장음표시 사용
231쪽
qii tritur, ut scientia occupetur circa res necessarias quoad existentiam, nempe necessario existentes, alioquin tantum de Deor, utpote qui solus necessario existit, posset haberi scientia. Necessarias porro qu ad essentiam eas esse regulas , in quibus Logica versatur , inficiabitur. nemo , qui rem aequo , ut par est, animo perpenderit. Adeo enim necessarium puto, syllogismum ex tribus dumtaxat terminis,
ut optime concludat, conitare debere, ut contrarium non minus repugnet, quam repugnet, hominem esse liominem, si inuique ex anima rationali, atque corpore intrinsecus non coalescere.
Verum etsi omnium artium praecepta necessaria sint quoad essentiam, non propterea sequitur, mentia nomen illis jure deberi. Id certe scientia postulat, ut in necessariis versetur. At hoc unum non sufficit, ut scientia dicatur. Illud ergo convenit inter Logicam , Martem quamlibet, ut earum regulae necessariae sitit essentiam. Verum Logica in eo ab artibus quam maxilne differt, ut, secus ac ita illis contingit, ex certis propriisque principiis demonstrative ipsa procedat. Artes omnes, inquit Vir Cl. , non tam objecti sui notitiam, quam illius productionem aut genesim speritant . Neque artifex ullam stat demonstrationem, ut est artifex ,sed forte ut superiore alia scientia uictinque est instructus. Sic qua assertuν demonstratis sis Architecto scilicet, cum ostendit parietem rectum esse, si ad normam ex tructus fuerit in ad Physicam pertinet , cum princip/o physico innitatar satqtie omnis demonstratio ad eam referatur Mentiam. , cujus sunt prine pia, unde evultur conclusio. Sis Rhetorisa ct Grammatica nihia sunt, nisi artes, que magis Hu, quam demonstrationibus nituntur. IIIa ornatum , hac sermonis constructionem , Logica veritatem quaris , hine non tantum νegulat tradit, aut pracepta , sed ea demonstrationibus munit ct confrmat. Grammattea vero nihil proprie demonstrat de suo olecto, cum illius regula ex hominum pendent arbitrio. Rei qua a tes, si qua demonstrent suas regulas, principia demonstrationum at unis de mutuantur. Sed Logica demonstrationer esescit, qua ex propriis O certis priueipiis ducuntur, non mutuatitiis dumtaxat, aut ex facunditate ingenii desumtis innititur sa). M Du Han et Tom. I. Philos. q. s.
232쪽
n Lutea si scientia practica, num vero theoretiea. CV m omnis scientia sit vel practisa, vel theoretica, ostenso Logi cam esse scientiam , ratio do strinae postulat , ut ad quodnam
scientiae genus illa referenda sit, definiatur . . . .: DET INITIO I.
Scientia rheoretiea, sive, ut aiunt Scholae, spreulatisa, dicitur illa, quae in vero investigando contemplandoque tota posita est , in eoqile jam cognito plane quiescit . . . . - . D.Ε F I N I T I o II. Contra vero latentia nafrica ea est, quae ad operantem potentiam dirigendam per se ordinatur. , .
