aliis libris considerantur proprietates
8a. Sed obiscies r. quia principia in aliqua scientia, non sunt obiectum illius; sed cauum, & elementa sunt principia rerum naturalium , quae considerantur a physica; ergo non petetinet ad obiectum physicae. Resp. distinguendo maiorem: 'principia adaequata obiecti adaeuati scientiae non pertinent ad obiectum lius, conceditur: principia obiecti inadaequati, negatur. Cflum autem, & elementa ita sunt principia alicuius partis , ut possint esse pars totius obiecti a daequati physicae , & sic obiectum physicae
continet tum principia rerum inferiorum , tum ipsas res inferiores.
83. Obij cies a. nam illud corpus cst obiectum adaequata physicae cuius principia inuestigantur in hoc libro primo, &colligi potest ex rex. r. Sed hic inuestigatur principia solius corporis generabilis,& sunt materia, forma, & priuatio; ergo, dec. Resp distinguendo maiorem, 'illud corpus est obicctum, &c. cuius principia primo, & per se inuestigantur, negatur; Aristoteles namque in hoc I. libro tantum primo, & per se inuestigauit principia corporis generabilis , & corruptibilis . Illud corpus est obiectum, &c. cu-
tuo principia siue primo, & pct se, siu
secundario considerantur in hoc I. lib. conceditur; nam in hoc primo libro Aristoti primo agit de principiis corporis corruptibilis, tamen secundario , & per quandam analogiam agit etiam de principijs corporis incorruptibilis, scilicet de materia, & forma ex quibus etiam coeli
componuntur. Ratio autem cur Arist.
hoc loco agit solum primo, & per se de principijs corporis corruptibilis est, tum
quia de cano nondum erat certum, & determinatum an cilci incorruptibile, &multi ex antiquis putant caelos csse corruptibiles ; tum quia erat de hoc controuersia apud antiquos , dirimenda in tractatu de caelio; unde hoc loco abstinuit Arist. ab illa dissicultate assgnando λ- tum principia corporis corruptibilis. 8 . Quaeres 6. quo tu plex sit corpus,& quodnam pertineat ad obiectum phy
Magnus Alberi. I. ρ sic. I cI. I. cap. 3. Gandan. quodlib. . Piccolom. supra , &alij diuidunt comus in mathematicum physicum , & metaphyscum . Corpus mathematicum est quantitas trinae dime-sionis. Corpus metaphysicum est genus quoddam in praedicii mento substantiae, seu est substantia completa apta Vt a quantitate extendatur, quam aliqui vocant substantiam completam, & compositam ex materia, & forma, quae substantia dupliciter considerari potest. Primo absolute prout antecedit motum, qua titatem, & reliqua accidentia sensibilia is& hoc modo dicitur corpus metaphysicum. Secundo cum quodam ordine admotum, & quantitatem,& hoc modo dicitur corpus naturale , seu physicum, .
Corpus ergo physicum,& metaphysicum non distinguuntur re ipsa, sed solum quoad modum considerandi. Non displicet aliquorum sententia , quod corpus potius diuidi deberet secundum duplicem considerationem qua considerari potest corpus physicum , scilicet mathematice, & physice, ratio namque corporis inetaphysice non distinguitur a r tione corporis physice, sed est idem gradus abstractus . Quare cum dicimus compus
44쪽
pus physicum, seu naturale esse secundi irem obiectum physicari, ponitur illa particula narurale ad excludendum corpus tum mathematicum,tum metaphylicum.
Ponitur etiam illa particula ut intelligatur quod corpus mathematicum est pasisio corporis physici, trina namq; dimen so pullulata corpore naturali. Ponitur etiam illa particula ad excludenda corpora artificialia, quae ut talia non pertinent ad scientias cum non habeant unam naturam,sed sint aggregata per accidens.
