장음표시 사용
61쪽
ut doeet Arist. 3. de anima, & omnes philosophicum eo. Minor probatur, nacum intellectus distinguatur a sensu , quia ille est uniuersalium, di iste singuIarium , sequitur, quod quo magis intellectus recedet a singulari, magis a sensu distinguetur; ergo, dic. 63. Quarta ratio, omnis potentia
prius tendit in suum obiectum ad squatum, S specificativum, quam in obiecta parti Ita, inadaequata,& materialia; sed ratio formatissima entis est obiectum specificatiuuintellectus, adaequatum ,& formale ; ergo ratio specificativa, scilicet ratio entis debet esse illa in quam primo tendat intelle
ctus. Minor nota est, omnes namque vo
lunt quod obiectum adaequatum , & specificatiuum nostri intellectus sit ens in sua uniuersilitate, modo infra dicendo. Maior
constat exemplo aliarum potentiam, nam potentia visiva tendit primo , & per se in colorem, quam in hunc colorem determia natum, imo in hunc ideo tendit,quia continetur sub colore, &c. 64. Quinta ratio, nam inter intellectu' & sensum debet esse aliqua similitudo, &proportio, seu quaedam assinitas in cognoscendo, sed, ut experimur, sensus tendit prius in uniuersaliora, ut constat, cum rem a longe videmus; ergo dcc. Hinc docet recth Arist. quod pueri prius vocant om nes homines patres,& omnes foeminas matres , postea temporis progressu incipiunt distinguere parentes ab alijs. 63. Sexta ratio , ex analogia inter cognitionem complexam, quae habetur per demonstrationem, S simplicem quae hahetur per simplicem cognitionem, nam intellectus in cognitione complexa incipit a cognitione principiorum complexorum magis communium , principia namque prius cognoscuntur, quam conclu siones ;ergo etiam in cognitione simplici debet incipere a primis principiis simplicibus a sed huiusmodi sunt principia, seu praedicata
entis; ergo, &e. Unde videmus quod etiain definitione intellectus incipit a genero, ει tendit ad differentiam, cum tamen definitio sit quid complexum.
s.1. Satisι argum, prima senistia, quod primum cognitum At δε-
λ esse primum cognitum ab intellectu cognitione confusa, ct naturali, quod
primo cognoscitur per sensum; sed tensus non cognoscit nisi singulare sensibile; ergo
hoe erit pri mum cognitum, Minor nota
est. Maior probatur, nam intellectus non determinatur primo nisi per sensum , sed sensus est singularis, ergo non determinatur nisi per singulare. Resp. negando maiorem, inter singulare autem , & intellectu nulla est proportio; intellectus namquocum sit immaterialis, debet habere obieeuidenudatum ab iminaterialitate; tum quia
est sub limitibus temporis, loci, & existentiae ; a quibus recedit intellectus, cum a strahat ab istis, & alijs conditionibus ita, uiduantibus. Illa ergo propositio quod intellectus determinatur per sensum intelligi debet, quod determinetur non ad cognoscendum singulare, quod in sensu relucet, sed ad intelligenda predicata,quae relucent in specie abstracta ordine quodam,ve scilicetlprius intelligasmagis communia, de de inde minus. Si namque intellectus imm diate cognosceret singulare materiale, frustra daretur intellectus agens ad denuda da phantasmata a singularitate, materialitate ,&c teris conditionibus indiuiduantibus.
ut cognoscatur quodlibet uniuersale debet
fieri abstractio ab aliquo singulari prius
cognito; ergo prius cognoscitur singulare, quam quodlibet uniuersale. Antecedens probatur, nam implicat quod abstrahatur uniuersale a singulari incognito; ergo debet abstrahi a singulari prius cognito.Resp. distinguendo antecedens r a singulari prius
cognito per intellectum, negatur : per sensum, conceditur antellectus namque agens dum abstrahit non cognoscit, cum non sit
cognoscitiuus, ct intellectus possibilis no cognoscit, nisi postquam intellectus agens
62쪽
In primu librii Arist. de physico auditu, &c. 3 9
68. Tertium argum. quia etiam prima principia , quae naturae lumine cogno-seuntur, dependent a cognitione singularium; ergo, M. Antecedens probatur,tum quia ostenduntur esse vera in singularibus itum quia ut intelligantur non alio opus est
quam explicatione terminorum, ut enim
cognoscatur hoc principium, omne totum
est maius sua parte, sussicit quod cognoscatur quid sit totum, & quid sit pars.Resp. quod cum prima principia sint complexa
supponunt cognitionem incomplex Orum,
in qua prius incipitur ab uniuersalioribus; deinde sormatur propositio complexa, &primum principium, quod ut intelligatur,
iussicit, quod termini cognoscantur, nec est necesse quod cognoscantur alia principia ex quibus deducantur, ut opus habent
conclusioneS. 69. Quartum argum. nam substantia
non cognoscitur nisi per accidentia, ergo prius cognoscuntur accidetia: sed inter accidentia maxime nota nobis sunt singularia ι ergo primum cognitum est accidens singulare. Resp.distinguendo antecedens: substantia non cognoscitur a sensu nisi peraecidentia , conceditur : ab intellectu, negatur. Pro quo nota quod in phantasmate Petri, vss. non solum sunt accidentia
