장음표시 사용
201쪽
et et . Caussa Pulli essetens,
porare: non minus tamen aqua nobis haereret, quomodo nempe interiora omnia pulli essingantur. Uerum haec a nobisjampridem refutata sunt. Quapropter, cum pulli effetentem causiam investigamus, oportet eam in ovo, non autem in buria Iatitantem quaerere, talemque. quae, licet OUum requietum foris a gallina per aliquot krsan miniaria absit, & sub aliena gallina sutpote Indiea, aut 'iaca ab incubandum reponatur ; vel sut in subter pulverem , fimumve calentem, aut in Iurno, ad eam rem idoneo, foveatur; semper tamen pullum efformet, ejusdem species eum generante, Cc patrismillimum i aut, si alterius generis gallus fueritin prolem mistae speciei, & similitudinis procreet.
Superest igitur adnue nodus expediendus, quem neque Aristoteles, nec Fabricius solverunt: nempe, quomodo semen maris, sive galli, ex ovo pullum suetat, sive pulli essiciens dicendum sit; praesertim, Cum nec praesens , nec tangens, nec adjunitam ovost λ Et licet omnes fere asserant, marem , ejusque semen, caussam foetus emcientem esse; a nemine eamen hactenus , quomodo id fiat, satis explicatum est: praesertim in ovo nostro gallinaceo.
Caussa ficiens, inquisitu ard .
D Issicilis est admodum sui diximus eausi e --
cientis disquisitio 1 eoque magis , quod tam v ria illi nomina attribuantur. Unde Arastoteles, caussas animalium essicientes complures recensuit; muleaeque ortae sunt apud Antores controversiae: praecipue inter Medicos & Aristoteliaos, reperti sunt, qui animose super hac re digladientur; variisque sen-zentiis , Lum essicientem caussam, tum moesim essiciendi exponere sataoni. Neque sane uspiam alibi, quam in animalis fibrica, omnipotens Creator in operibus suis aut manife-ilius conspicitur, aut praesentius eius numen adest. LIDisitiam by Coos e
202쪽
rnas insitu ardus. I7 3 Et quamvis notum sit, omnesque fateantur, prolem a mare & foemina ortum suum ducere , & proinde ovum a gallo & gallina procreari , & ex ovo pullum : Modum tamen, quo gallus, aut eius semen e Xovo pullum cudati nec Medicorum schola nos docuit, neque Aristotelu sagax ingenium aperuit. Nam ex iis squae de ovi pariti um aliorumque animalium g neratione diximus) satis constat ; nec sententiam generationem ex seminum utriusque se-Nus mixtione deducentium; neque Aristotelis, semen maris pro egeiente , id sanguinem mea struum pro caussa materiali habentis, amplectendam eme : quia neque in coitu, nec protinus a coitu, aliquid de foemina in uteri cavitatem delabitur , e X quo, ceu materia, subito aliquid laetus constituatur : neque etiam genitura, a mare in coitu proveniens, sive ea animata sit, sive instrumentum in animatumὶ uterum ingreditur , aut in eum attrahitur . vel uspiam intra foeminam reservatur; sed vel evanescit, vel Elabitur;.
nec quippiam , statim post coitum , in utero reperitur; quia aut i mare, aut a lac mina, vel ab utrisque proficiscens; futuri laetus materia , aut principium
existimari possit. Neque galli semen, in buria Fabri- ' cii, alibi vi in gallina superstes est: ut inde, vel f ritalis substantia: irradiatione, vel contactu OVum nat, aut ex ovo pullus constituatur. Nec gallina ullum aliud semen confert, praeter papulas, vitellum , Movum. Quare dissicilior multo, ab his nostris observationibus , redditur generationis contemplatio iquandoquidem suppositiones omnes, quibus utraque opinio innititur, ab iisdem funditus evertuntur. Maxime vero, ubi postea demonstraverimus,cuncta pariter animalia ex ovo procreari; & in coitu sive vi-Viparorum quadrupedum , sive hominis) nihil spe
matis,aut sanguinis,amare aut Demina provenietis, in uteri cavum intromitti, aut ab co attrahi : nec quicquam vel ante coitum, vel in ipso coitu, aut it rim Post coitum in utero reperiri: quod futuri laetus materia, aut essiciens aut principium haberi possit. Nuper Daniel .sennertur,vir doctus,&diligens naturae indagator, pensitatis prius multorum rationibus, rem tandem determinare aggressus est; nempe,
203쪽