Et quando dicimus quod ens mobile est obiectum physicae per mobile intelligimus quod est principium motus naturalis,qui motus est prima, & praecipua passio entis naturalis in ordine ad quam Omnes aliae passiones considerantur, ut quantitas, quies, locus, & reliqua accidentia , quae omnia considerantur a physica, ut aliquo modo connexa cum motu, & permotum intelligimus omnes passiones physicas. 8 S. Quaeres p. an Deus, & intellia sentiae pertineant ad physicam consid rationem Resp. alfimaatiue pertinent ut principia extrinseca motus,quae ex Arist. a. Isicam. 73. dicuntur molientia phy-
sica. Per mouens autem physicum ex
trinsecum Arist. intelligit id quod causat motum physicum, idest sensibilanta in corporibus, sicut faciunt Deus, & intelligentiae. At per mouens physicum intrinsecum intelligit omne id quod ita
mouet, ut etiam moueatur, ut sunt entia, di corpora naturalia . An autem Deus,& intelligentur pertineant ad physicam ut finis, dico quod non, hoc enim pacto pertinent ad metaphysicam; finis namq; physicae est natura, & consideratio rerum
8 6. Quaeres 8. quomodo Astrologia distinguatur a physica, cum&ista consideret coelorum motus ξ Respond. quod
Astrologia non considerat motus coelorum, &quantitatem eorum ut sunt passiones entis, aut corporis naturalis, qui ratione considerantur a physica; sed comsderat ut sunt quaedam res mensurabiales, atque ita prout abstrahunt a materia sensibili . Substantiam autem coelorum nullo pacto considerat Astrologiara . At physica eam considerat, ut componitur ex materia, & sorma, ut est radix quantitatis, motuS, &c.
45쪽
In primum librum Aristotelis de physico auditu, ubi positis quibusdam praeambulis agitur de rerum principijs.
nouem continet capita. In I .tra
bet. In a.& resert opinionem Parmenidis, & Melissi, quod omnia sint immobilia , & unum , eamque reijcit . In ς. varias resere sententias de rerum naturalium principijs, eas que confutat . In S. docet rerum principia esse inter se se contraria . In 6. deducit ex hoc esse tria,scilicet duo contraria,& subiectuin circa quod contrarietas versatur . In 7. detcrminate docet principia esse materiam, formam, & priuationem . In 8. refert veterum phylosophoruin opinionem, qua negabant ortum , & interitum , eamquC impugnat. In s. resertfundamentum Platonis ob quod materiam non distinguebat a priuatione, illudque reijcit, ostenditque materiam esse ingenerabilem , & incorruptibilem , Ut autem ea quae Aristoteles docet in hoc primo libro maneant explicata sit.
An ad perfectam rei cognitionem sit necesse omnes illius causas cognosere. a. A Ristoteles ut ostenderet, quod
philosophia sit vera scientia sic
dicit rex. I. Tunc enim putamus cognoscere Unumquodque cum causas primas cognoueri
mus, cir principia prima, tar et que ad ei menta . Uult dicere quod tunc nos scire arbitramur, cum non modo proximas,&propinquas ini causas cognouerimus, sed etiam cum peruenerinius ad prima principia, primasque causaS, atq, clementata; sed scientia naturalis habet prima principia, primas causas, & elementa, ex qui
bus ea constant, quae natum ration m .
participant; ergo, &c. Quare scientia naturalis tunc exacte percipietur per philosophuin cum persectam rerum naturaliuinternorum, ac primorum principiorum cognitioncm habuerimus . Ex his sumitur dubium uniuersale an ad persectam rei cognitionem necessum sit cognoscere omnes illius causas. 3. Pro intelligentia dissicultatis notandum i. dupliccm esse rei cognitionc, unam confusam, aliam vero distinctam . Cognitio consilia contingit dupliciter, primo quando non omnia rei attribut: , ,& proprietates cognoscuntiir , sed solum aliquae. Secundo quando cognoscuntur qui Disiti eo by c, Oos e
46쪽
In primu libru Arist. de physico auditu, &C. Σ
qui ctem omnia rei attributa, & proprieta-CCA rion tamen clare, perspicue, & distin-ehc , sed tantum confuse. At cognitio It hiricia ea est, qua omnia rei atrributa, α proprietates clare,& perspicue cognoscimus. Ut cum rem ita cognoscimus, v x a Potentia usque ad ultimum actum; a primo attributo, aut praedicato usque aia vltima clara cognitione peruenimus.
