Dissertatio de puogenia, sive mediis quibus natura utitur in creando pure. Publice defensa, cum summos in medicina honores in Academia Groningo-Omlandica consequeretur

101쪽

Inest quidpiam sanguini, ait, ad visum holitogeneo, quod colle istum apparet tenax, albidum aut stibilavum. - Multis hoc non solum demonstravit, sed ulterius pergens majori inesse copia illorum sanguini voluit, qui dispositione ad suppurationem gaudent. - Sed quae haec est materia 2 Estne verum Pus 2 Aperte mentem eXplicat, hanc eandem esse materiem dicens, quae crustae vel corii forma sanguinem inflammatorium tegit quaeque porro eX Omni reliquo, si bacillo agitetur aut et conquaSsetur, nomine membraniae Ru chiunae obtinetur, vel et abluendo coagulum spontaneum prodit. - Ut adeo haec materies, quam pro eodem corpore cum Pure habet HAEΝ1Us b), nihil sit aliud, quam qu0d, praeeunte Cel. SENAC, lympham sanguinis coagulabilem, aut juxta CeL GAUBIUM sibram sanguinis

Manifestum hinc est, fundamentum HypothesisHaenianae in convenientia huius lymphae cum pure eSse positum. - Frustra interim apud Uirum laudatum quaerimus observata, quae hanc CORVenientiam ostendunt. - Nec juvat dixisse,

lynipha est coagulabilis, tenax, albida, aut subsaUa. - Quam enim male tali ratiocinio judicium de aequalitate duorum humorum superstruatur, plus semel ad Cap. a. Ostendimus.

S. HO. n) Huic sententiae etiam subscribit Cl. Sauvagesius, in libro de inflammatione, dum pergit, Et ce qNi prosit: la coene, pοu1roit fori bien pro ire du

102쪽

f. IIo. Proprium eXperimentorum catalogum insipiciens, cuius partem Capta Secundum coiillituit, eX Sees . E. et 3 praesertim apparet, quanta differentia pus inter et crustam sanguinis phlogillicam, ejusque fibram , calore animali in humorem spissitisculum solitiam, intercedat, ita quidem ut tuto ex illis concludi queat, puris indolem ab illis

humoribus calore liquatis plane diversam esse. Neque major convenientia pus inter et crustam fibramque sanguinis ante digestionem conspicitur. - Pus purum nunquam per ignem coagulatur.

Lympha coagulabilis sive sola, sive cum aqua,

cum sero, cum adipe Vel cum gelatina mixta semper nisum ad coagulationem Ostendit. -. In

acidis longe aliter quoque pus se habet quam dicti humores; ; et ne multa referam, eX Acido vitrioli, quo cum solutiones essiciunt, non aguntur praecipites, etiamsi aqua, addatur, dum pUS e contra per aquam eX hoc acido totum pellitur. -- Quanta porro in corruptionis phaenomenis differentia , ut reliquorum acidorum et alcatinortim actiones, ingentem non minus di Versitatem declaran

tes taceam.

Praeter argumentum interim ex diversa plane, imo in multis opposita puris et illius materiae, quam pro pure habet HAEN1Us, indole deductum, pauca adhuc subjungam observata, quae eX alio fonte Systheuia hoc convellent. S. III. O . rvatio prima. Omnium sanguis, licet hac lympha abundans, non tamen Pilogenesi favet, ut ex IIaeniana FIypothesi sequeretur. --

Sic corpora scoributica nunquam bonum PUS praebent. - .sanguinem tamen eXhibent, qui

missus haud raro non aliter ac sanguis inflammato-

103쪽

rius crusta tegitur phlogistica, dum eodem tempore , ulcere si VeXetur aeger, hoc pauco, saltem non abundanti, multoque minus bono pure perfusum est. S. 112. Observatio secunda. Pus observamus acre, rodens, malignum, ichoris vel saniet titulo dignum, dum lympha coagulabilis sanguinis blandissima est ac naturalis, aut Vice Versa. Haec acrimonia, atque hae noXiae proprietates lymphae quoque sanguinis inessent, si ad Pus constituendum haec tantum effunderetur. f. 113. Observatio tertia. Gravidarum sanguis crustae phlogisticae formandae dispositus, ipso observante HAENIO, nunquam non post partum per vasa Pus funderet, imprimis quae lochia emittunt. - Adsunt enim hic ad Pirogeniam re-q aissita, quae IlL HARN1Us desiderat. Inest sanguini ad crustam phlogisticam dipositio, datur

locus in corpore minus resistens, effusioni favens. --, Uterum enim depletum talem esse locum nemo negabit. - Nullum interim Pus.

