장음표시 사용
21쪽
Itinna NeapoIllani omnesque sere Oscorum ciuitates Etruscae originis, tamquam patrium numencesuerunt, quod eorumdem nummi probant, I qui ipsum tauriformem repraesentarunt. Macrobius
B b.ua ipsum Baechum esse censet a)- ω, . - . . . A
Mutumnsu siue Mutunnus omnibus fere idem qui Priapus esse uidetur. Huius Dei meminit Arugustinus ) nec non Tertullianus O et Lactantius, Picumno seu Sterculio eum iungunt. Arna Tuscorum Dea creditur, quippe quae in sepuIcris ueterum Tuscorum frequenter occurrit. Eam ab Amatibus , quorum Ρlinius meminit, maxime Cestam fuisse 6), lapis testatur, qui in urbe, die Clastella ε me dicta, fuit repertus, et in qua etiamnum uetustissimae Etruscorum aedificiorum rerii Praeter hos)Deos Etruriae, memorandi nobis porro sunt fluvii, stagna , lacus , qui uel G. Π0mina ab Etruscis Regibus et Heroibus sibi indita ; uel ob plurima commoda, quae pupulis largiuntur, diuinos honores promeruerunt. Ordinem ducat Tiberis, antea Albula dictus, cui taberinus, Etruscorum rex nomen inclitum fecit: uel quia in undis eius fuit submersus uel quia pugnans iuxta eum caesus est ,l uti Liuius 83 et Dionvsius Halicarnassensis 9 memorant. Tiberinum a Romulo in Deorum numerum relatum docet Varro apud Augustinum I O . Spectacula in eius honorem celebrata Tiberinalia, i G ipsum uero Patrem Sanctumque ueteres appellarunt. Praeterea Nymphas comites ei dederunt, ut ex antiqua Inscriptione
' De TIBUIΝO Nutat sunt apud Demsterum. Ia) Tusci autem non solum Nymphas fluui0rum
eis fontium Praesides ; sed etiam montium , collium , nemorum, lucorum et arborum coluerunt. Varro 13 memorat Lares et Nymphas Querquotulanas , quas Querquetulant, qui a Tuscis orti ante Romam conditam Coelium montem incoluerunt, sollemubus sacris uenerati sunt ; sacellumque Que
querulanum dictum ei sacrarunt- . . . o
Arnus qui et ipse Sanctus Pater dictus est, a ueteribus Tuscis diuinis honoribus consecratus est. Celebre est eius nomen apud Geographos aliosque antiquos scriptores , inter quos Ρoetae Inprimas Nymphas, eius comites, magnis laudibuS celebrant.' Arnum cum Tiberino eis1bet uetv imus 1arco- Phagus, qui Florentiae eXstat. Ambo aquas ex umis effundunt, et copiae cornu fructibus refertum tenent. Arni originem illustrat Demstorus IO- . . Auser sue Aesar , qui hodie Serchius appellatur , inter patria Numina cultum diumum obunmt, ut ipsum eius nomen, quod notante Suetonio Is) Deus significat, clare ostendit. Inter Deo e loeales relati porro a Tuscis sunt alii celebriores Oxn1 Ρadus, Macra , Cremera &c. nec non insigniores laeus Thrasimenus, Lucrinus, Velinus &e. et aquae salubres Baianae, Clusinae, Gabiae cet. quibus aras quoque sacras fuisse dubitari nequit I 6 .
ceterique Dii Consentes et communes ueterum Grincorum proponuntur et Elafrant in.
Post patrios Etruscae genus Deos , illos quoque Persequemur, quos Tusco uocabulo Consentes
appellarunt quod in concilio Iouis consentiant adhibeanturque. II) Ρrincipem locum obtineat Saturnus, qui cum a filio Ioue regno pulsus, post uarios errores tandem classe in Italiam delatus fuisset Ianumque notitiam ruris docuisset; ob insigne hoc beneficium m regm 1ocietatem ab eo adscitus dicitur. I 8 Quo uero aduentus huius Saturni memoria apud posteros esset testatior diutumorque,
22쪽
ΙmIs, cum primas aera signaret , eX una quidem parte sui capitis effgiem ; ex altera uero navim exprimendam curauit. Ι) Post mortem diuinis honoribus, aris, templis, feriis, sacris consecratus est, quae ab eo daturnalia dicta sunt, multis saeculis ante Romam conditam celebrata. FlamineS quoque, , ates et Faunii in eius honorem constituti sunt , qui Saturniis uersibus eius laudes ac memoriam celebrarent. et Sacrificia humana ab Etruscis quoque huic Deo fuisse facta Anaglypha sepulcr0rum, quibus ad recondendos defunctorum cineres usi sunt, comprobare possunt. Simulacrum , quod in Tab. IU. Fig. 6. exhibetur , Tusco artificio est pulcherrimum rarissimumque. Dextra , quasi aliquid meditabundus, mentum sussulcit suum. Divinationis auctorem facit Plutarchus. 3) Sinistra falcem messoriam uel arborariam tenet, quam ipse quidem primus in Italiam intulit; Ianus uero usum eiusdem Tuscis ostendit , quod ex Palladio et berulo colligit Demsterus.