cognitio distincta subdiuiditur in distinctam absolute, & in omni genere, & in , aliquo tantum genere. Cognitio distincta absolute, & in omni genere tunc est cum omnia rei praedicata,quae de illa cognosci possunt intelligimus. At cognitio distincta in aliquo genere est illa, i
qua Unum, aut alterum p dicatum cognoscimus clare, non alia, ut cum cognoscimus hominem esse ens, non tamen
cognoscimus esse substantiam, secus si cognosceremus esse ens, substantiam,compus vivens, animal rationale, &c.
eognoscit omnia rei praedicata, & attria buta ; nam metaphysica non considerat
omnia hominis praedicata, sed solii quae cosequuntur ad ens, quae sunt bonia,
verum, res, aliquid unum, non enim metaphysicus demonstrat de homine quod
sit substatia composita ex materia,& sor ma , &c. Similiter mathematica considerat soluin de homine rationem corporis mathematici, quod dicit trinam dimensionem. Item physica cognoscit de homine quod est compositus, ex materia, deforma, cognoscit mobilitatem, &c. non omnia illius praedicata, &c.
sani in comment. huius cap. Pererij lib. 3. cap. . & aliorum dicentium,quod ad cognoscendam persecte rem non existentestificiat duo causarum genera cognoscere, scilicet materiam, & formam, si hoc fiat media definitione, siue media demostratione . Coeterum ad cognoscendam rem quae est, seu rem existentem, neces , est, ut clare cognoscatur, quod omnia e ustrum genera cognoscantur. Ratione primi assignant,quoniam res quae non est,
solun est secundum essentiam, ac proinde se ficiet cognoscere materiam , & mam ex quibus rei essentia componitur. Coeterum res, quae iam sunt extra causas considerantur secundum es lentiam, & secundum existentiam ; essentia pendet amateria,& forma, existentia vero ab cificiente, & fine, ac proinde ut perfecte cognoscantur debent omnes istae cauta cognosci . 6. Secunda sententia est Didaei Astud illo q. I. huius capitis, qui duo dicit, primum quod ad cognoscendam aliquam rem perfecte, consumate, & in omni genere debeant cognosci omnia illius attributa, secundum id quod dicunt tam essentialiter,qnam accidentaliter, praeterea cognosci debent omnes cauis illius tam per th, quam per accidens; item cognosci debent Omnes respectus, & omnes habitudines, ex quo inseri, quod solus Deus perfecte,& consumase res cognoscit, quia solus Deus potest persecte cognoscere omnia attributa essentialia,& accidentalia, omnes causas per se, & per accidens, Omnesque respectus, & habitudines. Se cundum quod dicit est, quod ad cognoscendam rem aliquam persecth in aliquo genere, sufficit cognoscere attributa , α causas, & habitudines illius generis. Unde ut cognoscatur quod homo potest interire sussicit quod cognoscatur , quod constat ex materia prima, quae est prima
radix interitus.7. Antequam promamus, quid deis hac re sentiamus, supponenda sunt prius
ea in quibus sere Omnes coueniunt. Conueniunt I. omnes sese hoc loco,ut videre est apud Iaueli. q. a. Iandvn. q. 3. Bu
leum in commen. huius cap. Burden. q. 2.
