장음표시 사용
211쪽
182 sit antimalium ea a Uieiens;
anima praeditum esse asserit: nee esse agens instrimentale, sed principale, profitetur. Quinctiam plane negat , essiciens ullum separatum , esse instrument Ie t sed id solum instrumentum dici oportere, ait, quod essicienti primoe coniungitur; idoue Blummodo inciens instrumentale , quod nullum alium
motum, aut actionem habet, quam ouae ab emciente primo immittitur, aut continue Oc successive recipitur, cujus virtute agat. Eoque argumento rejicit
exemplum projectorum, quae vi a projieiente aceepta, de ab eo separata, nihilominus agunt Quasi vemensis, & hasta, instrumenta bellica dicenda essent 1 missiles autem sagi trae, & glandes, non item : Rejicit quoque exemplum a Republica desumptum ; n
gatque, magistratum , consiliarium , aut ministrum, Polit. l. esse regi infrumenta. Cum tamen Aristoteles eonia v. c. .sultorem pro essiciente habeat, ministrumque, duertis verbis, instrumemrim nominet Automatum sim,
liter exempla respuit: pluraque alia ait, uegat, quibus semen tam ovum ) animatum esse , agensque non instrumentale , sed principale esse, confirmet. 1dem tamen sceu veritate coamas in conditiones agentis principalis eas proponit, quae sententiae modo commemoratae planae contrarium suadeant
nempe , suicquia opus , sive essectum se ipsa nobilivi sieiti aut sectum sibi dissimile prqducit; nam est eatissa
principalis , sed in fumentalis. Quibus cor cessis, quis non inde colligat, Semen, edi ovum, esse instrumenta ' cum pullus sit effectum ovo nobilius ;idemque huic, aut spermati nequaquam similis sit. Duapropter ubi vir doctissimus negat, semen, aut ovum, esse organum; quia separara sunt ab agente primario, falso innititur fundamento. Quippe, cum. generans primum per Varia media prolem procreet ;sve medium aliquod illi conjunctum sit, ut manus, opifici 1 sive ab eo separetur, ut sagitta, ab arcu emissa ; utrumque tamen instrumentum dieitur. Ex dictis his caussae instrumentalis conditionibus, videatur sequi ; essiciens primum in generatione pulli, esse gallum , Vel saltem gallum cum gallina rquippe pullus iis est similis: nec essicientibus suis pri
212쪽
taque aliam etiamnum primi essicientis anneetiim , unde Brtasse constet, marem n m esse primam , sed instrumentasem duntaxat causiam. Nempe , ut primum essiciens in pulli fabrica artificio utatur, & providentia , sapientia item, bonitate, de intellectu, rationalis animae nostraec plum longe superantibus. Utpote, in quo sit fu- turi operis ratio , quodque in destinatum finem agat, disponat, & perfi aiat omnia ; partesque pulli , etiam minimas, alicujus usus & amonis gratia efformet; α non modo operis fabrica , sed etiam saluti , ornatui, ac defensioni ejus prospiciat. Masvero, aut illius semen, in coitu, vel post eum, Guia modi non est , ut illi ars, intellectus, ac providentia attribui possint. Quibus rite perpesis, mas videtur essiciens in
strumentale, aeque ac ipsius semen ; & foemina, non an inus quam ovum ab ea genitum. Quare ad priorem , superiorem , ac praestantiorem caussam confugiendum est ; eui merito attribuantui providentia, antellectus, ars, dc bonitas; quaeque effecto, opereve uo tanto excellentior sit, quanto architecius operi; suo praestat; quantoque Rex, ministris 3 aut opifex . suis manibus pramellit. Erit igitur uterque , mas, &scemina , essiciens
duntaxat instrumentale, rerum omnium Creatori,
sive progenitori summo subserviens. Eoque sensu recte dicitur, Sol & homo generant hominem: quia
solem accedentem , & recedentem , sequuntur verae autumnus; quibus plerunque temporibus, animanum generatio, dc corruptio contingunt. Ita quidem summus Philosophus : Prima latio orim ac rnis De ex. teritus eatissa non est,sed obliqui circuli latio ea namque cor.