Plura, cum haec sussiciant non addo; ad QUEs-

NEUM transeo.

f. IIJ. QUESNRI sententiae examen. Haec parum tantum nOS morabitur, cum aeque ac HAR-N1us effusae illi sanguinis parti, quae crustam effecisset phlogisticam , nunc ad loca minus resistentia delatae, puris ortum tribuat. o. Eadem enim Stir la suppuration. - Memoires de r Acad.R0y. de Chirurg. de Paris. Tom. I.

104쪽

ehim experimenta, eaedemque Observationes, quibus modo contra HAEN1UΜ usi sumus, etiam QuκsΝZo objici possunt. Unicam tantum adjiciam Observationem, quae soli QUEsΝΕ0 opposita es , Ostenditque naturam non unice uti febre sive topica sive universali, ad illam sanguinis partem pellendam, quae puS constituit, ut Viro Clar. placuit. II 5. Observatio. Vera sic. si sit QUEsNE1 sententia, tum omnis producti puris quantitas semper foret intensiitati febriS proportionata. i. Effectus enim caussam pari passu sequitur. Est interim omnibus notum, ingentes aliquando dari suppurationes sine febre, et vice versa. f. 116. His disputatis ad ea transeo, quae nostram sententiam complectentur; cuius quidem commendandae gratia nonnulla praemittam in observationibus fundata, quae illam et e licabunt et

naturae cognitam esse OStendent.

f. 117. Pendet Puogenia a vi solidorum viva, quae apte Uigeat oportet. Vim solidorum vitalem ad Puris creationem requiri omnes largiuntur; ne illis quidem exceptis, qui extra vasa liquidum hoc generari volunt; quamvis ut hoc largiantur, qui ultimum Systhema defendunt, necesse non videatur , dum nil nili calorem ad humorum in Pus mutationem requirunt. - Sed hos jam mitto;quum non alio fine eorum consensim Verbo nota-Verim, quam ut assertum hoc facilius admitteretur, quod porro plane eX illis cernitur casibus, in quibus vis vitalis cessat. Sic Gangraenosae ac Spha-

celosae partes nunquam in Pus, sed si calor et hu

105쪽

mor accedat, post yliquam moram in foetidam

abeunt tabem putridam. Sed ut vis vitalis plane deleta Puogeniae resistit, ita illa si nimis incitata sit, aut torpeat, pro ratione eXce sus Vel defeetus Puris creationi inepta est. -- Se JUitur hinc statum esse intu medium, qui Puri proferendo est aptissimus. Sic enim suppurantes Phthysticorum pulmones, ac omnia ulcera, pus bonum fundere solita, mOX exsiic- cantur, si, aut ad horam fatalem aegri accedant, aut vis vitae solidorum quomodocunqtie langueScere incipiat. - Simile quid in senibus, modo tales ab aetate non tantum, sed et viribus dicantuo obtinet. --- Senes enim laudabili suppuranone destituuntur. Sed ab altera parte de Gangraena haud raro Medici metuunt, si ex quacunque caussa Vis vitalis ita incitetur, ut modum in agendo eXce

dat.

F. 118. Illa porro medicamenta, quae Puo- geniae favent, et in quorum effectuS Omnes con-1entiunt, assertum nostrum luculenter probant. Sunt scilicet medicamenta haec eX eorUm genere, quae in vim solidorum vivam directe agunt. - Quis negaverit in eam agere corticem Peruvianam roborando, et venae sectionem debilitando 2 - Est enimvero utriusque praestantissimus usus in eliciendo pure. - Si laesum vulnere Systhema langueat, torporemque Ostendat administrari cortex Peruvianus, nec sine successit selet, ad Pus habendum laudabile. Per corrigem autem, ut notissis intim, Vires Vitales suffulciuntur, augentur. - Rursus, si irritabilitas modum excedat, Partique suPDurandae

