Io. Baptistae Donii ... De restituenda salubritate Agri Romani, opus posthumum, Vrbano octauo pont. max. iampridem ab autore inscriptum, nunc verò ab eius filijs dicatum eminentiss. S.R.E. cardinalibus, et illustrissimo, ... Praenestes principi, Eret

71쪽

Apparet igitur tam ex iuegra basi , quana ex aliartana fragmentis erectas utile a DecumonibusCASTi I MOENIENSIUM , cuius nulla , quod sciam, alibi mentio extat, nisi quod pro certo puto hos ipsos is , quos hiatus umenses vocat

nam, ut ex veteribus grammatici notum est RO scriptionii,

mani E dipthongum in multis pollea in U verte runt , ex raphis ratia , EX MOERO , MURO ' COERAVEl UNT, CURAUERUNT; ut in Inscriptionibus antiqui pallim Sic a Poenis lor' naarunt Punico ppidum igitur , siue Ca strum quod vulgo Munim , dicebatur paulo ra-gis antiqua forma MOENIUM pro MVNIENSES, MOENIENSES in his basibus repositum In Micra

blicis monumentis iactitatum suas ahas obse tua. ui. Nec est cur quisquam in dubium vocet hosce airmo lapides non aliunde aduecto tu ille quod de ni jsectabatur. co tantum fortasse credi polset. Sed notabilis ii ta isto

primis est Calti appellatio pro maiori Calu llo, N quasi oppido, quae in eius saeculi monimentis non

facile alias occurret. Nemo igitur posthac ambi aerari mget quin vel Marinum ipsum fuerit olim Munium , , . dictum , vel certe non longe ab eo situm. Ora Gioppi

propter crudita, ingem Oiaque potius , tiam Vera ni Hur.iue habenda es coniectura Cluueri extili mantis hoc ' idem oppidum dictum olim uille Ferentinuio, seu ne. caput aquae Ferentinae quc in icquutus et docili ciuis j ... simus Holitanius, citi itinerum comes , de maeni Vc , ' illius operis particeps, ac sociuS qui fuit, in caro is hi i

72쪽

mine Phaletici quo Excellentissimi Thaddaei Bar-berini, lannae Columnae nuptias celebrauit. Et sane eorum coniecturam, qui similitudine nominis freti ex Marino Marianum secerunt , semper du- AE akia biam suspectam habui utpote qui hanc ana-- giae speciem nunquam probauerim , nec in hu- analogiae ius modi locorum appellationibus , quas Romanae

ti fami Ihae dederunt, vocalem sic elidi obseruarim Sed de his alias fortasse opportunior erit dicendi Ahihmm locus. Non desunt etiam inti propter hos lapi', χῖ : Hes fuisse eo loci Antonini Imperatoris villam exse oophtat stimenes quod , nisi alia proserant indici, nescio quam probabiliter dicatur. Sciebant quidem Antonini quandam villam nominari sed ea diuerso admodum loco suis, Aurelia nimirum via ad XII. lapidem, quae Lorium dicebatur , ut ex Iulio Capitolino constat . Caeterum hic idem L. Aurelius, habuit sumptuosissimam a se aedificatan , cuius meminit idem Capitolinus in vita ipsius; sed eam quoque longe diuerso situ, via Clodia in Tuscis. Sed haec minus ad praesens institutum faciunt: id vero magis , quod ex oppidis a Plinio connumerati Sion nulla in propinquis locis , quae hodi insalubria seu de reliquis taceam , quorum situScis, is in ignoraturo aut sere in agri Romani planitie co II suerunt videlicet Ficana est Pompeii testi

die insa-nmV ad XI. lapidem via Ostienti sita. Fidenae,

, Collatia , Antemnae , Caenina , Crustumerium , Tellena, Politorium, Lavinium, Camerium, Orniculum, Corioli, Pometia , Longula , Pollustia. Liuius

