장음표시 사용
251쪽
COUrmatur. Propositio de praesenti est immutabilis. Ergo etiam propolitio de laturo. Prob. eo eq. Verificativum formale propositi nis de Liuro est propositio de praesenti. Haec enim propontio de futuror Petrur erit albus momento temporis A, non est vera, nisi quia, posito illo temporis momento, haec est vera: Petrus est albus. Ergo, si propositio de praesenti immutabiliter vera est, aut falsa, hujulceiamiai quoque censeri videtur propositio de suturo. Contraria diluuntur. Oppon tur ιν o. Veritas & falsitas sunt accidentia propositionis. Ergo propositio vera potest falsa evadere, & falsa in veram mitari. Adieli Aristotelis, cui omnes adstipulantur. Prob. conseq. nam de ratione accidentis est, ita inesse subiecto, ut possit in eo perire, qui in subiectum pereat. Ergo etiam veritas, si propositionis accidens est, potest ita in propositione perire, ut in salsam propositio ipsa mi
P. disset. ans. Veritas & salsitas sunt accidentia propositionis, adeout eidem propositioni possit utraque competere, nego ans. Sunt accidentia propositionis, hoc est, veritas & falsitas non sunt de es.sentia propositionis, concedo ans , de nego conseq. Quamvis ergo veritas S: falilias proprietates, atque etiam, si magis placet propositionis dieantur, & sint reipis , hoe tamen ita intelligendum non est, ut sit senses, veritatem & falsitatem contingenter cuilibet tropositioni convenire, adeo ut quaelibet propositio vera potuerit e Le falsa , & quaevis falsa potuerit esse vera . Id enim falsum aperte est, cum manifeste constet, propositiones in materia necessaria, , -- ρ Uui indisserentes passe non esse ad veritatem & salsitate n3 , irae nimirum, ut quae modo vera est, falsa esse potuerit. Si autem deprciis positionibus in materia contιngenti loquamur, fateor equidem, veritatem εc saIlitatem contingenter iIlis inesse, verum non ita, ut suciscessive utramque suscipere possint. Contingento vera 'est , quae est vera, quia nonnisi eontingenter subjectum ita se habet, ut ipsa enuntiat propositio. At scuti repugnat, ut, quod est, non sit, quando est, ita repugnat, ut etiam in materia contingenti propositio semel vera mutetur in hilsam, 3c vicissim falsa in veram vertatur. Dices. Paries albus potest fieri niger. Ergo etiam propositio vera potest in salsam mutari. Etenim, ut parieti albedo, ita propositioni
nego conseq. Distrimen est s quia non manet objectum , cui com-
252쪽
parari posse propositio ut modo vera , modo falsa dicatur . Non enim illud idem redire potest instans temporiβ, quo vera fuit propi sitio. At vero idem manet paries, qui spoliari albedine queat, de
nigredine induis ac proinde qui revera possit dici mutatus. Hinc pa- .ries susceptiviis cciatrario um est , quemadi dus r. mutatio exigit,
minime vero propositio . Nihil quippe proposisto suscipit, cum vera
dicitur; nihilque, cum salsa vocatur, Simpliciter enim a nulis neque aratis,areque opinio movesur , inquit Aristotelas sed ex eo tantum quod
res est , via non est , proposio dicitur vera, via falsa sa). . . . a. Iudicet aliquis , currere , atque in hoc iudicio unius horae intervallo perseveret. Currat autem Petrus nonnisi spatio dimidiae horae Certe illa propositio vera est, si ad mediam unam horae partem reseratur ue falsa veto , si cum altera horae medietate comparetur. Ergo illa propositio modo vera, modo falsa est, ac pro inde, quae vera fuit, pote it falsa effci. . l et ' . P. Qui iudicat, Petrum currere, atque in hoc iudicio unius horae intervallo perseverat, vel intelligit , Petrum currere per integram horam, vel non nisi pro aliqua horae parte . Si per intefram horam cursum Petri duraturum censet, propositio absolute falia est, si tantum per dimidiam horae partem Petrus currat. Quippe res secus contingit, ac ille putat. Si vero intelligit, una tantum horae parte Petrum currere, vera est propositio, si pro una horae parte Petrus curis rate una, inquam, scilicet vel determinata', si eam suo judicio defianierit, vel indeterminata, si dumtaxat iudicaverit, fore, ut intratinius horae spatium Petrus aliquando currat. Fallitur ergo, qui putat, hac in hypothesi propositionem veram in filiam mutari. Quippe propositio nonnisi ad illud temporis spatium reserenda est, atque