Sot. q. a.aliosque quod ad cognoscendam
rem aliquam cognitione confusa, non est necesse omnia illius attributa, causas , Schabitudines cognoscere, alias si deberent omnia ista cognosci, clare cognosceretur. Unde sicuti cognoscimus tiuic rem con
suse , ita sufficiet cognoscere unam, vel
alteram causam confusε .8. Conueniunt a. Philosophi hoc I co, quod ad cognoscendum perfecte aliquem effectum siue absolute, siue in aliquia
47쪽
quo genere, non sit necesse cognosce omnes causis per accidens illius,imo neque aliquam . Ratio clara est, nam ad hoc ut aliquis effectus persecth cognoscatur in ratione esseditus , suffcit quod cognoscantur cause illius a quibus per se dependet, quia eadem sunt principia essendi, & cognoscendi, sed effectus non dependet saltem per se a causis per accidens, ergo ad hoc ut perfecth cognoscatur, non est necesse ut cognoscantur caus, per accidens. Tum quia cauta per accidens sunt propemodum infinitae; sed
haec cognosci non possiant, ergo . s. Conueniunt 3. quod ad cognoscendiam perfecte aliquem effectum in aliquo genere suffcit cognoscere causis illius generis. Vnde ut quis cognoscat quod dentes anteriores sunt acutiores molaribus , non est necesse ut cognoscat esse candidos, duros, & siccos, sed QT-cit, quod cognoscat eos esse a natura datos ad incidendos cibos, valet enim. dentes anteriores sunt incisorij non molareS, ergo sunt acutiores molaribus , ad quod perinde est, quod sint candidiores,duriores, &sicciores . Ex quo insertur quod
ad hoc ut aliquid persecte cognoscatur in aliqua scientia non est necesse quod cognoscantur omnes cauis illius rei, sed Iufficit quod cognoscantur cauis attria butorum , qui in ea scientia cognoscun
Io. His positis sit prima conclusio :Ad cognossendum aliquem essectum plis ter, o perfecte e exutat, siue non, suocis
cognoscere causas illius intrinsecas, nec est necesse cognoscere coclam e cientem, or faviem . Si tamen deberet cognosci perfecti Ame, deberent omnes ca ae illius cognoscitum proxima, tum remota, Ut sic flairesolutio inque ad prima principia , primarique eausas . Est sententia communis . Ratio
primi est , quia ad hoc ut habeamus cognitionem perfecta alicuius effectus su D scit quod illum cognoscamus per eius
definitionem essentialem; sed haec traditur per causas intrinsecas; ergo,&c. Tum quia definitio essentialis, vel traditur per
pariet physicas, quae sunt materia,& for-
ma; vel per partes metaphysicas quae sunοῦ
genus, quod radicaliter sumitur a mat ria, & differentia , quae radicaliter sumi tur a forma; ergo ad habendam definitionem essentialem requiretur, & sufficiet cognitio causarum intrinsecarum. I r. Ratio secundi est, quoniam ad habendam cognitionem persectissmam non suscit habere definitionem essentialem, sed ulterius requiritur definitio per
omnes causas ; unde nullus censetur perfectissime cognoscere hominem, qui solucognoscit eum constare materia , de fomma,sed etiam debet cognoscere eius causam ericientem , & finem propter quem est a Deo conditus, ut si hoc modo definiatur . Homo eu animal eonPans anima, et corpore, a Deo crearum ad beauitudinem consequendum , seu propter beatitudinem . Qui
enim hoc modo cognoscit hominem, spersectius cognoscit, quam qui illum s lum cognoscit per definitionem physica,
uod constat anima , & corpore , aut perefinitionem metaphysicam,quod sit animal rationale, cum adhuc restet cognoscendum illius principium effectivum , definis propter quem est conditus . . ia. Secunda conclusio. Ad habenis dum cognitionem, et scientiam alicuius rei , non suffiicit eam cognoscere per causam proximam, sed etiam cognosci debet per remota .
Vnde ut quis censeatur habere scientiam alicuius conci usionis, non sufficit quod cognoscat causam proximam illius , sed debet eam scire resoluere usque in prima principia , continentia primam causam illius in illo genere. Sit exemplum ut quis dicatur habere persectam scientiam,
quod homo est risibilis,non sufficit quod
cognoscat hoc eme quia est admirativus, sed debet sine hoc modo scire resoluere. Omnis homo est risibilis,quia est admirativus;& ideo est admirativus, quia est discursu us; & ideo est discursitius quia est
rationalis. Tun et enim scientiam habemus cum cognoscimus rem per causam ,
resoluendo illam usque ad prii nam,& primum principium , & hoc est quod vult
Arist. in tex. relato n. a. & ita significantilla verba et que ad elementa. Ut autem habe
48쪽
In primu libru Arist. de physico auditu, &c. et s
habeamus cognitionem rei absolutε prehensivam, non siissicit resoluere rem in suas causas illius generis, sed in omnes, cognostendo omnes,& quascumque ut nihil lateat cognoscentem, hanc autε viribus naturae habere non possumus, cunaturaliter nec omnes causas per se , nec per accidens, nec omnes habitudines c gnoscere possimus. Scium ergo natura liter habere possumus scientiam, quae sinium requirit cognitionem causarum illius ordinis, non comprehensionem, quae requirit omnium cognitionem, ut nihil lateat cognoscentem.
