장음표시 사용
21쪽
tum superioribus , tum post illud tempus editis,
auxeram, unde sumere, quae consilio prode
sent, haud dissicile erat. Sed mihi placebat, latius aperire illius institutionis archaeologicae
finea, et totum gentis operum antiquorum
complecti, nec modo quod ab artibus illis ingeniosae pulcritudinis prosectum esset, sed etiam quod magis ad literas illuminandas pertineret, et ad eruditionem liberalem et elegantem. Hinc de scripturis antiquis, de libris, titulis, numisque tradere placuit, etiam de diplomatic non modo iis, quae veterrima latinitate dicuntur, et proprie ad antiquitatem Romanam pertinent, possuntque ad Inscripti num caput reserri; sed etiam posterioribus, et antiquitatis, ut ita dicam, iunioris, quae consuetudo nostra intelligit, cum diplomata commemorat. Etenim existimabam, vix alium mihi commodiorem locum dari, de eo genere monimentorum veterum praecipiendi, quae prodesse iuuentuti possent in studio historiae: nec alienum putabam, ea, quae in hoc genere maxime necessaria essent, tradi a me, cui profuisset, horum monimentorum indolem et usum mature per disciplinam B E R GE R I , in Schola Vitembergensi, utcunque cognouisse; quanquam ille, vix tum ex Italico itinere reia dux, diplomata latius, de omni genere literarum publicarum, etiam quae in libris monimentisque aliis veteribus reperiuntur, dicebat, secutus, ut opinor, M AFFEVM, quocum in Italia multum suerat versatus, amicitiam que
22쪽
que contraxerat. Omnino illi disciplinae maturum amorem omnium literatorum sacrae et profanae antiquitatis monimentorum, ut, Inscriptionum, Liturgiarum, Conciliorum, etc. ac studium debeo. Quae igitur ex illis generibus omnibus delecha, et ad capita quaeque sua digesta, aliquoties in Scholis tradidi et uberius illustraui, ea nuper recognita per rusticationis otium, typis permisi exprimenda, ut scribendi necessitatem demerem discentibus, et tempus lucrarer, quod di flandi mora periret. Sed de consilio et ratione libelli et instituti explanatius dicendum videtur, si cauere possim, ne, quod ad utilitatem iuventutis et literarum comparatum est, ad
Non equidem negem, in toto illo tum instituto spectatum a me esse id, a quo ortum dixi, ut ingenia adolescentum aliquem vel sensum , vel amorem illius elegantiae et pulcritudinis caperent, quae in operibus artium antiquis laudari solet, et ii, qui essent a re fami- 'liari instrinfii satis, ad discendam artem linea-
rem allicerentur, qua maxime acuuntur
oculi ad iudicium pulcritudinis in operibus adspectabilibus artium: sed multo magis via debam ea, quae ad literarum et doctrinarum usum prodessent. Primum volebam allicere studiosos, atque adeo adducere ad partem dissiciliorem antiquitatis, et literarum' graeCab rum
23쪽
rum latinarumque cognoscendam, qua ad hoc genus antiquitatis intelligendae opus est, praesertim si e sontibus haurire, aut scripto res veteres ipse consulere, omninoque eos intelligere velis, cum de talibus operibus et artibus loquuntur, quod faciunt non raro 3 nec modo ii, qui proprie graecae et latinae linguae auctores dicuntur, sed etiam ecclesiastici , ut , CLEMENS ALEXANDRINVS v. Ρaedag. II, 3. , ΤΕRTVLLIANus et alii,
nec minus libri Iuris Ciuilis, Pandectae et
Codex uterque. Deinde amorem et studium
omnium monimentorum veterUm, praesertim literatorum, iniicere me sperabam posse, et ad eorum usum in vario genere doctrinae praeceptis exemplisque adducere; quod mihi, ut ante dixi, mature contigisse gauderem. Notitia denique librorum meliorum in omnibus generibus antiquorum Operum et multis partibus do 'strinae liberalis tradenda, tentabam amorem ac studium historiae librariae reUocare. Etenim videbam, hodie homines vulgo ad illam historiam tardos esse, et totum illius studium inter nos refrixisse; quod ante hos amplius triginta an nos etiam plus , quam satis esset, vigebat, nec satis apte ad usum doctrinae tractabatur , ut etiam interdum illius moderandi, et ad certiores usius dirigendi, auctores esse
24쪽
Atque his omnibus aliisque de caussistiterariam appellaui hanc Archaeologiam, ut non artificibus, pictoribus, caelatoribus, architectis, nec istis vernaculis nugatoribus anti
quariis, sed studiosis liberalis doctrinae desti
natam, eorumque midiis et rationibus accommodatam esse appareret. Itaque raro ac parce attigi rationem eam, quae artificio contuitimor est, et tum demum, cum necessitas
aliqua extabat, admonens etiam subinde, ubi desinendum esset Archaeologiae literatae, ne fines artificum temere ingrederetur, quod raro audebit sine periculo, ne ab iis irrideatur. Atque utinam his commemorandis, et multo magis, tota re ita in Scholis tractanda, possim essicere, ut ne qui, vel antiquitatis huius studio vel elegantiae nomine capti, declinent ab illa literata ratione ad alteram, quae ma
gis est artificis, quam hominis doeti ; quo
visa est; ab aliquo tempore reS Vergere , Cum nonnulli, eruditionem prosem, nimis multa de artificiis ipsis dicere et pulcritudine Op rum , pauca ad usum literarum et doctrinae , tanquam magisterium artium ipsarum profiterentur. Laudo et amo viros praeclaros, qui opera artium antiqua ita describere instituerunt, ut etiam pulcritudinis et artificii rationem aliquam haberent, in primisque CAYLVM Comitem, qui, in pulcerrimo Operum antiquorum apparatu, eius rationis auctor studiosis antiquitatis extitit, v. T. I.