1ymbolum, et patera, quasi libationes diuinas ipse inuenerit. Toto corpore, contra artificum Romanorum morem, nudus sistitur in hoc signo , operto capite paruo pileo : uel quia ipsum ad arcendas tempestatis iniurias inueniste agricolisque potissimum monstrasse creditur ; uel propter lab0res, quos, cum Italiam peteret, terra marique perpelsus est- In eadem Tabula I. Fig. 7. Saturno iungitur Ops, quae et Rhea, Magna Deum Mater, Cybele, Maia, Bona Dea, Terra seu Tellus, Fauna et Fatua fuit appellata , soror eiusdem et coniuX , quam uno quoque eodemque templo Romani coluerunt. Ante Romam conditam hi Dii, teste Uarrone , 6 )- principes in Latio fuerunt. Ab Etruscis primum institutum , uel potius auetum fuisse eorum cultum exinde coniicitur, quod Ianus Etruscorum Rex S turnum , ac simul, ut opinor, opim apotheosi consecrasse memoratur a Macrobi0. 7 Satumo et Opi primum in Attica aras statuisse dicitur Cecrops; 8) unde Athenienses eosdem diuinis honoribus coluerunt. Sicuti Vero aliae gentes Opim uestibus amictam ac cum capite turrito repraesentarunt : ita contra Etrusci eam toto corpore nudam et aperto capite suspensisque in aera brachiis, insuperque tympana, quae terram referunt, tenentem effrixerunt. Qua uero de caussa eam ita exhibuerint, ex Lucretii
50 uersibus facile colligi potest. Sacra in eius honorem celebrata Opalia dicta fuerunt Io).
Summanus, Auxu lis, Elicius, Fulerator, Tongus, Lucetius ab
amquam Etrusci Iouem , Consentium Deorum principem summa religione doluerunt : quippe
quem dicunt omni Etruria potitum, iussisse , ut metirentur campos, agrosque signarent: IIb nublum tamen simulacrum Tusci operis in celebrioribus Etruriae bibliothecis reperire potui , praeter hoc aeneum idque uetustissimum , atque in ipsa artis: infantia confectum, Τab. IV. fig. 8. quod inter rudera Tab. antiquissimi fani prope Florentiolam ante aliquot annos fuit repertum, et Iouem Summanum siue Inferum, IU. cui Etrusci nocturna fulmina tribuerunt, referre uidetur. Hoc signum egregie illustrat Plinius Iab. Tuscorum litIerae nociem Deos emittere fulmina existimant , eaque esse undecim generum : Iouem irina iaculari. Romani duo tantum ex iis seruauere, diurna attribuentes Aui, nocturna Summano &c. Fulmen, quod dextra tenet Iuppiter in hoc signo e genere terrenorum esse uidetur; nam rectum Summanus tenet Iupiter, cum e contrario frequentius obliquum habeat Iupiter Fulminator in antiquis monumentis. Summani Iouis apud Tuscos cultum probat mons circa Pistorium, qui adhuc Mons Summanus,uulgoΜOnsummano dicitur: Est etiam alius haud procul ab hoc, qui a Ioue Supero et caelesti hodienum Mons Iouis. vulgo: Monte Gioui I 3 appellatur. Ex quo facile patet, Iouem Summanum apud Florentiolam, ut et apud Pistorienses aliosque finitimos populos templum et sacra habuisse. Nudo corpore exhibetur Iuppiter, imberbis et iuuenili specie decorus. Capilli retro prolixi et intonsi frontem plexu quodam coronant. Forte fuerit gies Iouis Anxuris, quem Tusci circa campaniam una cum Feronia Nympha religiosissime colue-
G Μacrob. Saturn. L. I. C. VII. 29 Corradin. Vet. Lat. L. Ι. C. XXIV. ab De Oraculorum desectu. De Etrur. Reg. L. ΙΙΙ. C. LVII. 5J Becanus in Cron. L. IV. P. 4Oo. I. Mas6h De Lingua Lat. L. IU.
De Etrur. Is) Becanus in 64 De Lingua
9b L. II. u. o. 1M Festus in v. Opalia. Gruterus P. CXXXIII. a I Vide Bonarrol. in monum. addit. Demster. s. II.
23쪽
runt; ejusqΠe tutelae arua commendarunt, ut dodest Virgilius 11 De hoe Isuis eo omine plura uide apud Da quium a). Iupiter Elicius, Graecis καὶαιβαω dictus, cui Numa aram in Aventino dicauit, 3 non aliunde, quam a Tuscis originem duxit. in Quare filicius diciatur, praeter Liuium et Plinium ο) clarissime docet Ouidius. 7
Cultus quoque ab Etruscis fuit Iupiter Fulguriator siue Fulgurator, itemque Fulminator et go nans , quae nomina eX libris auguralis disciplinae Etruscorum ad alios demum manarunt. 8) Ρerutius 9 putat hoc simulacrum referre Iouem nigeratorem ; cui aram dicatam affert Grutems IO). Qui Fulguracorumque iactus interpretabantur ac procurabant, Hartispices Fulguriatores dicebantur. II) Illud denique praeterire haud possum, nouem fuisse apud Tuscos Deos Tonantes: Iouem , Summanum , Saturnum, Martem, mulcnuum, sinonem, Minertiam, Apollinem, Bacchum quibus singulis peculiaria fulmina tribuerunt. EX antiquis monumentis ir) discimUs, cognomina Deorum in usu fuisse apud Tuscos, ac forfitan omnium primos ea in Italiam inuerisse. Vnde aliquando Deos proprio nomine ; interdum solo c0gnomine inuocarunt. Iupiter Lucet iris, ab Oscis potissimum Etruscorum colonis in campania cultus est; de quo ita commentatur Seruius: Isb Lucetium : solum hoc Numen est, quod dictum a Virgiliis , a nullo alio reperitur anctore. Sane lingua Osea Lucetius est Iupiter dictus a luce , quam prae lare diciIur hominibu ipse est nostra lingua Diespiter, id est Diei Pater, Hunc salii carminibus celebrarunt I ) et ex eo lanonem Lucetiam dictam scribit Marcianus Capella i s) quod lucem infantibus tribuat lucemque protegat
Ianiter incidinus celebre templum habuit in Emuria, in agro Cusanorum, uti testis est Iulius Ο, 1equens. rh) Unde origo huius cognominis deducenda sit , incertum est. l7 Tusculani Iouem --iorem a maiestate ac magnitudine ita dictum coluerunta I 8
Celeberrimum a pud Etruseos fuit nomen Iunoni , quam tota ferme Etruria templis aris donariisque opulentissimis religiosissime coluit ; ut ueteres Scriptores uetustaque monumenta adhuc potant testari. Iuno ab Etruscis dicta est His, sicuti Ηρα a Graecis: qui eius templum Ηραιον ὴ eiusque Sacra ια appellarunt, quippe quam aerem esse putarunt. I9 Latini Iunonem uocarimi , quia una cum Ioue fratre et coniuge iuuat. Σο) Tusci eam plerumque omnibus ornamentis decoratam eXhibent, uti uidere licet in patera Etrusca Tab. III. Demsteriani ioperis relata. In imagine huius Deae, quam Tab. 1υ IV. - 9. repraesentat, elegantissimum et peculiare est diadema, quo caput eius eXornatur. Ante pectus non bulla, sed aquila expansis alis e torque; isque e Puplo pendet. In quo quidem Etrusci au
pluribus nominibus religiosissime culta
postea L. VIII. P. 3 9- ab Liuius L. I. varro de L. L. L. V. Λὶ Crinitus de honest. Disc. L. XXV. C. II.