13. Ex quibus insertur I. quod philosophus naturalis, potest res naturales demonstrare per omnes causas naturales. Ens namque mobile, seu naturale, de squo philosophus disputat habet omno genus causae, scilicet materialis, forma-us, essicientis, & finalis, ac proinde po terit per omnes illas demonstrarit habet
enim ens mobile materiam , & formam
ex quibus componitum, habet essicientem quia omnis forma est ab emeiente; habet finalem quia finis est cuius gratia es ficiens, seu agens operatur.Physicus ergo utitur quatuor generibus causarum, licet non per quatuor has causas, singulae coclusiones probentur; aliquando enim id
fieri potest, sed opus non est, sussicit si quasdam per hane, quasdam per illam ,
causam probet. I . Infertur a. quod metaphysica non considerat causas emcientes, nec per illas probat suas conesusiones, considerat tamen causas agentes; est enim dictrentia inter causas agentes, & essicientes,
quod essiciens est illa quae agit per motu, at agens est illa quae agit sine motu : primum consideratur a physica,cum sit quid sensibile. Secundum a metaphysica; haec
enim considerat Deum, ut causam prima disponentem omnia, agentem, sed non ut mouentem, & producentem cuncta motu
coeli, hoc enim est physicae. Considerat etiam metaphysica materiam primam ut potentia est, & formam ut actum, sed novi causas intrinsecas, & ut motui subi ctas, hoc enim pertinet ad physicam. Res Fri Gabr. N Pa.
mathematicae habent quatuor causas, notamen ut mathematicie sunt. Considerat namque mathematicas suas figuras in
facto esse ,& non secundum quod fiunt, aut fieri possunt; ob id abstrahit ab essiiaeiente, de fine, si enim illarum producti
nem non considerat, nec essicientem, nec
finem considerabit. Quod si considerat materiam intelligibilem , non tamen ut alicuius mutationis principium, sed vi in tali materia illius figurae sustentantur ἀIgitur physica considerat quatuor causarum genera, ut sunt alicuius mutationis principium . Metaphysica etiam considerat quatuor causarum genera praescinde do a quocumque mutationis principis . Mathematica non progreditur per essicietem, & finem, sed per materiam , & formam , per materiam tanquam per subi ctum suarum figurarum, non ut sensibilis est, demutationis principium; & per so mam probando estentiam suarum figurarum per illarum proprietates tanqua aper formas.
O nam sim notiora nobis, o secundumst,
x s. T Uius dubii occasionem nobis L I. praebet Arist. hoc cap. I. teX.2.
dicens. Innata autem eis ex notioribus, m bis via , et manifestioribus ad manifemora MIura, et notiora . Equidem via cognoscendi quam inditam, innatamque a natura habemus, ea est ut incipiamus ab sis quae nobis notiora, & manifestiora sunt,& nostram cognitionem ad ea, quae se plε natura sunt notiora, terminemus. Noster namque intellectus cum sensibus sit inuolutus, & ipsis in rerum e gestione quasi ducibus, ac facem praebentibus utatur,ea primum in rebus sen sibilibus percillit, quae maxime, ac vin menter mouent senius,sisque obuia,& f miliaria sunt, & ad ea cognoscenda pro cedit , quae secundum propriam naturam,& nostrae minimε accomodata cogniti
49쪽
16. Vt autem ista intelliganturn tandum I. quod licet apud Theologos
e. q. 32. ara. Σ.et 3 .notio sit ratio cognoscendi ; unde notio in diuinis definitur
quod sit ratio cognoscendi personas Dis mas ε, tamen in hoc sensu non loquimur hoc loco, non enim quaerimus quaenam fit ratio cognoscendi res , sed quaerimus quaenam sint notiora nubis, & secundumst. Neque hoc loco per notionem intelligimus ipsim cognitionem prout intellexit Cicero I.de leg.dicens. Inter c era imatia fili homini in notio diu inrtatis, idest cognitio ι quo modo Boet. m. 3.esmment. ἐν top. Ciceri notionem definit