Petri, sed etiam substantia, & omnes gradus illius ; intellectiis agens a phantasma te Petri potest abstrahere tum specie substantiae, tum speciem accidentis, haec re presentabit naturam accidentis,cum omni-hus gradibus illius; illa representabit natu tam substantiae cum omnibus suis gradibus. Potest etiam intellectus agens, secundum aliquos, abstrahere a phantasmate speciem quae representet tum naturam substantiale, tum accidentalem, illam vi ens simpliciater, hanc ut ens secundum quid, & ut e tis ens , & quouis modo id fiat, intellectus cognoscet primo naturam, & secundario ,& per quandam reflexionem , seu conueristionem ad phantasma a quo species extra-
est, cognoscet singularia, tum substantiae, tum accidentis. S. 3 . Ioluuntur argumenta secandas urentia, quod primum cognisum sis natura
specifica. 7o. D Rimum argum. agens natural x producit effectum perfectissi inuquantum potest ; sed ea quae concurrunt ad intellectionem sciliret intellectus possibilis, intellectus agens, & phantasma, sunt
agentia naturalia, ergo producent intellectionem perfectissimam quantum possunt; sed intellectici speciei atomae est persectior intellectione, & conceptu entis; ergo prius ponetur intellectio speciei atomae,
quam entis, ac proinde primum cognita erit species atoma, non ratio uniuersalissima entis. Resp. distinguendo maiorem , agens naturale producit effectu perfectissimum quando agit actione emanativa, aut unica actione, & maxime quando agit in instanti, ut est illuminatio, conceditur;
quando agit pluribus actionibus, successi-uis, aut quasi successivis, ut una sit di
sitio ad aliam , negatur; exemplo generationis substantialis, quae prius producit
embrionem, postea introducit animam vegetarium, &c. 7 I. Secundum argum. desumunt ex
nota experientia, quia videmus quod qua-do nobis obijcitur aliquis homo in debita distantia,ut discernatur clare,non prius cO-gnoscimus in illo esse eos, postea esse substantiam , corpus, & animal, & postea esse hominem, sed primo cognoscimus esso hominem; ut neque quidem dubitemus de stadibus superioribus, nisi quatenus in coisfuso continentur in homine, ergo saltem in hoc casu primum cognitum erit species infima. Resp.negando antecedens; undo dato quod tunc homo unica cognitionOcognoscatur, & non pluribus , illa mica cognitio prius tendet in rationem superio rem entis, deinde descendendo cognoscet rationem hominis, licet intellectus notis aduertat ad illas confusas rationes. 72. Tertium argum. per quod confise mant praecedens est, quia quando oculus videt rem albam , ita ut recte dicernat esse albam, tunc primum quod oculus disternit
63쪽
nit in illa re est albedoseu esse album, non autem esse coloratum, quod est superius ad album;ergo eodem modo se habebit intellectus quando praesertim agit naturaliter. Resp. I. negando antecedens, nam
etiam oculus primo cognoscit rationem colorati, quam albi, cum enim coloratum
sit obiectum visus, & album sit solum species illius, & omnis potentia prius tendat di cognoscat obiectum , quam speciem obiecti, cum hanc attingat sub ratione ibitus , sequitur quod etiam visus prius saltem in confuso cognoscet coloratum, qua album . Resp.2. negando conseq. quidquid sit de antecedente, nam cum obiectum intellectus sit ens , debet prius cognoscere in re obiecta rationem sui obiecti, quam
rationem particularem. 73. Quartum argum . nam ea prius intelligi debent quae sunt magis intelligibilia, sed ratio atoma est magis intelligi bilis: ergo haec prius intelligi debet.Maior
nota est. Minor probatur, quia ea sunt magis intelligibilia, quae sunt magis entia, intelligibilitas namque sequitur rationem entis ; sed species sunt magis entia , cum eontineant omnes gradus entis; ergo, &c. Resp. negando maiorem , nam ea prius intelligi debent, quae sunt magis uniuersalia intellectione confusa, licet intellectione distincta prius intelligantur minus uniuersalia . Deinde ea pilus intelliguntur, quae
magis exprimunt rationem obiecti, quam ea quae minuSI ens autem magis exprimit
rationem obiecti intellectus, quam species infima . Species est magis intelligibilis, ut est totum quoddam actuale;at ensest magis intelligibile , ut est totum quoddam potentiale , quod sub se plures continet intelligibilitates , quam species, ut
q. Quintum argum . nam illud prius intellectus cognoscet, quod est facilioris abstractionis, sed species infima est facili
ris abstractionis quam ens; ergo species infima prius cognoscetur . Maior nota est, cum enim noster intellectus non intelligat
nisi per abstractionem a singularibus,illud facilius cognoscetur, quod facilioris erit abstractionis. Minor probatur, nam homo solum abstrahitur ab indiuiduis naturae humanae, at cns abstrahitur etiam ab indiuiduis aliarum specierum, cum sit cum Omnibus coniunctum . Tum quia facilior est
abstractio a magis similibus, qua a minus; sed indiuidua naturae liumanae sunt magissimilia, quam sint indiuidua speciei superioris,& entis ; ergo,&c. Resp.negando minorem, quo enim natura est in pluribus, eo facilius abstrahitur; plura namque occurrere possunt a quibus abstrahi valet; di sieratio entis a quacumque re abstrahi potest non ratio, seu natura hominis . Deinde dico, quod ratio entis abstrahitur dum ratio, seu natura hominis abstrahitur, & sic
species representans naturam humanam representat etiam Omnes gradus superiores illius, ut prius representet uniuersali Ores , deinde minus uniuersiales.