106쪽

gangraenam minetur , optatum hoe balsamum sola saepe venae sectione obtinetur, saltem ut obtineatur pro apto habetur medio. f. II9. Sed cum corticis Peruviani, ut commodi in his eXempli, mentionem injicio, una eae ejus effectu sententiam refutari posse video, Con- tra quam fuse in antecedentibus disputavimuS. 'Non auget scilicet laudatissimus cortex seri aut lymphae ad partem laesiam affluxum, imo hunc saepe impedit, dum eo dem tempore Pus creat; atque ita hoc Origine et indole longe aliud esse quam serum aut lympha docet. - Similiter venae sectio, ut totam humorum massam, ita sanguinis versus loca singularia, motum minuere selet; Pus tamen saepe , ut diximus, majori copia prodire facit. Corticem Peruvianum et venae sectionem hic tantum, ut statim monuimus, eXemplorum loco producimus. Quidquid enim vim vitalem ut ille auget et ut haec debilitat, idem ossicium praestabit. - , Sic si Vitae regimen, per reS non naturales eXcessu peccet, laudabilis Puogenesis siepe suspenditur, quod noli aliunde quam ab illius in vim vitalem effectu pendere potest. 12O. Nil propterea etiam Valent ad pus eliciendum illa sive naturae sive arti debita media, quae corporis humores ad dissolutionem putridam

lum, Mercurius in humores introductuS, SCOrbutica diathesis, et quae sunt similia laudabili, ut

notum est, puraenesi nocent; sed et pacatae vis vitalis actionem diminuunt, ipsamque Vim eX parte prosternunt. - Quantum rursus Pu0genia hinc.

107쪽

hanc promoveretur , si ullo titulo a corruptione Penderet ps I 2I. Longius interim progredi licet, dum om

nia experimenta et naturae facta in id mihi consentire videntur, quod Pus liquidum sit sui generis, opus vaserum, h. e. per vasa Iuxta structuram horum orga rcam et peculiarem, Aed per caussam externam mMIstam , ea iunguine praeparetur ac fecernatur , mutata, ut fieri in secretionibus Io i , siquidorum , quae puri originem praebent , per determina tiam Hum solidorum a rem indole. F. Ι2p. Sed cum vasis naturaliter illa vis secernendi Pus non competat, ostendendum mihi

erit, I. Vasorum eam esse proprietatem, Ut contentorum indolem mutare queant, ita quidem ut sola illorum adtione novum creetur corpuS. u. Posse hanc vasorum vim per allatas eXtrinsecus circumstantias ita. mutari, ut vas quod liquorem quem A appello, naturaliter secernat, jam alium B creet. - Atque hoc quidem de toto Systheimate vasculari non minu5 Verum esse, quam de eius parte. 3. Denique huc pertinere Pilogeniam; vasa scilicet ita assici posse, ut Pus, novum corpus, creent, ac emittant. - EXponamus singula. f. 123. Vasa contentorum indolem mutare sunt. Plerique inter recentiores posio eXperimenta RUYSCH11, LOSSII, PLYERII, BZRGERI, aliorumque imprimis eorum qui nostra aetate subtiliorem. injiciendi artem eXcoluerunt, Omnem secretionem humorum, quae in corpore Per Varia

108쪽

peragitur organa, seli vasorum mire dispositorum

actioni unice tribuunt. Omnia haec eXPerimenta, iisque niXa ratiocinia, ita veritatem The-Oriae, quam Vulgo RUYSCHIO tribuunt, evincere videntur, lateque patentem aliquem naturae agendi modum tam aperte declarare, ut vel facultas secernendi vasis vivis, tanquam praedicatum quoddam essentiale, tribui queat, non aliter ac ipsa

irritabilitas pro solidi vivi principio habetur.