cum illo comparanda , quo Petrum currere pronuntiamus , ut ipsa propositio vera, vel salsa henseatur 3 cum scilicet nonnisi spatium illud temporis affipsius propositionis objeoum iure pertineat. Prose sto, si secus, nil ita esset propositio vera in materia contingenti ue eum nulla sit in hac materia, cujus objectum eodem semper modo se habeat, ac in ipsa propositione enuntiatur. Falsae quoque essent omnes propositiones, quas de primo Christi adventu tradit Scriptura s propterea nimirum quia sutura non amplius sint, quae sutura in illis di
Dices. Indifferens potest esse propositio ad significandum hoc, vel illud instans temporis, quemadmodum isto aliquis homo est albus, est indisserens ad Petrum, Paulum &c. Ergo transire pote it de vera in Phil. Alent.WL P a sal
253쪽
falsam. Prob. etenim tunc potest esse conformis suo Ais m, pro uno instanti, & non consormis pro . alio. d stini asse potest propositio esse indifferens ad hoe ; vel illud instans temporis, antequam de illius veritate, aut alsitate judicium feratur, conredo ano cum de illius iveritate , vestialsitate pronuntia dum judicium est, nego ans de ranseq. Sicuti enim, ut hae pesposutior aliquit bomo est albus, ostendatur vera, ad unum certum, dete minatumque individuum illius subjectum restringi debet, de cum illo comparari s ita, ut haec propositior Petra3 aliquando euννι , vera, vel falsa censeatur, tempus definiendum est , & sicuti illas asi ais homo est albus, nora est falsa, ex eo quod Paulus non sit albus, ita haec: Petrus at, quando eurris', falsa censeri nequit ob id, quod aliquo tempore Petrus non currat, sed requiritur ut Munquam currat , qu madmodum nullus homo debet esse albus, ut illa r aliquis homo es albus, fallere dicatur.
254쪽
An datis praeniissis legitimi syllogismi, at mira necessario debeat
NEmini dubium est, quin intelIectus, i postquam praemissas I gitimi .sylligismi tamquam veras' permiserit , illius quoque
conclutioni assentiatur. i At vero inter Onanes non convenit, an mens nostra id necessario praestare debeat; num vero hujuscem di assensio in nostra sit potestate . Id unum est ergo , quod m sto aggrecimur discutiendum i
Dnplex in potentia, quae necessario dicitur operari, distirgui vutigo solet necessitas, una scilicet, quae eontrarietatis , sive speri attonita, altera vero, quae emtradiationis , liu exercitii nuncupatur. Prima estula, quae ira determinatur potentia ad actum in specie eliciendum, ut circa idenh objectum, & quidem penes eandem rationem specta timka ut S contrarios , ut, amoris, & ii, elicere non possit . Sic volu tas dicitur necessario amare bonum necessitate spei cationi, quia, nonnisi amando, potest circa bonum versari. Secunda vero ea est, qua potentia ita determinatur ad operandum , ut, omnibus praerequisitis*ositis, , oequeat actum cohibere, ac prorsus titiosa consistere. Talis. est nece tas, qua ignis aridum lignum sibi proximum comburit, atque in cineres redigit. Quippe neri naturae viribus haud p test, ut nulla tunc sequatur combustis. I
255쪽
t sus necessariam eonnexionem cum illis ca). Doctor vero subtilis fatetur aperte, necessario nos entiri coηclusioni propter prirc pia ib). Probatur autem ratione. Datis praemissis legit inii syllogismi, perimissa est hoe ipso etiam illius conelusio. Ergo sieri nequit, ut intellectus tunc ves salsam conclusionem iudicet, vel illi non assentiatur. Conseq. aest evidens. Repugnat enim , ut intellectus eandem simu Ipropositionem affirmet, & neget, sicuti etiam ut eidem assensum surruit praebeat, & non praebeat. P=ob. ans. Nam, si legitimus est syllogismus, unal praemissarum concha si nem continet 3 altera vero palam efficit inte Ilectui, nobisque veluti ob oculos ponit, eonclusionem in illa contineri . Ergo permitti , tamquam verae , minime possim et praemissae legitimi syllogismi, quin concessa hoc ipsost etiam illius conci u sio. i lConfirmatur, & quidem potissimum quoad nece talem exmest,r, quae sola videtur aliquid ncgotii suibusdam sacessere . Verae censeranequeunt praemisiae, quin concirinio statim vera menti reluceat. Ergo, illis concessis, non potest intellectus conclusioni non assentiri. μοι σε eq. nam intellecius respicit verum, atque in illo versatur ruxta leges potentiae, sive caiisae naturalis, Constat autem, rationem poetentiae naturalis in eo esse positam, it , positis praerequisitis ad agendum, nequeat nori operari. Em intellectus non potest circa verum, quod sibi reflacet, otiosus constitere, ae proinde, concessis praemitans, nequit conclusioni non assentir,.
