장음표시 사용
71쪽
fugiat , terminatum e hanc autem si secueris, secundum albumen illico huc illuc sparsum effluit ,& fisuram rotundam amittit, perinde atque e vem casella humor in ea servatus prorumpit : disruptupropria vitelli membrana, liquor croceus egrediatur, & globositas pristina subsidit.
Uttit. Vilesius caii Fabricius) a vita dicitur,quod ea vis pullus; dieitur quoque a colore, ovi luteum : Grace, Xρυ ν; Hippocrati, ι Aristoteli ,σλεκυειν. .Antiqui cui Suidas ex Menandro)i. e. pullum appestarunt; quod existimarent ex ea ουέ parte pullum nasci. Vovi liquor mollissimus, tentii ana membrana obductur, qua abrupta effluit, nequa amplis, in se eonstans detinetur; in medio ovi consissens ;colore modo luteo, modo inter Dum paludum me diois perfecte rotundur ε magnitudine variar . propennatorum magnitudinis varietate ; palustria enim . plus lutei , terreseria plur albi habere scribit Aristat.
Hoe eodem autore, luteum ovorum atque albumem ἀπ -naturam obtinent; non solum colore, sed
etiam porestate luteum enim a frigore densatur, autamen non densa r. sed magis liquescit emtraaAigne spissatur albumqv , luteum non spissatur, sed
molle permanet: nisi terμωtur ict elrxando, quam asis do , plus concrescit oluet siccatur. Quemadmodum in mundo majore , terra in centro posita, aqua & aere Sicundantur, ita pariter 'stellus, ovi pars terrestrior duobus albuminibus, erassiore, M tenuiore ambitur. Imo vero, i reste ristotelea si μίλ. quis vitellos atque auumina multa exempta,inqueparia aen. l.6. indita commiscuerit ,- atque ei rarit igne molliorae. a. remissioraque; luteatota messo in medium coit taleia De re, alba autem huic circunfunditur. Mediet pliitimi 1eman. albumen esse partem ovi stigidiorem statuunt. Sed 3.c. I. de his Posthaec plura. at chalara, i. e. grandines lualis galladura, Anglis thetreddis) binae singulis oVis obtigerunt, altera in o tum , altera in acuto angulo. Plus earum in alb mine reperitur; vitello tamen Validius adhaerent, eiusque membranae appenduntur. Corpora sunt longiuscula, concreta magis quam albumen & albidio a
72쪽
diora, nodosa, luciditatis cujutiam non expertia , ut grando; unde illis nomen : constat enim quaelibet chalam pluribus quasi grandinibus albumine ad invicem junctis : earum altera major est, de longius a vitello versus obtusum ovi caeumen protenditur: altera minor, a vitello inserius versus partem ovi acutam porrigitur. Major ex duobus vel tribus nodis , quasi grandinis granis, globulisve conflatur ;qui modico intervallo a se invicem distant ; minor ordine majori succedit. In omnibus avium ovis reperiuntur, Decundispariter & subventaneis; idque in utroque eorum cacumine. Unde apparet vulgaris muliercularum error, existimantium, grandines esse galli rina, atque ab ipsis pullum procreari. Ipsemet Fabrici ,1icet neget - ex galli semine eonstare; multis tamen rationicius contendit, em immediatam esse materiam, quam gallus secanditate imbuat , O ex qua pullus corporetur : idque hoc levi argumento , quod, in cocto συο, ehalab ιn se ipsa ita contrasantur, ut conceptus , suo pulli fames ali ae geniti similitudinem referant. Verisimile tamen non est,plura suturi foetus rudimenta in eodem ovo requiri : nec unquam quis quam , nisi in obtuso angulo, pulli primordium reperiit. Quinetiam dictae' chalaetae in ovis per coitum foecundis, nulla sensibili differentia ab iis. discrepant , quar. in ovis irritis inveniuntur. Hallucinatus itaque est vinclarissimus circa Grandi nu usum in ovo ; idque postea ex dicendis clarius
constabit: Etiam in minimarum avicularum ovis , tenue filum , aut nervaeus, ebala a vestigium exhibet. Inovorum Struthionu, de casso are utroque cacumine,
vidi chalatas erassissimas , longissimas, flealbissi mas, ex pluribus globesis magnitudine invicem.