dicens esse, suendam intellectum, et sm-plium mentis cognitionem, qua intellectas in res multiam diuersas feriar. Sed intelligi mira quandam claritatem rei, & proportionem ut cognoscatur ab intellectu, ut
illud dicatur notius, quod est clarius, &magis intellectui proportionatum. HOC autem contingit dupliciter, primo in se ,
seu secundum propriam naturam, quando scilicet res est talis naturae, quod habeat praedicata essentialia notissima, seu maxime intefligibilia, qua ratione Deus secundum se notissimus, cum sit infinite intelligibilis, licet respectu nostri intellectus qui pro hoc statu sequitur sensibillia, nisi eleuet se supra se, non sit talis. Secundo quoad nos, quando scilicet res
est maxime proportionata nostro intelia lectui. x7. Notandum z. quod cum modus gnoscendi sequatur modum essendi ,sequitur quod ex modo essendi, seu ex entitate sumatur maior, aut minor cognoscibilitas. Cum autem forma sit actus ,
ex ea sumetur maior entitas,maior actualitas, maior cognoscibilitas, & maior ratio cognitionis, & quo magis aliquid de actu participabit, magis participabit doeognoscibilitate; de sic cum Deus sit purissimus actus, erie summe cognoscibilis. E contra cum materia prima sit pura potentia erit minimae entitatis,& minimae
cognoscibilitatis ; quare quanto aliquidetit et ungatum, &a materiae legibus separatum erit magis cognoscibile, & ma-
gis intelligibile, & quanto magis aliquid
erit immersum in materia, erit minus intelligibile, minusque cognoscibile. I 8. Notandum 3. quod in omnium sententia illa sunt nobis notiora,quae sunt magis sensibilia, seu quae sunt nostris sei sibus viciniora, & nostro modo intelligodi pro hoc statu assiniora.Sic tradit Arist.
bis quidem ilia priora,et notiora anello, ariosissensius magis obiecta sint. Cum enim omnis nostra cognitio ortum ducata sensibus, illa erunt nobis notiora , quae erunt sensibus viciniora. Hinc composta sunt magis nobis nota partibus, quia composita sunt magis sensibilia ; vndo
prius etiam cognitione confusa apprehε-dimus totum quam partes. Quocirca
nulla est controuersia inter Pliilosophos quaenam sint notiora nobis , sed quaenam
19. Notandum A. quod quantum ad
ea quae sunt notiora natura , in hoc etiadebent omnes conuenire non ex eo aliqua esse notiora natura, quia sunt simpliaciora, plura namque dantur simpliciora ,
quae sunt ignotissima, ut patet de modis, ω relationibus; imo etiam patet de accidentibus absolutis ut quantitate , qualitate, &c. quae sunt simpliciora substantia composita, dc tamen substantia cst notior secundum se, & illa vi magis sensibilia sunt notiora nobis. Praeterea species nosunt notiores secundum se, seu natura, &tamen sunt simplicissimae. Demum m teria prima est simplicior toto composito,& tamen non est notior natura, sed ignotissima. ao. His positis. Prima sententia est , quod illa dicantur notiora natura , quae talia sunt, quod si natura esset cognoscitiua prius, persectiusque cognosceret, sic Auer. Paulus Venetus, Iandunus, & alii Aueroistae. Secunda sententia absolute docet, quod illa sint notiora natura, quε sunt nobiliora,& perfectiora . Sic M.S
to, Iauellus, & alij hoc Ioco . Tertia sententia dicit, quod quatuor modis potest aliquid dici notius natura, scilicet nobilitate, instituto, ortu, & causalitate. Illa. sunt
50쪽
In primu librii Arist. de physico auditu, &C. et
sunt notiora nobilitate , quae sunt persemetiora, ut homo est notior sermica nobilitate . Instituto illa sunt nobiliora , quae sunt aliorum finis, qua ratione species est notior indiuiduis,'quia species est a natu ra instituta, non indiuidua, nisi ob speciei
conseruationem . Generatione , ut sunt superiora, nam ratio animalis cst superior
