장음표시 사용
81쪽
Christiani orbis caput sedem gere , vel tantopere hanc viciniam adamasses, vel denique a finitimis gentibus non minus religiosis , quam sortibus per millum id eis fuisses nisi ibi talle credamus nationem alio meticis erroribus ad insaniam usque addictam, subito ijs eiuratis, Christianos ritus su
scepisse . Quidquid sit, nulla hodie, quod sciam,
Malio meticae superstitionis , vel Arabicae linguae vestigia apud Neptunienses supersunt eoque m
nus credibile videtur ortu Arabes, siue Afros esse. Caeterum genus est hominum , quantum e relatu Forumeraliorum comperi , quo nullum in toto Latio est 'diosius , ac minus industrium : nam cum agrOS valde beres in proximo habeant , agriculturam negligunt: cum sylvas auibus ac feri refertas, nec venatui , nec aucupio student denique cum mare
piscibus Oecundum accolant , piscandi imperitos esse illud maxime probat , quod marinis piscibus
Roma careret , nisi quotannis Prouinciale Galli Gavi si-
cupidine lucri illecti Romam confluerent ad pi- scaturam exercendam . Atque haec de Antio di
dita sunto . Probare tiam possem , Laurentum, ruint. Lanuuium, C. ere , aliaque eiusmodi oppida anti Abaon qu: Autoribus xpui, Ommata quae propter et bri ,
aeris intemperiem hodie fere deserta sunt ant Italiae xc itum populo frequentia, aedificijs ornata, cultu plendida, opibus referta fuisse id enim praeter alia liquet ex magistratibus dignioribus qui non tinus , quam in celeberrimis Italiae coloni; , ac Lunicipi , , ibi suerunt o veteres In-G scriptioneS
82쪽
Viae Appis frequentia aedificia. Flaminiae. Ostensis. Tiburtinae.
scriptiones praecipue ostendunt ac de Lanuuio Miloniana in primis ratio Ciceronis id palam testatur tiam insignium aliquot virorum numeruS, quos passim apud antiquos legimus indidem oriundos tum quod urbanorum frequens erat in jsdena locis commoratioci sed tot testimonijs , atque argumentis abundamus, ut ea conquirere distaedeat; cum res sit multis nota , atque alio sestinet animus, atque impetus scribendi Prius tamen nonnulla carptim dicamus de ea frequentia aedificiorum, quam, praeter suburbia, villa in proximo sitae efficiebant. Celebriores igitur viae ad multa milliaria continuis aedificijs utrinque insessae fuerunt; puta, tabernis ossicinis, diuersorijs, villis, suburbanis , ac monumentis etiam sumptuosioribus : qua de re lege , si lubet, Nicolai Bergeri; opus , quod de vijs militaribus Romanorum Gallica lingua sese , ac diligenter conscripsit. Via igitur Appia , quae omnium princeps, ac celeber rima suit, Aricia tenus continuis ferme aedificijs
occupata erat; quorum magna etiam nunc rudera Vtrinque conspiciuntur Ex aduerso, Flaminiae aedificia Ocriculum usque pertingebant . Ostiensis etiam ad mare usque pariter culta , atque habitata fuit, ac similiter fere Tiburtina quousque Tibur perueniret, ut doctissimus Lipsius etiam obseruauit: quod de alijs frequentioribus vijs, puta, Praenestina, Portuensi, Latina, Salaria, Nomentana, Aurelia, Cassia itidem credi potest. Nec tamen, ut verum fatear, adeo perpetua fuisse puto quoquo uersus
83쪽
AGIO ROMANI Dquotiersus huiusmodi aedificia, ut non aliquibus lo-
cis vacuae areae superessent, praesertim horti mam nonsuerunrijs obsepti . Nil mirum igitur pronuntiasse Plinium magno , sed vero encomi , expatiantia tecta multas addidisse bes Dionys . vero Halicarnasseus , qui sub Augusto vixit, hoc est, innit antequam magnificentia, ac multitudo aedificiorum, tiam intra , t iam extra Urbem ad summum perue 'nillat, scriptum nihilominus reliquit loca circa Urbem sita minime cincta moenibus fuisse, verum adeo spissa, ac frequentia , ut non facile quis intelligere posset ubi inciperet, ubi desineret Urbs:
burbana ipsi mrbi adhaerent, A coniundia sunt, o speciem immensae cuiusdam longitudinis spectantibus exhibent. Hinc factum est, ut tim Hormissi a nobilis Persa in comitatu Constanti Caec Romam via Flaminia accederet, ab Ocriculo Vrbem prius ingressus fuerit, quam, ubi ea inchoaret, discernere posset Ammiano Marcellino testante. Iam vero Tiberis Tiberiat ripas continuis fere villis ad mare usque circum- uestitas nonnulli produnt. De littore vero maris, Q ne quis putet solam Campaniam sic excultam suis aeditio, ,κ. se ex lini Iunioris supra allato loco perspectum ses
est . in eo fuisse nunc continu. , nunc intermisia tecta l. -
miliarum quam ui nec Tuscum , nec Latinum lit rimis titu .
