장음표시 사용
51쪽
Salubriorem ver aliena in uniuersum propter Di Dorhanc causam , Vrbis politionem in die euader fisi facile Marsilio conceiterinari reuera enim priscis temporibus , qui in convallibus inter montes sitis habitabant, tenuiores scilicet, ac pauperculi; cum ad altitudinem eorundem montium accederet ingens domorum i ij positarum elatio, non optimo loco degebant : adeoque nihil mirum si ijsniorbis forent obnoxi , quos aer crassior , humidior, caligin Olior, raroque , aut nunquam a sol illultiatus, ac multis inquinamentis sordens inge nerare potest. Et sane non modica fuit veterun 'ru' aediliciorum altitudo , ut Aristidi Rhetori Vixit is, ni a is Hadriano imperante oratio in Urbem Romam palam ostendit in qua licet oratori , ac prope poetice rem in Coelui sterre videatura fatis tamen ciausae halauit, cur id faceret praesertim timi pilis opus uerit imi .im eam priuatarum O- nauum altitudinem, ad crebra ruinas, atque incendia cultanda, Principibus cohiberi quod Augu
sitis primum prouidentillimus Princeps praerititiis .im j s,i
mox Nero ipse cum Vrbem a se concrematam in stauramici ac demum Nerva Traianus . Constat ri titi,um id etiam ex Vitruvi , ac Pimi grauillimorum autorum locis , quorum verba hic subi jcienda duxi ac prioris quidem. In ea male te risis sciuium
infinita recluentia, inni erabiles habitationes opus sui I it ubis. explicare . Ergo mi recipere non po1 et area plana an
tam multitudinem ad habitandum in urbe , ad auxilium altitudinis edisciorum res ipsa coegit deuenire sec. 1 Necessari uin
52쪽
Necessarium scilicet remediu in , ubicula ille urbium capacita incolarum numero inserior est quod nostra aetate Genuae accidere videmus , ubi pro pter angustiam loci, non modo ardes in alium extollunt , sed vicos , ac semitas non admodum dilatanici qui mos Romae quoque saltem in veteri Vrbe ante Neronis incendium fuisse videtur; pra sertim nondum nolita consuetudine tam crebra rum vectationum. Plinius vero, cum nonnulla de maiestate , ac magnitudine Romanae Urbis protu-δ-- ιαμ lisset, haec subdidit. Q siqius altitudinem tectorum addat , dignam profecto simationem concipiat , fate turque nullius Urbis magnotudinem in toto orbe potuisse
Marsibus ei comparari . Atqui ut haec vera fatisbue probata dith.dij ex illimo, ita non libenter Marsilio concesserinae,
quod nimis facile pace tanti viri dictum sit sibi
s initione, persuasit istarum dispositione , atque aedium strus , 5. stura quibus verbis ille utitur 'odiernam Ur- . . ni Veteri praecellere: nam si paucas aliquot vias eximas sequibus sane haud facile aliae similes Cpiam reperientur eosque vicos , qui sub Colle
Hortulorum iacent; nequaquam Urbis semitae adeo sunt eleganter dispositae , ac directae , ut antiquis conferri, nedum praeponi quantum ego existimo ullo modo debeant praesertim si non veterem illam, quae, ut Cornelius testatur, Arta itinera huc-ys f. que, di illuc flexos , atque enormes micos habuit sed 2 a z. a posteriorem Neronianis temporibus restaurata 1ir ct is , cogitemus, de qua idem refert. Caeterum Vrbis quae
1Iueri, domus supererant Cl. perierant cum Lipsis non ut post
53쪽
Galca incendii, nulla distinctione , nec sim erectae:
sed dimensii et icorum ordinibus, Cristis viarum patijs, cohibita aedificiorum altit:idine, ac pate acti are: s, auditisque porticibus , quae brontem in itiarum protesserent.