. . Respondetur Olectis. L. inponitar I. Intellectus eo modo respicit verutri quo boi irin v m yuntas. Potest autem voluntas noo amare bonum. Ergo etian, intel
lectus non agentiri vero . Minor e evidenso Prob. mar sicuti enim honum est objectum voluntatis, ita verum est objectum intellectus. Ergo &e. D. distet. 3na: 'Intellectus eo 'modo respicit verum, quo bonum voluntas , quoad speciem actus, concedo ma'. quoad exercitium, negωma' , de permissa minore i nego conseq. Id unum itaque voluntati, Mintellectui commune est , ut nec volutatas possit odio habere bonum, neque intellectus salsum judicare vetum. At in eo discrepant, ut v luntas circa bonum polleat libertate exercitii , ea vero careat in tetilectus, dum in vero vetuituro Illa namque, omnium consensu, po.
256쪽
tentia libera est hic autem naturalis , & quidem non aliam ob catrissam, nisi quia voluntas potest circa bonum otiosa consistere , minia me vero intellectus circa verum, si clare cognitum illud fuerit. Opponitur a. Intellectus est potentia subdita voluntati. Ergo inbpediri ab illa potest, ne vero assensum praebeat. Prob. conseq. nam, si secus, intellectus haud recte voluntati subjectus diceretur, ejusque parens imperio. Ergo &α disting. ans: Intellectus est potentia subdita voluntati quoad
exercitium suae virtutis circa verum sibi manifeste apparens, ans., Circa verum obscure cognitum, comedo ans, Sc distingua coni rimp diri potest a voluntate, ne vero clare cognito assensum praebeat, nego eo eq. Ne vero obscure cognito assentiatur, concedo conses Intel-i
Iectus itaque imperio voluntatis obnoxius est, etiam quoa d suae virtutis exercitium, cum agitur de serendo judicio ea super re , quae tantum obseure cognoscitur. Tunc enim intellectus eo inclinat, quo ipsum cogit voluntas. At si de re manifeste cognita loquamur, intellestus non ita voluntati subiicitur, ut io praebendo assensu, judicio-.que serendo, ab illius nutu dependeat. Enimvero, quemadmodum voluntas prohibere minime potest intellectui, ne objectum illi debite praesens percipiat, ita impedire eidem nequit, ne verum esse iu-ὶ dicet, quod verum esse .cognoscit. Non inficior, intellectum pendo re a voluntate, ut potius unum, quam aliud objectum expendat, at-ique instiper, ut, eo relicto, in quo versatur, aliud assumar, quod . consideret. Hoc tamen nostrae assertioni ne leviter quidem ossicit.
Quandoquidem, concessis praemissis, ita praesens intellectui hoc ipso est conclusio, ut in potestate voluntatis non amplius sit impedire, ne in illa versetur, eique assensum praebeat s sicuti, objecta intellectui lignea sphaera , ei prohibere voluntas non potest , ne rotundi
talem in ipsa attingat. Opponitur 3. Ut intellectus assentiatur conclusioni deductae ex praemissis spectantibus ad fidem, requiritur pius consensus voluntatis. Ergo potest intellectus hujuscemoeli conclusioni non assentiri , adeoque &c. : disting. asis r requiri ut pius consensus voluntatis, ut intellectus assentiatur praemissis eonteri agis ut assentiatur conclusioni, postquam jam concessit praem istis, nego agi, de conseq. Quamvis ergo praemissae ad fidem pertineant, ac proinde, utpote obscurae & inevidentes, pius requiratur voluntatis consensus, ut tamquam verae ab
intellectu admittantur, pio tamen ejusmodi consensu opus non est, cum de conclusione agitur. Illis namque permissis , non minus c
257쪽
a 34 Exercit. Scholasticae ' .
