HelfriciUlrici Hunnii, Jc. ... De interpretatione et authoritate juris libri duo

41쪽

evidentissimis argumentis inde elici potest, ut ita penitus dubia sit caussa statuti vel legis, nec certo sciri possit, quid moverit legumlatorem ad ejusmodi statutum aut legem faciendam argurri ento nonaliterssct lagat. 3.l. I f si navim, J.de exerci .a. t. tepha

nus de Foede r. pari. I. num. I T.

'uomodo lex generaliter loquens restringatur ex Ela rate '

CEeunda eausa, ex qua lex restringitur, est AEquitas. Cum enim id, quod generaliter indistincte scriptum est, quibusdam in casibus ejusdem generis iniquum apparet, debet lex in illis casibus, in quibus deprehenditur iniqua temperari ita ut isti excipiantur casus ex lege, nec sub lege contineri intelligantur, qui iniquitatem continet: Atque ad solos illos casus terrestringatur, qui aequitatem habent, quantumvis verba legis sint generalia. Atq; hoc rationem habet satis evidentem ac perspicuam Etenim quotiens de intellectualicujus legis, quaestio incidit , non quid in lege scriptum sit attendendum est , sed potius quid lenserit.

42쪽

quidve voluerit legislator spectandum, prout S. capit. 3. id latissime declaravi. mus. Id autem sensili eri voluisse intelligitur, quod aequum, quod benignum, quodque humanum est i quidem praecipientibus Theodosito, Valentiniano Imperatoribus in I 8. Ci pact. conv. tam π. At Condit res legum equitatis convenit esse fautores Indeque . EslCim benignius, ait, leges interpretandas es se, quo voluntas illarum conservetur, l. benignim,sf. de legibis Atque hinc atquitas non male definitur Qnodsi moderatio seu mitigatio legis scriptae, qua

mentem, sententiam, rationem de volunta

tem legis scrutamur de exequimur, neglecta strictiore legis elocutione Giphan. ad so .s .d R. tur. Seu quod sit laxamen tuna legis, quod legem scriptam in circumstantia

aliqua mitiget, definiente Bologia et de legib- , jureo aquitate, cap. 3 o. Am. 12. A de colligitur officium aequitatis, in eo consistere, ut id, quod scriptum est axet, remittat , restringat, vel distinguit, prout caussae vel circumstantiae postulant. Id quod pulchre Philosophus, . Ethic. magn- his verbis expressit. Ea autem,inquit, equitas et homo qum, qui aliquid remittit de

jure Cibu constituto. Nam,ea, qua non potuitu qui leges sancivit accurateo insingularibus I r mre se deiu unive liter o ingenerepro-

43쪽

ris De Opt. Rat. Interpretania iura,

niociat is qui in Pis aliquid remitti s enco dii proponensiamen sibi ea,quais,qui legessat civit, voluisset in singularibm speculiariter de finire , nec tamen potuis dicitur aquis. Et hi ne, qui verba legum rigide sectantur, ver dicuntur summo jure uti Hoc vero nullo non tempore summopere fuit improbat ut semper enim vel antiqui omnes unamum jus summam injuriam, summam malitiam summam crucem dixerunt. Et quam sit

periculosum verbis solis, postposita aequitate, inniti satis ostendit Celsus adolescens in . L. 3 1. de V. . ubi sub auctoritate juris scientiae perniciose errari scribit dum videlicet quid in legib. scriptum potius quam quid aequum sit, attenditur. Idcirco Ulpianira praecipit, ut judices ante oculos

semper habeant aequitatem,l. . . Interdum,

. de eo quod certo loco. Et idem Vlpiaumini esquis idem Labeo versic O generaliter Τ de religi sumpt.fun. Et generaliter, inquit, puto judicem non meram negociorum gestorum actionem imitari ; sed solici. tu aequitatem sequi, cum hoc ei&aequitatis natura indulgeat Et praeclare Consam trimini. 8. C: de ua te. placuit in omnibus rebus praecipuam esse justiciar equitatisque, quam stricti juris rationem. In eandemquet sententiam Pauli res potidit in l. 9O. de Ret. I. . In omnibus , maxime tamen in ure

44쪽

aquitate esse spectandam. Et Marcellus αι si dein imur.r situi. Etsi nihil facit Emutandum est ex solennibus; ubi tamen aequi das evidens poscit, subveniendum est a judice vel magistratu Indeque Papiramini. Uoc , ,σρ o socio pacturn ex aequitate interpretandum eis scribit. Atque Celsus in l. ι - , 3α .F. si cert. natura contra ebus ait, aliquando propter equitatem recedi:

Idemq; Celsiis jus nostrum definivit, quod sit ars aequi boni in Liss ι just.bjur. Ex quibus omnibus atque singulis luculenter patet in jure nostro sequitatem praedomitinari, atquitatem praecipuum tenere locum; Et juxta aequitatem leges esse vel restringe-do, vel extendendo interpretandas Atque

hujus rei exemplum ut alia innumera, quae nunc in medium proferri possent, taceam

cando. Etenim praetor in Edicto de in jus vo- cindo adversus libertum, qui patronum suum sine venia in iis vocari , constituit poenale judicium, hoc generaliter absque o imini moderamine. d. ct se Paulus in incia moderandam ait urisdictio uena cita ut quamvis praetor in edicto non adjiciat icaussa cognita se poenale judicium daturum, si tamen poeniteat libertum lactionem remittat vel si patronus vocatus non venia aue si non invitus vocatus sitis post

nate:

45쪽

it De t. Ra Interpretandi Dra,

nate judicium non competat adversus libertum, licet edicti verba non patiantur,l. II. dein m vocant. Hoc vero non alia de cauisa, quam quia his casibus libertum teneri ex edicto iniquum ellet. Observandum tamen est, duplicem esse aequitarem: unam naturalem, alteram civi

nire ut aliquid iniquum videatur, quod revera aequum est Ut in qua aliquid aequum stinaturali aequitate inspecta; Iniquum vero respectu aequitatis civilis,& contra Exe-plum hujus,praeter illud, quod JCtus adda-cit in Z l. xx egregium, exhibet nobis usucapio: Hare enim, si naturalem spectes aequitatem maxime iniqua est, cum locupletiorem faciat alterum cum alterius detr mento, quod naturali aequitati repugnat, Iaos. f. e R. r. AEqua tamen est si civilem aequitatem spectes, quae in bono publico, ob quod usucapio introducta est,t. I. deuosi p. se usucap. consistit, quoniam ad Reipublicae utilitatem, commodum inventa introducta est,d. l. I. Deinde notandum est, lapius in jure nostro accidere, ut quod manifestam continet aequitatem, id tamen jus strictum di catur, nempe respectu alterius uris beni

46쪽

Porro quod hactenus diximus. eeta quibrate legem generaliorem restringi, ideace ptionem patitur tunc, cum sententia legis manifesta est, volentis, quod constituitur, in omnibus calibus observari Et cum ita leges aperte rem decidui, ut sine vitio scripturae inflecti non possint optima scilices

ratione quoniam aequitatis interpretatio De uti convenit, non adlegem evertendaria,

sed ad eam conservandam Sic enim Celsiana tini Cnjηi: deligibus Benignius L. interpretandae Cunt, quo voluntas illarum 'conservetur. Accedit quod cum ad legis sententiam interpretatio omnis, quae sit ex aequo bono, referri debeat, non pos it vi deri ea fuisse legislatoris sententia, quiverbis perspicuis adversatur, i Labeo in nest . a supePec 2 legata. Ut ira retineri debeat significatio, quae verbis convenit, quamvis ex ea non possit talis sententia colligi,quirationi conveniat, Mi s. . - ,πM 9. Atque

huc referunt id.quod dicitur in l. Ox' l. qui se a quibu manumissi haec lex perdura

quidem est, sed ita scriptum est DoneyLcom IJ.C M.tib .co uel sevd.c. L Quamvis non

nesciam, illam legem vulgo sic explicari, quasi velit Ulpianus, prima fronte quidem. quod ibi disponitur, iniquum videri , sed

tamen revera aequitate destitui. Nam etsi iniquum appareat, etiam illoru servorum

47쪽

ro De Opt. Rat. Interpretandi iura,

Iibertatem impediri, qui tempore admissi delicti domi non fuerunt, cum tamen ipsi quoq; potuerint aliquid vel pret scivis , vel

audivis vel mores foeminae novisse Reiq; publicae intersit, ne delicta maneant impunita . ita vulnerati ,1f. ad L. Aquil nec probationum penuria crimen maneat inultu, summa equitate eo ede servis illis non manumittendis, vel alienandis lancitam elle Giphan adit. l. 9O de P. Iuris.