tu , non modo salubritate, sed nec amoenitat , aut prospectuum elegantia valde sit commendandum, aut ullo modo cum Campania , aut reliqua Italia
84쪽
ue DE RESTIT SALMIROltalia ad retuna usque conserendum . Si cui vero nondum plane persuasum est circumiectam Rome regionem , maxime in locis humilioribus , ac pa rum alubribus 'creberrimis villis , ac praetorijs ornatam, atque interstinctam fuisse, ea ipse quo
quoversus , ac omnem regionem circum lustret PArim se tam multa parietina , ac ruderum cumulos bi-
, 2 fere reperiet , ut nullam ampli iis cessitandi I .. i. causam habiturus sit quanquam minime dubitan-mam. uni est multo plurium vestigia penitus esse dele- - ί ruxi Videlicet fundamentis , atque alior surriaia Iri asportatis caementis , ac lateribus ad nouas aedificationes, ut quotidie fit Addam in hanc rem ar Raa ab M gumentum, quod alicui fortas mirum, ne dicam
absurdum, videbiturci verum sic quoque magni ponderis apud hi est Arenariae cryptae antiquis
ea Romam temporibus ad extrahendam arenam in usum aedi. I fictoriim excavatae quod hodie diuersa rationer insempto . faciunt supernE effossa terra, ut in pastinationibus solet tam multae extant non in proximo tantum, ac min sub vineis Urbi propinquis; sed etiam lonatus, rudis, isti in omnes fere partes ad mare usque montes Praenestinos atque ab alio Coeli cardine in Etru'riam etiam longissime nec desiuit quibusdam abditiora quaedam, ac penitus sepulta veteris aeui miracula rimandi studium ut totus hic Latij ac Tu-stiae suburbanae tractus cuius infimum solum unius natura est tophaceum sabulosumo penitus sustastis, ac prope pensilis existimari possit unde sit, ut vix unquam internis flatibus quatiatur ita longi
85쪽
longi , 5 nulli plices , ac naultifariam inter se n-plicati subterranei meatus quoqtio uersus patent utinamenti cuiusdam labyriirili speciem praebeant. Huiusmodi ruptae , siue cuniculi, Arenariae etiam Cr)p
limpliciter dictae leguntur in ciciri u Sanciorum ro
Martyrum actis Cata cumbae etiam, quo i s lien
te Tyrannorum persecutione innocens Christi plet, anar di subterraneis litiae locis interum pollit in una deli dis, la. tesceret, cubaret, cibum caperet, sacriisque con uentus haberet . Ab his , tanquam a genere spe i a pectes , illant Coenae teri , quae Urbi fere propinquiora sunt , ac militaribus vijs adsita multa enim supersunto laxioribus , sed breuioribus spati s diffusa, sacellis , sepulchris, aris, atque id genus aedificationibus luculentius ornata qualia fer 'me nonnulla quoque suerunt apud Ethnicos sub
terranea monumenta , quae de conditoria diceban Conditoriatur , opere lateritio parietibus in ambitum sustul. ta in queis crebri loculi cum urnis , atque ollua rijs ad unicam fere familiam spectantibu S, disponebantur inualis fuisse videtur is , qui in Ursinianis bibliothecae Vaticanae collectaneis antiquitatum deserabitur, ex suburbano Exquilina portae ni fallor , ad Sex. Pompei domum, ut videtur, per 'tinens. Verum de Omnibus his subterr meis miraculis, ac praesertim sacris C meteriorum antiquitatibus luculenter , atque crudite pertractat Oan' ne Seuerantis Congregationis Oratori Sacerdos in eximio opere ab Antonio Bosio olim incoepto, quod Romam subie raucam inscripsit , cx quo ma-
86쪽
s iue Bor origineFio. rent. Hinc etia paret maxima Romanaeirbis 're-q ema. Hodierni s