situr intellectus ad assentiendum conclusioni, quam ad eiusmodi astrensum cogeretur, i si praemissae certae Omnino essent, ac prorsus evidentes. Conclusio enim legitimi syllogisini continetur in praemissis, tamquam etaehus in sua causa, quaecumque sit ipsarum praemissarum natura s ac propterea sive evidentes per se illae sint, sive iiievidentes; factit hypothesi, ut intellectus illis assensum praebuerit, necesse est, ut etiam conclusioni assentiatur. Opponitur Potest intelleetias assentiri uni contradi ea oriorum, quin alteri dissentiat. Ergo potest etiam assentiri praemissis, quia
disting. asiit potest intellectus assentiri uni contradictoriorum, quin alteri dissentiat, si utrumque fuerit illi distincte objectum, ninans. Si unum tantum illi reluceat, emcedo ans,& nego eonfiet Comparari enim duo contradkentia haud possitnt inter se , eorumque unum determinate nobis verum se prodere, quin alterum his ipso salium appareat; ae proinde nequit intellectus illorum uni assentiri, quin simu I alteri, ut ajuru Scholae, dissentiat. At vero, cum possit una propositio cognosti vera , quin de contradicentis falsitate ne leviter cogitemus, potest intellectus uni illarum assensum praebe, re, mi in de atera iudicium ferat , illi adversetur, eamque uti fausam reiiciat. Cum aurem , positis praemissis , ipsa quoque conclusio iam posita fit, utpote in 'una praemissarum contentae, atque hujusmo, di continentiam. altera illarum menti exhibeat, fieri minime posso arbitror, ut, praemissis concessis, mens ipse circa conclusionem oti
258쪽
EXERCITATIO ULAn de eodem objecto penes eandem rationem si elato haberi in eodem intellectu simul
pomini scientia, fides, re opinio.
Convenit inter omnes, certo sciri, evidenterque id a nobis posse cognosci, quod antea vel credidimus tantum , vel nonassi opinando admisimus. At non convenit, num de eo , quod demonstrationis ope notum nobis est, ae plane perspicuum, opinari simul valeamus,ndeique assensu illud permittere. Afirmant siquidem plurimi & quidem non de turba Philosophi, scientiam, fidem, de opinionem Me eodem obieera penes eandem rationem spe stato , simul posse in eodem intellectu consistere. Negant vero alii , contendentes , scientiam, cum semel habetur, omnem penitus opinionem de eadem re, fidemque excludere, seu nullo modo posse fieri, ut mens fide, vel opinione in eo versetur, quod iam scientia comprehendit. Ex his ergo quinam snt, qui propius ad verum accedant, viden dum est modo, ac pro viribus inquirendum . Digna enim res est..
Obiectum aliquod per scientiam nobis innotescere, non aliud est, quam illud adeo clare distincteque , demonstrationis ope , a nobis cognosci, ut ne leviter quidem nostra valeat mens de illius veritate ambigere. Est enim scientia, omnium Philosophorum consensu, cognitio certa &. evidens s sive, ut ait S. Augustiniis, res scientia comprehenditur, cum 'ma ratione pereepta ct cognisa est a s atque eiuscemodi eranitio, eodem teste, non solum comprehensis, sed ita comprehenses reous constat, at neque iri ea quisquam errave, nee quibuHibet adisostatibus impulsus nutare deleat . Unde υeri is a quibusdam Phialosophis dicitur, in nullo eam posse, nisi in sapiente inveatri , qui non solum pereeptum habere debet id, quod tuetur, ac sequitur , verum etiam auuncussum tenere ib).HG
a Lib. de quantitate animis cap. 26. M Lib. I. contra Academ. n. Is. aliar cap. 7.
