장음표시 사용
171쪽
Anno V. C. DXCI. quo , ut ex Liui Epitona conllat, Pontina paludes a Cornelio Cethego Cos. cui ea prouincia euenerat, siccatae, agerque exij factus . Iulius Caesar dehinc, quo nemo a gnificorum operum studiosior fuit, easdem vel sita care molitus eis, ut Plutarchus in eius vita prodidit vel certe destinauit , ut Sueton tu cap. XLIV. scribit Aggressus postea id felicius est Augustus Caese , qui magnam earum partem de sic cisse videtur quo periment versu Horatij.
Debemur morti nos nostraque, siue receptus Terra Neptunus, cti seis Aquilonibus arcet, Regis opus serit ιι diu palus, aptaque remis Vicinas et beis alit, graue sentit aratrum Seu cursum mutauit in sitium rugibus amm . Ad quem locum vetus Interpres haec habet. Diuus Augustiis duas res diurnas ecit, o Pontinam paludem exsiccaret ad mare mearum habere cogeret , et postea arari pose et dona portum i crinum muniuit . Pol Augustii in an ali Roma
ni Principes idem opus praestiterint incertum quando nihil de hoc produnt Autores nisi quod Traianuia per eas viam strauisse Dio Cassius re
hoc est , per Pontinas paludes et iam saxo frauit, extruxitque iuxta aedificia : pontesque magni centissime e-cit. Posteriori aetate Theodoricus Gothorum Rex excelsi animi Princcps,& veterum aemulator, obli
172쪽
i36 DE RESTIT SALVS Robus aggestione teri obstructis, suggerente Decio quodam, viro Patricio , denuo hoc opus resecit; ut constat ex Cassiodoro lib. II epist. XXXII. XXXIII. quod confirmat etiam vetus Inscriptio Tarracinae reperta , quamuis magna ex parte vetustate obliterata , quam non ab re dux huc in
DN GLORIOSISS ADO INCLUTUS REX THEODORICUS ICT
AC TRIF. SEMPER AUG. BONO REIP. NATVS CVSTOS LIBERTATIS ET PROPAGATOR ROMANI NOMINIS DOMITOR GENTIUM. DECENNOVII VIAE APPIAE ID EST A TRIP VS UTERRACENA ITER ET LOCA QUAE CONFLUENTIBUS AB UTRA 'ARTE PALUDUM PER OMNES REI RETRO. PRINCIPUM INUNDAVERANTVSVI PUBLICO. ET SECURITATE VIANTIUM ADMIRANDA PROPITIO DEO FELICITATE RESTITUIT OPERI INIUNCTO NAVITER INSUDANTE AD CLEMENTISSIMI PRINCIPIS FELICITER DESERVIENTE PRAECONIIS EX PROSAPIA DECIORVM. CAEC MAV. BASILIO DECIO. . Ei INL. EXPF VRB. EXPPO EXCONS ORD PAT QUI AD PERPETUANDAM TANTI DOMINI GLORIAM PER PLURIMOS. SI ANTE NON ERANT ALBEOS . . . . DEDUCTA IN MARE AQUA IGNOTAE ATAVIS ET NIMIS ANTIQUAE REDDI
173쪽
REDDI ISTPorro Decennoui una in seriori seculo utriunx sed i ipsum sentem incolae appellarunt , ex Proco . V j, pio Gothicorum libro primo docet Cluuerius raptiane. quod undeviginti milliarium spatium supra Tarracinam conficiat. Post Gothorum tempora ad nostram usque memoriam, an aliquis praeter Sixtum V aggressus hanc molitionem fuerit, dicere plane non possum quando librorum penuria valde laboramus: nec alioquin otium nobis superfuit eos, unde haec haurire pol semus, studiosius conquirendi, uoluendique Verum inter alia egregia ope Ni blati, ra Nicolaum V id aggressum suisse ab EMINE N IV oat o
LI BARBERINO accepi; cuius inter tot ardua negotia , quae assidue illum solicitum habent, non polirema cura, est recondita etiam, ac paucis no- RAM ta, nedum obuia ac protrita solerter rimari rat' ARDAque omnifaria eruditione capacissimum rerunti
omnium pectus instruere. Denique patrum nostro RINIe rum aetate Sixtus V. Ont. MaX. Princep animi ι -.