eontinua est, ct duobus motibur sit; nam si generatio, l. et e corruptiove futurasit somper continua, semper quippiam . . ide ma veri necesse est, Mune mutationes ista desciant;
sed duobus, ut ne altera duntax x eveniat. continuita
tu igitur eaussa est alio universi: accessus vero ct rece sus, it se declivit . Meeerit enim, ut interdum procul interdum prope existat s nempe Sol.) Arpis eum interia vallum sit inaquati, motus erit inequatu. seeare,s ex
213쪽
r84 animalium eausa effieiens;
proeul existit, hoc idem corrumpi . Atque,si qma sar numero accidit, generati quia Plirunque recedit, commmit. contrariarum enim eaalsa sunt contraria. Ideoque Vere vigent. Vernantque Omuia; carer
pinquantescit. Sole, qui communis pater est, & genitor; vel saltem summi Creatoris in generatione immiaiatum & universale instrumentum non solum plantae , sed etiam animalia : nec minus illa, quae sponte proveniunt, quam quae maris Remi Dque mutua . Opera progenerantur. Tanquam adveniente nobili hoc astro , de coelo delaberetur alma Venus, cupidinu Charisumque choro stipata; cunmque viventiae, blando amoris cestro ad perennitatem sui exstimularet. Vel, syt est in tabulis in ouasi eo te pore Saturni genitalia in mare projecta. spumam excitarent, indeque nasceretur Aphrodite. Nempe, in generatione animalium , superat sui Poeta ait Mner omni rhumor, spumant, turgentque semine genitalia. Gallus igitur ae gallina, Vere potissimum foecu di fiunt: tanquam Sol, vel coelum, Vel natura , vel anima mundi, vel Deus omnipotens s nam eodem haec redeunt iis caussa superior ac divinior in gen ratione laret. ita Sol,& homo sid est, Sol per hominem , ceu instrumentum in hominem generant. Eo demque modo, Sator omnium, & gallus, ovum generant, & ex ovo pullum : accessu nempe, dc recessu Solis perpetuo, qui ex divini Numinis voluntate, via fato, gignendis rebus omnibus inservit. Concludimus igitur,marem licet sit essiciens prius& praestantius , quam foemina esse solum essi,
ciens instrumentale : eundemque, non minus quam foeminam, Recunditatem suam, sive generandi viris Iutem , appropinquanti Soli acceptam referre:
proindeque artificium, dc providentiam quam iooperibus ejus temimusὶ non ab ipso, sed a Deo prois
cmere. Quippe mas, in generando, nec consilio . nee intellectu utitur : neque homo parte animae suae rationali , sed facultate Vegetativa generata; quae non primaria εc divinior animae humanae facultas, sed infima censetur.
Quoniam igitur in Pi i fabri , ars de provide
214쪽
tia non minus elucescunt, quam in hominis ae totius mundi creatione ; necesse est fateamur, in generatione hominis , caussam essicientem ipso homisne superiorem & praestantiorem dari : vel saeuit
tem vegetativam, sive eam animae partem, quae hominem fabricat,& conservat, multo excellentiorem,& diviniorem esse , magisque similitudinem Dei referre . quam partem ejus rationalem ; cujus tamen excellentiam miris laudibus supra omnes omnium animalium facultates extollimus ; tanquam quae jus & imperium in illas obtineat, cuique cuncta creata famulentur. Vel saltem latendum est, in naturae operibus, iiec prude utiam , nec artificium , neque intellectum inesse : sed ita solum videri conceptui nostro, qui secundum artes nostras & fasultates ceu exemplaria a nobismet ipsis mutuata) de rebus naturae divinis judicamus : quasi principia naturae activa , ectebas suos eo modo producerent , quo nos opera nostra artincialia solemus, consilio nempe . & discisina ab intellectu sive mente acquisita. At vero Natura , prineipium motus & quietis in omnibus, in quibus est ε, & anima vegetativa, prima cujussibet generationis caussa efiiciens move ud, nulla facultate acquisita, sicut nos)quam vel artis , vel prudentiae nomine indis nemus; sed tanquam sato , seu mandato quodam secundum leges opera . te : simile nempe impetu, modoque, quo levia, suris sum; gravia, deorsum feruntur. Scilicet, facultas