Fastor. L. ΙΙΙ. u. 32s.sb Crinitus ibid. L. XXV. C. II. 93 Adi Dissertfit. IV. quae edita est nuper Romaea L. VII. Aen. u. 799. Lb Tom. II. Orthograph. p. s I. et in Silium It si Ia Μ eum Cospianum L. IlI. C. XXX. Fabreti Inscr. antiqv. Cap. Vll. p. 538. num. 387. cruteri Thes. P. XXL 6.ι3 Ad Virg. Aen. L. IX. u. 56o. Aul. Gellius Noct. Attic. L. V. C. XII. Gyrald. Hist. Deor. .riit. lL
24쪽
postea Romani imitati sunt Aegyptios, qui primi accipitrem et aquilam, tamquam diuinae potenti atque maiestatis insignia Diis suis tribuerunt. i) Nam Aquila in legionibus Romanis, in consulum1ceptris, et in principum tam uir0rum, quam feminarum apotheosi locum habuit. 2 Quod in eadem Tab. IV. fg. IO. occurrit Schema , Iunonem Argiuam uidetur reserre , cui templum ad ostium Silaris eXstruxit Iason. Constat enim Argo nauem in Tyrrhenum et, ut aliqui u0Ιunt, in Adriaticum usque mare uenisse. 3 Aliud templum Iunonis Argivae prope Uei0s mem0rat Fabretius; ψ) et luem eidem sacrum apud Venetos Strabo s) Ρerusini quoque et Falisci Iunonem Argivam coluerunt, quos Halesus, Etruscorum Rex Iunonia sacra docuit, ut canit Ouidius 6). Huius Deae simulacrum , essimium Polycleti opus, manu altera sceptrum , altera punicUm malum tenens me morat Pausanias , ad cuius similitudinem et hoc expressum uidetur. Oculi cum sint inanes, eX a ro vel gemmis repositi fuisse uidentur. Iunonem Curitim Falisci quoque, piruscorum coloni, diuino cultu prdsecuti sunt, uti testis est Tertullianus. 8 Ara Iun0nis Quiritis, quae apud Faliscos eYstat, memoratur a Grutero. 9 In e dem tabula fg. I I. Dea peculiari uestium cultu ornata tenet hastam Iaeua manu, quae sotio ipsam Iun0nem Curitim refert. In eadem Tab. X. fig. I 2. relata uidetur Iuno Regina', quam Veientes , Falisci aliique finitimi P0puli tamquam tutelarem Deam luenerati sunt. Non absimilis certe est uestium cultus ; praecipue uero diadema Etrustum, radiis duplici ordine distinctum. Blando gestu, quasi in speciem orantis uel annuentis eXpressa est, qualis describitur a Liuio io) Iuno Regina, cum, deletis Veiis, Romam fuisset deportata. In Auentino monte celebre templum obtinuit, ac Monera fuit uocata, ut tradunt OubdiUS, i i) Valerius Maximus Ia) et Lactantius, I 3b ea, ni fallor, de caussa, quod relictis Veiis,
se in urbem lubentissime migraturam monueru.
Iuno Cupra in Piceno insigne habuit templum ab Etruscis, teste Strabone, I ) conditum; et ab Hadriano Augusto postea restitutum. Is Ab hac Dea urbs antiquissima Cupra; ut Ama, ab Ama Dea,
uti supra diximus, nomen duxisse uidetur.
