장음표시 사용
61쪽
3i De Ovi lineremento, ct exitu.
υentriculi actionem esse chylificationem: γ te flumactionem,semino generationem: quia in υentriculo chylus,in testibus semen comperiatur: sic ovorum severatio- nem esse pennatorum uteri actionem, omnino aseveramus , quod Ουum inibi inveniatur. Sed non est hac sola uterorumfunctio, ut patet, sed ea quoque adnota r. ct enumeratur, nimirum ovi augmentum, qaeod ovi statim
genito succedit, quousque perfectum effficiatur, =j flammainitudinem adipi patur. Etenim gallina non Brius naturaliter ovum parit, quam perfectumfactum, γ ζοngruam magnitudinem adeptam fuerit. Igitur uterorum 'actio, cum ovi generatio, tum augmentum est: arinae tum autem, nutritionem supponit O includit. Sed tam generatio omnis a duobus perficiatur, videlicet opifice dimare ia r agens in ovorum procreatione nil aliud 0. quam instravimenta. seu organa proposita , nimirum oti plex uterus: materia vero nulla alia, quam sanguis. Nos auteri brevitati stlidentes, omissis, ut opor- .
tet, altercationibus) uti facile concedimus , ueri ossicium dc usum, procreandis ovis , destinat uir esse ; ita essiciens maequatum sui dici solet ) & hm- mediatum, in ovo ipso contineri asseveramus; ovun- que , non ab utero, sed ab interno principio natu li, sibique proprio , tum generari, tum augeri censin ius ; principiumque hoc a tota gallina primum uvitellum inchoatum,primainve papulam profluers ;quod deinde ceu innatus calor , aut natura Olbfex ) vitello inhaerens, ipsum nutrit, augetqu: 'uem dmod tim , in unaquaque corporis pare, liacultas quaedam inest, qua ips, singulatim ali n-tur, & crescunt. Duen. Modum autem quod attinet, quo vitellus abu- Ahim. mine augetur, Aristoteles videtur credidisse, an mis, ii. 'mollibus membranis obυorerentur, canalem iam illi-calem in acuta ουi parte vise cubi ovi principium AEH- ruit) per quem augeatur. iam sententiam Fabricias
62쪽
reprehendit negatque usium talem canaum adesse,aut Pactarestum usiibi utero adhaerere; atque dubium de ejecti II. Ουi appendicula diluit, dicendo, ovum augeri duplici ter , prout duplex est uterus, superior O inferior, ese ovisia antia duplex, Oilesius oe albamen. Vitellus a augetur vero augmento, sanguine nempe, qui ad ipsum per venaη porrigitur, dum adhue visesiaria appenditur ra timen autem alio modo adaugetur se accrescit, ae vi-Lesius : etenim non per vena3, neque per nutritionem, Ust
vitestas, incrementum suscipit, sedper juxta podionem
vitello dum per secundum uterum devolvitur adhaerescit. Mea autem sentcntia, ovum ubique eodem mc'do augetur,quo vitellus in racemo; a principio nen μμ intrinseco concoquente : hoc solum discrimine , quod in racemo alimentum 'illi per vasa deferatus, in utero autem jam paratum inveniat, quod imbibat. Quippe in omne nutritione & accretione, aequaliter necessaria est partium juxtapositio, & applicati alimenti concoctio ac distributio : neque
haec minus, quam illa, vera nutritio censenda es: et . siquidem utraque novi alimenti accessu, appositi ne, agglutinatione, atque transmutatione contingit. Nec minus sane ciceres vel fabae, attracto per tunicas suas terrae humore quem veluti spongiarim Fibunt in vere nutriri dicuntur ι quam si eundem Per Venarum oscula admitterent: oc arbores comticibus suis rorem pluviasque absorbentes, aeque Vere aluntur, ac per radices solunt. Verum de nu- 'tritionis modo,alibi plura annotavimus. Impraesen- - tiarum nos alia dissicultas tenet; nimirum an Vitellus, dum album en acquirit, separationem ejus aliquam &distinctionem non faciat, atque ita, dum 'augetur, pars quaedam terrestrior in vitellum, seu' 'medium ovi, ranquam ad centrum citat Aristoteles voluit γ subsidat, pars alia levior eundem circum-- ambiat. Inter vitellum enim , qui adhuc in ra-' eemo est, & eum qui in medio perfecti ovi reperitur, hoc maxime interest , quod ille, quamvis tu leo colore sit, consistentia tamen magis albumeπα- ferat, M coctura hujus instar erassescat, ac compinctus, viscidus, & in laminas fissiliis sit: vitellus vero
in ovi periecti medio est , a cossione friabilis
63쪽
at, & eonsistentiae magis terrestris, non erassar. reglutinosae, albuminis instar, appareat.