parentum vegetativa eodem modo generat, sememque tandem ad formam scelus pertingit; quo ar nea, retia sua ne mi; aviculae, nidos eo ruunt, ovis incubant, eaque tuentur; apes, &formicae habita- eula parant, & alimoniam in futuros usus recondunt. Naturaliter nempe , & connato inrenita; non autem providentia, disciplina , aut consilio, quic tuam agunt. Nam quod in nobis operationum arci-
hcialium principium est, diciturque ars, intellectus. aut providentia; id in naturalibus illis operibus, est
cta) quodque illis consatum & insitum , id nobis a quisitum. Ideoque, ad artificialia qui respiciunt, haud
215쪽
haud aequi rerum naturalium aestimatores habendi sunt: siquidem potius, vice versa, sumpto a natura exemplari, de rebus arte factis judicandum est Artes
enim omnes imitatione quadam naturae comparatae
sunt; nostraque ratio, sive in te lectus, ab intellectu divino, in operibus suis agente, profluxit. Qui, cum habitu perte in nobis existit, quasi altera anima adventitia & acquisita, stimini & divinis i agentis imaginem sulcipiens. operationes , sive effectus similes producit. Quapropter, rem recte pieque t mea quidem sentem ia) reputaverit , qui rerum Omnium generationes,ab eodem i do aeterno atque omnipotente Naiam deduxerit, a cujus nutu rerum ipsarum universitas dependet. Nec magnopere litigandum censeo , quo nomine primum hoc Agens compellandum , aut v nerandum veniat, scui nomen omne venerabile debetur sive Deus, sive natura naturans , sive antina appelletur. Id enim omnes intelligunt , quod cunctarum rerum principium sit,& finis; quod aere num , & omnipotens ex illat ; omniumque autor iacreator , per varias generationum vicissitudines, caducas res mortalium conservet, ac perpetuet ; quod 'ubique praeseias. singulis rerum naturalium operibus non minus adsit, quam toti universo ; quod numine suo, sive providentia, arte, ac mente Aivina, cuncta animalia procreet. Quorum quaedam sponte nascuntur, sine aliquo e Sciente univom; qumam, ma ris Reminaeque simul sociatis operis; quaedam,ab a terutro duntaxat sexu : quaedam, per alia instrumenta intermedia; eaque interdum plura, interdum pauciora : quaedam , instrum emi S uni vocis; quaedam, aequivocis &ex accidente, generantur. Omnia Vem
corpora naturalia , summi eius Numinis Sc opera sunt, & itastrumenta: suntque haec vel naturalia so- Ium, v I calor, spiritus, aeris putredinisve tepor, dcc. vel simul etiam animata : quippe animalium qu rue et motu, vel iacultate , vel anima, aliquo mo- o utitur ad perfectionem universi , & animalium
Ex dictis itaque aliquatenus constat, quodnam amare in generatione afferatur symbolum. Nempe,
216쪽
gallus idem ovo confert, ut ex subventaneo proli ficum evadat; quod vegetabilium fructibus tribuitur
ab aestivo Solis fervore , ut maturitatem consequantur , α semina eorum foecunda fiant : idemque, quod sponte nascentibus foecunditatem affert; & ex vermibus, erucas; ex his, aurelias; ex aureliis, papiliones, muscas, apes, m. progenerat. Ad hune modum Sol , accessu suo, Sc principium motus ac transmutationis,in proventu fructuum est, εe finis etiam , dum seminibus eorum foecunditatis autor existit. Utque is Vere novo,foliorum, florum, α fructuum efficiens primum est ita, adulta jam aestate, maturitatis & fertilitatis seminum, est uitiamum perficiens. Cui rei confirmandae , inter alias
observationes plurimas, hanc unam annemm :Arantiorum arbores quidam apud nos multa solicitudine,& mangonio colunt; earumque mala, quae primo anno ad pollicis magnitudinem e Xcrevere, se inquenti aestate ad maturitatem pertingunt,caeteraque Perficiuntur, praeterquam quod seminibus careant. Hanc rem accuratius pensitanti mihi, videbatur
oblatum ovi subventanei specimen , ouod a gallina, citra maris operam , gignitur; εc sensibilia omnia in se complectitur, quae in ovo prolifico deprehendas ; semine autem foecundo destituitur. Tanquam idemd gallo conferatur, quo subventaneum ovum , fCe- eundum fiat; quod a calidarum regionum Sole provenit , quo illarum arborum poma cum seminibus
nascantur. Et quasi aestas Onglicano, procreando solum fluctui, sui gallina, ovo)sufiiceret; essetque ,
instar sceminae, impotens generatrix; In locis autem beneficio Solis uberiori gaudentibus, mas evaderet, . di generationem perficeret.