Suadent hoc primo tum veterum ope S, ac mores,
qui nullis sumptibus , ac laboribus parcebant , ut Sedem Imperi de aspectu pulcia iam , M a niti
centia spectindam haberent : deinde autor ita ip sa priscorum scriptorum , qui contrarium manite
ste docent ; nam Tacitus diserte ibidem loqtiens
de irreparabili iactura multarum rerum Neroniano incendio absumptarum , inquit, Iam opes tot dicto Mys quaesitae Graecarum artium decor. , exm . o numenta ingeniorum antiqua cor repta , iam uis in tanta resurgentis Prbis pulchritudine , multa leniores meminerant , se reparara nequi si ii vero ex Aoraria Ciceronis aduersus Rullum , locus a Marti ho affertur , ubi Tullius o1nam , uJu. , r/- μορ- montibus positam, ter convallibus, cinnaculis i blatam
atque u pensem, non opti/nis angiqi si/nis emi.tis , prae sua Capua plani si=no in loco explicata , ac prae illis semitis irridebunt , atque contemnent minias ad rem facit; nam de pollerior Vrbe , in qua Gale nus vixit, qusque cum hodierna comparanda fuerat, minime haec dici queunt quae Capuam illam
veterem rectitudine , ac latitudine viarum aequasse videtur: nc tamen etiamsi hac in parte Capuam illam priscam, aut Smyrnam, aut hodiernam Antuer-piam, viarii a pulchritudine, ac directione Roma vetus mimine adaequauit; continuo dicendum erat
54쪽
hodiernam, di candi ratione , et larum amplitudine re litudineque reliqua disposition quod antlii Marsilui Vrbi defuit' peritandum esse. te. Ouod vero ad ra'si,si tionem aedificandi pertinet , hic quoque Martilius paulo humi huc, quam par erat , sensisse videturm msce de antiquorum in domi otis fabricandis peritia, seandis atque iudicio. Imuere, inquit, olim aeris mitium itaque fenestras domorum paruas, angustas , tu rarascis in summis cubiculis fruebant , nde et ix luminis aliquid c bicula illustrabat quam olrem multis in locis
. Is meridie locerna opus fuisse omnino existimo.
i 'ibile erit iana parum hic eos vidisse' Praeterea,
ehomo ctim aedium priuatarum nihil ferme ab illa aetato onfusim, mi Vix ram memoriam pelueneri ; non video fa- aedificijS ea ratio illuminandarumtasriitiuarti aedi UIO conclauium collia potuerit . Fateor fit quid quidem non tam ci citrarum amplitudine , nume- dispositione, quam alijs ornamentis, aedium Etsi ete suarum prospectum veteres exornase sed tam par
cos , atque inscios in perfurandis parietibus eos . fuisse , Marsilius credidit , vix equidem puto hostione, nisi propter speculariun penuriam sequar, qud ex lapidis certo quodam genere fierent, ad solos br- 'ii' didit e pertinebanto parciores fuerint in tuam, haut minibus fenestrarum captandis . Vetustissimo ta- Veii stiιri men , ac rudior saeculo ineque enim dissimulan-
duo esto specularium usus non uitri quae nunc; tali in i iiij iij non valde frequentantur mi
55쪽
nori utique damno , propter aeris illius insignem Di II pa- temperiem , ac benignitatem . Caeterum mi me
obliuisci debemus , etiamsi tanquam rem certam ,
atque indubitabilem, Marii lius ast erat, Vulgus ex illi me , vicorum latitudinem , rectam qu dispositionem sanitati conducibiliorem estes fuisse
tamen qui refecta a Nerone Vibe ex iliniarcnt
teterem illam formam salubritati magis conduxi semiso, Tais quoniam ne u tiae itinerum , id altitudo tectorum eperan olis apore perrumperentur . Ea quippe est fuge. rerum humanarum conditio, ut quae Vm prosunt, alteri obsint quae nonnunquam salutaria sunt , interdum etiam sint pernicios L. Sic fortasse quan F p.rete tum latitudo, ac rectitudo viarum , ac situs altior prodest ad eam aeris purgationem, quae a Ventis siccis, ac sole fit tantundem conducit ad nimio Saestatis calores temperandos , ac vehementi Orc SBoreae flatus per hyemem frangendos altitudo aedium , semitaeque potius flexae , quam directae. Quare disticilius aliquanto est statuere utra species sit ad valetudinem corporum potior , quam tra sit ad oculorum voluptatem elegantior . Dispar Vero ratio meo iudicio aquarum est , quarum in uens copia in miror silentio omissas a Marsilio rum linia in varia castella , nymphaec sontes , alientes lauacra , lacus , thermas , balnea , stagna euripos piscinas , tubos , fistulas dispertita, non tam aestiuo tempore Urbem res igerabant , quam hy- ρm