Sed haec tantum in transiitu; cum plenior eorum, quae huc pertinent, eXpositio facile in volumen excrescere posset. - In praesentiarum, ut quaestionem RUYsCHIUM inter et MALPHIG1UΜagitatam evitemus, eX ipsis Physiologiae elementis demonstratae veritatis instar assumimus, aptitudinem saltem vasis inesse indolem humoris per ea suentis mutandi. - Quem fugere potest, quanti v. gr. sola Vasa in sanguificationem praestent, dum ex miXto inerti, inorganico, liquidum

vivum, organicum, Vitale Cleatur. QUO

titulo autem haec aptitudo haberi debeat, nunc quidem sollicite non inquiremuS. Quod' autem hic suminus, cum naturae observatis congruere, sequentes sphi una declarant. 124. Observatio. Quantum, Ut hoc tantum adjiciam, actio vascularis animalium laboratorii in mutandis valeat liquorum proprietatibus ex adipis etiam formatione liquet. -- Sola Vasa eX non inflammabili, et per se putrescente materia corpus formant oleosum, fermentatiorat acidae suscipiendae aptum. - - EX solo gramine et aqua Pinguescunt herbivora. EX chylo avium pellucido, neutiquam oleos , juAta UE MSONI Observata, pinguedo sit perfecta.

109쪽

ῆ. Ias. Systhematis et Hularis actione mutatas , mitatur etiam contentorum indoles. Ad hanc et sequeiates probandas Sphos, ne Hypotheses pro certis veritatibus offerre videar, non in atlXilium vocabo, quae eX VitiatiS Per VariaS morbosas conditiones glandularum actionibus congeri possent. - Ita enim ad quaestionem mihi descendendum foret, quae haud paucis nondum composita videtur, an Omnis glandularum effectus ex vasis pendeat 2 Ea igitur sela asseram, quae fundamento dubio superstructi a videri non possiliat. S. 126. Observatio prima. Hominem videmus calore aestuantem, sed optima nihilominus sanitate gaudentem, subito eam saepe perdere, moX Ubi aerem frigidum ingresus fuerit, aut aquam gelidam copiose assumserit, et in morbum incidere, quem febrim inflammatoriam vocant. - Fiat jam Venae sectio, et mutata totius sanguinis deprehenditur crastS. -- Longe alia nunc est, ac ante

paucas horas, principiorum in sanguille proportio, alius est agendi modus. Pars serosa, quae au- te abundabat, nunc in cola crescentem abiit, imo tota sanguinis emissi massa majorem ad concrescendum nisum manifestat. - Cruor saepe minutus est, etc. --- Unde haec tam subito mutatas inguinis compositio et indoles 2 Ex morbo omnes dicent. Sed si jam perpendamus, morbum hunc a statu sano non aliter differre, quam quoad vasorum agendi modum, tum enimvero confitendum erit, mutationem, quae in Systhemate Vasculari contigit, unice caussana esse mutationuIs, quas in liquido educto ObseIVamuS.

110쪽

f. I 27. Observasio fecunda. Non minus notatu digna elisanguinis mutatio,durante ipso morbo insanimatorio saepillim ς Observata, nec aliter quam eXmutata vasorum agendi ratione explicanda. Aliquot horarum susscit intervallum, quod inter duas

intercedat venae sectiones, ut aliam sanguis indolem acquirat. - Differentiam 1ane, quam a prima venae sectione hie Observamus, esse saepe ingentem notissimum est . et in OmnibUS Cernitur ,

quae ad sangilinem quomodocunque pertinent. Inhabitu , indole, seri . lymphae coagulabilis et cruoris copia, proportjone; in facilitate ad concrescendum, caet. quorum omnium rationem nullibi praeterquam in mutato vasorum agendi modo invenieS. - Mutari autem revera per Venaesectionem Vasiorum tonum, eorumque agendi rationem in contenta, eX pulsu aliisque satis superque

cognoscitur. S. 128. Ob ervatio tertia. Imo vero quam arctissmo nexu indoles liquidi contenti cum statu vasorum horumque agendi modo connectutur aperte patet, si hominis febre inflammatoria correpti pertundatur vena, et eXsiliens sanguis variis vasculis per vices et eodem modo eXcipiat Er. - Simulac enim minuitur sanguinis massa, mutatur rursuS Uasorum tonus, horumque actio aliam ad liquidum Contentum relationem acquirit, cuius estedius est

mutata, ut ante, sanguinis habitus, qui singulis ita spectatur vicibus, ut nisi frequenti experientia comprobatus esset , fidem vix inveniret. - Ita differt sanguis, tui primum ex Vena ducitur, ab eo qui moX emtΠt, ut mirari omnino liceat, qui idem aeger, tam eXiguo temporis spatio, sanguinem adeo diversum largiatur. . : Sic in pri