magnitudine nulli secundus ipse pariter huius paludis exiccandae prouinciam suscepit in aliqua l . f., ex parte perfecit. Verum, ut quod dicebam a. gis eluceat, nunquam penitus has paludes fuisse desiccata inotandum est multos veterum scriptorum
174쪽
I xeor e earum reminisse ut Vergilius , qui Saturae aliis desii notia inat recte iuueritis affirmato lib. p i' ciue VII. Dii Saturae iacet atra palus se Iuuenalis Sat. III. Lucanus lib. II. Martialis lib. X. epigr. LXXIV. ἡ Σ--. Vibius Sequester, Plinius, Servius, alijque Opti-
η me Ic vero , ut solet, eius situm , ac positionem de C rήθ' η scrumst Strabo his verbis. Πληαον δὲ Ἀαιρα - βοι
Romam itur , adiacet oblonga fossa palustribus , ac fluuialibus aquis pleni, per quam nocitu potissimum nauigatur qui sub me peram conscendunt, mane egrediantur reliquum terrestri itinere per Appiam consciant:
caeterum interum etiam discentibus mulis remulco naui-ώbνatiis gatur. Meminitium fossae Horatius Sat. V. lib. I.
i, festiue iter suuii a Roma Brundusium descri
mam mi- lit: ex quo intelligitur a Foro Appi ad Lucum e roniae XV passuum millibus protensam uisi . Hodie vero corruptis Vetustate itineribus , atque ἡλ' - . Appiae tramite multis in locis dercheto, noli,nὰ amphis ampliti per pallides transitu sed altiori itiners, qm' μ' per montes a sema Sulmonem Caietanoruna Ducum oppidum, atque inde aliquot mansionibus in viam Appiam prope Tarracinam reditur Ais alis Num igitur, inquiet aliquis, Pontinas paludes ἡ .:2 quibus exiccandi antiquorum potentia non suffe- πηνα cit, multo nunc minoribus opibus iam erunt desiccandae,
175쪽
siccandae, ut Latio, atque Urbi aestiuo tempore consultum sit Praespondeo etiamsi scriptores minime tradant qua fini exiccatae olim iterint ab Augusto Caesare primum, deinde a Theodorico Rege Ponti-n e paludes attamen verisimile esse eatenus stagnantes in ijs aquas egestas fuisti qua longius a fluminibus dissitae, vix aut nunquam ab ijs refrigerabantur sed potitis ac , atque illac , qua concaua , depressaque loca occurrerent , seorsim putrescebant nec necesse suisse, aut hodie esse omne ea si ua era
aquas qua stagnum staciunt emitti, corriuari
sed eas tantum, quae vel occultis venis scaturientes exitum non reperiunt, vel imbribus coaceruantur , vel certe quas fluui excrescentes longius ab alucis ais humilibus in locis deponunt quae pO'stea viiij ipsis subsidentibus , ob altius Ilum intermedium, in coenosis lacunis putrefiunt aut cum
agantum vero ex tabula quadam horographica huius regionis apud humanissinum, cordatumque bis virum Petrum Benesium colligere licet, flumina, ' quae olim in stagna litori adposita quae quatuor praecipua comparent in longum porrecta , atque inter se faucibus quibusdam peruia 4 montibus
fluebant, lucrandorum agrorum causa, commutato cursu per nouos alueos in mare seruntur inter Circeios ac Tarracinam. Verum ne quis existi. , ram et ijs operibus, quae Sixto V. Pont. Max admi nistrata sunt, quidquam ad Latini coeli bonitatem effectum esse sciat a priuatis redemptoribu per libratist m.