animam esse in semine , eandemque prorius emn ea, quae futurae proli inest. Adeo, ut animam hominis arationalem in semine ejus praesentem else, non ve- Teatur asserere: ae propterea ovum habere animam Pulli; animamque cum semine in uterum steminae transvehi; atque ex isto utriusque semine sui fiamma flammae conjuncto snon misto ; mixtio enim, inquit, est rerum diversarum specierum animaque praedito, perfectum animal emerme. Ideoque, ait,
semen e X utroque parente requiritur , tum ad sterum, tum etiam ad ovum constituendum. Et hoc pacto luelut superatis omnibus difficultatibus in putat
se certam, perspicuamque veritatem tradidisse. Verum , ut concedamus, in ovo inesse animam, eamque ex parentum animis unitani: εc a parentihus interdum diversorum generum proficisci ι velut ab equa & asino, a gallina Sc phasiano ; nec tamen mistam esse, sed unitam dunt amat; fierique pullum ad exemplum seminum plantarum) ab eadem eU-
ciente anima, a qua postea per totam vitam construatur: adeo, ut absurdum sit dioere , laetum tibalia anima extra uterum, sive ovum : atque ab alia intra uterum, aut ovum , augeri: Haec , in an,
omnia ut concedamus ilicet invalida sint, & tublestae fidei totius tamen doctripae ejus fundamen tum cui innititur in historia nosti: de generatione ex ovo, penitus subvertit, & falsi redarguit. Nimi- Tum, ovum fieri, ex semine galli, & gallinae : aut, semen ab utrisque intra uterum transmitti et aut, ex semine in uterum admisso, vel immisso, foetum, ejusve partem aliquam constitui : vel, semen galli ceu caussism essicientem, & opificem) uspiam in gallina reservari, quod materiam sui putat Sc nutrimentum ab ea in uterum trahat, unde foetus, quem fecerit, augeatur. Deerunt quippe conditiones, quas ipse, secundum Aristotelu selitentiam , putat necessarias : scit . ut laetus fiat ab eo, quod actu
est, & praeexistens: pullusque ab eo, quod praesena est. & ibi loci existens, ubiIullus primum fit, Scaugetur : Praeterea, ut eb eo nat, quod immediate
di conjunctim operatur; idemque sit, quo pullus pertintam vitam. conservatur, de crescit. Gippe semen
204쪽
ia quisitu ardua. mentilli sive animatum , sive inanimum fuerit,
nihil ra fert non est omnino in ovo, neque in utero,
praesem & conjunctum ; neque in materia, ex qua fit pullas; ut neque in ipso pullo inchoato , ut eum vel effetat, vel peificiat.
Hallucinatur etiam , cum , ab exemplo seminum plantarum & glandium , sententiam suam de semine animato illustratum it : quia disserentiam ab Ari fatale allat amni, inter genituram in coitu proVe- Degennientem,&conceptum primum ex utrisque factum, an . l.a non amovit; neque ovum prius citra ullam genitu- e. i. Tam a mare aut foemina in uterum translatam ) in vitellarii racemo conceptum observavit. Neque intellexit, uterum esse, aliquandiu etiam post coitum, ab omni materia vacuum; sive ea a parentibus transmissa, sive a coitu facta , sive aliquo modo transmutata credatur. Nec denique legit, aut sal tem animadvertit experimentum Fabricii , nempe, ab aliquot galli coitionibus, gallinam foecundati adeo , ut deinde per annum integrum Omnia ova prolifica gignat: licet interea temporis, galli semen singulis ovis Decundandis non acceperit; neque acceptum olim, tandiu retinuerit. Id quidem , nemine refragante, certum est, animalia , quaecunque a mare & scemina oriuntur, utriusque sexus coitu generari; adeoque velut percontagium aliquod procreari. Quemadmodum Medi ei observant, morbos contagiosos utpote lepram, luem veneream, pestem phthisin serpere in stragem mortalium , asse Ausque sibi similes in alienis corporibus, solo extrinseco contactu. excitare : imo vero
interdum solo assiatu,& per idque eminu M per medium inanimatum, nihilque sensibiliter
alteratum. Nimirum, quod primum tetigit, generat sibi simile univocum , non tansens, neque aciu eristens , nec praesens , aut coriunctum; sed dunta-Nat quia olim tetigit. Tantae virtutis atque essicaciae contagium reperitur. Idemque fortitan in
feneratione animalium contingit. ova enim picium , quae soris incrementum sua sponte, absque ullo maris semine , acquirunt , ideoque prociri
omni dubio sine illo vivunt in lacto maris prolifico
205쪽
i 6 Causa Pulli essiciens, inquisitu ardoa.