gna cum Voluptate, ac fructu infinitas res minime protritas, ac vulgares haurire licebit. Sed quorsum haec , inquies, de suburbanis Arenarijs extra propositum copiim commemoratio Θ nimirum tostendam, tantam fossiliae huius arenae copiamide cuius speciebus vide Vitruvium lib. II cap. IV. ex tot, tantisque cuniculis longo tempore, Vt apparet egestam fuisse, ut si vel totam Lati planitiem Roma occupasset, sussicere quodammodo , ac pene redundare potuerit; nedum ijs aedificij suppetere, quae intra moenia extiterunt: quorum verus ambitus, quando a Gothis direpta est, testante Olympiodoro apud Photium , XXI. milliaria collegit; quae octodecim hodiernorum sere summam conficiunt quare nisi tam immensam arenae copiam in alios quam aedificationis usus conuersam esse velimus, necesse est ut dicamus, infinitis prope aedifi- cijs proxima Vrbi loca fuisse contecta Atque hinc intelligi potest ingens ea populi multitudo quamuis id paulo post diligentius excutiemus quae Romae veteri a plerisque tribuitur neque enim si rem
acrius perpendere volumus, tot centena hominum millia intra eum , quem dixi, murorum ambitum recipi potuisse videntur. Namque , rem enucleatius expendamus)cum hodiernorum moenium circuitus, comprehensa Leonina regione, XV milliaria explere seratur atque adhuc multae veteres
portae structura genus id doceto supersint quedam porro paulo supra nostram memoriam iisdem vestigi)s renouata sint; cumque etiam maneat Ca
87쪽
stri Praetori ad extremam , atque Orientalem Vr' bis partem murus sequanquam fortalle recentioris structuraeo quod spatium , exauctoratis a Magno Constantino praetorianis cohortibus, adiectum Vrbi uerit , ita ut ex his indici j colligi possit hodierna moenia maxima ex parte super antiquis sun- AEdamentis excitata suisse δε tamen ex aduerso di per an iocatur antiquum ambitum circiter XVIII hodiernorum milliarium fuisses; quo tandem pacto hanc nil cxcita- ἀντιλογί is componemus Si quid igitur mei iudicij est quod tamen non asseueranter affirmo hexistimarem, eos qui olim Urbem dimensi sunt, per anfractus , ac simus moenium sequi hodie etiam multis in locis conspiciunturo non directo tramite mensuram exegisse ; qua ratione aliquant m a 'ior milliarium numerus consurgit contra vero qui hoc tempore XV milliaria Romanae urbi tribuunt, eo modo intelligere, si sine ambagibus, ac flexibus dimetiens linea ducaturri quod si verum
est, antiqua , atque hodierna Vrbis capacitas pa
rum inter se distabunt: nam eundem plane esse mu- ὰ, n, I,
rorum circuitum , id dici nullo modo potest; qui husdam enim locis eos qui deiecta a Gothis Ce nia refecerunt, ab eorum fundamentis aliquantum deflexisse palam liquet ut circa portam Tyjgς mi
nam cum antiquus cis Tiberim usu recta re na, hu/S. sione Transtiberinum in Viteriori ripa detinentem jubaar:
centioris , qui Testaceum montem complectitur, ita molimcnormior deflexus miror ab ijs, qui vetustae Ronrae
88쪽
Romae delineationem c diderunt, non esse animaduersum Cestiani imonumenti iuxta eandem, portam situ per cuius centrum moenia ipsa ducuntur liquido ostendit postea , dum Vrbs resceretur, existimarunt firmiorem , ac munitiore
eam fare , si Cestiana pyramide tanquam propugnaculo quodam in ipsis moenibus terentur , elatior ille pris arum testarum cumulus ex quo indicio prope accoluisse figulo antiquari notant intra Vrbem inclutus, aggeris sit in Romanis potius, qua in hostibus praestaret. Q uod ita esse , si caetera deessent indicta , vetus illa consiletudo stante praesertim Republica, inuiolabiliter obseruata, mortuos extra Urbem humandi, ac sepulchra, usti di, satis ostenderet Caele hia , quoniam in Cestiani sepulchri mentionem incidinatis , illud obiter adnotasse liceat, interio-