7 . Sextum argum. nam illud prius cognoscitur, quod prius imprimit suam speciem ; sed natura infima, seu specificata prius imprimit suam speciem; ergo prius cognoscitur. Minor probatur, quia id quod producit sipeciem est phantasma illuminatum ab intellectu agente; sed phantasma cum sit indiuidui prius producit speciem gradus immediatiris, speciei scilicet infimae, quam remotioris; ergo, &c. Resp. ex dictis nu. praecedenti, quod phantalma producit unam, & eandem speciem representantem naturam cum omnibus gradibus
superioribus ,& quia gradus uniuersalior,& superior est nobis notior,ideo intellectus prius illum cognoscit. 76. Septimum argum. quoniam omnis nostra cognitio ortum habet a sensu ;ergo id prius cognoscetur,cuius indiuiduli prius,& efficacius mouet sensum sed indiuiduum species infimae prius, ct efficacius
mouet sensum ; ergo , &e. Minor subsumpta probatur, nam individuum mouet sensum; ergo magis individuum magis mouet
sensum; sed individuum speciei specialissimae est magis individuum quam indiuiduuentis; ergo, &c. Resp. quod prius, & efficacius mouet sensum ratio obiecti adae quati, quam ratio alicuius obiecti parti lis; unde sensus v.g. magis, prius in effieacius mouetur a colorato, quam ab albo, ut ex di-
64쪽
In primum lib. Arist de physico auditu,&c. 4 r
ex dictis patet. Et sic etiam intellectus prius ,& efficacius mouebitur a ratione entis , quae est ratio sui obiecti adg quati, quam ratio speciei specialissimae , quae est solum obiectum partiale intellectus; unde licet individuum speciei infimurrae sit magis individuum, non tamen magis mouet, &c. 77. octauum argum . nam metaphysica ordine scientiae est ultimo loco addiscenda, ut supra vidimus; ergo ens quod est eius obiectum , est ultimo loco cognoscendum . Resp. concedendo antecedens, ct negando conseq. nam licet ordine scientifico ens ut est obiectu metaphysicae debeat postremo loco cognosci, non tamen
ordine simplicis cognitionis; cognitione namqne simplici prius cognoscitur ens ut sic, quam tale ens , licet cognitione scientifica prius cognosci debeat tale ens , quaens ut sic; quia cognitio talis entis est via, ct quasi medium ad cognitionem entis,
78. Nonum argum. Obiectnm nostri intellectus pro hoc statu est quidditas rei materialis, seu natura specifica, ergo nonens erit primum cognitum, sed natura specifica, nomine namque quidditatis materialis , quam philosophi assignant pro
obieeto proportionato nostri intellectus in . telligunt naturam specificam, quam inrellectus agens immediate extrahit a phantasmate, quaeque immediate descendit ad indiuidua, eum illisque immediate connectitur. Resp. quod dum philosophi dicunt, quodiprimum cognitum est quidditas materialis , & quod obiectum proportionatu nostri intellectus pro hoc statu sit quidditas materialis per quidditatem materialem non intelligunt naturam specificam, sed intelligunt ens, ut est quid commune rebus sensibilibus , hoc enim volunt esse primum cognitum, &obiectum intellectus, de quo S. s quenti. S. q. stuo am ens, o sub qua rarisne si primum cognitum, o obiectum si nostri intellectus pro λα statu.
biectum nostri intellectus , &primum cognitum ex ijs qui nostram sententiam sequuntur 9 g. praecedentibus explicatam, non tamen omnes eodem modo
explicant. Et relictis illis qui volunt quod primum cognitum sint indiuidua, non subratione indiuidui, ct singularis, hoe enim est proprium sensus, sed sub ratione entis, quod a solo intellectu attingi potest; con-.tra namque istos pugnant ea omnia, quae toto dubio praesenti dicta sunt.