Vomeri ex generaliter loquens refringatur ex alia parte V dem legu e

r Ertio cum in una parte legis, velut di se rendi caussa aliquid universaliter assi matur in alia postea cum ad rem ventu naest, ex parte negatur Aut cum id, qaod ita una parte generaliter definitum est, tu alia postmodu temperatur, tum id soli in luod lex de prioribus detrahit, sequimur adversus generalem orationem priorem 'uOniam haec sententia est legis, hoc solum voluisse legumlatorem intelligitur, juxta regulam uris In toto ure generi per speciem derogatur,4. id pocillimum habetur,

quod

48쪽

quod ad specierii dire etiam est in toto,8 o. de R. Iur. Hinc illud Celsi JCti in L Σ f. da Legibuι. in civile est, nisi tot lcge perspecta, una aliqua particula eius proposita,judicare, vel respondere. Atque huc pertinet elegans admodum sententia Augustini 2.ca 3 I. dra Christiana in Divi Hieronymi super υ si in Ex antecedentibusti consequentibus piligitur verus scripturae sensus Kecherm in s m. Logic ib. 2 sem

Exemplum hujus extat in I. s. f. detur. 6 DEI.ign. Nam cum in ea lege ab initio JCtus tegulam generalem proposuisset Juris quidem ignorantiam cuique nocere Facti verbignorantiam non item postea in seqq. ejusdem legis , eam regulam in principio absque omni limitatione postam, ita tem peratin restringit, ut eam nec ad quasvis personas,nec ad quamvis ignorantiam petat inere ostendat. Similiterint. cum H, .inpris . de transact cum Clus ex orationem. Marci constituisset: Transactionem defuturis alimentis in testamento relictis ratam non esse, nisi praetore aut hore fuerit facta idque generaliter ita scripsisset; paucis interjectis hoc ita temperat, ut tunc praetorem intervenire necessum non M. cum transigendo suam coaditionem alimentarius fecerit meliorem Cautii itur,

49쪽

a De Opt. Rat. interpretandi iura,

prudentis ac circumspecti interpretis est, non unam duntarat legis particulam lege res contemplari, indeque de tota lege judicium ferres, sed antecedentia pariteraecocilequentia legis considerare ac ponde

rare.

uomodo te eneraliter loquem restringatur ex alia lege by

Uart lex generalibus verbis concepta

restringitur ex alia lege, cum id quod in una lege generaliter proponitur, in alia lege ad certam rem, seu speciem restringitur. Tune enim lex illa generaliter concepta, non intelligitur de alia specie loqui, quam de qua specialior illa concepta est. Nititur autem haec regula iisdem fundam elis, quibus prete cedens. Quod videlicet in toto jure generi per speciem derogetur, Did potissimum habeatur quod ad speciem diremam est . in totossile R. Iur. Item quod icut incivile sit nisi tota lege perspecta, una aliqua particula ejus proposita, de tota lege judicare vel respondere ita etiam pariter sit in-

cmlς, de toto jurejudieare felle particula

saltem

50쪽

saltem iuris in una atque altera etiam lege inspecta Proinde licet vel sexcenti adsint tertus , generaliteri indistincte loquentes: Unus vero extet, qui cum distinctione de limitatione loquatur: aeteri omnes ex hoc unico restringendi erunt. Verbi cauisa an I. a.inpr.F. ad ι. Falcid. II. .denovat.l. .

Act. 6. f. ad SC. Trebertos. .de recepi. arbimi. . . . U.deneget.g s. l. i, f. de novat. dc aliis prope infinitis, generaliter Labsque ulla distinctione dicitur pupillum sine tutoris

authoritate contrahentem obligari At verbin I. V. de auctoritate tutorum ait JCtus,

pupillum obligari, si factus sit locupletior.

Ex hac igitur lege superiores omnes ita restringuntur, ut de pupillo non quovis, sed de eo duntaxat, qui locupletior factus est, intelligi debeant. Atq; hoc non solum procedit in legibus eodem tempore latis sed etiam in legibus diverso tempore sancitis.

Unde&Paulus respondit: non eo OVum

ut priores leges ad posteriores trahantur. l. ic f. et Lmi vicissim posteriores ad priores i. 28 1. d. tit. Et quin leges priores ex posterioribus limitationem ac restrictionem recipiant, dubium esse non potest. Nacum per posteriorem legem prior possit in totum abrogari, cur non restringi posset limitar, sed tamen etiam posterior ex li-