Verum de his hamnus a nobis obiter actum est, .ut ab ovi exemplo constet, quaenam primi efficientis in generatione animalium conditiones requirantur. Quippe certum est, inesse in ovo opificem dc similiter in omni conceptu, ac primordio in qui non modo ei a matre inditur, sed prius etiam a patre in
coitu per genituram communicatur ; omniumque primo coelo , & Sole, si Creatore sumismo, eidem tribuitur. Manifestum pariter est, opificem
217쪽
ficem hunc in ovo, & semine quovis existentem,p rentum virtute adeo imbutum esse , ut pullum ad illorum, non autem ad similitudDiem sui, fabricet; eamque mistam etiam, tanquam ab utrisque in
coitu unitis, provenientem : cumque omnia summ3 .
providentia & intellectu peragantur, divini numinis praesentiam clare comprobari. Alibi autem uberius de hac re agetur ; ubi conabimur docere , quid statim a coitu in foemina rem neat , & ubinam supersit; simulque explicabimus quoniam nihil protinus post coitum in cavitate ut ri reperitur quidnam sit contagium illud prolificum, aut conceptus primus Z num corporeum quid,alica bi in Remina ri servatum; ari ineorporeum λ Et num 4 uteri conceptio , similis sit conceptioni cerebri; adeoque foecunditas eo modo acquiratur , quo sciencia quemadmodum non desunt argument 3 , quae id persuadeant in &, veluti motus, atque Oper tiones animales , a cerebri conceptione s quam appetitum dicimus in originem ducunt; ita pariter m tus naturales, facultatisque vegetativae operationes c ac praesertim generatio ab uteri conceptione d Pendeant λ Porro, quomodo contagium hoc proli ficum mistae naturae sit; & a mare, in Reminam ;indeque, in ovum traducatur λ Ac denique, morborum, affectuumq; omnium praeternaturalium coni
gium quomodo ierpat, & insensibiliter propagetur
De generationis ordine : primum, de
QUid igitur immediate a coitu proli fico in scemina fiat, aut maneat, quod adhuc sub eontagii nomine intelligimus, quo tranquam iniectu) foemina a mare foecunda reddita , Detum postea sua sponte generat; inferius suo loco dicetur, ubi ea de re pleniore examine, & disquisitione accuratiore tractahamus. Imerea temporis, quae circa partium generandari
218쪽
randarum orat nem manifeste apparent, observatuque digna sunt, indicabimus. Et primo quidem , quoniam per epigenesis , sue partium superexorientium additamentum, pullum fabricari certum est; quaenam pars ante alias omnes exstruatur, & quid de illa , ejusque generandi modo ossiservandum veniat, dispiciemus. Ratum satae est, & in ovo manifeste apparet , mgeri Dod Aristoteles de perfectorum Mimalium genera tione enuntiat : nimirum, non omnes partes simul c. I.
fieri , sed ordine aliam post aliam; primumque existere particulam genitalem , cujus virtute posteas tanquam ex principio quodam θ Miquae omnes partes prosiliant. Qualem, tu plantarum seminibus, fabis pota, aut glandibus,ὼ gemmam, sive apicem
protuberantem cernimus , totius futurae arboris principium. Estrie hac particula, velarfilius emancia n. e. I , patus , seorsumque collocatus, o principium per se vivens; unde postea membrorum ordo describitur; O,qua cunc'e ad absolvendum animal pertinent, disponuntur.
Quoniam enim nulla pars se ipsam generat ; sed, post- n.e. quam generata est, se ipsam jam augersideo eam primum oriri necesse est, qua principium augendi eontineat. Fue enim planta , sive Mimal est, arue omnibur ines quod vim habeat vegetandi , sive nutriendi simulque reli-i quas omnes partes suo quamque ordine distinguat . formet; proindeque in eadem primogenita parti-l cula anima primario inest, sensus, motusque, α to- tius vitae autor, & principium. Ea igitur principalis particula est, undessiritus vitalis , calorque nativus caeteri S omnibus auuenit: in qua Medicorum calidum innatum, sive implantai tum primo emicat: dc lar familiaris, seu socus peris .ennis hospitatur ; unde perpetuo in universum corpus, singulasque ejus partes, Vita promanat; nutritio, incrementum auxilium,& solamen proveniunt: denique , ubi vita nascentibus primum incipit, Amorientibus ultimo terminatur.