Hine Iair immediatur intrinsecus scientiae theoretua sola umritas est, seu persecta ipsius veritatis cognitio a scientiae vero practi. ea est opus illud, quod esticit potentia , quae ab ipsa scientia in sua actione operationeque dirigitur. Ut enim super illa verba Aristot lis lib. II. Metaph Uca cap. a r spera ativa Hir est veritas sprae lea autem opur, praeclare advertit Avicenna, vulgo Commentator , per speculativam scimur, ut sciamurs per practicam vero sumus scientes, ut o
s c Η ο L I O N. iNon convenit tamen inter Philosophos, quam nam potentiam ordinare debeat scientia, eamque sua in operatione dirigere , ut practica iure ac merito scientia ipsa dicatur. Plerique enim cum Do a re Subtili opinantur , hujuscemodi potentiam debere esse aliam ab intellectu ι unde praxim , sive operationem practicam, ex qua pra-Litea selemia denominatio desumitur, cum illo definiunt: acias alisterias potentia ab intelis tu, naturaliter posterior intelle Iione , natur NIL Ment. I o eris ι aeth. Iv. Prologis f. Dico uiram. Disitigod by Corale
233쪽
elial conformiter vatiani vecta , ad hoe ut sit rectus sa): quod quidem ipsemet quoque Aristoteses docuisse videtur s cum dixerit, i euectam extensione feri nacticum ho, videlicet cum ad alias dirigendas potentias sese extendit. Contra vero alii, neque de turba Pnilosophi, ad scientiam practicam satis esse arbitrantur, ut potentiam operantem dirigat, quaecumque ea sit, nempe sive intellectus , sive voluntas. Itaque
Cum id ex hominum potius arbitrio, quam a ratione dependeat, ne lis fiat de nomine, dico, ac veluti certum, principii loco, assumo, scientiam lato modo practicam dici eam posse, quae per se ordinatur ad operantem potentiam dirigendam, atque adeo quae Opus .r spicit, qualecunque demum sit. Scientiam vero proprie , & stri stepractisam esse illam, quae potentiam ab intellectu diversam ordinat, eamque dirigit, ut opus suum recte perficiat. Hoc itaque posito, sit
Lutea non est scientia pure er I pliciter speculatriis,
sed lato modo practica. Probatur. Logica non quiescit in cognitione veri, sed eo intrinsericus & immediate tendit, ut intellectum dirigat, ipiumque idoneum reddat ad Omnes suas operationes recte perficiendas s unde per Logicam non scimus, ut sciamus, proxime quidem & immediate , sed sumus scientes, vit operemur. Ergo Logica non est scientia proprio& in rigore rheoretiea, sed lato reiodo psa mea. Lato, inquam , modo; quippe intellectum, non autem potentiam ab illo diversam, dia rigit ipsa, ut est manifestum. Neque valet, si quis opponat, intellectum dirigi a Logica ut veritatem citra errorem inveniat 3 atque adeo veri contemplationem ,
ejusque scientiam, tamquam finem , a Logica ultimo respicis idque satis esse, ut scientia theoretica illa 4 icatur. Contra enim est 3 quia Logica primo, de per se eo tendit, idquo .git, ut intellectum Operantem dirigat, ne in errorem labatur sadeo it persectio operationum mentis sit finis Logieae immediatus atque intrinsecus. Ergo Logica est ficultas directiva potentiae, ac proinde lato modo prauisa. Et licet perfectio ista intellectus operantis, quam
234쪽
respicit Logica , sit propter contemplationem veri, hoc tamen quemadmodum non ascit, quominus Logiea mentem ordinet, ejiisqite direetrix facultas recte dicatur, ita non impedit, quominus facultas lato modo practica reipsa sir, & jure voeari queat. Hinc minor subtilis , potest disi , inquit , quod Letisa est practica ,. quia non es toninum p Uit4r seire pror iam , sed propter seree. directivum: in alia quo adiu , quia enim intellextilia is αλι risis dise -- pMUvare , indiget habita directiυο, priusquam dirigat in aliis Seiantiis secundum Boethium Iup, Porphyrium a Meν Logicet potest dici primo praelice inυenta extendendo nomen ta .
Cum nomen Artis possit ad scientiam tam vere & proprie, quam lato modo pνacticam extendi, & ideo facultas quaevis practica Possit νι nuneupari, nihil sane prohibet, quominus Logica Arrdi, sive iAνs humana mentis directrix, atque, ut ait Tullius, veri α, DI disceptatris O Aiam tb ., i merito optimoqye jure dicatuL .