Thomistas. Prima est, quod primum cognitum,& obiectum connaturale nostri inatellectus pro hoc statu sit ratio entis uniuersalissima, ut est quid commune tum adentia materialia, & lensibilia tum ad spiritualia,& insensibilia, comprehendendo etiaDeum , & intelligentias ,& quidquid est, vel habere potest est. extra Deum. Hanc sequitur Masius hoc loco, citans Sotum,&Astrid illum,quibus addo Lermam hic lib. tq. 3.Quod si illis obijciatur communis senistentia , quod obiectum connaturale nostri intellectus pro hoc statu est quidditas materialis , seu res concretum quidditati m teriali, respondent cum Masto,quod quid-ditas materialis est obiectum motivum, quid ditas aute entis in illa communissima
ratione est obiectum terminatiuum . 8 r. Nostra sententia sequenti conclusione explicatur. Obiectum connaturale n
fri intellectus pro hoc satu, ac subinde Amum cognitum modo supra explicato,es quid, ditas materialis , seu est ens concretum quid-ditati materiali, aut, ct in idem recidit, essens materiale sensibile . Hanc sententiam sequitur Caiet.q. I.de ente, O essentia. Petrus MartineZ 3. de anima cap.3. q. vltima,& alij quam plures, ut testatur insius hoc loco, quam probabilem vocat Lerma Ioco citato, colligitur ex N. Complut. 3. de
65쪽
8a. Probatur I. nam intelIectus noster pro hoc statu dependet a sensibus, ergo eius obiecta debet aliquo modo reperiri in sensu, iuxta illud. Nihil est in inieli ctu , quod prius non fuerit in sensio , sed selliens materiale, seu quidditas materialis repetitur in sensu , & per sensum transire potest ad intellectum ; ergo solum ens materiale , aut quidditas materialis erit obiecta
connaturale intellectus pro hoe statu , nonens praescindens a materiali, & immateriali. Antecedens constat, sensus namque sunt partes per quas res transeunt ad intellectum. Conseq. probatur, nam res notranseunt ad intellectum nisi medio phantasmate,quatenus naturaique in illo relucet
denudatura conditionibus indiuidua tibus; unde in specie intelligibili, quae ex phantasmate, & intellectu agente producitur in intellectu possibili, non relucet aliud ens, nisi illud quod relucebat in phantasmat , selum differentia est, quod in phantasma te erat vestitum conditionibus indiuiduantibus, scilicet singularitate, seu ecceitate , at in specie intelligibili relucet eadem ratio entis sine illis conditionibus indiuidua. tibus; sed in phantasmate nullo modo relucet ratio entis , ut comprehendit Deum,& intelligentias, sed tantum ut est ens concretum cum materialitate ; ergo hoc solum erit obiectum intellectus, & primum cognitum pro hoc statu.
sensibilibus , & insensibilibus non est obiectum connaturale nostri intellectus, sed est obiectum specificativum, comprehendens etiam Deum clare visum , ergo noris potest esse obiectum connaturale pro hoc statu , & primum cognitum. Antecedens constat, ex hoc enim Theologi I. p. q. δ a. probant quod Deus potest eleuare intellectum creatum ad sui claram visionem,quia Deus clare visus continetur intra obieetu specificativum intellectus, ae proinde eleuari poterit ad eum videndum . Conseq. probatur, nam si ens vr continens Deum , & intelligentias esset obiectum connatura
te, & primum cognitum posset intellectuse nnaturaliter videre Deum, sed hoe est falsum; ergo, &c. Minor nota est. Maior
probatur, nam in ente in tota sua latitudine continetur etiam Deus clar8 visus; ergos semel ens in tota sua latitudine est obiectum connaturale nostri intellectus in primum cognitum, Deus esπὸ visus pertinebit ad obiectum connaturale intellectus,& sie non indigebit eleuatione ad hoc ut
84. Probatur 3. Ens in tota sua latitudine, seu ut praescindita sensibilibus,& insensibilibus a naturali, & supernaturali estres valde metaphysica , Se dissicillima cognitu; ergo non potest esse primum cognitum . Antecedens constat; ens namque in
ea latitudine dicit summam praecisionem,& summam abstractionem,quae omnia sensibilia transcendit, ac proinde non potest esse primum cognitum intellectns dependentis in sua cognitione a sensibus, ac subinde ad eam rationem sic abstractum non
pertinget ni si post longum discursum,& I
8s. Ad has nostras rationes occurres ex
doctrina Masii, solum probare, quod ens materiale,seu quidditas materialis sit obiectum moti uuln , cum omnis nostra cognitio pro hoc statu hauriatur a sensibus, de phantasmatibus, quae solum repraesentane quidditatem materialem; non tamen pro bant quod obiectum terminatiuum, sit diacta quidditas materialis, sed erit ens in t ta sua latitudine, neque enim est nominia,
quod aliud moueat intellectum, S aliud
magis amplum terminet. Nam ens realomouet, & excitat ad cognoscendum ens rationis,ac tamen cognitionem non terminat ad solum ens reale , sed etiam ens rationis . Creaturae excitant mentem ad cognoscendum creatorem, non tamen cognitio terminatur ad solas creaturas,sed etiam
tendit in creatorem. Sic ens concretum
quidditati sensibili mouet ad cognoscenduens in communi, & in tota latitudine,non tamen sola quidditas materialis terminat cognitionem, sed ens in tota sua latitu-tudine. 35. Cceterum haec responsio no ene irat nostras rationes, nam aliud est loqui de obiecto terminatiuo immediato,&con-
naturali, & aliud est loqui de obiecto vit,
66쪽
In primum lib. Arist. de physico auditu,&c. 4 I
mo terminativo, quod cognoscitur vel per eleuationem, vel coniecturaliter,& paulatim ascendendo . Si loquantur de hoc so eundo obiecto mediate, & per ascensum cognito,admittimus posse obiectum terminatiuum magis late patere quam moti uu, ut in exemplis allatis constat, nam ex cognitione entis realis mediate ascendimus ad cognitionem entis rationis , quod ad illius similitudinem formatur, non tamen ens reale, quod immediate mouet ad sui cognitionem, mouet etiam immediate ad
cognitionem entis rationis , sed postquam intelle ctus ab ente reali mouetur, & illud cognoscit, excitatur ad cognitionem entis rationis, formando illud ad similitudinementis realis iam cogniti, seu quod iam cognitionem terminauit. Similiter quando
creaturae excitant ad cognitionem creat
ris , prius iam functae sunt ossicio motivi, determinatim sui ipsarum, ex quo Postea intellectus excitatur ad ulteriorem cognitionem . Quod si hoc ipsum dicunt de ente , quod scilicet quidditas materialis prius mouet , & terminat cognitionem, &ex hoc excitatur intellectus ad cognitionεentis in tota sua latitudine,non sunt contra
nos, non tamen tunc ens in communi erit
primum cognitum, sed quid ditas materialis, ex cuius cognitione consurgit intellectus ad cognitionem entis in communi. Ex quo patet non posse loqui de obiecto terminatiuo immediato, hoc enim debet comrespondere obiecto motivo, nec potest illud excedere , cum non possit cognitio immediate mota ab aliquo obiecto, terminari
immediate ad aliquid a quo immediate no
mouetur. SOluuntur argumenta in contrarium .