Υ Empestivum est, post declaratam ovi generati
. nem, de ejus partibus & differentiis agere. com- ponitur autem ovum inquit Fabricius 3 ex vitello,albu- mine, ehala. duabus, tribus membranis 'idelicet, Mavit ellipropria, duabus totius ovi communibus) demum cortice. suibus duo addenda sunt, qua vere svi partibui annumerars non possunt; alterum est,quadam exigua ca-' visas in obtusiore ovi parte intus prope putamen ejorma no i altorum perexstuum albumque vestisium, quasi rο- istunda eicatricula vitelli superficiei adnata. I uorum invisium historia exactius nobis asserenda est,ab externis σxordientibus. Odii exterius operculum squod cortex Iutamen appellatur a Plinio- ovi testa, a Quinto S Teno; 68 intelumentum durum,tenue , friabile , porosum, colore vario ; nimirum candida , pallido , rubra, maculato, Opuntiis di stinctoi videlicet gallinarum solumbarum , canaeidor palustrium, pallido, tinnunculi, rubro, ut minium; pisomnorum, maculato, puncti uena, . distincto, ut ait Aristoteles. Putamen non omnia ova ἀν' fortita sunt: etenim serpentium Ova eo destituunturio . Lo. gassivas aliquot flent raro tamen , sine cortice ovum m. a. parere. Putamen Hoc quamquam durum est, non tamena ualiter in Omnibus partibus durum apparet; sed -- , nos ad ovi principium, Iuperiorem partem est. Ideo- Pag: que Fabritius dubitandum ait, ex qua materia & quoa3. tempore, Vi testa gignatur. enim αnius affirmant, corticem non intus gigni. sed cum ovuman. l. 6 sditum est, orirout exit, ita ab aere externo obdurari,
a in n. AHA nepareηti dolorem moveret O facilius egredere. .. R. tur. Quemadmodum ovum aceto emollitum, in vas I. io. α icti orificii facile in trudi dicitur. Μ, De , Fabristas quidem huic cininioni diu adversabat Haan quod ovum tam cortiea obduβιm intus reperisti idem-
64쪽
Liri bovi duritiem pertentant,ut cognoscanti an galta
mox sis editura ovum, necne. Postea autem, cum accepiset a mulieribur e dignis, ovorum corticem in ex tu ab aere obdurari, qui lentumquendam humorem exeunti ovo circumfusum e vestisse exfieret; ρο eortiei nom- dum exacteduro apponat O sistaret; atque ipse tandem experientia id comprobasset:mmavit sententiam,put vitque, reum eortice obdustum,ct constitutionem inter molle o durum adeptumdam in exitu statim impensius obdurari: concrescente circa putamen e vestigio, propter humoru e porationem, cui ait Arist. vi eos ac renaei q-dam humiditate i eum qua madescens in rata supersia cre ovum nascitur, O reeenti corticἰ adhaerescens exsi catur, obduraturque , frigido ambiente nonnihilinterea
conferente. Id quod fame intueberis sinquit sitastianam domestieam domi habueris, ovum ei in exitu
In hac Aristotelis sententia diu haeseram, donee me certa experientia contrarium docuit. Quippe com-Urtum habeo, ovum in utero, fere semperduro cor- tice obductum esse: & aliquando vidi ovum, ἡ tes lina riva exemptum, etiamniim calens, sine conice humiditate tenaci madescens; quod tamen ab hum ditate illa circa putamen concrescente, aut evaporascente, sui voluit Fabriciui nihil omnino obduru Tat , neque ab aere ambiente frigido permutabatur 1 sed mollitiem, quam in utero habuerat, retinuit. . Visum est etiam a me ovum ε gallina recens prognatum, perfectoque cortice inciustatum, cuticula tamen membranosa di molli super corticem indum Vestitum, quae membrana ne quidem post ori ortum concrescebat. Vidi praeterea ovum e gallini natum , undiquaque testa obductum , praeterquam
in acuti culmisus apice, ubi exigua mollisque qua dam eminentia squalem sorte Arist. pro um ei vestigio habuit permansit; Fabrietas itaque mihi videtur a veru reeessisse .nmue enim ea dexteritate unquam fui, ut boni ci ipsoaeritu arripere, idaue inter molle Ec duram rostrire potuerim. Hbe ndenter assero, eomeena intut-uve in utero, ex materia ibidem oblata, cpnficia εα
65쪽