Gim quadam exqua in obtusiore ovi parte, in cabis. tus prim putamen conspicitur, quae interdum in ipso fastigio sita est , interdum nonnihil ad latus inclinat, subjectae chalam sere E directo respondens:
Figura, ut plurimum, cimilari est: In anate autem dc ansere exacte circulum non refert. Hanc
73쪽
, evidenter tanquam maculam obscuram cernere Ii cet si posito exadverso lumitio, impositaque trans versim manu, in obscuro intuitus fueris: in ovo recentissimo exigua est, oculi humani pupillae magnitudinem referens; quotidie increscid, prout ovum requietum magis fuerit, & ambiens aer calidior. A prima statim incubationis die valde ampliatur, tanquam si parte aliqua exterioris & liquidioris albuminis exhalante , reliqua contraheretur , & spatium amplius relinqueret ; fit; enim cavitas isthaec, inter testam, membrana succingente ibi loci destitu-' tam , & membranam exteriorem universos ovi liquores amplectentem. omnibus ovis inest; imo
vero in utero adhuc remanente ovo , quamprimum cortice obtegitur , inveni. Aj unt harum rerum c
riosi, si cavitas haec in fiammo fastigio fuerit, excjusmodi ovo nasciturum marem; foeminam autem, si versus latus deflexerit. Hoc sane compertum est, cavitatem minimam significare, ovum jam recens seditum ; contra vero, requietum esse, si grandiu sic Ia fuerit. Erit autem uberior postea de hac re dicendi locus. Circulus albus & perexiguus, viteIli tunicae sta cica- quam cicatricula quintam inusta j ad nascitur: quam ideo Fabricius cicatriculam nominaV it; seἀparvi fecit & potius ovi affectionem , quam partem ejus aliquam existimavit. haec perpusilla est, lenticulae fere magnitudine , aviculae pupillam reserens , alba, plana & circularis; omnibus ovis inest, etiam a prima eorum origine in vitellario. Pare fallitur Fabricius, dum putat, hanc maculam esse duntaxat abrupti pedunculi vestigium, quo, inovario , ipsi racemo appendebatur. Pedunculus enim sui ipse agnoscit)cavus est & vitello appropin- lquans dilatatur, ut ipsum totum ambiat 3c tanquam iii sacculo contineat; non autem illi s ut pe-cioli pomorum, aliorumque fructuum infigitur, ut ita abruptus vestigium sui relinquat. Quod si alM quando in magno vitello sut Fabricius rescri) duplicem maculam conspexeris : caussa monstri forsitan fuerit, & duplicati foetus sui postea dicetur, non autem duplicis pedunculi indicium. Plurimum vero
74쪽
vero hallucinatur, dum cicatriculam hane nulli usui itiservire credit: est enim iraecipua totius ovi pars, cujus gratia reliquae omnes etarmantur & ex qua pullus originem suam ducit. Pardanus quidem perperam hanc est e gini semen contendit.
Tum generaliter bifariam sumitur , vel proprie , vel . improprie. Ovum proprie dictum appello, cui ori de- 'desinitio, ab Arist. tradita, eo etit. Ουum est. ex cu-jui parte animal gignitur, reliquum cibus ei quod gignia . 'tur est. Improprie vero dictum ovum appello, quod I militer Arist. eodem loco definivit, ex quo toto animadnascitur: ut sunt ova formicarum, muscarum, aranea Dorum. quorundam papilionum, di alia id genus perpi Mogan n. admodum ova, qua Λ riae fere perpetuo veritur est OVi l. 1 . e. x voce nuncupare , sed υermiculi nomine ipsa donavit. Haec quidem Fabrilarus: nobis autem squi de ovi gallinacei generatione praecipue agimus , omnium ovorum differentias hic universim tradere , non est . animus , sed gallinaceorum duntaxat dissimilitudines proponere. ova igitur gallinacea, alia sunt re-Cericia, alia requieta: illa, quam haec, albidiora isunt 1 aetate quippe offuscantur, & praesertim ab in- dis cubatione: iisdem etiam cavitas in obtuso angulo exigua est: si valde recentia fuerint, ab adhaerente polline aliquantulum stabra sunt; requieta vero, Ut cortice obscuriore, ita & laevigato magis constant. Recentia smodo integra fuerint prope ignem posita sudant, &, prae caeteris, iucundo sapore praedita su ut, *lurimumque in delitiis habentur. Imo vero, ova , post duorum aut trium dierum incubationem , suavius sapiunt, quam requieta equasi blando gallinae tepore denuo refocillata , ad
naturam atque integritatem Te entium reverteren
tur. Quin etiam,post diem decimum quartum, cum
jam pullus plumescere,incipit, mediumque ovi
75쪽
det,& vitellus sere integer superestin ovum in aqua ebulliente ad duritiem coxi , ut pulli situm exquisitius dignoscerem; cujus posituram,instadpropiasma. tis, albuminis cavitas expressit : ejusque vitellum grati plane saporis, similisque suavitatis cum recenti ovo itidem indurato, reperi. Vitellus vivente adhuc gallina , a racemo diremptus, statimque mestus, dulcius sapit crudus, quam coctuS.