OBJectum scientiae est id, circa quod ipis scientia demonstrative
occupatur, videlicet cuius naturam inquirit, investigat principia , & p oprietates ostendit. Est enim scientia cognitio rei ter δε-
Materiam swultatis perusticae voco illud , in quo ea persectio, sive forma recipitur, quam efficit agens, dum ad praescriptumi ipsius iacultatis operatur . Sic corpus humanum , Matenus sanabiis, est materia Medicinae. .Estienim id, in quo recipitur sanitas, quam Met dicae artis leges unice respiciunt. O 1 . . C
235쪽
COROLLARIUM I. Clim His intV Ueeur saeuitatis practisa ab ea forma , sive persectione non differat, ad quam primo & per se obtinendam ficultas ipsa ex se ordinatur, cognito intrinseco Me practicae facultatis, ejusdem quoque materia facile determinabitur. COROLLARIUM II. Quoniam vero in omni scientia practica duae habentur rationes dias inctae, ratio scillaei Mentia , dc ratio practica facultatis, duo quoque in illa distinguenda sunt, nempe objectum, de materia. Objectum scientiae nacti aest id, in quo illius demonstrationes versantur ι quodiaque proinde, earum ope, verum esse, Certo & evidenter eognostiamus. Matevia vero est id, in quo recipitur illas rema, seu persectio, quam ut activa potentia obtineat, ab ipsa scientia dirigitur. Haec porro inter se differre, ex eo patet, quod de materia vel nihil in ipΑsa scientia ostenditur , vel, si quid demonstratur, hoc non fit, nisi per accidens, videlicet ut evidentius reluceat, quomodo potentia activa circa illam se gerere debeat, ut opus suum recte perficiat. Contra vero de Olbecto demonstrantur plura, & quidem ex principiis, quae sit ni propria ipsius scientiae s unde scimus per demonstrationem de objecto, quod sciendum est ut circa materiam recte deinde ops
Quemadmodum non infieior, obsectam scientiae threrelisa posse iuIius etiam materiam vocari, ita persuasum habeo, cum de practicis agitur, haec duo esse inter se quamaccurate distiNuenda. Cum enim aliud sit, quod in hujusmodi scientiis verum esse ostenditur saliud vero, circa quod, ad earum praescriptum operando, occupari debemus, nonnisi perperam haec duo accipi promiscue a nobis possunt, simulque confundi.
Nomine modi sciendi eas omnes regulas intelligimus, quibus intellectus in operando dirigitur.
236쪽
213 in Logicam. P R O P O S I T I O . I.
Operationes inreuectus, ut dirisώλι , non sunt objectam Letiea. Pνοιatur . Logica non versatur demonstrative circa operationes latellectus. Nihil enim de illis peν se ostenditur in talicas & licet earum natura in illa explicetur, & vitia detegantur, id tamen non. nisi ν aeeidens fit, nimirum ut evidentius inde pateant regulae, quiabus illa corrigenda iunt, ipsaque mentis 'acies ad verum dirigenda. Ergo operationes intelle stus non sint objectum Logicae. FNeque juvat, quod ajunt, operationes scilicet mentis non esse quidem Logicae objectum , si absolute, seu secundum se spectentur, secus vero, ii prout dirigibilis sumantur. Contra namque est s quippe operationes illae, neque ut dirigibitis, ita considerantur in Logica, quemadmodum ratio ofecti postulat. Nihil enim a LNico de earum dirigibilitate demonstratur , nul laque ostenditur asse io, quae illis, quatenus disjibiles sunt, reipsa competat. Accedit, considerationem dirigibilitatis in operationi. bus mentis theoreticam esse, quemadmodum xst pure theoretica consideratio eiusdem mentis, quatenus beatificabilis. Ergo, si operationes mentis, etiam reduplicative ut diris siles σόjectum, Logica non scientia practica, sed pure ιheoretiea adhuc dici oporteret.
Μοδει seiendi est objectum Letiea.
PVolatur. Nam de modo selendi ita disseritur in Logica, ut omnes demonstrationes , quae in ea traduntur , circa modum ipsum totae sint, atque ad illam unice pertineant. Ergo modus sciendi est Ofe-diam Logicae.