Iuna Sosi ta apud Lanuvinos templum habuit uetustissimum, a Diomede Aeneae socio ; 16) uel a Pelasgis; i uel a Curetibus; i8) uel denique a uetustissimis Latii populis conditum. Ι9 Cum
simulacro , qu0d Tab. IV. sig. 33. exhibet, perbelle conuenit imago huius Deae, quam describit CN CO: 2έ nempe galeaetam pelle caprina, cum hasta et scuto, quae uero temporum iniuria intercid
runt , tenuisse tamen ipse gestus innuit atque calceis repandis ornatam, quos in usu fuisse apud Tuscos ex iam editis constat. Periit etiam serpens tauosus, cui uirgines ad castitatem suam Probandam escam praebere solebant, uti docent Aelianus ai) et Propertius a 2 . Iuno Feronia , quam et Virginem et Reginam dixerunt, apud Etruscos , Sabinos Latinosque templa habuit celeberrima, lucosque uetusta religione inelitos. Aedis Feroniae in agro Tarracinensi ad Circei0S sitae , Horatius, 23 Pinius 2 et Seruius meminerunt. et s) Hanc Deam forsitan exhibet simulacrum rarissimum in Tab. U. fig. I. obuium. Nam Iuno uirginis habitu ac specie apparet, sinistra sic trum quod uero temporis iniuria fractum ost) tenet; dextra uero uestem, uirginum more bis su cinctam aliquantum attollit. Caput peplo uelatum, coronaque foliaeea redimitum conspicitur. Cum hoc signo pulchre conspirant, quae de Iunone Feronia tradit Dionysius Halicamassensis. 16) In hac aeda serui, amici Dominis et frugi, teste Seruio, a libertatem aeceperunt. Plura de hac Dea uide apud Fabrettum 28 et corradinum 29 . Fiane
25쪽
Hanc Iunonem Feroniam referre uidetur simul aerum, quod in Tabula U. fg. 2. eoibetur, ac uetustate signa iam allata longe superat. Erutum est non procul a Thrasmeno iam. Caput tutulo e ornatur, collum torque : tunica scutulis, quasi gemmis et soribus distincta; et circa brachia bullis uel fibulis eleganter adstricta. Calcei digni sunt Iunone , quae, ut Virgilius canit, incessu patet Uca-Aures grandes habet : oculos, quales Iunoni tribuit Homerus, bouinis similes. Iuno Lacinia templum nobile multisque donariis resertum habuit ad Lacinium pr0montorium, Ι F0d a Tuscis fuisse dicatum, exinde licet augurari, quia non longe ab eo fluuius Aesar, quam Etruscam esse uocem supra ostendimus. Huius templi, nec non arae et luci, praeter alios meminit Virgi
Dea ueterum Etruscortim, praesertim Surrentinorum, Puteolanorum,
Faliscor , Arretinorsem , et Pisaurensum
Mineruae nomen ab Etruscis Romanos accepisse , non sine ratione suspicatur Bonareotius. 3 Nam, eum apud Graecos nomine plane diuerso Pallas aut Athene dicatur , in uetustis I usto- riam monumentis Menrva, Munrua , Menerua ) appellatur. Huc accedit , quod antiqua Tuscorum monumenta Mineruam eum tuba, et galea exhibent; aeque ac Argivi eamdem bellorum prae fidem, sub no ne Θεα ς, Mineruae Tubicinis coluerunt; cui Hegelaus Tyrrheni filius templum dicauit, ut tradit Pausanias. 6 Apud Campanos quoque, Surrentinos et Puteolanos diumos honores habuisse Mineruam dubium non est. Surrentum Campanorum habuit prom0ntorium, Mineruae nomine celebre, quod Arbenaeum Strabo vocat; ubi etiam fanum fuit Mineruae ab Hysse coimilitum. In insulis quoque Sirenusis Minerva drahena culta est, qUam Tyrrhenorum coloni, qui ea loca ab agro Surrentino ad Silarim amnem tenuere, hoc nomine consecrarunt. Celeberrimi apud Surrentinos et Puteolanos templi meminit Statius. 8) In vase Etrusco Minerua conspicitur quadrigarum inuentrix , quae armata galea et hasta graditur iuxta currum Iouis uel Neptuni aurigantis , 9) quam Graeci Hippiam sue equestrem et Coresiam dixere, cui frequens mentio apud ΡaUsaniam. Iob Mineruam Captam, quae Faliscis eXpugnatis Romam fuit translata, ubi ad radices Coelii montis templum habuit, memorat Ouidius : ii) unde conficere licet, apud Tuscos quoque Faliscos templum Mineruae sacrum fuisse. Ab Arretinis hanc itidem Deam diuinis honoribus cultam fuisse probat simulacrum elegantissimum Arretii inter rudera perantiqui et magnifici templi repertum , quod in Tab. U. fig. 3. exhibetur. Circa imas uestis partes, et in possica fracta est statua, dextroque brachio manca : in uultu uero , in casside, in pectore, quod aegide Raeamata cum Gorgossis capite munitur, in ueste miro a tificio disposita , sinistrumque brachium et manum obtegente , tanta radiat elegantia, ut nil supra esse possit. Oculi caui ct inanes indicant, eorum loco gemmas more Etrusco, fuisse repostas. Cassidi superne adrepit serpenticulus. Insigne cassidis, praeter serpentem pro crista in cono est auis uolanti similis, quam noctuam esse comperi ; pedibus ita antrorsum incuruis , quasi praedam sustineat. Etrusci non ad pedes Deae , uti Graecorum Romanorumque mos fuit, sed in capite galeato noctuam posuerunt; pennatum Uero eius uerticem effnxerunt, ut summam eius sapientiam indicarent. Aegidis oram undique ambiunt angues sinuos. Omnis uero omnino ornatus, galea, monile, inaureS, Gorg0nis caput, diuerso ab aliis modo e ressum, ceteraque probant, Etrusci esse opificii hoc simulacrum. Quod in Tab. U. fig. I . obuium est signum, longe uidetur uetustissimum, quod sculptura rudis satis indicat. Deest galeae conus: bucculae mobiles suspensae, aeque ac in altero eiusdem tabulae signo conspiciuntur. Collum torque eXornatur; ante pectus pendet Gorgoneum caput, anguibus neque crinitum, neque alatum. Dextera manus perforata est, cuius gestui nil aliud, quam breuem hastam i
26쪽
stam ; uel potius flamen aptari posse uideo. Clypeum in laeuo brachio olim insertum indieat promi
nens ille cla s. Nudis pedibus insistit, triplici ueste amicta, quae, ut exponit Fulgentius, omnem sapientiam multiplicem et celatam esse declarat I .rens paullo longior est, cuius limbus in speciem torquis fimbriatus : altera uero tunica , quae refert poderem, paullo breuior est et manuleata. Tunica exterior sne manicis omnino breuissima et ipsa arcta est, cuius institam eondecorant radii siue denticuli, in Deorum uestibus apud Tuscos ornamentum n0n rarum. In pectore est Gorgonis caput alatum. Sub pectore cingitur stroppo , quo ad negotia peragenda st expeditior. Laneo autem cingulo ornarunt ueteres Mineruam , quod Ianificium artemque lanas colorandi inuenerit. χ) Pedes denique Tyrrhenis calceis sunt induti. Quod in Tab. V. sig. q. repraesentatur signum , cum si omnium elegantissimum , duplici sta male delineandum curaui. Galea altiori cono et crista insignis est, qualem Homerus describit ad terrorem hostibus incutiendum. Gorgonis caput non in pectore, sed, quod raro factum uideas, ad
In Tab. U. fig. s. Victrix Minerua expressa uidetur. Nam VictoRae formam reseri, clypeum seu
scutum manu tenens, in quo non una, sed duae Gorgones apparent; altera maior; altera minor; quae, ut in aliis Etruscorum monumentis cernitur, ore exertam habet singuam; ideo quod linguae', id est, sermonis usus in omni re praesteat atque excellat.