A FL ovorum etiam a figura discrimen est : alia enim gura aliis longiora sunt& acuminata magis. Ex oblongis Hist. ει Mutu Ovis cautore Aristotele famina generantur :an. ις ex iis, qua mucronem obtusum habent, mares. Plinius e. 2. t. contrarium statuit e Geminam edunt , - inquit , Io. c. qua rotundiora ὀignuntur , reliqua marem. Cum
12.t.f. eo etiam est caumella. cum quis volet , inquit, de rust. quamplurimos mares excludi , longi ma quaequa O c. s. ac*tissima ova subjiciat: rursus , eum foemin . GaI. quam rotundissima. Aristotelis sententia hanc caus- in u- sam habet : quoniam calidiora sunt rotundiora et i est enim caloris congregare & constituere ; plus-
ue is calor potest , qui plus operatur. A valbiore igitur m perfectiore principio , robustius& perfectius animal exsulet e tale est mas, foeminae praesertim gallus gallinae in comparatus.
Contra , minora ova inter impersem recensentur , & minima omnino improufica habentur: ideoque Aristoteles ad laudabilem ovorum prove tum , frequentem galli coitum laudavit : sterialia. auteri, &subventanea ova, minora esse ast
ruit, minusque lapida , quod talia sint humida& imperfecta. Dicta autem differentia intelligen- sta est, de ovis ejusdem gallinae ι nam cum gί- 'lina quaelibet similia semper ova pariat , mare inde omnes, vel foeminas produceret : aliter si intellexeris, incerta valde fuerit, ex praedictis si- ignis , de mare aut Remina conjectura. Quippe
Variae gallinae, ova edunt tum magnitudine .. Ium
figura dissimilia ; aliae nempe oblonga, aliae T tundiora , parumque a se invicem discrepantia. Licet enim aliquanao in ejusdem gallinae ovis dis crimen aliquod invenerim; est tamen hoc adeo miguum , ut , nisi valde exercitatis, non inn ten l
76쪽
etestat. Cum enim in eodem utero in quo cortex adnascitur ceu propia me , singula ejusdem gallinae ova figuram Iuam pene eandem acquirants quemadmodum in coli cellulis excrementorum scybala necesse est , ut magna inter illa reperiatur similitudo; adeo, ut ipsemet non multo ne- solio in parva gallinarum caterva , quodnam c ausibet gallinae ovum emet , facile internoscere potuerim. Idque alii promptius praestiterint, postquam huic rei diuturnam ac sedulam operam impenderint. Profeω admiratione longe dignius est , quod in venatoribus quotidie experimur :vivariorum custodes diligentiores , qui cervorum, vel damarum complurium curam habent , si forte cornua singulis annis decidua, in sylvis aut saltiabus repererint ; quorumnam cervorum ea suerint , certissime dignoscunt. Erat pastor stolidus plane & infrunitus , qui ovium numerosum gregem curabat , is singulas adeo internoverat, ut, si quaepiain abesset a grege, licet numerare nesciret in nominatim indicaret quaenam esset, a quo
empta, aut unde venisset : aliquando etiam, tentandi gratia, inter quadra inta aetnos simul in ovili conclusos , quem Dominus vellet, particulatim fellebat, & ad matrem in frege errantem deserebat. Venatores novimus , qui, si cervum aliquem, aut ejus cornua , semel duntaxat conspicati essent,
aut vestigia ejus in luto vidissent, eundem postea,
per eadem cornua , aut vestigia, stanquam eX ungue leonem γ a caeteris omnibus certo distinguerent , atque internoscerent e quinetiam ex v
stigiis jam primum visis, de ignoti cervi magnitudine , obesitate de vigore judicarent ; nempe , utrum Viribus validus , an cursu defatigatus esset; simul; utrum mas, an foemina , diseremerent.Dicam adhuc amplius : sunt,qui in ven tione , ubi. quadraginta circiter canes feram insequuntur , omnesque simul elatis vocibus perstr punt, singulos tamen setiam eminus internos-zant , atque auditu solo intelligant, quis eorum
primus , quis posterior sit; quis recto tramite in-: asim iugiat sera , an
77쪽
ad stet , & cornibus repugnet : utrum longe praecurrat , an recens e cubili suscitata fuerit. Atque haec omnia in medio canum, hominum , cornuumque strepitu, & fragore idque in ignota , Mobscura stiva. Haud magnopere itaque mirabimur, si diutius exercitati, singula ova, a quanam gallina edita sint, intelligant. Utinam profecto atque in proriptu esset, ex filio cognoscere genuinum patrem.
