Elementa metaphysicae mathematicum in morem adornatorum ab Antonio Genuensi .. Antonii Genuensis ... Elementorum metaphysicae tomus quartus De principiis legis naturalis

51쪽

LEGI NATURALI s. 'necessario est, si naturae' potentiae suae relinquatur. Nam is . non habet in se voluptatis plenae causa sussicientes ' vi destituitur, qua aegritudinem dolorem, pertui bationes a se amoliri possit . Itaquein natura sua impar sui est desiderio in omnimodis torquetur affectibus, qui ex natura imperfecta, nisi potentissima vi sustinetur, necessario erumpunt.

9. XIV. Homo, initae est naturae, ut non sit sibi ad beatitudinem sussicient illimus imbecillis ut non possit ipse per se mala omnia propulsare itaque quum sibi plurima deesse persentit, tum plurima cupit, quae essicere nequi . Quocirca ex binis etiam sis causis in se ac suapte natura, nisi aliunde perficiatur, Wjuvetur, miser est . Ac necessario miser es, nam nec potest non semire , quae sibi desunt, nec ρ quum beatitudinis, id est infiniti honi, natura sit

appetens, non ea cupere necestario, quae sibi desunt nec tandem non ea velle propulsare, nec interim posse, quae ei mala accidunt.

g. U. Confectum est , si quid cerno, hominem, qualis nunc est, necessario esse miserum, quidem ex triplici sontes. Nam nec infinite intelligens est

ut pini omnem errorem evadere ' nec infinite per

fectus, ut ipse sibi ad beatitudinem sussiciat. nec omnipotens, ut queat quae concupiscit omnia consequi, quae horret omnia a se illinere. Potest is quidem idque humana sapientia perlonat dare operam ut minus erret, quo minus sit miser: ad

naturae exigentiam suas cupiditates adduceres, quo minus torqueatur necessaria mala fortiter ferre, quominus ientiat voluntaria vero sapientia trudentia vitare, ut ne magis etiam miser sit, quam natura est: sed ut suae relisus naturae nec erret unquam , nec

ullis cupiditatibus agitetur , nec mala , saltem necessaria, sentiat, id vero efficere nullo pacto potest Quam ob rem perridiculi mihi Stoici suisse videntur qui eo hominem sophismatibus suis evehere conabantur , qua ire tota revili natura . Quasi scilicet qui

52쪽

naturain necessario miseri sumus, ut demonstratum est, phantasia velut noctam buli, eati. esse possimus Re enim, non cogitatione haec nobis beatitudo con-eilianda est. f. XVI. Ex quibus illud consequitur, hominem ut it undequaque beatus, indigere ope entis sapientissimi, perieEtissimi potentissimi nam nec finitum intellectum persecte emendare potest, nisi infinita sapientia nec naturam plene perficere, ut nihil ei desit, nisi natura infinite bona perfectam nec mala omnia potentissime amoliri , nil infinita potentia Quocirca si nullum si in universo en intelligentissimum, optimum, potentissimum, omnium animantium, quae in terra gignuntur, miserrimus sit homo necesse est quippe qui eas in se miseriae causas habet

ηuibus ceterae animantes destituuntur nam eae post quam ventri veneri satisfecere, nulli aliis cupiditatibus perturbantur. Quumque non . sint infiniti appe tentes, ad naturam, non ad libidinem vivunt

g. XVII Atque idem porro si nisu , si quidem

existat in universo ens huelligentissimum, optimum,

potentissimum, sed universi nullam curam , unam procurationem gerat, nec ullam habeat humani gene-:ris prouidentiam: Quamobrem Athe , qui omne Nu--en tollunt,in Epicurei, qui Deum quidem ponunt, .sed omnem ei denegant providentiam , non possunt raro esse omnium animantium miserrimi. Nam cin- sitam cuilibet miseriam non possunt non continenter persentiscere in nullum ad eam levandam aut in se, aut in rebus extra se positi praesidium inesse non tum intelligunt, sed ultro fatentur. Inde vero est, ut nulla si in hominii societate gens pestilentior nam non possunt non saepissime desperatione agi d ex tuo sequitur, ut quidvis moliri, ac omnia perturbasse, Am possint, parati sint, ' Indomitus eluti quadrupes ubi frena momordis, Par levibus ventis rapitur celerique sagittae

SExspatiatur aris, fossas oransiit audax '.