quod est imperfectissimum est primum cognitum ab intellectu, prioritate saltem naturae, & originis ; sed ens in ampla signi Reatione est imperfectissimum, cum sit quid
communissimum; ergo ens in ampla significatione erit primum cognitum intelle eius. Aliter proponit hoe argum. Lerma,
quia cum intellectus sit agens procedens de potentia ad actum, debet primo elicere actum magis imperfectum, cum intelle-μ. Giar. P0sica .ctus non dependeat in sui cognitione, hcognitione magis perfecta: sed cognitioentis in communi est magis imperfecta;ergo ab ista debet intellectus incipere. Resp. distinguendo maiorem; debet elicere acta magis imperfectum cirea obiectum , quod
primo mouet; conceditur e circa obiectum quod primo non mouet, negatur. Patae autem ex dictis nu. praecedenti, & concedunt aduersarij, quod obiectum quod primo mouet, est quidditas materialis denudata ab intellectu agente a conditionibus indiuiduantibus: quod autem primo mouet, etiam primo terminat, cum non possit primo terminare, nisi quod primo mouet.
88. Seeundum argum. Quod est confusum primo terminat actum intelligendi, quia est maximi potentiale, & indeterminatum ; sed ens in ampla significatione,est confusissimu , non illud quod est concretum quidditati sensibili, & materiali; ergo non hoc,sed illud primo terminabit actum intelligendi. Minor probatur, nam illud
est magis confusum', quod plura continet, cum ex maiori continentia, maior sequatur confusio, sed ens quo magis est uniuersale, plura continet; ergol,&c. Resp. disti guendo maiorem et quod est confusum primo terminat actum intelligendi, dummodo etiam primo moueat, conceditur; si pri
mo non moueat, negatur, patet autem
quod ens in tota sua latitudine n prim6
mouet intellectum, cum non sit primum a
representatum in specie intelligibili, sed quidditas materialis denudata per intellectam agentem a suis conditionibus indiuiduantibus .
89. Tertium argum. Illud ens primo terminat actum intelligendi, ex quo prima principium complexum constatur, sed hoc est ens in tota sua latitudine; ergo hoc primo terminati Minor probatur, nam prima principium complexum est. Quod est, veli obsibile est ut idem esse, se non esse; sed
hoc constatur ex communissima ratione sentis; ergo, dec. Resp. negando maiorem ;illud enim est primo terminans actum cognoscendi, quod primo reprς sentatur in aspecie , hoc autem non est quod est, nee
impusibile est idem simuι esse , ct MAE
67쪽
esse , scd quidditas materialis, ut patet ex
dictiS . Incidens , unde oriatur di cultas intelligendi.
sicut las intelligendi oriatur ex rebus . Sic Heraclitus , & Cratillus; cum enim viderent omnia caducitati, & fragilitati , interritu ve subiecta ; nihilque elle in rebus stabile, di nihil fixum cernerent , Scontemplarentur, opinati sunt totam intelligendi difficultatem in ipsis rebus sitam esse. Secunda sententia constituit totam intelligendi difficultatem in ipso intellectu nullam ve in rebus . Sic tenent Scotus, Antonius Trom beta, Antonius Andreas,&alij Scoti discipuli et .metaph. eo quod res ex se sint maxime cognoscibiles, quod vero difficile cognoscantur prouenit ab intellectu , ratione suae imbecillitatis.