Praxipua autem ovorum disserentia est , quod alia sint foecunda , alia, in foecunda, quae etiam di- μ'ή - euntur improlifica i irrita, hypenemia, sive subVen- lanea & Zephyria. H Qenemia dicuntur , quae sine maris coitu edita ad pullationem inepta sunt ; quasia vento prognata forent: quemadmodum Varro te-2. D. statur , in Lusitania vento concipere. Est enim Vairug. Zephyri fcecundissima , indeque illi nomen, e. i. quasi Vitam ferens. Ita enim Virgilius:
Zephyrique tepentiriti auris Laxant arva sinuου, superat tener omnibus humor, Parturit Omnis ager , erc. Hinc antiqui, cum verno tempore, stante hoc ve to, viderent gallinas,citra maris Operam,ova parere; Zephyrum eorundem procreationis autorem crediderunt. Sunt etiam ova urina & cynosura quae
fiunt incubatione derelicta) sic dicta, quod dienus
cauicularibus ova saepe . putrescant, quia ob aestus Hist. nimios ab incubantibus gallinis deseruntur , vela, . l.6. etiam, quia ea anni tempestate crebro tonat. Arre. a. .stotele enim asseruit, ova perire , si gastina incuban
Pliti. Ova illa foecunda censentur, quor, ablatis impe-L 1 o. dimentis extraneisl fotu blando de se pullos prod e. 17. cunt. Quod non solum fit a gallinae sive matris incubatione , sed & cujus 'is alterius avis, modo justae magnitudinis fuerit, ut operiendo foveat & protegat) aut alio quocunque blando calore. Nibila enim Iecim sinquit Aristotelesin spoη te sua in terra, quam ιθ ή. avium incubntu perficiuntur e quemadmodum in ta pro defodiunt in simo terra obruto. Syracusis prodidere potatorem quendam , ου, sub sorea humo stratura diu potaresolitum esse, dum ova excludercntur. Livia
78쪽
via Imperatrix quoque seriur ovum in iis in gremio fhvisse , donec ex eo laetus redderetur. Hodi oue in M'Isto, alibique, in clibanis sive hypocauitis, pulli ex ovis gener*ntur. Ovum itaque sui δε- Pag., bricius vere asterit) non modo putii uterus O locus est, sed id etiam ui quo tota pulli generauio pendet, quam
Ovum perficit, ni agenr,ret materia, ut instrumentum, in locns, O ut alia, si qme concurrBnt.
Cerium enim est, pullum ab interno in ovo principio efformari;nihilque ovo perfeω ab incubatione accedere , praeter totum dc tus lam; quemadmodum nec gallina, pullis jam exclusis quicciuam amplius tribuit, praeter benignum calorem curam ,
quibus a frigore & externis injuriis eos protegit, vi--mque facilem suppeditat. Desideratur igitur potissimum gallinae incubatio, ut excluses jam pullos huc illuc deducat, victum idoneum quaerat & praeparet, alarumque tepore foveat; quod aliis artibus
haud facile praestiteris. Capones , & hybridae apud nos in vivariis ex phasiano & gallina geniti, ova
quidem incubant & excludunt, pullos tamen commode deducere , curamque educationis sedulam praestire nesciunt.
Lubet hic mirari de eadem re postea uberius disceptaturi quanta sedulitate & patientia, aves Re minae fere omnes, dies noctesque totas nidis sitis i sideant, seseque macerem , ac prae fame propemodum enecent; quantisque periculis sese exponant .