Solis et Lunae eultus , qui in omni Etruria Ionge fuit u iustissimus et celeber Imus ab Aegyptiis a, Tuscos ab iisdem olim profectos peruenit. 3) Solem Apollinem ἱ Lunam Dianam uocarunt, quibus omnia Deorum ait Muta conuenire existimarunt. Moneta a Tuscis signata exstat 4b Apollinis insignibus, lyra nempe et lupo dormiente , eX quo haud invita Mnerua colligitur, Apollinem Lycium ab iisdem exemplo Aeguptiorum et Argivorum diuinis honoribus consecratum fuisse. Primi Apollinis cultores uidentur fuisse. Falisci , ad monten Soracten templum ei exstruxerunt ; 6 sacerdotes et sacraeonstituerunt. 73 Malaeoten u atum Apollinem scribit Demsterus , 8 a Malaeote Tuscorum; uel potius , Strabone auctore , Pelasgorum rege. 93 A Perusinis porro, aeque ae Clusinis cultum fuime Apollinem, Uaria antiqUa monumenta, interque ea ara apud ipsos eruta : ΡRO SALUTE TR DARIAE AΡΟLLINI SAG. probare possunt. Tarracinae Apollinei templi rudera eximia describunt Holstentus Iob et Corradinus. II) Quidῖ quod per totam Etruriam, campaniam, Ap Iiam, frequentem Apollinis cultum nummi cum eiusdem imagine in his regionibus msi abunde
Simulacrum in Τ . V. fg. 6. eonspicuum, toto corpore nudum est : eaput habet laureatum, sinistrum brachium torque et armilla exornatum ; e brachio dextro breue amiculum pendet. Femur et tibia Etruscis litteris sunt inscripta, quarum interpretationem alio loco adferemus. Sinistra manu , quae intercidit, lyram tenuisse augur0r : hanc enim indicat plectrum, quod gerit manu dextra. Non solum autem Statuarii; sed etiam Pictores Etrusci Apollinem in vasculis pinxere cum lyra adparentem eoncinentibus sbi Paeana, ut ostendit Bonanotius. ir) Vnde augurari licet Apollinem Nomium Etruscis quoque non ignotum fuisse, ad quorum exemplum Arcades, qui, teste Demstero I 3 Etruriam in eadem Tabula U. fg. 3. aliud Nineruae sgnum apparet. Uestis smilis uidetur Ephol Sacerdotis magni Ebraeorum. Nam triplici tunica induta est. Interior Graecis xiici dicta, corpori acta
APOLLO MITHRAab Etruscis cultus; maxime uero a Valscis, Volaterranis
incoluere, Nomionem I appellarunt. Nominis huiuo Mytholoe. L. II.
Plinius tu Hiit. Nat, L. VII. c. II. 33J De Etruria Regali. L. I. C. VI.ic Cicero de Nat. Deor. L. III.
27쪽
ris deducit Suidas. I) Laurea ornatum Tusci eum exhibuerunt, quod uaticiniis praeesse ; r lassumque primus inuenisse dicebatur. 3 Nam lauro uim diuinandi ueteres tribuerunt. Ex hoc igitur signo aeque ae illo altero , quod in Tab. V. sig. 7. exhibetur , coniicimus , Apollinem a Tuscis pro plusicae inuentore habitum fuisse. Nam in hoc quoque dextra peculiaris formae plectrum ; sinistra
lyram tenet. caput diademate est reuinctum. Capilli rarissimo apud Romanos et Graecos exemplo breuissimi sunt, atque in gyrum adtonsi. Palla, uel potius toga quadrata est, ampliore sinu sub dextro brachio concinnata; quo ad pulsandam lyram esset expeditius, ac super Iaeuum humerum post tersum reiicitur. In extremo limbo scutula undique caelata, quasi gemmae internitentes uisuntur, quo eius cultus esset augustior. Pedes calceis puris sunt ornati, quibus perparuus soccus subiicitur, ut a Citharoedis in scena fallitatum, consuetudine ab Etruscis forte accepta, qui citharodiae omniumque acroamatum inuentores praestantissimi apud Italos fuerunt.