l Haec certe omnia de paste prima genitali verat sunt, & in generatione pulli manifeste apparent. I Ideoque, ut Medicorum quorundam male philosophatitium opinionem quae tres Partes Imri pales s
219쪽
rso De particissa genitali nis .
lis , ac primogenitas , cerebrum, cor , dc jecur, ex tribus vesiculis , sive bullis, simul exoriri astruit plurimis observationibus motus. rejiciendam arbitror ; ita neque Aristoteli ipsi assentiri possum , qui cor esse particulam hanc primam senitalem & animatam ratuit.Nam revera Janguini soli privssmium hoc deberi existimor is enim eu, qui primus in reneratione conspicitur. Idque non solum in ovo , redio omni foetu, animaliumque conceptu primo m 3 gere, mox Palam fiet. Apparet, inquam, ab initio,punctum rubrum a. t m, vesicula pulsans, fibraeque inde deductae, sanis itinem in se eo teruntes. Et, quantum ex accurata inspessione ducemere licuit , fit sanguis, ante-vam 'inctiim saliena eslarmatur; idemque cal re vittii pratalitus est, priusquam per pullam cietur ratque ut in illo , & ab illo pulsatio incipit ; ita tandem , in ultimo mortis articulo, in eodem desinit. stuppe plurimis experimentis,tum in ovo, tum ali-
minis, compertum habeo; sanguinem id esse . in quo quandiu calor vitalis non prorsias evanuit) p
tia redeundi in vitam continuatur.
. Et quoniam vesicula pulsans , indeque producta
fibrae ianguineae, ante alia con ciuntur; crediderim rationi consentaneum, ut ranguis suis receptam culis prior sit 1 contentum nempe, suo continente;
shuidem hoc factum est , ut eius usui inserviat. Ideoque fibras, & venas , posteaque vesiculam,& 'demum cor, utpote organa recipiendo ac retinendosa ini destinata, hujus solius transmittendi, di distribuendi gratia exstructa esse, verisimile est; sanguinemque esse particulam corporis principalem. Idque ex multis observationibus liquet; praesertatim, cum qu am animalia teaque sanguinea diu absque pulsu vivant; & nonnulla totam hyemem lateant, & tamen in vivis supersint , licet interea e rum corda ab omni motu cessent, & pulmones r spiratione ferientur ; eorum instar, qui in syncope, ripothymia , aut affectibus hystericis, semimortui jacent cum asphyria. Factus itaque certior ex iis quae in ovo, 3c viva
adunatium disseαoae observavi; statuo, contra
220쪽
De partiola genitali prima. 3 9 I
seu Anu ringuinem esse primam parturiatam genitalem : & cor esse ipsius organum , circumlatiorn miratrum. .ppe functio cordis,est sanguinis Hio : ut in animalibus omnibusr patet .' idemque in generatione pulli ere ossicium plifintis miculaeu quam mmalium conceptibus non mi S , saepenumero videndam /exhibui stimilla Inin tem mirantem , di in actione sua sese constrin- prior fit, inanifestum est, actionem illam s1nguim ompetere: constrictionem vero, a vesicula pulsante in OV ut a corde, in pullo plopriis fibris institui; tanquam ab instrumento ei usui destinato. Certu Tque est, vesiculam dictam , ut &rostea. unde pulsatio primum incipit) a distendenis
ζ Tmine , ad constrictionis motum irritardi Fit si uam, diastole, a sanguine ab spl-rim intumestenter adeoque aristotelu sententia, de pessatione eoidis fari eam scit. ad iuuatenus vera est. Quod enim in lacte ab igne calefacto, & cervisiae nostin lamentatione quotidie cemimus ; idem etiam in pulsu cordis usa venit et in quo languis , quasi fermentatione
in illis per accidens, in gente eXterno ea: re scit . alicunde assumimo contingit; id Insa ziz ab interno ealare , sive spicitu Innat itur . idque etiam laeundum naturam abri gulatur , & in lalutem viventium con- itaque a duplici a gente peragitur e nemis