73쪽

Livius etiam libro II. Cenum oppidum prope An tium memorat Ouidius castruiti Inui scilicet inter Antium, Lavinium. Quid de alijs dicam a ni- quae Plini aetate extiter P Quaedam etiam ire furentia. quentia incolarum, Maedificiorum elegantia plus, vel miniis floruerunt; nimirum Ostia , Laurentum, Ardea, Antium, Aricia , Lanuuium, Gabij, Bouilla , Ficulea . Quarum postrema obiter id quoque notem quanquam Latinorum oppidum, in finibus tamen agri Sabini suit, via scilicet Nonaeniana, cui prius Ficulensis vocabulum fuit Liuio testes P. Victor Figulensem vocato ac for- talse circa VII. lapidem, ubi ad utrunque viae marginem arcuatas substructiones quondam obseruaui: nisi potius fuisse malumus inter tranque vianta, Nomentanam , a Salariam haud magno interuallo inter se distantes quando , ut ex aciis S.Cai Papae, S ex alijs S. Laurenti Martyri constat, extra portam Salariam erat Ciuitas Figlinc quam cum Figlinis Exquiliarum apud Varronem lib. IV. de Lingua Latma caue confundas,&a Ficulea diuersam putes. Sic enim posterior aetate dicebatur , quamuis viro docto aliter visun ta .

Quod satis indicat Ficuleam non a fictibus, sed a figulis denominatam esses licet apud T. Liuium ac Ciceronem , qui suburbani Ficulensis meminit, is,

De literam C hoc vocabulum scribatur retenta lib. XIL scilicet veteri consuetudine , quae usum του ignOrabat vero diligentiam in superuacuis actis' istare videar, mitto Suderium , Verentum raunae uisorius Cortuosam,

74쪽

Cortuosam, Contenebrana, Artenam Liuio me morata oppida , aliaque quae credibile est circita reci v hunc tractum fuisse . Ex alia vero Tiberis part nisi alis an lulcia, Oppida fuerunt, parum salubribus hodie locis: in littore, Portus Traiani, Fregenae, Alsium, Maritima Pyrgi, Centum Cellae, Graviscae, Cosa, Telamo, qm Populonium , eiuloniaci in mediterranei Vero, Caere, Tarqumi), Forum Aurelij, Forum Claudij, Ferentum , Victis Matrini, Statonia , Volci 'u' sellae, quaeque partim semideserta hodie sunt, partim modica oppida, Blera, Nepet, utrium, Sua na, Saturnia, aliaque . Ex his pauca deligemus omissis breuitatis gratia caeteris eaque satis liquido, ut opinor, probabimus florente Romanorum Imperio ampla , beneque aedificata , ac valde ce- Portuam lebria fuisse. Nam ut de Portu Romano sileam Augustiin cuius ingentes ruinae Latis per se ostendunt eius ve-δ - terem cultum , ac magnificentiam de quo non satis constat quando, Ma quibus dirutum fuerit an a Leone IV. Pont. Max metuente , ne a Sar racenis occuparetur Pan vero ab ipsismet Sarracenis, qui magnam partem Italice, maritimam praesertim, vastaverunt; quod credibilius est illud certe in praesentia minus silendum videtur, viam Circa tia Portuensem, cuius non obscura vestiuia etiamnum.Uὸλ tib iuperiunt, O peculiare prae caeteris habuista

quod peritissimus Architectus, rei antiquariae magnus inuestigator Leo Baptista Albertus primum obseruauito quandam videlicet seriem lapiduntaelatiorum, quae latitudinem ipsius vice bifaria diuidebat;

75쪽

diuidebat nempe ut una pars Romam versus cilia tibus , altera Roma ad mare proficiscentibus iu- serui retri id ea gratia scilicet, ne ex aduerso Occurrentes inuicem se truderent planta erat huius viae celebritas hac retardarent. Nunc vero Tan Via P tum aeui longinquat et alet mutare meti stas si quis hac mi Eabs via proficiscitur , mirum est si unum quempiam obuium habeat. Age vero , ut ad Olliensem r- Ostia urbs.bem transeamus nullius ferme crebrior est apud Latinos scriptores mentio rideo ut non desint exempla , ex quibus frequentissimam eam uisio probemus: sed paucis ero contentus Condita haec urbs ab Anco Martio Rege fuit, deducta illuc ciuium Romanorum colonia , ad sinistram Tiberis

ripam, prope ipsius ostia 4nde ei nomen impositum est. Magnam passa est calamitatem Marianis temporibus , cum alijs nobilibus Lati oppidis Antio , Aricia , Lauinio direpta, ac vastata: sed nihilominus posteriori tempore pristinam dignitatem , ac frequentiam recuperasse videtur. Corn. Tacitus , ubi tradit quomodo incensa a NeroneVrbe egenae plebeculae , quae fortunarum sua iunia iacturam fecerat, subuentum uerit, ait, utensi Ilia