In eadem Tab. U. fig. 8. Apollo sinistra manu tauri caput gestat, quod licet forte numquam alibi uisum , perbelle tamen ipsi conuenit, ut docet Macrobius. 43 In simulacro, quod in Tab. U. fig. 9. est obuium, illud in primis est obseruasione dignum, quod eaput breuissimo factum est capillitio , duplici corona redimitum, nimirum sacra taenia seu filamine et
radiis, qui totum circumdant, non prominentes, sed crinibus adhaerentes, in eam speciem, quam hie expressam videmus. DupleX coronae genus Tuscorum inuentum , e diademate et radiis compositum, recte conuenit Apollini, quem eumdem esse 1olem crediderunt. Congruit eius imago cum Prisca Theologia. Nam singitur iuuenta decorus, nudo pectore , quod omnia perlustret, ac luce sua compleat: nudis pedibus , quod cursu omnium siderum sit uelocissimus. S) Amiculo teguntur inferiu- res partes corporis , quod noctumo tempore se occultet, alterumque hemispaerium illustret. Hac fodima Tusci Deum Mithram, in cuius honorem saera Mithriaca ab ipsis sunt celebrata , essinxerunt 6 Mithras quidem apud Persas, a quibus eius cultus ad Tuscos aliasque gentes manavit, cum leonis capite
fuit effctus. At in hoc Etrusci tam a Persis, quam Aegyptiis discedunt, quod Diis suis uult humanos potius , quῆm ferinos tribuerunt.
Tuscorium Dea, ab hisnnis, Lunensebus, Clusinis, Faliscis, Campanis,
aliisque Etruriae populis praecipuo honore culta.
Dianae cultum inter Consentes Deos apud Etruscos quoque antiquissimum fuisse et celeberrimum,
antiqua monumenta testantur. Exstat pondus ex aere ab Iguvinis fusum , seu Numisma, 8 in quo Luna et astra tria quartum uetustate est extatum apparent: in altera uero parte, rotae similexadiatum diadema conspicitur. Quae quidem insignia Lunae seu Dianae perquam adcommodata clare incunt, Iguvinos impensus aliis hane Deam coluisse. Idem uero de Lunenfibus quoque potest exis&mari, qui et nomen suum ab hae Dea acceperunt : et caseos forte etiam numismata Lunae nota signarunt. 93 Apud Osinos insigne templum dedicatum Dianae, testantur insignes , quae supersunt culumnae prope Cathedralem Ecclesiam, quarum etiam non paucae ejusdem Ecclesiae fornices subsubciunt; et ara a Grutero edita, I Q quam ordo splendidissimus Clusinorum Virgini Dianae pro salute Imperatoris L. Septimii Seueri sacrauit , inque eiusdem Deae templo, ut credibile est, collocauit. Apud Nepesinos et Faliscos Dianae cultum obtinuisse euincit ara uetustissima apud Gruterum, Il) in qua magnifico prorsus titulo Compotentem eam appellarunt. Nec minus uero insines illi Tuscorum coloni, Tudortes, Ia Numani, a 3 Ocriculani, i 4 Tiburtini, Is Rauennates 16 hanc Deam diuinis
honoribus prosecuti fuerunt. Dianam a montibus Capuae imminentibus Difatinam uocatam, sacrumque eius cultum fulgie, cum antiquae arae Dianae TDtinae dicatae ; 17 tum ueteres scriptores, Velleius Paterculus I 8 et Paus,nias
5 Id. L. I. C. XUII. 6 Bonarrol. ad Mon. addit. Operi Demster. I. HIR J Phil. a Turre de Mithra C. t. sq. 8 Vid. Demsterianum opus Tab. LIX. num. IV.9b Martiat. L. XIII. ep. XXX.
I6 Inter Gudian. P. XXVIII. Ixir 79 Inter Gudian. P. XXVI. 7.uid. et Reines cl. VI.
28쪽
non obscuros Etrusci artificii characteres prae se serunt. Tria haec, quae in Τλ. U. fig. io. II. et Tab. IU. fig. I. I. c0nspiciuntur, Perrara sunt, atque omnino insignia. Quod in Tab. U. fg. a. est, Dianam non leui coniectura referre uidetur. Nam dextram manum in eum gestum conformatam habet, ut arcum, uel sagittam, quae uero intercidit, tenuisse uideatur. Aecedit uestis succincta, poplite tenus fusa, quam laeua manu attollite adde nudos pedes , qua specie Dianam in antiquis sculpturis non raro empressam cernimus. Capilli, quod Graeti numquam fecere , ualde prolixi , in fine tonsi, elegantique artificio dispositi obseruantur. Uestis in uarios sinus est concinnata , in cuius limbo quaedam ornamemta sunt insculpta, quae Tusci artifices inuenere; quaeque ueteres Maeandra 2 vocarunt, quod fieri. bus tortuosis amnem hoc nomine et natura celebrem imitentur. Nec minus obseruatione digna est Ρrotome, quae in Tabula VI. fig. I. exhibetur. Dianam re. terre arbitror, quodam ornamenti genere nondum uiso eondecoratam; in quo quidem Aegyptios, ad ditis tamen aliis de suo ornamentis, imitati Τusci uidentur. Inusitatum etiam cultum praefert uestis, circa papillas in eum modum e0ncinnata, quasi cornu copiae pro bulla e collo pendens adpareat. Imsuper eidem Protomae quoddam πάροργον additum, quasi Dea uel throno uel lectisternio imposita ub
In cadem Tab. VI. fg. r. Dianae Lampadiferae Ρrotome exhibetur. Caput diademate est re uinctum, lemniscis dependentibus. Alae in humeris uolanti smiles, ad indicandum uelocissimum Lunae cursum. Dianam hanc ueterum Etruscorum lampadiferam cognominaui : quia post humerum sinistrum non pharetram gerit, sed copiae cornu uacuum, quo in usum lampadum ueteres Tusci usi sunt, itemque Romani; ut in sepulchro serui Lampadarii Caesaris apud Fabretium 3 uidere licet. Nam in codinu uel oleum, uel alia materia ad effetendum lumen apta immittebatur. Tusci Dianae, tamquam in
fgne, lampada dederunt, quod noctu luceat, et quasi diem essiciat q)., quam ueteres Solis potestatem; uel Dianam esse erediderunt, a plerisque mentis pari