aspersa , & forinsecus solum tacta , pisciculos gene- irant. Non intromittitur , inquam , maris temen , . quod in singulis ovis , opificis munus , aut lcorpora fabricet , aut animam inserat; sed contagio duixtaxat quodam foecundantur. Unde Aristoteles , lac maris , semen ve genitale in aquam essulum , modo liquorem genitalem , & laetificantem vocat;
et modo, virus vitale. Ait enim, Piscia maι, semen Ovu
i ό n pergit genita se i qua ova vitale id viruI contigerit, I. ex iis pisciculi enascuntur. PPolato itaque, ceu certo fundamento, laetum fieri iPer contagium : maxima hinc oritur dis icultas: iQuomodo nempe contagium tanti operis autor sit di quo pacto per illud , parentes sibi similes gene- rent; aut semen maris simile uni vocum ei, a quo effluxit, priaucat Z cum post laebam abierit ; nec Ulterius actu sit, aut tangens, aut praesens ; sed cor- lTuptum , & non ens. Quomodo, inquam , non ens agat aut non tangens, fabricet sibi simile aut mortuum quod est, vitam alteri impertiat idque
solum, quia olim tetigit. Degem Falsa enim videtur, argumentatio, vel, e cor. saltem manca , ubi contendit, Gencrationem, siae agente patiente, fieri non posse ; nec agere o pati ea posse , qua se mutua tameνe nequeunt : ea vero se mutua tangere, qua cum discrer i magnitudines Attimque --beant, extrema simul habent. Cum autem luculenter constet, contagium t a non tangentibus, neque extrema simul habentibus perniciem animalibus afferre ; quidni pariter ad animalium vitani, sive generationem , tantundem
praestet λ Eisciens sane in ovo, virtute plastica quia
mas tetigit solum, licet iam nec tangat, nec extrema simul habeat) foetum ad speciem & similitudi-mem sui eis naitia fabricat. Et per tot media, sive
instrumenta, potestas haec , laecunditatis opifex , transmittitur, aut demandatur : ut nec motu instru- mentorum , t velut in artis operibus in neque e Xemplo automatum Ariso telis , sive nostrorum homi giorum; aut regni, in quo Regis mandatum ubique valet; nec introducendo animam in semen , aut geriturana a praefatam doctrinam tueri queas.
206쪽
Atuae sit animalium eausi a efevens: ere. 277
Atque hinc natae plurimae controversiae, de problemata , de attractione magnetis , & succini : de sympathia, & antipathia : de venenis morborum pestilentium contagio : de alexipharmacis , dc medicamentis ab occulta vel ignota potius) proprietate juvantibus , aut nocentibus: quae Omnia viden- mr citra tactum operari. Et potissimum, quid sit in generatione, quod vactu momentaneo timo ne tania gens quidem . nisi per plurima media) paries pulli in ovo, certo ordine per vigenesin essiciat, univocum iaque, ac sibi simila producat idque selum,quia olim tetigit. Quomodo , inquam , id , quod non adest , de extrinsecus duntaxat tetigit, Omnia pulli membra, in ovo foris exposito, longeque interdum sejuncto, constituat, ordineque disponat, ac fabricet taut vitam, sive animam, speciemque eX utrisque generantibus mistam attribuatῖ Siquidem nihil videtur se ipsum, ad alterius similitudinem, generare possc.
sit animalimn causa oriens; ejus
TTT igitur aliquatenus quantum nempe ad prae- sentem contemplationem attinet) in caussae*aientis notitiam penetremus ; observandum prius , quaenam instrumenta, sive media, ad causiam emeientem sive forma tricem pertineant': In hunc autem censum veniunt, mas & foemina , genitura etiam, atque ovum, ejusque primordium. Sunc enim mares aliqui, spariter ac foeminae ) steriles, aut minus Recundi. Maris quoque genitura aliquando magis , aliquando minus foecunda est rouippe semen virile ut in vesiculis seminariis continetur nisi in spumam a spiritibus turgeat, cum impetu prosiliat) inlaecundum habetur. Imo ne hoc quidem forsitan semper Decundum fuerit. Neque etiam papulae, aut vitelli in ovarii racemo nati , via ova in utero, statim omnia isecunda sum.