ab Ostia , alijsque municipijs subuecta sui sies. Et

siιbitaria aedificia extruxit quae tιltitudinem 3iopem a

ciperent . Si bueciaque a tensiilia ab Hosti propinquis municipys . Plinius Iunior, ubi elegantissima epistola , tanquam mirificus architectus , villanta suam Laurentinam describit non longe ab Ostia, sitam, multiplicesque illius commoditates nume-Fo rat;

76쪽

q DE RESTIT SALVI

rar ad extremum subdit Suggerum assatim ligna proximae Oluae ceteras copias Ostienses colonia ministrat. Frugi quidem homini su sicit etiam vicus , quem ama vita discernit in hoc balinea meritoria tria. Adagna commoditas , si forte balineum domi me subitus aduentus, mel breuior mora calefacere dissuadeat . Littus

ornant varietate gratissima nunc continua , nunc inter

missa terita illarum , quae praestant multarum rbium faciem sc quae omnia ideo attuli, quoniam ut lim ta notatu digna hinc erui possunt . Primo ear

norantis. ulu tunc tempori Ostiae urbis lautitiam, ac cultum, ut non frugalioribus tantiam, sed lautioribus etiam , Murbanis in proximo rusticantibus omne genus commoditatum suppeditare potuerit . Secundo frequentissimas fuisse villas circa littus de quo postea dicemus. Tertib non tantum oppida, sed vicos etiam in agro Latino fuisse complures; ut semper persuasum habuit ut praeteream villam Priapi in agro Ardeatino , ex qua Leo V. Pont. Max oriundus fuit Uari magnam fuisse celebritatem Ostiensis,4 Laurentinae viarum intra rum in medio erat Pliniana Villa Dcum in unico vico tam propinquo Ostiens urbi tria balnea caleferent etsi frequentillimam tunc fuisse lauandi consuetudinem omnibus notum . Ueriam reiectis vulgatioribus testimoni)s sequens cippus, siue columna in Portu Ostiensi reperta , atque illinc in Carpenses translata secutus inscriptionem

νωὰ QOcebit, plendidum, ac bene aedificatum oppidum

fenitur.

Ostiam

77쪽

Ostiam sitisse in ea quippe nae morantilr, Forum a

Aedes Volcani, Veneris, Fortunae, Cereris opς '

Macellii in cum ponderibus videlicet stateris grata memorata.dioribus ad magna onera ponderanda DTribunal marmoreum in Foro statua inaurata, Malia sta'

tua ahenea posita ab Ostientibus P. Lucilio Gamalae, qui supra scripta opera constituit, vel restituit, ut Inscriptio loquitur, quae talis est. P. LUCILIO

P. F. P. N. P. PRONEP. GA MALAE . . AED SACR VOLK...E ADLI. D. D. ALLECTO ... RATIS DECVRIONi. ONTIMCI. u. VIR CENSORIAE POT QUINQUENNAL. . . . . IN COMITIS FACTO CURA .. PECUNIAE PUBLICAE. EXIGEN. . E ET ADTRIBUENDAE IN LUDOS CUM ACCEPISSET PUBLIC ...

CARRI MISI III. DE. SVO EROGATIONEM FECIT, SUA PECUNIA. VIAM. SlLICE STRAVIT. AE EST. IUNCTA IURO AB ARCUADARCUM. EM. EPVLVMCVM. TRICHLlNIS. CCX. VII' COLONIS DEDITEM PRANDIUM SI A PECUNIA COLONIS sTIESIBVS BIS DEDIT. DEM AEDEM VOLCANI SVA PECUNIA RESI I s VII. DEM VENERIS SUA PECU NIA CONSTITUIT.EM AEDEM FORTUNAE SUA PECU NIA . CONSTITUET

78쪽

que DE RESTIT SALMR' ' Coessiij likψRTUNAE CERERIS. SUA PECUNIA.