a 4 pulis uetustissima religione fuit consecrata. Ob summam eius in res humanas uim atque imperium , Fatorum praesdem, arbitram rerum dixerunt ; 6 eamdemque ob summam uelocitatem, qua omnibus adesse credebatur, alatam effnxerunt. Nemeta a Tuscis quoque fuisse cultam, primus omnium ostendit Bonarrotius ex insgni patera, in qua sculpta est Dea gemmato diademate coronata, cum inauribus, torque et armillis, alis quoque instructa, quae cum Iunone et Minerua, Ilerculem in Deorum numerum relatum eomitatur. Adscriptae sunt capiti eius litterae Ethis , quibus fortasse rempus , aeternitas, iudice Bonarrotio, significatur; quod nimirum homines ob virtutem ac res praeclare gestas immortales atque aeternos faciat. Quod in Tabula VI. fg. 3. occurrit signum, Nemeta reserre puto, mi ueteres Gryphem, uti soli, tribuerunt; eiusque currui binos et quaternos gryphes iunxerunt, quod et ipsa e caelo omnia comspiciat, nocentes puniat, bonis praemia largiatur ; qua de re memorabilis locus est apud Macrobium. 8) Manibus ad pectus admotis haec Dea effita est , quo modo etiam Aegyptii Deos averruncos stet rumque uindices repraesentarunt. Praeterea omnia diuinae potestatis insignia addita sunt: capiti radiatum nimbum, seu diadema imposuerunt: peplo caput et humeros uelarunt: uestem gemino elastri pulcherrimam, alasque diuinae uirtutis et maiestatis indices tribuere. Etruscos plures Nemeses coluisse, inserius ex insigni patera declarabo. Ρrae ceteris Cortonenses Nemem ueneratos fuisse, Gryps aeneus in agro cortinensi repertus quodammodo probat, quem ei dedicatum fuisse exinde convcimus, quod Gryps Nemesi sacer est.
Tuscorum Dest, praesertis vero Cortonensium.
2 Virgil. Aen. L. U. u. 25 I. uide etiam Seruium in L. IV. n. lῖ7: Tertullian. de Pallio C. IV. Ruben.
1 In Eliae. L. U. C Ist. ε Macrob. L. l. C. XXll. De Nemesi plura habes apud
εω Vide Ammiani Marcellini deseriptionem L. xlv.
4 Vide. quae notat Reinesius de Diana Lucifera sint. Cl. I. n. 57. J Vid. eumdem Marcellinum ibid.
29쪽
Etruscorum, praecipue Cortonensum, Arretinorum , E Clusenor v
Aesculapii cultum apud Aegytios et Phoenices, ob inuentam ab eo apud se medicinam celeberrimum fuisse, Pausaniae, I Plinii, et aliorumque ueterum scriptorum testimoniis conitat. 3J no hisce solertissimis siderum naturaeque perscrutatoribus Tusci Aesculapii saera didicisse uidentur . qu0
reperta, donarium in templo Aesculapii fuisse uidetur; siquidem columellae adrepit serpens, e Peeam scandunt insidentque crateri cornices, quae in Aesculapii tutela esse dicuntur. . Eiusdemio Hygiae apud Arretinos cultum testatur ara nuper inter Gudianas o edita. De Clutatorum cultu c0 stat ex alia iisdem Diis dedicata ara. S) . . . ι- ο α In Tabula UI. sig. s. repraesentatur Aesculapius, imberbis , togatus Potius, quam P Uὶ sine baculo, qua specie etiam cernitur in alio sigillo apud Ugnorium. 6 oculos uel gemme0S, uetaureos habuisse indicant cauitates, quae in oculis apparent. DeXtra serpentem m UMIOS 1imS circum' uolutum tenet: sinistra uero globum, ad indicandam ueterum medicorum astrologiae scientiam, cuius ope siderum benigno malignoue iussum cognito, melius aegrotorum saluti consulerent. PeaeSnui sunt: caput tutulo turbinato tegitur, qui conchylium referre uidetur. Quod uero obseruatu e 1gnu'simum, non humanas, sed caninas aures habet. Huius rei caussam affert Festus. 7 n in uia berimιὰ Aesiculapio facta aedes fuit, quod aegroti a Medicis aqua maxime sustententur : eiusdem es 'lae draconem, quod uigilantissmum si animal di quae res ad tuendam ualetudinem aegroti maxime ape'. Canes adhibentur eius templo, quod is uberibus canis sit nutritus. Bacillum habet nodosum, quo discultatem signi cat artii. Laurea coronatur, quod ea arbor plurimorum sit remediorum. Huic gail ηψς immolabantur.
Ereliscorum Deus, praecipue vero Arretinorum , Mediolanensium, Brixiensium, Mantuanorum, Mutinensium, et Firmsinorum.
Mercurii religiosum apud Etruscos cultum et ansiqui scriptores , 8 et eorumdem monetae, quae Mercurii insignia praeferunt, declarare possunt. Accedunt duae paterae insigneS ..ereae a Demstero editae Tab. III. et IV. in quarum una litteris Etruscis Purms, id est πυροεις Iψct ης in altera Nuran, quasi Ofliarius appellatur : quo nomine Ianus uocatur apud Macrobium
cognomine uidentur uocasse Μercurium, quod et ipsum crediderunt ianuae caelestis et Inserae praerisdem, eiusque forsitan simulacrum non secus ac illud Iani ad fores aedium , in atriis, in uel u lis, in porus arcium, et in aditu aulae regum statuerunt. IO) Mercurium Etrusci dixerunt etiam Casmillum et Camillum, hoc est Deorum minorum, ut Macrobius, Ii Apollonii uetus interpres, Ir) Festus, I 3) aliique auctores prodiderunt. Hunc Deum, inter Cabiros a magnitudine siue potentia ita uocatos alii memorant. 14 Accedunt Praetenm0netaS et pateras, aerea Etruscorum simulacra, e quibus rarissima tantum m imeque miὶfima δ' ferre uolui. Primum, quod refert Tabula VI. sig. 6. Mercurium repraesentat , ut DPM0z, Tςgmi In Achaic. L. vll. C. XXlli. ab L. vli. C. LVl. uide etiam Clementem Alexandrin.