explicatur. Di cultas cognoscendi partimoritur ab intellectu , paraim a rebus i s . Sic D. Thom. Auer. Alex. a. metvh. Ian-dun. ibid. q. 3. Sue sanus disp. a. Iauellus,&Aquarius q.2. Masius hoc loco q.9. in cap. I. r. phs qui testatur de communi opinione Latinorum. Pro quo sciendum est, quod ex rebus quaedam sunt immateriales, ut Deus , & Angeli , quaedam materiales , ut elementa, & Mementata. Difficultas cognoscendi res immateriales, tota oritur ex nostri intellectus imbecillitate; cum enim. res istae sint ex se immateriales, ac proinde intelligibiles, cum immaterialitas sit ratio intelligibilitatis, sequitur, quod cum snt maxime immateriales,debent esse maxime intelligibiles , ac proinde difficultas intellectionis non potest oriri ex ipsis rebus, sed ex imbecillitate ipsius intellectus qui cum pro hoc statu sit aliquo modo immersus in materiasic proinde ab ea dependens medijs scilicet se si bus, sequitur quod non sit proportionatus c.m rebus spiritualibus, & omnino a materia separatis, ct sic ratione huius improportionis difficulter eas intelligit. Coeterum difficultas intelligendi rea materiales, oritur ex ipsis re-
bus: nam etiam c um istis est quaedam im proportio sic tencias ex parte rerum, quaecum non sint adeo immateriales ut est inteli. ctus, nec sint adeo actuales, sed magis potentiales, oportat quod ut intelligantur, proportionentur, Sc cleuentur ad conditionem intellectus,& in hoc stat difficultas . Quare cum noster intellectus, nec pertingat ad persectionem substantiarum separatarum , nec pertingat ad impersectione morerum materialium, sed mediam quandam
teneat viam, hinc est, quod vi illas intelligat, dcbet eleuare se supra se, & ut intelligat istas debet descend cre infra se ,&hoc opus hic labor est. Et sic ut intellectus intelligat immaterialia , quae sunt maxime in actu, & valde intelligibilia, debet perfici,& se difficultas intelligendi illa prouenit
ex impersectione,ac proinde ex imbecillitate nostri intellectus. Et difficultas intelligedi materialia prouenit ex imperfecti ne illorum , & sic vel debet intellectus descendere, vel dcbent ista eleuari, ut proportionetur eidem intellectui.
difficultas cognoscendi partim proueniat ab intellectu; nam in rebus immaterialibus prouenit difficultas intelligendi ex imbecillitate ipsius intellectiis , cum enim i ita res sint maxime in actu, sunt maxime intelligibiles , ergo ditae ultas intelligendi non potest oriri ab ipsis rebus, cum istae secundum se sint maxime intelligibiles, sed ab ipso intellectu non potente pertingere ad illam summam intelligibilitatem,sicut difficultas videndi solem no prouenit ab ipso sole, cum sit maxime visibilis , sed ab ipsa
potentia vi sua, v. g. noctuae , quae non est recte disposita ad videndam talem Iucem, adeo claram. 9 3. In rebus autem materialibus, di ficultas oritur ab ipsis rebus, cum enim, ut dicebamus, intellectus noster nec pertingat ad persectionem rerum separatarum x nec pertingat ad imperfectionem rerum materialium,ac proinde medium quendam
teneat locum, sequitur quod respectu illarum sit insertor , & respectu istarium superior,ac proinde sicut difficultas intelligen di superiora oritur ab ipso inferiori, ita diffi-
68쪽
In primum lib. Arist de physico auditu oc. 4s
difficultas intelligendi inferiora , oritur ab ab ipsis inferioribus, seu ex ini proportione illorum . Unde sicut difficultas combustionis oritur aliquando ex paucitate ignis, seu potetiae combustivae, & aliquando orbtur ex re eombustibili, quae habet tantam
humiditatem, quae facile superari non potest , ut contingit in Salamandra; ita dissicultas intellectionis oritur aliquado ex debili potentia intellectiva, & hoc contingit
respectu rerum superiorum. Et aliquando ex nimia materialitate, quae haud faciliter superari potest. Soluuntur argum.in c-
94. Primum argum pro prima sentemtia est, quoniam noster intellectus in rebus intelligendis se habet ut materia prima in formis recipiendis, Arist.a. de anima cH. sed materia ptima sine ulla difficultate ex parte sui recipit formas; ergo etiam intellectus absque sui cifficultate intelliget res; atque adeo tota difficultas erit in rebus ipsis non in intellectu . Resp. distinguendo maiorem ; intelle dius in rebus intelligendis se habet ut materia prima,quatenus sicut ista potest recipere omnes formas naturales, cum secundum se sit pura potentia, aeque respiciens communes, ita intellectus est veluti pura potentia cum a primcipio sit tanquam tabula rasa potens recipere omnes formas intentionales,conceditur 1 se habet ut materia prima, quatenus in usu dictarum formarum, nullam patitur difficultatem, negatur. Cum cnim inteli eius non solum sit potentia passiua, ut materia, sed etiam activa, quod materie non
conuenit, in sua actione pati potest difficultatem, sicut & coeterae potentiae. 93. Secundum argum .quoniam si aliqua difficultas oriretur etiain ex parte in tellectus in rebus intelligendis, maxime ob dictum Arist. a. metaph. cap. I .quod scilicet ita se habet intellectus ad res immateriales sicut oculi Vespertilionum ad lucem meridianam; sed hoc dictum non est verum: ergo, &c. Minor probatur, nam potentia visiva Vespertilionis,cum sit debilis laeditur,& corrumpitur a vehementi luce,ut est lux
meridiana, ct intellectus a nullo intelligibili laedi, aut eorrumpi potest; imo quo
magis circa immaterialia versatur, magis perficitur; ergo,&c.Resp. concedendo maiorem, ' negando minorem; illud namque
dictum in sensu Aristotelis verit limum est, quae veritas non consistit in hoc, quod sicut oculi Uespertilionis laeduntur a vehementi sensibili, seu luce, ita intellectus laedatur a maximo, & summo intelligibili,ut
est Deus; sed consistit in hoc, quod sicut
lux meridiana est obiectum improportionatum oculorum Vespertilionis, ita summum immateriale, scilicet Deus, est obiectum improportionatum, & noa connat rate nostri intellectus. 96. Primum argum. secundae sententiae est , quia Arist. Σ. metaph. cap. I. dicit
Foria Issis di cultas intelligendi non est in rebus, sed in intellecta; ergo per Arist. dissicultas intelligendi non prouenit ex ipsis rebus, sed ab ipso intellectu. Resp. Aristotelem loqui de rebus spiritualibus, immaterialibus,& maxime in actu, ut sunt Deus& intelligentiae,cum noster intellectus hOrum respectu ratione maximae inferioritatis, sit improportionatus,ac proinde debet horum respectu eleuari, & proportionari.