ce eius lacullane plasmari: eoque magis, quod viderim ovum perexiguum s Fabricius centeninum Vocat , & nostrates mulieres gallo adscribunt crusta tectum, intra aliud gallinae ovum majus, perfectum, α cortice circumcirca obductum, contineri. Ovum hoc Serenisi o Regi Careso, Domino meo clemen- . tissimo , multis aliis coram , spectandum praebui. sEodemque anno in limone majore disiecto, limonein jalterum perfectum, sed perexiguum, flavo cortice obductum reperi: quod jam crebro in Italia contingere , audio. Communis eorum error est , qui hodie philos,
Phantur , quaerere Varietatis partium caussas , ex diversa materia, unde oriantur. Ita , Uarias Corporis partes ex divaria materia, vel sanguinis vel spermatis , gigni & enutriri asserunt: nempe extenuiore materia, partes molles, ut carnem c X duriore & crassiore terrestres partes, ut ossa &c. NOS' Mutem errorem hunc nimis pervulgatum,alibi refii- taVimus. Nec minus illi falluntur, qui eXato-
mis omnia componunt, ut Democritus Vi aut e X elementis , ut Empedocles: quasi generatio nil aliud fo- . Set, quam separatio , aut congregatio , aut dispositio Ierum. Non est quidem negandum , ut aliquideX aliquo producatur, haec quae dicta sunt nec est Tio requiri; generatio tamen ipsa ab iis omnibus diversa In hac. sententia .Aristotelem repe- . rio , atque ipsemet postea docebo , ex eodem albumine squod omnes fatentur similare esse, non au- tem ex diversis partibus compositum in singulas pulli Partes , Ossa, ungues , plumas , carnem, caeterasque .Qmnes, procreari es nutriri. Praeterea qui hoc modo philosophantes materialem duntaxat caussam assi. gnant, α ves ex elementis sponte aut casu concurrentibus , vel ex atomis varie dispositis, caussas Terum. naturalium deducunt, Guod est in operibus naturae, atque in generationem nutritione animatium praecipuum , haud attingunt: divinum nempe illud essiciens , ω naturae numen, quod summa et te, .providentia& sapientia operatur , omniaqtie In
finem aliquem, sive boni alicujus gratia essicit) non postuat , sed divino ArchiteM Ionorem dero-
66쪽
ροnt, qui non minore artificio, & providentia eoniacem, in ovi tutelam, eXstru Xit,quam caeteras omnmovi particulas eX eadem materia, & per eandem facultatem formatricem composuit. ιQuanquam illa quae jam diximus, vera sunt
ovum scilicet etiamnum in utero existens , duro cortice muniri) tantopere tamen apud me semper valuit autoritas , ut non temere ab Illa
recedendum putem ; ideoque credam squod etiam observationes meae confirmano huic corticis concretioni, aliquid in ipso ejus exitu ab ambiente aere accedere , lentumque illum & lubricum humorem a quo, dum nascitur, madet in statim ab ejus exclusone' indurari. CorteX enim, dum in utero est, multo tenuior & transparens magis, ac laevi superficie conspicitur : edito autem Jam ovo, crassior
multo , minus translucidus , & superficie aspera tanquam polline albissimo adsperso & nuper acerescente) apparet. Liceat nobis, hic dum sumus, aliquantulum emspatiari. In Seotiae insulis orientalibus desertis, tanta omnis fere generis avium marinarum copia reperitur , ut, si, quae a fide dignis accepi, retulero , verear, ne fabulas majores narrare videar, quam quas autores' vatii, de anseribus solicis ex arborum quarundam
fructibus squos nunquam viderunt in mare delabentibus , prognatis tradiderunti inae tamen ipse- .met vidi, bona fide edisseram. Est insula parva , inois nominant, seX hae una Lector nosce omnesὶ non proCul a littore in alto mari sita , abrupto & confragoso clivo editissima verius saxum ingens, sive scopulum dixeris) haud amplius mille paritum circuitu amplitudo ejus clauditur. Hujus insulae superficies, smensibus Maja dc Iunio) nidis, ovis , pullisque propemodum tota instrata est, adeo, ut vix uspiam , prae eorum copia, pedem libere ponere liceat; tantaque supero volitantium turba, ut nubium instarὶ solem , coelumque auferant L tantusque vociferantium clangor & strepitus, ut prope alloquentes vix audias.