berno eandem, utpote situ,& positione aut liu- nailiorem, ac perhumidam, nitruo plus fine, quam
56쪽
opus esset ad sanitatem corporum, madefaciCbat. T. ηqβη Sed nimiium pensabant hoc facile cum multa frequentia commoda, MVoluptates , quae ex tanta aquarum viba 'o Vbertate proueniebant, tum vero pulchritudo, ac volt platei magnificentia Vrbis, maiestate illius imperi digna,
quae non alia magis re se ostentabat, quam ductibus ijs aquarum, quibus, ut Casii odorus ait , su-
mima quasi constinctis montibus perducebamur qua pro-Ii ni , crater de ijs loquens Plinius, nihil magis nairandum --. fuisse in toto terraium orbe exclamauit . Fronti'. AEqηςαμ ritis vero nec Puramidas ipsas, moles scilicet otio
etiam eo tolerabilior haec ubertas aquae tum Ro-Rom .srnae sui , quo minus lutosa in spurca exinde fers, a bat cuia latis silicibus constrata esset, nec crebris μγ ueni. vehiculorum discursibus hodiernum in morem inquinaretur, ac pluribus fortasse cloacis exiccaretur. Sed haec de Urbis ipsius situ dispositione dicta sussiciant : quando haec potius Philologorum ritu , animi causa delibaui, quam ut ad institutum sermonem valde sint necestari L. De agro vero RO 'agri mano, Vt aliquando incipiam, tribus quasi gradibus
ἡ υ λ progredietur ad finem disquisitio. Primo ni , omissa superflua quaestionei qua potitas nominis est, quam rei han salubris, vel insalubris sit quaeren-pri ιjZiu, dum erit qualis olim fuerit : secundo quibus ex zi .a talis, haec grauitas, atque intemperies proueniat: ins Abra ultimo quibusnam operibus, ac remedij ad pristi- - 2,. num statum paulatim reduci queat. Sed prius liti ius , quem dico agri termini , ac fines statuendividentur
57쪽
videntur. Antiquillimis temporibus agri Romani Dennii. limites non longe admodum protendebantur: nam cum Varro ex Augurum disciplina inter caeteras in ris.
disterentias notas et , aliam esse I omani, aliar
Gabini agri qualitatem , colligere hinc possumus anase, j. Romanum agrum a Gabino tunc temporis suis quibusdam finibus disterminatum suis es etsi oppidum Gabi , quod via Praenestina circa Lagarolum filii, dirutum tunc esset, vel in vici sormam redactum qua ratione ex illi mare licet Fidenas, Collatiam , Laurentum , aliaque finitima Oppida Fim imis quamuis ex his aliqua nomen tantiim retinerent b
suum habuiis agrum . seu territorium a caeteris di pr PQ, a uisum, Ma Romano seiunctum. Sed nequaquam nimos ser- sic a nobis ager Romanus intelligitur nec eo mo
do, quo Dioecesim, quae proprie est Romani Pon '
tificis, comprehendit quatenus ab Ostiensi , At iu=.bana , caeterisque distinguitur sed totius fere veteris Latij, agrique Volici planitiem , Etruriaeque Pontifici Patimaonium nunc vocant istariti
mam partem ac Praeterea Sabinorum proximam, ac magis campestrem regionem totum enim hoc
spatium experientia ipsa, S paucitate aedificiorum testant , noxium , atque insalubre est ita ut ab aestui solstitio ad autumnale aequinoctium , his minus, ab urbanis hominibus frequentari non posse sit , a rusticis vero quorum nemo indigena est quamuis robustioribus, Celique iniurijs magis assuetis, non sine periculo , S magna ipsorum per 'nicies, tumultuarie excolatur . Est igitur , Ut par o mabi
58쪽
ticulatim rem aggrediar , totus ille tractus maritimus, qui ab Urbe Tarracinam 'us non longe abest Longitud a regni Neapolitani limitibus i. circiter milliarium spatio usque protenditur, Coeli grauioris, ac morbosi: qui veteris Lati terminus fuit, ut vetustissimi Antium, siue Circeij recentioris vero Lirim, seu Garelianus . Ab altera vero parte non dissimilis con- ditionis maritima Tusciae regio fere omni , quae ser es, hinc Tiberi, illinc Macra fluuij finitur; nisi quod, hq - --, Arni oti,i, Auseris ostijs adiacet , paulo salubrior est;&aliquanto etiam magis Lunensis regio, si etia ac Lucensium ditio. Alia quidem sunt Italiae loca