Vsus autem fuit Arist. illa particula dubia taliua, modestiae gratia. ς7. Secundum argum. nam si difficuutas intelligendi procederet ex ipsis rebus, sequeretur quod haec difficultas reperit tur etiam respectu intellectus Diuini, &Αngeliei, hoc est absurdum; ergo, &c. Minquela probatur, quia quod secundum se sest tale, respectu cuiuscumque est tale; ergo si difficultas intelligendi res materiales
est ratione ipsarum,semper,& respectu cuiuscumque intellectus eam difficultatem
habebunt. Resp. negando sequelam. Ad probationem dico, quod id quod conueniealicui absolutae, respectu omnium conuenit, ut quia esse rationale conuenit homini absolute, hoc sibi omnium respectu conuenit.
At id quod conuenit alicui solum respecti-ue, seu per habitudinem ad aliquid particulare, non conuenit respectu omnium, sed
solum respectu illius particuIaris, & sicci in nostro casu difficultas cognitionis non conueniat absolute rei materiali, sed tanturespectu nostri intellectus ; qui cognoscit
69쪽
res per dependentiam a. sensibus , non per propriam essentiam omnia representantem ut Deus; aut per species infusas, ut Angeli, sequitur, quod res materiales sint difficile cognoscibiles solum respectu intellectus
I. I. Referuntur antiquorum opinio nes , deprimis rerum prim
V tias de rerum naturalium principijs, multi, grauissimique auctores res runt, ut Plato in Thectrario Sopsi D,Arist.
hoc loco I. phsic. 3. de caelo. a. de orta, ct inter. ct I. metaph. Plutarch. lib. I. de placitis. Euseb. lib. Io. praeparat. Clemens Ale. xand. r. omat. Theodoret. lib. I. diuinor.
decret. Et Philosophi hoc Ioco. Hae omnes sententiae ad hanc diuisionem possunt rouocari. Aliqui namque nullum posuerunt rerum naturalium principium, sed omnia esse unum, sic tenuerunt Parmenides, &Melissus, visi suo tempore famosi. Parmeis nides fuit patria Eleates,Filius Pyretis, X nophanis auditor teste Arist. I. meraph. F.& Laertio ς Parmenide; vel auditor Anaximandri ex Τheophraste in epitome, Seodem Laertio. Iste cum esset genere, &opibus illustris, adiunxit se Amenio Pythagorico, viro genere, & diuit ijs contempto
honesto tamen, & probo,ut cum isto vitam quietam, & tranquillam duceret ; multa scripsit tam carmine , tam soluta oratione
in Philo phia,praesertim quod omnia sint unum finitum, & immobile.
patria Samius, Ithegenis filius, Parmeni dis auditor, & Heracliti familiaris, fuit v
banitate,& morum ciuilitate maxime ornatus, ex quo effectum est, ut esset suis ciuibus maxime charus, atque acceptus. Hic
sui magistri sententiam secutus est, docens omnia esse unum infinitum tamen, & immobile ; ut illis obiteit Aristoteles , licet
multi putent eum non recte horum phil sophorum mentem retulisse; unde Simplicius in comment. huius fecundi cap. longa digressione conatur eos Arist. impostura liberare; neque credendum est hos viros doctissimos ita stupidos fuisse ut crederent nullam dari rerum multitudinem, nequei motum, cum ista sensibus pateant. Aliqui ergo, ut Eudemus apud eumdem simplicium censet, quod per unum ens,& immis
bile intellexerunt caelum , aut totum uniuersum, seu mundum . Universu in namque unum est, cum Omnia contineat, &cuncta in eo retineant unitatem, dicitur
immobile, quia licet secundum partes In ueatur, non tamen secundum se totum; finitum secundum Parmenidem, quia certa, determinatamque habet naturam. Infiniis tum vero secundum Melissum, quia principio, fineque caret, eum constet figuria sphaerica in qua neque principium, neque finis reperiuntur . Hinc Laertius ita dra Meli sto scribit. Platuit axum ei uniuersumi nitum esse, ct immutabile , atque immo
tmnque non esse, verum videri esse. Galenus in tex. Videntur autem non recu,drc. de na
tura hominis, putat hos philosophos nomine unius, & immobilis, intellexisse materiam primam,quae sit omnium rerum principium , cum ex ea omnia fiant, & tame est una numero; hanc vocant immobilem, quia neque oritur, neque interit, neque vilis subest mutationibus, vocatur finita, ex definita essentia r vocatur infinita, ob immensam illius potentiam, quoniam innumeras formas apta est recipere.