53쪽

Lxo I NATURALI s. Tum si fori tubam, aut equitis crepitantia flagra Audierit, cuisum ingemiuat, fugit ocior Euro Inque leves nebulas volucri veri Dargit arenameJussus restrictis tandem subsesere loris, Non equitem sentit, non lori sed impete caeca Fertur , anhelantem donec e sumque relinquat Spiritus, ac timidos vincat labor ipse urores. Haud Iectis illecebris diraque cupidine raptus, Pectore acrilego qui sanctum numen abegit Dissimulat quidquid vera o conscia reni

Alto corde monet natura , neque audit hethenas e

Exhausus tandem astante libidinis aestu Ccncidit, incassum I pirans viribus aegris O .

fruum, o quod niversiam curet.

f. I. DLurima esse genita in Universo , non

aeterna , eaque aut intelligentia ini tentia, aut inertia a ruta, plurima quoque quotidie corrumpi, inter explorata habemus . Itaque super ea re eontentiose disputandum non est. Neque vero regeratur quaecumque nasci interire uidentur , modificationes esse substantiarum aeternarum nam id prumum ineptum et Mabsurdum e quippe quum natura aeterna sit immutabile esse, quemadmodum in Ontolo gia demonstratum est intelligi non potest, qui murationi esse possit subjecta . Deinde quidquid illae sint, generationes certe sunt rerum a rebus, veluti hominis ab homine, plantae a planta f. II. In generatione , infinita entium genitorum generantium teries repugnat. Nam quum in hac serie . nulla statuatur prima, quae contineat rationem 1 -- a Aliniacus in Antilucretio lib. I. verso .

54쪽

sumtientem caeterarum omnium rerum , tantundem est infinitas rerum series , quarum una ab alia pendeat, ponere, atque statuere esuectus infinitos sine ulla ratione suffciente, quod Mineptum estin absurdum. f. III. Existunt in Universo generationum entium viventium in rationalium series. id patet exemplo plantarum , brutorum , hominum. Quum autem repugnet series infinita a parte ante a);consequitur harum serierum omnium primam esse, independentem causam. f. IU. Ex nihilo ne ulla externa causa, sine ulla ratione sufficiente, nihil fieri potet . Cuiusque ergo effectus causa existat necesse est, in qua contineatur integra adaequata eius effectus causa suffi

ciens a

j. U. Existit principium aliquod aeternum activum universi. Est enim aliouid , quod generaturis interit, etiam intelligens de potens i) id per infinitam generahi ium,in generatorum seriem fieri non potuit et , sed per series non infinitas 3 . quae porro series ex nihilo esse non potuerunt, ides sine causa, in qua

earum adaequata ratio sufficiens non contineretur ); ergo est ens aliquod aeternum activum principium uni versi, in quo serierum omnium entium mundanorum adaequata ratio lassiciens contineatur.

f. VI. Si fingatur existere aeterna materia sine motu, haec a quiete sine causa externa ad motum nunquam transibit in Eodem modo si fingatur existere materia cum ' motrice ne ullo intellectu ratione, nec quidpiam aliud , impossibile intrinsecus erat ex hujusmodi materia emergere posse rationem intellectum. Pluribus aliis propositionibus eadem ratio adaptari potest, omniumque eadem semper erit deis

monstratio . . . .,

f. VII. Existit principium aliquod activum aeternum, quod sit intelligens potens. Nam in seriebus rerum mundanarum quaedam sunt intelligentes potentes s3yo si nihil alitem esset aeternum intelligens potens, series istae essent sempiternae, idest sme