207쪽
Facundum autem appello,quod nisi alicunde impediatur ) a vi issiciente insita ad ὸestinatum finem pertingit; idque, cujus gratia iustituitur, assequetur. Ita ea sim foecundus dicitur, qui saepius certiusque gallinas suas praegnantes, eartimque ova genitiva reddit. Gasi ina similiter foecunda habetur, quae gignendis ovis, aut vi prolificae a gallo concipiendae , diutiunque retinendae idonea et t. Papularum racem- , de varium ipsiim foecunda aestimantur , cum pluribus primordiis, iisque maturis, scateiit. Ovum similitet foecundum est , quod a subventaneo sive irrito Iongius abest, et quocunque in loco vel incubarum, vel aliter latum, in producendo pullo minus deficit. Tale itaque pulli essiciens requiritur, quod singulis his virtutem eam impertiat, propter quam ista foecunda sinat , & potentiam essiciendi obtineant. Resippe idem , vel salaem analogon, omnibus inest, ob quod foecunda evadunt. Eademque inquisitio Q. , quid sit in ovo, quod illud foecundum reddit, &a subventaneo discriminat ; quid, in papula, & ovario ; quid in scemina : quid denique , in semine, o gallo ipso : &, id sit in sanguriae, pu iactoques siente , sive prima pulli particula genitali, unde postea reliquarum partium ortus labrica, ec ordo pro-nὶanelu: Quid in pullo ipso, utide robustior, & agi-1ior fiat, citius adolescat, aetatem salubriter degat,
vitamque diuturniorem Protrahat.
Neque absimilis inquisitio eli, quid uterque, masse ilicet & foemina seu gallus & gallina ovo foecundo conserat, quidve ad pulli periectionem, aut similitudinem, ab utroque proveniat: Nimirum,utruma D mina ovum , conceptus, materia , & nutrimen- Ium P a mare autem Virtus opife X , An Potius , con--
rarium aliquod protinus a coitu immissum, aut ab eo factum, vel receptum sit; quod in gallina , vel ovis Permanens, materiam ovorum moveat; aut ad illorum incrementum , pullique tandem productionem, Dutrimentum a foemina attrahat, concoquae, & di-Brib sal; An denique a mare procedat, quodcun- 'ue ad sormam, animam, & faecunditatem sperit: aicemina autem quicqirid aamateriam, constitu. tio. Disitigod by Coosic: a
208쪽
itionem, locum, & nutrimentum attinet y Animali lius enim squibus sexus distinctus obtigit j ita comparatum est, ut cum foemina sola foetum generare , nutrire , & protegere nequeat: illi m 3 stanquam progenitor superior, & excellentior a natura in operis consortium adjungatur, ejusque defectum
suppleat; adeoque contagione sua ovorum subve taneorum infirmitatem corrigat , & foecunda reddat. Nam ut pullus ex ovo prognatus, corpus suum, dc auimam, partemque principalem, seu genitalem, ovo accepta refert : ita pariter ovum, quicquid in eo est , a foemina accipit; & foemina similitei fin-cunditatem suam a mare in coitu mutuatur. Utrum autem mas sit prima, &principalis causta gignendae prolis et an vero mas , una cum toemina ,sint eaussae mediae & instrumentales ipsius Naturae ,
sive primi & supremi Genitoris, his datur inquiren- di occasio : estque pulchra admodum, & necessaria disquisitio Α, quia scientia quaelibet perfecta, ex caus-Lirum omnium cognitione dependet : ideoque ad absolutam generationis comprehensionem , ab ultimo essiciente ad primum & supremum ascendere, eaque omnia persiam habere oportet. χuodnam vero ut primum illud ac supremum put' iessiciens, postea s ubi de reliquorum animalium e ficiente agetur) defini naus. Etuale autem id sit, nunc videbimus.