Materia Letica sunt operationes intellectus , quatenur dirigibilet. Probatur. Etenim eo immediate ex se tendit Logica, ut mentem dirigat, ne in vero investigando erret. Ergo operationes intellectus, quatenus dirigibiles, sunt materia Logicae. Materia quippe siculta Phil. Alent.Τ I. o 3 tia Dipiti od by Corale
237쪽
tis praci ea , atque adeo etiam Logicae, est id, eirea quod illa dis
L iis , ut diximus, Occupatur ν - - . . a
Ea hie silentio momenin praetereo, quae contra primam propositionem urgere nonnemo sertasse poterit, ne tempus scilicet frustra terere videamur. Enimvero, cum, si attento animo eorum vis exispendatur, non aliud evincam , nisi Logicam circa operationes men-.tis, ut dirigibiler, veluti circa Propriam, materiam, occupari , n bis ne tantissum quidom ossicianti, Ruippe qui aperte sitemur, illas operationes sib hac ratione utique ad Logicam pertinere.
238쪽
, An idea, sive simplex rei perceptio. 'possiit esse falsa.
DIximus', cognitionem esse veram , quae sub obiecto eonDrmix est; falsam, quae cum illo minime congruit. Veritatem -- plui etiam perceptioni convenire , non autem soli Judisio , videtur perspicuum . Non desunt tamen qui id in dubium vertant, arbitranistes , veritatem ,. & saliuatem proprietates dumtaxat esse judicii; ae proinde ideam neque veram , neque fassam iure dici posse. Sunt vero alii, qui suam quoque veritatem ideis tribuendam censenis at inister eos non eonvenit, cum' de earumdein salsitate quaeritur. Quidam enim ιncomplexi quidem Me s. falsitatem denegant, sed dubitant de gomplexis .. Quidam vero Meis tam complexis , quam incomplexis falsitatem repit gnare, atque adeo nullam esse ideam falsam, contendunt. Discutiendum itaque hoc loco est, primor an simplici perceptioni con-υeniat veritas. Secundo: an ilii competat sal tas, adeo ut, quema modum propositio, ita perceptio vera & falsa ex aequo esse possit. DEDI NI Ψ' I o.
Ofectum idea sive simplisis, sive eomplexa voco id, quod ipsa idea exprimitur. Vulgaris enim sententia est, omnium Philosophorum firmata consensu, ofectum cognitionis esse rein ipsam cognitam, utpote id, quod potentiae cognoscenti obiicitur, de circa quod potentia ipsa, dum agit, occupatur .
Perceptis stoe fimplex , sve eomplexa potest esse vera.
Probatur. Etenim perceptis tam Amplex , citiam complexa potest esse consormis suo objecto. Ergo potest esse vera . Conseq. est evidens, nisi lis fiat de nomine . Preb. ans nam potest res esse hujusmodi, cujusmodi nobis in idea relucet. Sic trianguum est figura illius natu rae, cujus apparet in sua notione , sive aa . Est enim, sicuti cognoscitur, figura plana tribus tantum lineis terminata, totidemque an O ε . Sidos Dissiliaco by Corale
239쪽
gulos continens. Idipsum dicito de notionis complexa ligni albi. Ergoerei rei ceptio potest suo obiecto congruere , adeoque &e. Confirmatur . potest esse conforme suo obiecto. Ergo etiam simplex pereeptio. Asia constat. Prob. consep Suo objecto consor-
me dicitur si huiusmodi suerit res, cujusmodi esse iudieatur. Ergo etiam pereeptio suo obiecto consorinis dicenda est , si tesita sit, ut cognoscitur. Potest autem res ita esse , ut cognoscitur, quemadmodum potest esse, ut iudicatur. Ergo ipsa quoque perceptio potest esse consormis filo objecto, non secus ac iudicium s ac proi de aut etiam Judicio veritas deneganda est, aut fimptici itidem pereeptioni illa est tribuenda. Opponet aliquis fortasse, verum &salsum, AristoteIis sententia, in iis tantum reperiri, in quibus aliqua habetur compositio, vel divisio, Urmatis scilicet, vel negatis sa s ac Proinde perceptioni veritatem