55쪽

Lgor NATURALI s. et sine ulla prima, quod isse nequit saJ; existit ergo ensquoddam aeternum intelligens potens , in quo sit

ratio sussiciens adaequata ierierum mundanarum intelligentium , nisi dicere velimus, hujusmodi series ex causis non intelligentibus provenisse , quod aeque impolsibilc est 4. .6.4.Quae quidem nisi vehementer f illor,

perspicue demonstrant, existere mentem aeternium m-telligentissimam, potentissimam, quae sit prima a causa creatrix conservatrix univerutatis rerum . Sed operae pretium erit haec paulo accuratius pertractare, atque longius provehere. f. VIII. Sine mutua quadam attractione singularum materiae partium .magnorum globorum mutua aliorum in alios gravitatione univertitatis rerum ordo consistere non potest . Enim vero sine attractione minimarum materiae particularum corporum unitas nec es e nec intelligi potest, quemadmodum Philosophi demonstrarunt nec sine mutua magnorum globorum gravitatione mundanus ordo aut nasci, aut stare potest . Quae res quoniam explorata est , atque a Physicis demonstrata , longiorem orationem nostram non exigit. f. IX. Vis attractrix particularum materiae minimarum, nec infinita est, nec necessaria & unum in modum determinata , ut nullius alterius modificationis capax sit. Nam vis haec attractrix decrescit in ratione duplicata distantiarum, quemadmodum est a Newtono demonstratum, varie modificatur pro varietate particularum quae autem talia sunt, nec finita else possunt, nec necessaria suapte natura , idest unum in modum

determinata.

q. X. Si vis attractrix vis gravitatis essent

aeternae, independentes, aes infinitae essent, necessariae: nam infinitas necessitas attributa sunt essenti ab Entis aeterni, quemadmodum Metaphysici demonstrant f ex qua re conficitur, eas vires a cau's aliqua penderes: nam nec finitae sunt, nec ita

necessariae, ut nullius alterius inodificationis sint c paces I Q. f. XI.

56쪽

g. XI. Vires hujusmodi provenire nequeunt ab ani ma mundana una individua aeterna atque naturae ipsius necessitate operant , quemadmodum Pantheistae opinantur. Ita enimin infinitae essent in unum innandum determinatae , ut ex superioribus patet quae quum sint falla, ab huiusmodi principio esse nequeunt. f. XII. Quum ergo vires illae non sint aeternae, necessariae in essentiales materiae , nec proveniant ab anima mundana, nec ex nihilo esse possint, aut ex serie causarum infinita, ut ex superioribus conliat reliquum est, ut proveniant ab ente aliquo aeterno intelligente, quod libertate, non vero ulla naturae suae

necessitate eas creatin conservat.

f. XIII. Axioma est Philosophorum omnium, earundem effectuum eandem esse causam. g. XIV. Caula aeterna intelligens libera , qua vires illae creanturin conservantur, eadem causa est universi, quidem unica. Enim vero quum univer sum hoc spectabile duabus illis viribus contineatues 8 ;eae vero vires a causa aeterna intelligenteo libera proveniant ia) eadem illa causa erit universi quum vero vires illae it universum consorment, ut in eundem finem, atque ordinem conspirent , ut patet vel ex mediocri rerum naturalium contemplatione; rundem effectuum eadem sit causa ig); conficitur unam hanc intelligentemin liberam aeternam causam, uniacam esse universi causam. f. V. Est autem haec causa non solum ad origianem , verum etiam ad conservationem universi necessaria. Nam nec sine illa prima universi stamina, primae consormatrices universi vires intelligi, Messe possunt, nec sine illa conservari quum & finitae sint, modificationum variarum capaces, adeoque pertur

bationis. Super qua re lectu dignissima sunt , quae Newtonus scribit in Scholio generali principiorum mathematicorum Philosophiae Naturalis , quaeque saepe adnotat in Scholiis opticae.