176쪽
quo , non per publicos mancipes res gesta est Obθη dei, Jum suum quisque compendium sequitur; nec tan- νὸ2. t tum agros lucrari studet, sed ex piscatu quoque ' loculos implere , coercitis passim cataractarum quarundam obice fluminum alueii, magnam ter' rarum portionem , quae desiccanda erat, aquis ado bruisses ac fortasse vice versa riuos , canalesque ab ijs locis auertisse, quae cum aestate non penituS siccescant , praestabat potius inductis perennibus
ter incommodauit. Quod ut a peritis, ac fide dignis accepi , eo retuli , ut quantum huic generi hominum partim indoisto, partim auidiori , certe de gloria , ac publica utilitate miratis soli cito irta Primipe huiusmodi molitionibus adhibendumst fidei, Prin-
di mi, ij cipes no documento intelligant atque ut magis
ab elucescat ni agnis hisce operibus ut iam se maius
reno opor obstaculum, quam auaritiam ac sordes. Sed haec CXacciorem quandata . το νοῖόσίαν, immo diligentem
ipsorum locorum inspectionem desiderant si quis rectum proferre iudicium velit de harum paludum natura situque, atque operibus, quae ibi fieri possent. Verunta inera in uniuersum statuendum videtur , Ut quaecunque paludum partes a fluentibus aquis seiunctae cui perari , ac subinde renouari ne queunt, omnino si scri possit desiccentur conuectaque terra compleanthi , ne rursus lacunas flaciant. Stagna vero prosundiora , ampliora qu , quae siccata penitus Rc quibunt, quantum plurimum fieri
177쪽
seri poterit, contrahantur quacunque copia erit , perennes a litini inibus, ac rivis aquae indu cantur . Circa Vrbena cro tanto diligentius id
fac, quanto propinqua , quam longinqua pestis
perniciosior. Iana vero cum salinarum propinquitas usque eo pernicialis it , ut supra ostensum optimum quidem foret in tota hac onranensi regione nullas esseri quod si carer ij non possu- mu , nec tam certum lucrum a ari sanandi aratia despiciendum ducimus proximum est, ut quam longissime , si fieri possit, Ostienses hasce transferamus: puta circa Tarracinam , aut Circeios in Pontino litore; ubi fortas opportuni situs copia non deerit . Quoniam vero ab usque eo tractu stantibus Euro notis pestilentes halitus Romam peruenir possunt, haud utili remedio, ni fallor, huic malo Occurremus, si iuxta easdem salinas Urbem versus procerarum arborum sylvam , maxime pinorum, obseremus : exaggerata etiam , si opus fuerit quam altissime terra ad eam latitudinem, quae aliquot arborum ordinibus sulsciat ut multo cisca citis ab exitialium ventorum flatibus illinc seruentibus non Latinus ager tantum , sed Roma quoque ipsa protegatur . Atque hanc quidem pineti
consitionem secundum citeriorem paludum Pontinarum limitem, tametsi nullae ibi salinae extruerentur modo tamen reliqua opera non omittantur utique faciendam existina arena: eaque ratione Omnem fere illarum noxam cessaturam praesertim , cum eiusmodi naateria ad tot tamque multiplices usus
178쪽
Vsus expetatur. Sequitur opus huic contrarium
.: .:Tri, non minimae profecto utilitatis, ideoque omnire Vol ratione persciendum : sylvarum nimirum exci- , ibi maximam partem horum litorum occupant nec exiguo sane aeris detrimento quippe. scio si non tantum ventorum liberum perflatum impe-
,hritati diunt, sed solis radios magnopere praepediunt r W-- vnde frequentes amae, lacunaeque coenos e depressis, condensisque locis existunt, quae non minimam partem coeli huius grauitatis ferunt : ut apposite omnino Albertus assirmauerit inter magnas sylvas aerem spissum , ac suffocatum reperirici ideoquα interiectas ijs terras parum commodas esse , quas ideo succisione sylvarum ab antiquis purgari con' n tam sueuisse . Nec ideo tamen necesse erit omnes