huius cap. Plotinus Aeneades lib. I. cap.8. Jealij plures altius hos philosophos interprotantes putant quod his inferioribus neglectis ad superiora,& aeterna se conuerterint, nomineque unius, Deum Ο.M. intellexitase, in quo tanquam in omnium rerum conditore, cuncta sunt unita, & unum, licet in
se ipsis sint multiplicata; iuxta doctrinam Theologorum, quod in Deo sint retari omnium ideae, quae realiter, de formaliter sunt ipsa diuina essentia, & sic volebant Deum
70쪽
In primum lib. Arist. de physico auditu,&C. 67.
Deum esse omnium rerum principium immobile, licet det cuncta moueri. Hoc principium volebat Parmenides esse finitum, ob naturam finitam,& infinitam v
Iebat Melissus, ob naturam infinitam; sed quicquid sit de horum Philosophorum sensu, dato quod fuerit ille, quem eix Aristoteles inscribit, tunc vere, & sortiter eos impugnat. Vnde relicta sente tia Parmenidis , & Melissi, pono alias aliorum Philosophorum sententias.
Io I. Secunda sententia in ordino fuit Thaletis , ut colligitur ex I. metus. qui aquam ponebat omnium rerum principium , eo fundamento ductus, quia videmus omnia uiuentia humido constare, quam sententiam secuti sunt sex Sapientes Graeciae, ut notat Cicero lis. . q. Acasem. Tertia sententia fuit Diogenis,& Anaximenis, qui aerem omnium reruprincipium fecerunt. Quarta fuit Heracliti, qui ignem volebat esse omnium rerum principium . Quinta fuit Hesiodi
alantis terram esse rerum omnium principium . Sexta fuit aliorum , qui ponebant rerum omnium principium vaporc, qui neque est aer, neque aqua, sed mediuquid inter utrumque. Hae omnes sententiae in hoc conueniebant,quod unum tam tum esset rerum omnium principium . Ioa. Sexta sententia ponit infinita
rerum principia, & sunt illae particular
indivisibiles,ex quibus res componuntur, quae particulae vocantur atomi. Sic tenebat Anaxagoras. Hos autem atomos diuidebat in varias species , nam aliquos volebat esse duros ex quibus ossa componerentur, alios molles ex quibus caro,& reliqui humores constarent; alios calidos ex quibus fierent partes, & res caliadae, ut ignis;alios fiigidos,ex quibus partes frigidae,& res Digidae constat ut aqua. Ex his infinitis atomis volebat, quod prius fuerit quoddam compositum confusum quod vocabat Chaos, & ab hoc mens , scilicet Deuς separauit, &distinxit rerum specieς. Dicebat praeteres , quod in singulis indiuiduis contineantur atomi omnium specierum , licet nonnisi
proprij appareant, & hoc modo fiunt generationes , quatenus atomi Occulti, manifestantur. Uocabat hos atomos indiuisibiles . Non quia essent sicut puncta,
sed quod ultra actuali diuisione diuidi
non possint. Io I. Septima sententia fuit Anaximandri , qui non ex atomis Chaos factsi dicebat. ut Anaxagoras,sed ex chao atomos fuisse factos, & inde coetera. Octaua sententia fuit Democrati, qui dicebat omnia esse facta ex atomis eiu idem rationis, & essentialiter non differentibus, sed tantum figuris,ut quidam essent triangulares quidam quadrangulares,& aliarum figurarum, item quidam habebant unum
situm, alij alium ,& ratione diuersorum situum, quidam calidi, quidam frigidi,tie. In hoc isti conueniebant, quod principia ponerent infinita. Io . Alij posuerunt principia finita, sed plusquam unum; nam de Parmenide dicitur, quod licet in uno opere posuerit
unum tantum principium , tamen in alio
posuit duo, scilicet ignem, & terram, Iicet aliqui velint suisse duo secundum apparentiam,at unum secundum existentia. Alij posuerunt tria elementa, ut terram γignem, & aquam. Nij omnia quatuor, ut Empedocles, & Hippocrates. Plato dicebat principia esse magnum, paruum, &ideam, per magnum , & paruum intelligebat materiam primam, quae magna est ratione capacitatis ad recipiendas omnes formas, parua est ratione entitatis, quae
est debilissima . Per ideam intelligebat
formam quandam separatam, ut plerique volunt cum Aristotele . Pythagoras volebat rerum principia esse par , & impar. Per par intelligebat materiam, quae quoad se aeque recipit formas. Per impar intelligebat formam, quae est ratio diuersitatis, & disserentiae. vos. Sed quaeres I. quinam philosophi dicerentur naturales apud antiquos& quinam non naturales e Resp. quod illi dicebantur naturales , qui ponebant principia mobilia,seu motum in naturata, cum enim motus sit passio naturae, qui hanc passionem ponebant, naturales dicebantur . Qui vero ponebant principiu