259쪽
Contra vero nos aliqua de re opinari, perinde est, ae nos ea ni quidem tamquam veram admittere, eique assensum praebere, verum non adeo stabili constantique animo, ut arbitremur, nos in hujusmodi assensu falli prorsus non posse. Quemadmodum enim scientia eliearum rerum, quae nobis clare nitideque relucent , ita opinio in iis rebus versatur, quae aliter revera esse possunt , ac nobis apparent
cum scilicet nonnisi probabilia sint principia, quibus assensus ipse innititur. Hinc opinionem, si Tullio credimus, sa), imbeciatim assem sonem jure dixerunt Stoici. Neque enim videtur fieri pota, ut fixo firm ite assensu illi rei, quae potest esse falsa , mens nostra adha
reat. Scientis idcirco ab opinatore discrimen in eo quam maxime po- im est, ut ille metuere nequeat, ne res aliter se habeat; .. hic vero firmus non possit sua in assensione consistere. ii: l . I . i i l.
Fides est assensus auctoritati innixus. Si divina sit auctoritas, quae nos ad assensum mover, fides divina dicitur ι humana vero, si propter hominum dumtaxat atrictoritatem astensum praebeamus . Commune est utrique fidei in obscuris versari. Non enim cognatione complectimur, quod fide tenemus. Quippe solius initionis proprium est, cur res ita sit, menti exhibere, palamque essicere. Hinc Apostolus, est, inquit, es sperandaram substantia rerum, argumentum non via
Nulla est controversia, si sciantia, Mes, atque ad diversas ejusdem obiecti rationes referantur. Inter omnes siquident convenit, de eodem obiecto, si penes diversa consideretur, sciantiam, Mem, opinionem haberi simul posses quemadmodum nulla prorsus oppositio in eo est , ut mens circa rem unam opinando versetur, aliam fide teneat, simulque aliam scientia complectatur. 'Est igitur. disceptatio dumtaxat, num mens opinari valeat de eadem ipsa, re , quam scientia comprehendit;& an possit eandem ipsam rem, certo evidenis terque cognitam, fidei assensu admittere. PRO- a Lib. IV. Tuscia. cap. 7. M Ad Hebraeos cap. XI .. Dissili od by Corale
260쪽
minime posse videtur, ut scientia simuI atque opinio: l. de eadem re rub eodem intellectu eonsistant.. i Η ne sententia in aperte olim docuit Aristoteles. Dixerat enim, ejusdem rei opinionem c scientiain non penitur esse, remque esse manifestam, q.oj, neque opinari simuI idem, o scire contingit sa). Aristoteli consentiunt Doctor Subtilis , & Angelicus . Ille siquidem ait rcum scientia opinio fine Is Iieiter ineo ossibilis in eodem de eodem,s aliquis habeat primo opinion/m de aliquo, er superveniat demonDatis, corrumpitur opimos si enim amba eausa fini in eodem , se itiset medium dialecticam, oe demonstratiυum, dialecticum nihia faciet, impeditum a medio demonstrativo , ita quod nunquam esse Ius erunt simul, nec causa simul eausabunt ob). Angelicus vero, manifestum esse, d Cet, quod non eontingit omniaο idem seiri ct opinari , qtita seviret Inmul homo haberet existimationem , qaod res posset aliter se habere, erquod non posset aliter se habere sc).
Probatur autem ratione. Nemo dubitare ne leviter quidem potest de sua existentia, nemo ambigere, num vivat 3 neque metuere, num
talia sint prima cognitionis principia. Neque enim, inquit S. Augustinus, quisquam finituν nescire se viisve, quandoquidem,s non vivit, non potest aliquid veI nescire; quoniam non solum seire, sed nescire etiam
πιυentis est. Sicut ergo nos vivere, non solum verum , sed etiam eertum
est, ita vera ct certa sunt multa, quilus non assentiri absit, ut sapientia potius, qvam dementia nominanda fit id . Ergo nemo quoque Opinari de iis rebus potest, quas scientia comprenendit. consese ideo ambigere nemo potest,' num existat, & vivat, veraque sint prima cognitionis principia, quia ea omnia sibi vel evidentissime constant . Atqui evidentissima itidem nobis ea sunt, quae demonstrati nis Ope cognoscimus, scientiaque complectimur . Ergo, si de illis dubitare non possumus, neque de iis, quae scientia a nobis comprehenduntur, opinari valemus . opinari siquidem de re perinde est, ut
diximus, ac metuere, ne res ipsa aliter revera se habeat, atque menti relucet.
Con matur . Evidentia,& inevidentia, claritas,& obscuritas , si
cum H Lib. I. Postre cap. 26. M In III. Distin. a. . q. unica argumentum miscipale. e Lect. 44. ruper primum Posteriorum. s. ad id) In Enchir. cap. zλ