omnino sylvas radicitus extirpare; sed hic, atque illic sparsim ac fere ubicunque coenosa loca sese obi)ciunt. Interim ut in Urbis sum ligna sufficiant, seruari hic modus poterit o emundatot et pipΠψ dumis , ac Virgultis solo Parbores dumta
at interlucentur, hoc est ubi densores sunt, succidantur nonnullae solo tenus , reliquae ad hominis altitudinem caedantur, ex ijsque fiant sylvae caeduae capitatae , sicut apud nos in Etruria ; ubi solent quercus eo modo amputatas relinquere , ut iuxta incisionem cum pullulauerint, validissimos in gyrum surculos , caeteris defractis , crescere sinant: ij mox septenum, vel octonum annorum spatio cum adoleverint, ad brachi sere crassitudinem eodem modo circa eum locum desecantur atque
179쪽
ita sylua rursus einundatur. Quae cultu e species,
si in his Latij, ac Tusciae maritimis sylvis usurpe 'tur, non tantum ad aerem depurgandum salutari C. ter cedet , sed etiam ad lucrum ex agro capiendum utiliter : partim enim arvorum modus auge bitur, partim maior graminis copia ad alenda pecora subnascetur: nam arbores quidem relictae superfluo pondere leuatae, ac rarefactae celeriti ado lescent; unde lignorum iactura non parum reficietur . His absolutis extruenda erunt tecta , atquυ Tecto mhabitacula nouis colonis , eaque quam scientissi
me , atque appositissim fieri poterit. Mirurrta enim est quantum in huiusmodi grauioribus locis Ioltum domus domui praestetri recte , ac prudenter aedin 1 tibi .cata, temere, ac sine iudicio extructae. Itaque inta I primis opus erit acri peritoque architecto, addo eximatur. etiam erudito , quales hodie pauci reperiuntur; rvit qui omnia exploret, omnia perscrutetur , nihil da . intentatum relinquat, nihil sine summa ratione atque iudicio moliatur . Et sane multis exemplis docemur quantum momentum aflerat ad utilem salubremque habitationem opportuni situs electio, atque aedifici commoda , aptaque distributio.
Vnico M. Varronis contentus ero , qui in lib. I. Insisti
de Re rustica sub Tremelli Scrofae persona, et he
enim, inquit, salubritas quae ducitur e caelo ac terra non est in nos, potestate , sed in naturae tamen multas oritatum sit in nobis , quod grauiora quae sunt , ea diligentia Tit. Pleuiora facere possumus. Etenim si propter terram , aut Quam odoremue , quem aliquo loco eructat, pestilentior b-tion m
180쪽
est fundus , aut propter coeli regionem ager calidior sit aut mentus non bonus et haec mitia emendari solent domini scientia ac sumpturi quod permagni interest ibi sint positae et ilia, quantae sint, quo spectent, porticibus Uys. cfenestris. An non ille Hippocrates medicus in magna pestilentia , non unum agrum , sed multa oppi da, scientia seruauit quid ego illum ioco ad testimonium Non hic Varro noster , cum Corcyrae e et exercitus, ac classis, di omnes domus repletae essent aegrotis ac funeribus , immisso fenestris nouis aquilone obstructis pestilentibus, ianuaque permutata, caeteraque eius generis diligemia su os comites ac familiam incolumes reduxi siem locum ideo huc int grum inserui, ut magni Autoris testimonio manifestum sit , quantum diligentia , atque ars valeat in corrigendis etiam scis suapte natura grauibus , ac morbosis
S i P0π quod in situs capiendos attinet, enitendum
in primis, ut celsissima quaeque loca eligantur, tapote in regione humili, ac praehumida , nec nimium editis collibus assurgente . sod si deleta olim oppida , aut quaedam semideserit minuendae impensa gratia sequod valde rationabile esto reficere praeoptarimus, quam noua aedificares, facili
negotio id consequemur antiqui enim , qui sar T. . t plς0x im Optimo quosque situs in condendis opari, a pidi eligebant , nec huic qualitatem regionis pud ignorabant, editiora quaeque loca adamasse videntur ut ex oppidorum veterum Ariciae, Lanuvij, Lauini positionibus liquet. Quamobrem si locorum optio dabitur, praeserenda sine dubio primum sunt