f. XVI. Hoc Ens aeternum, quod ausa est unia . versi

57쪽

LEGrs NATURALIS. IIversi creatrix, conservatrix , intelligentissimum Ot, potentit simum in optimum . Nam hoc Ens coninservat hunc praeclarum pulcherrimumque universi mdinem is qui c9nstat ex tructura partium infiniistarum numero' varietate, finibusque peculiaribus infinitisci conservari vero is ordo nequit nisi lumma intelligentia' potentiaci Intelligentissimum igitur est

potentissimum. Praeterea quum hoc Ens aeternum sit , nequit non esse perfectissimum nam quae exi stentiae .elsentiae tuae nullas habent causas , ne habere possunt suae limitationisci quae vero talia sunt, infinite persecta sunt . Uide ut hoc argumentum prosequitur olfius in Thelogia Naturali. g. XVII. Constat ergo existere Ens quoddam intelligentissimum , potentissimu n optimum, cujus

numine rerum haec universitas creata sit is conservetur . Quum autem unum hujusmodi ens lassiciens sit, quippe in quo contineri potest ratio sussiciens omnium possibilium, unum demonstrent ordo , unitas universici non dubitamus unum illud esse, non plura . Hoc autem ens Deum appellare solemus ex adspectu praecipuae ejus proprietatis, nimirum intelligentiae ergo existit Deus in quidem unicus. Schol. In divina Natura adierenda argumenta diversorum generum protulerunt Ph. losophi . Praeter ea , quae ex intima metaphysica desumuntur , quaeque paulo sublimiora sunt , quam ut omnes homines

intelligere pol sint , praeclara sunt perspicua , quae

ex rerum naturalium ordine atque structura dedu-Cuntur . Sunt ea numero prorsus in sinitari nam nullaces est , quae , si attente contemplati fuerimus, characterem aeternae hujus mentis non praeseserat , seu vastissimos universi globo , eorumque perennes , adcuratas motiones , seu naturam luminis, seu partes Telluris nostrae , aeris atmosphaeramin vires , totius glubi terraque situm, ad uam, montes, plantas , bruta , homines intueri velimus . ex quarum rerum singulis Derham exactissima argumenta existentiae divinae

58쪽

mentis conrivat in Theologia physica . , Sed praestri pauca observare de unius oculi structurat, quae adeo mirabilis est , ut ea solum omnibus numeris absolutam demonstrationem existentiae Dei praestare possit Fini oculi unus est visio . Neque enim cum Lucretio delirare ullus potest , oculos non esse factos videndi gratia, sed factos fortuito eorum hinc usum esse detectum . Iam vero ad eum finem ita partes omnes oculi conspirant, ut manifestum sit ab industri aliquo Artifice esse compositas conformatas . Nempe ut

visio perficiatur . necesse est , ut externarum rerum imagines in oculi lando depingantur . Depinguntur autem radiorum socis exacte in retinam incurrentibus. At soci huiusmodi nullo modo in retinam cadere possunt, nisi dum ex objectis reflectuntur divergen res , ope aliqua convergentes evadant . Eam in rern Conformata est tunica cornea , atque ita dispositi humores Arma extrinsecus convexa , ut radii lucis oculum penetrantes refringantur refractione ad perpendiculum , atque ita convergentes evadant . Praeterea quoniam aut nimia copia lucis, aut nimis parva quantitas impediunt, quominus imagines clareis distincte depingantur , idcirco musculis instructus est oculus , quibus pupilla dilatari, aut constringi possit. Tum propugnacula addita sunt extrinsecus , palpebrae, au-

percilia . Praeterea eo loco locatus est, in quo maxime erat necessarius. Infinita alia hujusmodi adnotant Derham in Niementitius, quae demonstrant aperte non sine cura supremae mentis fieri . Concludamus Cic ronis verbis, se Quod si omnes mundi partes ita com, stillitate sunt , ut neque ad usum meliores potue- rint esse, neque ad speciem pulchriores videamus, , utrum ea fortuita sint, an eo statu, quo cohaerere, nullo modo potuerint, nisi sensu moderante, divina is, que providentia . Si ergo meliora sunt ea , quaem natura , quam illa , quae arte persecta sunt nee se ars efficit quidquam sine rationes ne natura qui-