ratione hominis,priusque intelligitur g
nerari , ac proinde est hoc modo notior. Ea autem sunt causilitate notiora, quae sunt aliorum causae. Quarta sententia tenet quod illa tantum sunt notiora natura a quibus alia pendent, & quia a principijs, & causis alia pendent, ideo sola principia, & cauta sunt natura pri
ra. Sic Pererius hic lib. I. cap. 7. Valle-sus controuersia I. ad tyrones, & alij. ar. Nostra sentcntia seq. conclusi nibus explicatur . Prima concl. Si consideremus res fecundum se, praesiindendo a r
sione principi', causae, vel essectus; totius, austpartis , illaesunt notiores natisra, quς Fun perfectiores, seu quae sunt magis ens , magiμque in actu . Est expressa sententia Arist.& D.Thomae,ut testatur Masius hoc loco. Ratio perspicua est, nam illa sunt notiora natura, seu secundum se, quae sunt magis
intelligibilia, sed persestiora, seu quae
sunt magis ens, & magis in actu sunt intelligibiliora; ergo sunt notiora. Maior Constat; minor probatur, nam intelligibilitas sequitur entitatem, & actualitatem, qua ratione Deus cum sit actualissimus , est secundum se notissimus. Unde dicit Arist. 2.metaph. cap. a. quod substantiae st- paratae, & alia entia nobilissima, sunt natura clarissima . Τum quia sicut illa sunt magis nota nobis , quae simi magis sensibilia, & magis accedunt ad sensus, ita illa sunt magis intelligibilia, ac proinde
magis nota secundum se , quae magi S accedunt ad nostrum intellectum ; illa autemagis accedunt ad nostrum intellectum, quae sunt magis in actu; haec autem sunt, quae sunt magis immaterialia .
queretur, quod Deus esset notissimus natura , seu iucundum se ; sed hoc est falsum; ergo, &c. Maior constat est dictis , H. Gabr. Phasica. quia Deus est maxime ens, est persectissimus, est purissimus actus, &c. ac proin
de maximε intelligibilis . Minor probatur I. quoniam Deus est infinitus, sed i finitum non est cognoscibile quod enim cognoscitur, cognitione finitur, & quod est cognoscibile, cognitione finiri potest pinfinitum autem, seu infinite cognostibiale, sollim cognosci potest ab intellectit i finito, &c. & sic solum Deus erit notior
natura respectu proprij intellectus , non respectu cuiuscumque. a. Quoniam Deus
non potest naturaliter cognosci in se , &quidditatiue ab intellemi creato, sed solum supernaturaliter; ergo Deus sollinia, erit notior natura in ordine ad cogniti nem supernaturalem, non naturalem . 23. Resp. concedendo maiorem, &negando minorem . Ad I. probationem
dico quod licet infinitum secundum materiam, ut secundum quantitatem , no
sit cognoscibile, tamen infinitum secundum formam, seu secundum actum est cognoscibile; cum enim cognoscibilitas sequatur actualitate, sequitur quod qua to magis aliquid habet de actualitate , tanto magis habet de cognoscibilitateis. Quod autem Deus ab intellectu creato
non cognoscatur modo infinito non prouenit ex defectu cognoscibilitatis obiecti sed ex desectu potentiae creatae, & finitε,
de quo diximus pl. c. .per totam. Ad a.
probationem dicas sufficere pro praesenti instituto, quod Deus naturaliter cognoscatur, quoad an est,& etiam quoad quid est abstraetiue , non tamen intestiue ex desectu speciei creatae, quae non potest dari. Diuina autem essentia sollim in o dine ad cognitionem beatam,& supematuralem potest fungi officio speciei,ut loco citato dicitur. 24. Obij cies a. quia non vaIet ratio quae communiter assertur, quod illud sit notius natura, quod est magis ens; ex eo quod cognitio laquitur ens , ac proindra quod erit magis ens , erit magis cogn stibile,ae subinde magis natura notum, hoc inquam non valet; sicut enim no valet. Numerus pOwst numerari; ergo maior numerus potest magis numerari;