Prima igitur essieientis proprie dicti & primarii
eanditio, sui diximus est, ut sit foecundans primum& principale, unde media oninia foecunditatem traducem accipiant. Ex. gr. Pullus traducitur ex puncto saliente in ovo, non modo secundum corpus, sed
etiam s& quidem potissimumὶ quoad animam: punctum saliens, sive cor, ab ovo traducitur ovum,a Remina : foeminae autem Recunditas a mare derivatur. ., hera essicientis primarii conditio, ex opere facto
dignoscitur; nempe ex pullo. Quippe illud em ciens primum est , in quo effecti ratio potissimum
elucet. Quoniam autem essiciens omne generativum, sibi simile gignit; prolesque mistae natu laeest : essiciens primum quoque mistum quid esse,
209쪽
Prolem viro esse mistae naturae assero, quod in ea utriusque parentis nustura appareat , nam iii fig Ia & lineamentis corporis , singularumque ejus par Lium ' quam Pu coloribus , naevis , morbis , aliisque corporis accidentibus. Quinetiam in anima qu . que , Dusque actionibus , dc hinctionibus ut m ribus , docilitate, incessu , ac voce talis quaedam temperatura cernitur. memadmodum enim miastum similare ex elementis fa m dicimus, quia horum virtutes, calor scit. fragus , humiditas, & si citas, in uno aliquo simitari corpore compositae re Petiuntur : ita similiter patcrna, maternaque opera. In pulli tum corpore, tum anima, tum caeteris squae tempcriem sequuntur, aut eidem accidunt j disceris aiuntur. Nimirum in mulo, utriusque parentis equae
nempe, &asini J anima, corpus, mores, & voxnriscentur. Idem t tiam in pullis, ex g*llina & phasiano prognatas, videre est; atque in lyaisca , quae ex lupo & cane coeuntibus gignitur. Cum itisque pullus similitudine sui utrumque pa- Tentem referat, mistumque sit ess. m i caussa
quo generans primaria cui ipse similis est mista sit
Oportit. Quare quod in ovo pullum essicit, mistae naturae , stanquam aliq id ex ambobus vel unitum. Vel compositum) dc utriusque parentis opus est. Ea si contagium aliquod protinus a coitu in quo misscentui , & quasi unum animal fiunt) in scemina alia
cubi vel maneat, vel oriatur; id etiam mistae natu- τα, aut potentiae erit, unde postea ovum foecundum fiat, habeatque plasticam vim , mistae naturae Opifi'cem, vel imirumentum essiciens mistum, a quo pullus etiam inallae naturae producatur.
contagium , dixi: quia, quod Aristoteles censuit.
e Sperientiae omnino refragatur: nempe , partem aliquam foetus protinus a coitu uri. Nec verum est, quod
Neoterici quidam asserunt , in συο inesse pusii raturi
animam : non elh enim anima pulli. quae in parte 'i qua corporis Hus non insit. Neque anima , statima coitu veI relicta, ut orta dici patest : aliter enim in praegnante scemina duae simul inessciat animae. Q are , donec determinatum fuerit , quodnam fit efficiens ovi, quod mistae na Iura Protir
210쪽
nus a coitu manere debeat; liceat id nobis appellare. Ubinam autem contagium hoc in scemina, post
coitum, lateat; dc quomodo idem ovo communiacetur, ac traducatur: diligentiorem omnino disquit sitionem requirit.: & de ea re posthaec agemus, ubi de loeminarum conceptione generatim disceptabimus. Suffecerit, interea annotasse, essicientis primi
cui ratio futurae prolis inest eam legem esse , ut, cum proles mi ita appareat, id ipsum qumpe mistae naturae sit ; α, vel ab utroque parente pariter proveniat: vel ab alio aliquo, quod utrisque sceu instrumentis animatis, simul operantibus, missis, coutuque in unum coalitisi utitur. Estque haec tertia essicientis primarii eonditia. ut instrumentis omnibus intermediis successive aut motum impertiat, aut aliter iis utatur, ipsum vero nulli inserviat. Unde suboritur dubitatio , utrum gallus, in generatione pulli. sit causia essiciens pri maria; an vero aliam riorem, & superiorem habeat. Videtur enim rerum omnium generatio eoeli- . tus originem ducere , alque solis, lunaeque motum sequi. verum certius aliquid de hac re constabit ,
ubi prius quid , ες quotuplex instrumentum , sive
causta eruiens instrumentalis sit, exposuerimus. Essicientia itaque instrumentalia sunt diversorum generum: alia enim sautore Aristotele sunt factiva, alia vero activa : alia non agunt, nisi cum priore essiciente conjuncta, ut manus, pes , Partesque eoruporis genitales ; alia, operantur, etiam separata, ut genitura, dc ovum : Quorundam instrumentorum nullus est motus, aut actio, nisi quae iis a primo e- ciente tribuitur ; alia vero propria in se habent agendi prinei pia interna , quibus natura quidem in
generatione motum nullum tribuit, eorum tamen
facultatibus utitur, iisdemque operandi nonnam Iraescribit : non aliter, quam coquus igne ;& Me icus herbarum , ac medrcaminum poetestatibus
utitur, ad sanitatem. Sennertns, ut conceptam opinionem , de ani in
semine, O formatrice pusii facultate in ovo, tueaturanoa ovum modo , sed di falli semen, futuri pulli