ut ova tueantur; quae u aliquando eoaetie tantillum reliquerint, hemi quanto ardore , α festinationcieadem repetunt & operiunt Anates, & aiiseres . interea dum paulisber abfueriti, ova stramine tegunt & occultant. Qi a vero magnanimitate, imbelles saepe matres ova sua protegunt quae tamen fortassis subventanea , aut urina fuerint , aut etiam non sua; imo vero artificialia interdum ova, excreta aut ebore essim, pari animi sortitudine defendunt. Stupendus profecto avium amor erga ovum
iners & vita privatum 1 quod tantie solicitudini nihil commodi, aut voluptatis retribuat. Quis noni admiretur, affectum illum, aut furorem potius glcri dentis gallinae, qui extingui nequiti niuaqua frigi
79쪽
da obruatur 3 Durante hoc animi impetu , cuncta negligit, & ceu furibunda , alas demittit , dum hiaspidae surriguntur plumae ; inquieta , & querulaCbambulat ; alias gallinas nido detustat; ova sim quaerit,quae incubet; nec quiescit, donec aut illa nacta fuerit, aut pullos quos deducat; quos sane miro zelo, & ardore convocat , fovet, pascit &1uetur. Quam lepide risum movet gallina , dum supposititios anatis pullos quos, pro suis, exclusit in aqua natantes sequitur, locumque saepe ambiens , cum periculo vadum tentat, invocat , --xisque artibus ad se pellicere satagit Ovasterilia pullos non excludunt, autore Aristotele ὶ quia humor eorum ab incubatione non Cras' sescit, neque aut luteum, aut candidum a pristina natura immutatur. Verum de hac re postea in unia versali generationis contemplatione tractabimus. Mulieres apud nos , ut ova cynosura Sc irrita, a foecundis quae pullos intus formatos habent inte noscant , post decimum quartum , aut decimum sextum a primo incubatu diem , ova in aquam i Peutem molliter demittunt et quae fundum Petunt, irrita habentur; foecunda, quae innatant. Si foetus in ovo grandior factus se alacrius moverit, ovum non nicio huc illuc volutatur, sed Bc saltus edit. Et si aurem propius admoveris per a iquot dies anteaexclusionem, pullum intus iacitrare, obstrepere
M pippire audies. similes turbas ubi gallina incu-hans in nido senserit, ova revolvit & accommo-Hat, ut sedulae matres inquietos & plorantes imiantes in eunis solent in donec pulti, debitam po- lsituram nacti, quieverint. Gallinarum ova numero praeterea distinguntur. liqvie enim gallinae ait Philosophus in toto αnηο pariunt , prater menses brumales duos. Generosa, quadam, ante incia attonu tempus, etiam sexage pariunt e quanquam ha minus sunt Deunda , quam
plebeia. Adrianica gallina parve sunt i quotidie pariunt: morosa tamen sunt O pullos interimunt saepe fuasi ae suηι υεrsicolores. E domestisis nonnulla etiam is die pariunt. Iam vero etiam quadam ob ingentemfα-- eunditatem brevi interiere. In
80쪽
In Anglia, aliquae gallinae quotidie ovum p.
xiunt et sed fertiliores ut plurimum biduo continue luariunt ; primum nempe ovum matutino tempore, secundum postridie sub vesperam , tertio autem die fieriantur. Nonnullis quoque gallinis , ova sua Tumpere , nidossue deserere consit crudo est. Morbone ici fiat , an vitio: e necdum constat. Ab incubatione etiam disterentiae capi queunt: Ab -- siquidem aliae semel , aliae bis, terve , aliae multo- cuba.ties incubant.Florentinus autor est,in Alexandria illa, tione. quae ad G 3ptum spectat,gallinas quasdam MonosL. dici, ex quibus pugnaces oriantur galli, quae his aut ter incubent; pou absolutionem scilicet pultis illis subtractis, seorsumque enutritis. Ita contingit , ut una gallina quadraginta, aut etiam sexaginta. & plures unico incubatu excludat. Sunt etiam quaedam ova, majora , alia minora ; a ma-Siqua etiam minima, quae vulgo in Italia centenina gyritu-
dicuntur, dc mulieres nostrae hodie ut & olim )dine. a gallo evita, & Basiliscor produintra fabulantur. Pag.
Vulgus inquit Fabricim putar exiguum hoc ovum esse IO. gutimum gallinarum, cum jam centum ova gastina pepererit cunde eenteninum vocant) quod sine vitello est ;Babet tamen eatera, ut chala , altamen, membrana ,
in corticem. Verisimile enim est , tunc generari , cum vitelli omnes jam in ova migrarunt, neqne amplius multesiario aliquis superest vitellus, qui in ovum evadere possit, ex altera tamen parte , albuminis adhuc modi-- cum superest: ex hoc enim modico eredibile est, ovulum propositum creari. Mihi autem hoc minus verisimile videtur quia certum est , absumto toto Ovario .uterum quoque secundum sita ab eo dictum) pariter extenuari de in membranam flaccescere; nec quidquam albuminis, vel humiditatis in se contine-xe. Addit Fabricius : Ovum centeninum duplex reperiis eur, alterum sne vitello, to hoc vere centeninum dicitur quod est ultimum agallina emissum,cum quogallina omnino cessat eo ami tempore ab ovis pariendis. Alterum est similiter pusillum ovum,quod vitellum habet, non est ultimum . gallina editum, sed intermedium, cr