1 ad Festus Camillum puerum ingenuum uocatum scribit; ad quem locum uide Dacertum.
30쪽
eaelestis et inferni senium, qui animam ues ad ceaesum, uel ad inferos desert : quam coniectu ram Opinio Pythagorae , quam in eius uita refoert Diogenes Laertius , IJ mirifice confirmat ubi Ταμιας θων ψυχων, qgaestor animarum. uocaturr , qui puras animas in excelsum ducat; impuras uero ad Furias, a quibus duris uinculis uinciunture. Quod cum Tusci quoque crediderint, uero haud absimile uidetur, Ρythagoram, qui plurima r eligionis areana ab Aegyptiis hausit, Etruscos quoque ueterem Theologiam sapiensius reliquis philosoplliis docuisse. Eorum certe uirorum doctorum sententia proxime ad ueritatem accedere uidetur , qui ab Astronomis et Philosophis uetustissimis Idolol triam originem durisse arbitrantur. Mercurius expinatas alis , quasi in caelum uolaturus, in hac imagine repraesentatur, nudo capite, sne pileo, uirginiem, quam indicat uirginalis palla , ut niS serens: quam quidem uirginem ob radiatum nimbum ipsam dixerim Ρroserpinam, quam Tusci ab inferis euo-eatam, atque in caelum reductam a Mercurio commeta sunt. Quae Mythologi hac de re tradant,
In Tabula VI. fig. 7. Mercurius toto corpore illudus, alato galericulo instructus eisibetur, oct, que alato insistit. Dextera perparuum cornu pomo um forumque copia, et arborum foliis refertum; Iaeua uera ardentem lampadem tenet. Globus, lassiex orbis terrarum, non Mercurio solum, uerum
etiam Iovi, Serapidi, Apollini, Veneri, Victoriae se Fortunae multis de causis subiicitur. Mercurio autem tribuitur , quod Philosophi uetsistissimi aeum mundi parentem crediderunt. 4 Alas autem addiderunt, quia mundum ipsum Deum esse, uel animatum quid in se habere censuerunt. Symbola huic simulacro addita possunt etiam triplietem Mercurium, Caelestem, Terrorem et Inferum referre, de quo uideri potest Mustum Florentinum. Ex hoe simulacro denique colligi potest , Etruscos Mercurium et Apollinem eumdem credidisser; atque Aegypsiorum exemplo, ut diserte docent Plato in Ρhaedro et Iulius Firmicus , Mercurium Getometriae, Astronomiae, et Haruspicinae auctorem
atque parentem habuisse. 6 Arretini, τ) Μerdiolanenses , 8 Brixienses, 9 Mantuani, I O Musinenses, II Firmani, Ir qui Etruscorum euiloni fuere, ut ostendit Demsterus , 13 Mercinxium diuinis honoribus prosecuti fuerunt,
Etruscorum Deus, praesertim Larimatium, Faesulanorum, oderatum,
Marsis nomen non ab alia natione, quam latiusta, Latinos et Romanos aecepisse uerisimillimum
est. Constat enim oscorum lingua, Io mae est Etruscae dialectus, Mamertem appellatum fuisse, unde postea per contraitionem nomen Maris derivatum est. In uetustis aris saepius occurrit Mars Camulus, quam uocem Sabinam putant uiri dioin, eo quod in ansiquis monumentis apud Sabbnos repertis saepius occurrat. Is Fortassis Camulvis smificat ministrum materiae; a uoce Etrusca Casmilo siue Camito; inde factum Camulus, quae interpiretatio conuenit cum alio Martis cognomine, nimbrum Siluanu , cui uota facta in silua memorat cato , 1s quod siluis praeesset; siue , ut explicat J0Ger. Vossius II uim suam exerceret in uniuersam elementorum υλην, sue materiam. Rari0ra sunt Marsis simulacra in Etruscis Mustis: nam ea, quae hastam iaculantur, non Manem, sed Heroas; ue
Lares Averruncos repraesentant.
Quod in Tabula H. fig. 8. eonspicitur sinum M Martem referre uidetur. Thorax e pluribus I
ris est consutus, galea altiori cono instructa, snspenisis bucculis, torques collum circumdat, tresquo baltei, Pectus eXornant. Dextra manus in quiete piosita est, sinistra hastam gerit. In eadem Tabula H. fig. s. et Io. Μartis simium uetustissimum conspicitur. Deus hic togatus, Tyrrhenis calceis indutus, pectore et capite nudo, absque thorace et galea expressus repraesentatur.
Capilli sunt prolixi, in fine adtonsi , atque in duas partes post humeros disperriti, quod Tusci prima sculpturae infantia faritarunt. Dextera gladium incruruum, qualem adhue Orientis populi resinent, d
6 Ibid. Cl. IV. p. I 3. I . Iulius Obsequens C. XII.s Horum aras Μercurio sacras adfert Grutgrus P. LI. g. LIII. 3. 7. Ic Vide Demster. de Etrur. Regib. L. I. C. XXI. et XXVI. 1 5 Gruter. p. LVI. n. II. 16 De re rust. Cap. LXXXIII.