νη-ria graui, noxioque Coelo praedita; sed ea non tam late
patent, ut paulo post ostendemus. Itaque propria quodammodo esse videtur haec calamitas, vasti- - 2: itudo duarum Italiae nobilissimarum prouinciarum,
ria prori Latij, atque Etruriae. Sed huius quidem eam par- cui extra Ecclesiae fines acet, nec ad institutum nostrum pertinet, omittemus. In latitudinem vero Ecclesiasticiae ditionis, insalubris Tusca regio magis, minusque porrigitur, prout monte maritimum , campestremque tractum magis , minusque. coarctant . Supra Vrbena vero ager Sabinus nec ipse tutus, aut filubris est, nisi ubi paulatim supra circumiecta Tiberi loca assurgit,4 ad monte pro- ηιὴ siti accedit . Nec tamen aequali , aut uniusmo-
T. . iis existimanda est horum locorum facies, 'ua
speciei, lita sci alibi enim serme pestilens , ac lethalis , ut ε δε ρε circa Ostiam, ac Portum: alibi mediocriter noxia,
sicuti est omnis sere litoralis regio, quae longius a paludibus
59쪽
paludibus recessiici alibi demum magis tuta , nec fortasse omnibus annis exitialis , sed grauioribus dumtaxat; atque imbecillioribus hominibus. Eiusmodi est montibus propinquior remotior amari. Quod adeo verum est , ut tres quasi salubritatis gradus his regionibus statuere possimus . quemadmodum nobilissimum , atque humanissimum virum Tiberium Mutium S. R. E. Cardina' lem , atque Episcopum Viterbiensem narrante audiui suae Dioecetis insalubria loca trifariam diuidi posse , partim eorum in quibus vix quisquam diutius perennat, nec qui nascuntur foetus sunt vitales, ut Montalti secundo ubi pueri, qui ibi nascuntur , adolescunt, atque adulti , etsi non saluberrime, vivunt tamen, ut Centum Cellic tertio ubi aduenae quoque perennant , sed saepe aestate lanauent, ut Tuscaniae. Nil igitur mirum, iam haere ones ad propagandam sobolem tam parui idoneae sint, si agricolarum quotannis huc con fuentium turba non paulatim huic Coclo assuescat, ac stirpem ex se relinquat, quae postmodum in dies excrescens, ac stabilem hic sedem agens, pro indigenis reputetur. Quippe homines conditionis huius Coeli non ignari , nil amplius cogitant, quam , ubi locellos compleuerint , in patriam ad
uxores, ac libero quam primum reuerti atque nacum ij suo labores, atque industria partis nummis placide frui aut quibus luculentior merce obue nil agellum in suorum conspectu , procul ab aeris periculo, commercari. Eorum tres classes con- 1 stituere
60쪽
stituere praecipue possumus , Uinitorum , Arato
oria fasti rum ac Pastorum . Vinitores vineas ciam intra,
ιμ' extra Vrbem sitas , atque etiam in Albano S Tusculano agro, exercent, non certa fructuum Pastorem portione sibi reseruata, ut coloni partiari solent, praesertim in Etruria; sed annua mercede sibi constituta, nimirum certa pecuniae summa, cui solent ii, id etiam alia ad victum necessaria ad ijci. In cassis hi habitant iuxta vineas sitis , quas ipsime custodiunt praecipuaque opera suis manibus administrant putationes videlicet, sationes , insitiones ,
similia r quibus vero sufficere ipsi non possunt, 2- p stinationibus , caeterisque grauioribus operi
ius operarios, qui quotidiana mercede victitant, assignant quorum ingens numerus in compita Eorumsta quaedam certaque Roma loca, praesertim ad Theatrum Marcelli , confluere solet, atque in diuersorijs, tabernisque cibum, somnumque capere quid quid vero in diurnam mercedem vinitores opera misis. um ij persoluerint, dominis expensum serunt Uinitores plerique Flaminie , ac Tusciae ulterioris, agrique Parmensis incolae sunt operari vero vari ge'neris, maximaque ex parte Nursini ac Picentes
praetereaque Marsi ac Peligni inprutiensium nomine magis nunc noti qui optimi os res per-opi mises hibentur propter insignem corporis duritiem , ac δευήs d opus faciendum alacritatem e quare non modo ad rusticas operas expetuntur, sed etiam
ad fabriles, si quando hic Romae, aut in proximo arena effoditur, saxa exciduntur, undamenta ex