Sisii ectum mare, inde tanquam ex edita tum
67쪽
8 . De Ovi Cortire.& altissimo praecipitio despexeris; idem quo
quoversum infinitis diversorum generum avibus natantibus , praedaeque inhiantibus opertum v, deas : quemadmodum , verno tempore , stagna alicubi ranis resertissima cernuntur, aprici colles, montesque acclives frequentissimis civium caprarumque gregibus obsessi eminus spectantur. Si circumnavigando imminentem clivum suspicere libuerit , viIas tu singulis praerupti loci crepidinibus & recessibus , avium cujuslibet generis & magnitudinis ordines innumerabiles , plures sane , quam illuni nocte & sereno coelo, stellae conspi--ciuntur : si advolantes, avolantesque eminus ad-
,exeris, apum profecto ingens eXamen credas. Haud facile dixerim, quantus reditus quotannis ex plumis, & nidorum. fisco utilium in reliquiis, ovorumque coctorum commercio possessori accedat; adeo ut, quod ipse mihi narravit, fidem exsupe- ret. Hoc unum , quod ad propositum nostrum propius spectat, potissimum mihi memorabile videtur ; estque praefatae multitudinis clarum indicium. Tota haec Insula adventantibus candido nitore micat; clivique, tanquam ex albissima creta , fulgent, saxi tamen nativus color obscurus ianiger eu. Insulam albam & splendentem reddit crusta ei adhaerens albissima, hiabilis, ejusdemque cum ovi eortice in consistentiae, coloris & naturae:
adeo omnia ejus latera integumento duro, testaque
alba friabili superinducti , trullissata sunt. Pars
ima, quam reciproca maris unda quotidie abluit, , nativo suo colore conspicua, luculenter docet, albedinem illam in summo fucatam esse, & a liquidisi avium excrementis quae cum alvi faecibus elidunt)proficisci; quibus, tanquam ovi testa alba, dura & Diabili, laxum obtegunt se incrustant: eodemque modo , Aristoteles quoque , & Plistin, ovi
testam fieri , voluerunt. Harum avium nullae
illius loci, inquilini sunt sed pariendi eausia
advenae per aliquod duntaxat septimanas ibiadem' tanquam in diversorio , morantur donec sciliceo pulli una avolare possint, Tamen alba
68쪽
haem , ud genuinam illius soli naturam cre
Excrementum hoc liquidum , album & Iucidum , ex avium renibus cum urina per ureteres in Communem cavitatem , seu cloacam , delabitur,
faeces alvi ibidem cooperit , atque una prodit so aras : estque crassior earum urinae pars , quam in nostra sedimentino sive hypostasin nominamus. Nonnulla de hac re supra diximus , atque eadem alibi plenius demonstravimus. Albi hujus excrementi copia ibi praesertim conspicua est', ubi accipitres stationibus suis conterminos muros faecibus illinunt, albedine gypsea obducunt &quasi cerussa depingunt In struthionis mortui cloaca , gypsei hujus eae- menti eam copiam reperi , quae manum integram facile impleret. Similiter in testudine terrestri, caeterisque quadrupedibus oviparis , album hoc caementum abundat , forasque ejectum , evap ratione tenuioris partis, eito vel in crustam Diabilem , aut in pollinem ovi testae pulveratae simillimum, concrescit.
I nter avium tam diversa genera quae ad Insulam dictam generandi caussa advolant) eamque varios nidorum modos, in quibus ova incubant , una mihi monstratur avis , quae ovum iuntaxat singulare , sive unicum parit , idemque super cujusdam lapidis acuti fastigium collocat , nullo nido , aut conquisita strue supposita) idque tam firmiter, ut mater abire dc redire , salvo ovo, possit. Hoc autem si quis loco dimoveat , nulla arte postea stabiliri potest , quin inde devolutum , Praeceps In mare ruat. Locus nempe sui dixi caemento albo incrustatur . ovumque cuna nascitur, lenta Sc viscosa madet humiditate, quacito concrescente , tanquam ferrum; ne quodam, sub stato saxo agglutinatur. Tam subitae concretionis exemplum apud rios videre est , qui ex alabastro calcinato, Vel Προει aqvii temperato , eamexuum ti νι idum efficiunt , quo ita applicito, dλnctorum vultus , vel alterius .