ω, dem rationis expers est habenda . Qui igitur con

59쪽

Lgor NATURALI s. ', venit, signum aut tabulam pictam cum adspexeri

se scire adhibitam esse artem cumque procul cursum se navigii videris, non dubitares, quin id ratione atque, arte moveatur aut cum solarium vel descriptum, aut ex aqua contemplere, intelligere declarari horasis arte, non cases mundum autem, qui Whas plasse artes, earum artifices, cuncta complectatur

is consilii & rationis esse expertem putare Quod si se in Scythiam , aut in Britanniam , sphaeram aliquisse tulerit hanc , quam nuper familiaris noster effecit, Posidonius, cujus singulae conversiones idem efficiunt se in Sole, Mi Luna in in quinque stellis errantiis bus , quod ilicitur iri coelo fingulis diebus, .no- , cstibus quis in illa barbari dubitet, quin ea sphaeis a sit persecta ratione Hi autem dubitant de mun- do, ex quo oriuntur' fiunt omnia, casune ipse, sit effectus, aut necessitate aliqua , an ratione ac meat divina: Archimedem arbitrantur plus va- luisse in imitandis sphaerae conversionibus , quam se naturam in efficiendis praesertim cum multis partibus sint illa persecta , quam baec simulata solle

De summa Dei Bonitate, quae t omnes homines beatos , deque legis naturis' necessitare

generatim

g Ι TAtura intelligentissima, potentissima optima, deit Deum, sibi est ad persectam beatitudinem lassicientissima r neque ulla re extemna aut perfici potest, aut turbari. Nam quum sit infinite perfecta , nullius externi boni indigere stest ad beatitudinem Quumque ejus Sapientia sit infinita

potentia vero voluntas aequales , nec errore

perturbari potest, nec desiderio ana1. Itaque nihil ei deest ad persecta beatitudinem Tom. IV. R . .

60쪽

f. II. Qua ex re consequitur , ut natura haec bea a ne invideat ulli, nec irascatur , nec malefies. Nam inviderein irasci imbecillitates sunt naia

alicuius boni indigentis: nullius vero boni indiger

Praxterea alteri malefacere, munit ei quocum que modo bonum, aut ex invidentia proficiscitur, aut 3 ira odi, at nulli invidet Natura beatissima, nulli irascisur ne malefacit igitur quidem , taque quam absurdum is Manicheorum systema , qui supis Deum bonum maham alterum induxerunt, qui quum aeque sit sapientissimus , potentussimus,4 persectissitamus, in eo tamen suam ponat integram elicitatem vut aliis malefaciat. Pugnant enim haec cum Natura aeternain beatissima. . Schol. Sed quaeret quif-, si hira se res habeat, qua ex causa tot .mata homines perpe in amictane Lilicet quemadmodum argumentanu apud Lactan etium Epicurus, aut Deu potest auferre mala , nee vultae aut vult, ne potest aut neutrum. Si primum, invidus est in malignus se alterum-', imbecillis 'si tertium, di invidus , imbecillis . Haec argumentrueffecerunt, ut recentibus temporibus existimaverit qui. dam, defensores unitatis Dei impares esse ad ea sueerre cum Manicheis disputandum Hetrus Alicet Baetius quumManicheorum argumenta ornasset, atque longeateque proverasset in Dictionario initorico Critico Articulis Manicheus,' Pauliciani, confidenter pronunciat, solvi non osse. Sed aut ego allor, aut sunt

a ividam ut huic argumento respondeant, omnia mala pernegant. Nulla esse mala uelides Megaricus d cui apud Laertium. Stois fila peccata in malis hent , ut sola honesta in Mis. Vide Cic. disp. T cu-ἐan. v. S. Militis Hom. a. in Heraemeron sola item peccata inter mala numerate cetera rugae esse nec in mali censenda a