. EM PONDERA AD MACELLUM. CVM M. TVRRANIO SUA PECU

NIA. FECIT.....AEDEM SPEI SVA PECUNIA .... TII VII

EM TRIBUNAL IN FORO MARMOREUM FECIT VIC STATUA INAURATA D. D. P. P. POSITA EST. - AHENEA D. D. P. P. POSITA IL ROXUME TRIBUNAL QUAES. EREA UOD CUM RES PUBLICA RAIDIA SUA VENDERIT OB POL. PIC TIONEM. BELLI. NAVALIS. H X CC REIPUBLICA DONA ... NC FUNERE PUBLICO .... COCFFER CEN. . . ERUNT. Nec dubitandum qui plurima alia ornamenta,

suerint. Vena nunc ad Urbem Antium, quamis ipsam non primis tantum Romanae Reipublicae

: Epribu florentissimam fuisse ostendam ; sed

.ib atri postea etiam summopere splendidam, atoue ediscijs ornatam Dionys Halicar. νε τη- - otiq. hoc est Antium se mollibrum sima Liuius lib. II opulentillimam olim isse testatur, Iib. VI caput Volscorum . Notissima sunt etiam bella , quae non modo Reges

Romani, sed eiectis etiam Regibus diutissim 'ue lpeitinacissime cum Antiatibus populus Rotum exercuit. Ex eo vero bello, quos 'Nu: es

te i

79쪽

ctrm Antiatibus restit, cognoscimus Dionys. Vill. locentes liabuisse Antiates taeter viben altiori loco positam , ne rape ubi nunc D. Blabjianum et , oppidulii in aliud in littore moenibus clauium : quod ipsis crat rerum venalium forum ac nauale quod interdicto ijs usu maris , aequatis

solo Cenibus , ac nauium receptaculi compla iratis, abductisque' aut g)js dirutum penitu a RO 'manis suit Strabo etiam lib. . crabit diu pira 'ticam O cxercuisse , iunctis tiam cum Tuscorum classe viribus. Non eo tamen facias, tum Anti j portus primis temporibus mediocris fuerit quo a Romani corrupto , ac diruto , postea locus ina' portuosus mansit inter alia liquet ex eodem Strabone, qui αλλεω πολιν vocat illud certe con

constat, Neronem Caes. qui summopere eo loco delectatus est , quod ibi genitus esset , atque ex Poppaea filiam suscepisse , non modo veterani Sc millis coloniam frequentasse ; sed magnificentissimum ei portum dilidisse , cuius ingentes et lanmum supersunt ruinae praecipue molis qua includebatur , ac Phari , quae noctu nauiganti 'bus praelucebat . De aedificij vero celebre bidem fuit Fortuna templum cum sortibus , quod vulsio notum itemque Asculapi in littore , cuius multi etiam meminerunt Ualer. a X. Autor de vitis illustribus , alij. Magnis insuper crebrisque aedifici js ac Principum Romanorum secessibus obibilitatum fuisse Strabo docet

tum.

80쪽

idest Sequitur oppidum Antium, se ipsum importuosum:

cdeterum Principum otio , atque acation ciuilibus

occupationibias dicatum ideoque magni ica, ac splendida initi sunt aedificia extructa permuta , excipiendis eorum secessibus . Quae post Strabonis aetatem multo magis dici potuerunt , cum sequuti post Tiberium Principes mero , alijque summopere eum locum adamaverint, atque aedificationibus excolue-His tria summi. Huc pertinet Philostrati locus in vita Apol- quo discimus Hadriani praetorium apud Antium sutile, quo prae alijs maxime delectabatur. Minime vero praetereundum hoc loco videtur etsi Romae incolis filis id notum esto oppidum maritimum mille circiter passibus a veteris Anti reli- δε omnium qu s initum , quod Neptunium dicitur Ovulo o ettunn cuius incoli ab Afris, siue Mauri oriun-prom mc divulgo creduntur. Suadet hoc mulierum habitush,is,iribia discolor, ab Italico valde diuersus , quae non- nunquam ad Urbem veniunt. Uertim ut de eo dubitem iacit, , quod nulla fit huius Afri-

nox paucissimos , nec eos satis diligentes extat Cretum craptores, quae Vigentibus Sarracenorum armis , atque illo caliginoso faexulo contigerunt quam quod minus credibile videtur, gentem Christiano nomini intentillimam de Italia a se vastata pessime meritam, vel ausam iuisse tam prope Christiani