uuiuilibet reiis etiam minutissimae, simulacrum M
69쪽
maginem excipitant ; eodemque mox indurescente , propiasmata concinnant. Uemadmodum igitur in omnibus fere liquoribus terreni aliquid inest ex gr. in vino tartarum , in aquis limus aut sabulum,in lixiviosaLqui humiadi magna parte exhalante , concrescit dc subsidit)ita pariter sedimentum album avium , una cum urb. na, e renibus in cloacam descelidere arbitrabar,
ovumque ibidem eodem oblini & accedente aeris ambientis frigore: incrustari. ut pavimenta a falconibus , & praedictae Insulae totum clivum gypsari di-Nimus ; & perinde atque vasa , locaque alia ubi crebro ming tur , flavo cortice tegi solent, materia illa scilicet concrescente, ex qua calculi in renibus, ve . ca, aliisque corporis partibus generantur. Cred
bam , inquam, spraeseitim Aristotelu & Plinii aut ritate ductus) ex hujusmodi albo sedimento , quod
. in omnibus ovi paris quorum ova duro cortice integuntur) copiose adest, ovi gallinacei corticem fieri, α ab ambiente frigore seum excluditur) concrescere. Eandemque meam sementiam, aliae quoque plurimae observationes adco confirmarunt, ut vix mihi temperem, quin credam, aliquam saltem testae partem inde produci. i Verumtamen sui recte monet Fabrielusὶ ratiosmnu contice sat oportet , ubi experientia refragatar : sed vitium huic seculo est nimis familiare, Phantasmata, ex coniectura levique ratiocinio sine oculorum testimonioὶ nata , pro manifesta veritate
Mihi certo compertum est , ovum saltem apud nos) in ipso utero consistens cortice integi, licet Aristoteles Sc Plinius contrarium assitanent, idque δε-bricires quoque haud pertinaciter negandum putet. Forsitan locis calidioribus & robustioribus gallinis, ovum molle & sine testa ut plurimum nascitur; appd nos vero id rarissime contingit. Ita mihi olim, Venetiu cum essem , Oromatarius Mcdicus clarissimus ostendit, inter utramque fastoli laminam, minutum solium etarmatum,cum tamen apud nos, in similibus laseolis, duntaxat apex parvulus nascituri gem. minit UPAreat. Tantopae ad Decunditatem & c
70쪽
seriorem proventum, caeli, soli, aerisque beninaustepor & elementia conducunt.
IJSi autem, quando, & quomodo reliquae ovi
partes generentur, in historia uteri partim jam eta. di imus, partimque postea, ubi de earum utilitati-Al-b agetur, dicemus. mes.
nio: συi candidum, Celso i ovi albor, Palladio 1 ovio albamentum, Apicio: Graece Arist. μου -- ab Anaxagora, ορνιθω laca- tque oviliquor frigidus, lentus, albus, varius . Uiιie, . inam ad obtusam, acutamaue Ovi partem lia quidius, in aliis partibus eras ius viptur) copia ccopiosior enim est ad obtusam ovi partem, inus ad ac ram, ct adhue minus ineateraori partu vitellum undique obtegens, O cingens. Ego vero in ovo gallinaceo non modo varium al- humen observavi, sed etiam duplex ; utrumque pro pria membrana involutum : alterum tenuius, i quidius , &eiusdem fermae consistentiae cum hu-m're illo, quem ex uteri plicis manantem , albu- minis materiam & nutrimentum diximus: alterum album en est crassius & viscosius, pauloque magis ad albedinem vergens; in vetustioribus & requietis ovis, post aliquot dierum incubationem, sussiavescens. Ut secundum hoc albumen , vitellum undique obtegit, ita liquor ille exterior, ipsum circumambit. Bina haec albumina distincta esse, vel hinc constat; si, ablato cortice, membranam utramque proximam penetraveris, videbis al- rem liquidum & exteriorem protinus effluere , iisdemque membranis hinc inde in patinam reclinatis, interius tamen dc crassius albumen, locum,& figuram suam globosam servare, utpote meln-brana.Propria, tenuique adeo, ut visum prorsus eia. fugiat,