minime conveni e 3 propterea nimirum quia mens, dum percipit, nihil prorsus alicui tribuat, nihilque detrahat. Verum contra est a quia, eum ait Aristoteles, veritatem, &sitatem in eompositione divisioneque consistere, non loquitur de veritate generatim sumta, sed de illa veritate dumtaxat, cui opponi intur salutas, videlicet de iis, quae ita sunt vera , ut simul aliquia salis si illis subesse possit. Neque enim potuit veritatem simplici percepistioni absolute denegare, quin sibi ipsi plane ad evidentiam contraci ceret . Suam quippe veritatem etiam umpliei intellectioni concessit suam, dico, hoc est, talem, ut, quae illi opponitur, falsitas proprie non sit, sed ignorantia. Vertim, inquit, intelligere hac; falsenae vera non est deceptio, sed ignον tia b). Libenter haque damus, s B judicio eam veritatem competere, eui illa ex adverso stat falsitas, quae deceptis vocatur. Non enim proprie decipi dicitur, nisi qui ai quid alicui tribuit, quod illi minime convenit , ve aliquid uni d trahit, quod ipsi detrahere iure non potestia At vero non dabimum unquam, perceptionem, quae suo objecto congruit, dignam non es se , quae vera dicatur, quamvis nulla sit , ut modo patebit , quae, proprie loquendo, salsa vocari quearia
Nulla percurio, με simplex ex fit, Me complex is
Pruatur x. Nulla est perceptio falsa, si mens percipiendo nota
240쪽
possit salti . Atqui mens percipiendo non potest falli. Ergo nulla est
perceptio lassia. Μέον est evidens . Prob. min. mens non fallitur Percipiendo, si nihil alicui rei percipiendo tribuat, quod illi tribuen- . dum non sit, nihilque detrahat, quod ei non sit detrahendum. Constat autem, mentem, dum percipit, nihil prorsus rei perceptae tribuere, nihilque detraheres cum nihil de ipsa re assirmet, nihilque neget. Ergo mens percipiendo non potest falli. Probatur a. Nulla est perceptio, sive simplex ea sit, sive complexa, quae id menti non exhibeat, cujus est perceptio, neque enim p test neri, ut id non percipiatur, quod percipitur . Hoc ipso autem perceptio vera est. Ergo nulla est, nec esse potest, perceptio falsa. Prob. min. vera est perceptio, quae suo objecto congruit. Atqui perceptio hoc ipso, quod id menti exhibeat, cujus est perceptio , se objecto congruit. Ergo &c. Prob. min. perceptio illi est consentanea, quod ipsa perceptione in mente exprimitur, quippe, si secus, id non exprimeret, quod exprimit. autem perceptionis est id, quod menti percipienti obversatur, eique in perceptione relucet. Ergo &c. Confrmatur assertis. Enimvero aut mens rem sibi objectam perci pit, aut non percipit. Si percipitr ergo veram habet illius ideam. Si non percirit: ergo nulla ipuus rei idea in mente est, ac proinde
- Cum sensatis non sit nisi perceptio earum passionum, sive moti num, quae ex rerum sensibilium appulsu, in fibris nervorum, Organa sensuum constituentium, excitantur, nulla sensatio falsitati ob xia est, nullaque erroris est accusanda.
Non inficior, perceptionem posse dici falsam ratione subsequentis judicii, quatenus nempe ex re male percepta falsum judicium derivatur. Cum enim id de objecto afirmare debeamus, quod nobis in illius idea relucet; id vero de objecto negare, quod in ipsius idea n bis haudquaquam occurrit, si idea, quae ad praesentiam alicujus Objecti in mente excitatur, illius revera non sit, cujus esse arbitramuis plura certe de objecto a firmabimus, quae illi minime competunt IdcPlura de eodem negabimus, quae ipsi reuera conveniunt. Ut si loc orichalci, quod nobis praesens existit, aurum percipiamus , id pςr ς ς e arbitrantes, quod nobis praesens est, ea omnia orichalco tria