ga a ς in os in , etsi hodie maximam partem
stilo bripa terra oppletam, Vetustissimis picturis etiam nuntita , . 'ri alam conspici; quibus Iulius Mancinus Archia-erud Uimus, in suo de pictura opere, parem monuiment antiquitatem tribuendam ob aisis, JVxλ - ζ ad Veterem Romae ambitum reuer tar si eum paulo quam hodie maiorem , aut pene eundem constituamus, nequaquam is tantae ca- suerit, quantam ex primo intuitu quis fa- - .i j, . ii iudicaret propterea quod magna , creberri-
ta quod, qui in antiquae Urbis descriptionibus e sati
89쪽
sati sunt , non ignorant . Nam , per Deum immortalem , quantum Vrbanae areae occupasse tandem putamus, tot magnificent illima Templa, tot latissimas Thermas, Circos, Amphitheatra Nau machias, Horrea aquarum Catulla, Fontes, La
uacra, acus, IanoS, Basilica , Porticus tot rerum venalium, ciuilium Fori tot area , cam
pos hortos, viridaria, aliaque id generii quantum ea , quae non perinde omnibus nota, Lucos aedibus sacris nunc adsitos, nunc circumhlsos se Insiorummitas insulis circumiectas P quarum multitudinem ex Sex. Rufi libello Descriptionis Urbis Romae eius' enim esse, non P. Victoris, lana pridem Philander notauit cognoscere possumus antumuis excelsas priuatorum domos extitisse dicamus inuarum altitudinem LXX pedibus Augustus, LX. Nero definiuito quantumuis angus e vilem plebeculam olim habitasse credamus modo ne putemus plebis Parisiensis instar nimis arcte, angusteque id
factum , quod nec temporum illorum splendor, nec Italica gentis mundities patitur necesse est fatea mur paulo maiorem turbam , nedum tot illa centena millium intra Vrbem pleraque ex parte qua Vetus
sacris , qua publicis aedificijs , qua inanibus areis 2 ' e ,
occupatam, minime recipi potuisse adeo ut, nisi recipereno
constaret ex dictis , alijsque quae consulio omisi innumeris aedificij suburbanum agium obtectui suis es; hoc uno argumento inanem illam quorundam de multis millionibus Romam olim incolentibus sententiam conuellere possemus. Age igitur,
90쪽
Discepta quoniam ad hanc instituto nostro affinem dispuri, is, is lationem deuenimus. Iustus ipsius inuo nemo 2-aza melius, Vberius, maiorique iudicio Romanas antiquitates exposuito quatuor hominum milliones in queis dimidiam partem seruorum ponit Romae, aut circa eam, idest in suburbijs, hortis , ac
tabernis ne quis de propinquis oppidis accipiat
habitasse censuit quae sententia ut in speciem fauorabilis, pro tanti viri autoritate probabilis est cita , si rem acritas expendamus dicam enim quod sentio non dissentiendi studio , sed veritatis
asserendae; nec ut maximi Viri nomen carpam, cu
ius memoriae ut si quis alius addictus sum' nequaquam stare potest. Nam, ut constat ex monumento Ancyran , Augustus Caesar aliquoties censum gusti egit ut in sexto consulatu, quo collegam habuit M. Agrippam , quo centita sunt clusum Romanorum
capita quadragies centum millia, & sexaginta tria: nec magnum sui aliorum censuum discrimen , ut idem monumentum ostendit atqui notum est praesertim ex Liui historijs in censibus reserendis non separatim urbanos , sed omnes simul Romanos ciues liberae conditionis , demptis pueris , ac mulieribus , quotquot ubique gentium erant, adnumerari . Cum igitur Augusti aetate tota Italia, Ciuitatis iure gauderet, neque in prouincij admodum multi tum ciues reperirentur coloniae enim perpaucae tunc temporis extra Italiam Civitatis ius possidebant nec milites, ac negotiantes datis notabili numero Italicorum censum augebant