25쪽
Praef) quod opus hoc etiam nomine et ipse
magna cum voluptate legi, et in hoo.ipso Archaeologiae libello laepe commendaui: sed id, cum ipse proprie ad artificum usum et a tium ipserum utilitatem retulerit, non debet eo trahi, ut eo, quod dissicilius est in hoc genere ac minus speciosium ad vulgi sensiunet Captum, et tamen maius, h. e. quod ad usum doctrinae liberalis pertinet, relicto vel negligentius tractato, alterum, pulcritudinis 4rtisque intelligendae et iactandae vanitate capti, vel unum vel maXime amplectamur. Atque, ut arbitror, hic quoque imitandus est Cicero, qui de harum artium operibus ita loquitur, ut non obtusus ad sensum pulcritudinis videri velit, sed tamen absit a
vanitate eorum, qui acerrimo eius sensu
et iudicio praediti vel es ent, vel videri
vellent. Quo loco non alienum arbitror, effundere dolorem quendam meum, et querelam non iniustam, ut opinor; si possim occHrrere malo latius in dies serpenti, et seueris studiis doctrinae liberalis prope perniciem minanti. Fuit quoddam tempus superiori sieculo, cum homines quidam, eruditi illi quidem, sed non satis subacti seuera literarum
graecarum et latinarum disciplina, qualis in Germania, his etiam in terris per Melanthonem et Camerarium constituta fuerat, quod
26쪽
audierant, auctoribus graecis et latinis, in primis historicis , cognoscendis, prudentiam politicam comparari pos e, totam rationem eorum cognoscendorum ad hanc partem trahebant, et, relicta seuera interpretandi et intelligendi ratione, in Scholis et in Commentariis Politicam tantum artem sequebantur. Eius rei dulcedine, praesertim, quae dissicultatis nihil haberet, capta iuuentUS, nihil nisi sententiolas politicas et locos communes de rebus ciuilibus captabat, secura
interpretationis accuratae et utilitatis ceterae, ex scriptorum veterum lectione recte instituta capiendae. Sublatum est hoc literarunt malum per disciplinam I. F. GRO NOVII et GRAE. VII, quorum ea de re, et inani iuuenum studio politicas artes discendi ex Historicis non intellectis , extant narrationes. Ecce vero aliud repente malum i Cum illi praeclari viri ad intelligendos scriptores graecos et latinos plurimum prodesse ostenderent cognitionem antiquitatis graecae et
lati nae, rituum et morum antiqUorum, eamque et ipsi iuuarent vel docendo, vel libris antiquariis edendis, accepta est res et culta diligentius. Ibi tum maior pars repente se totam eo conuertit, et nihil nisi antiquitates loqui coepit. Itaque effectum est paullatim, ut literas humaniores nosse, earumque scientiam ostendere, nihil prope aliud esset, quam locos quosdam antiquitatis inb 3 . promtu
27쪽
promtu habere, super iis collecta ex Indiciabus, Lexicis, vel in Lectionibus super auctores veteres, vel in Commentariis, libellisque aliis proserre et iactare, cum magna pompa auctoritatum, et latis notarum, nominibus illustribus splendentium, limbis.
Haec, me adolescente, ratio dominabatur,
haec in Scholis, haec in hac ipsa Academia
valebat maxime, Cum GEsNER Us, ante hos
prope quadraginta annos, in hanc Vrbem venit, cum ipse ad docendum accessi. Ego vero, cum ille a nobis abisset, hanc rationem oppugnare Coepi, cum magna tum invidia mea apud multos, aliam, veterem illam, veram et seueram, scribendo, docendo maxime, Commendans nostris, ut G Es-NΕllus faciebat apud suos, h. e. qUae ad accuratam interpretationem per iustam scientiam linguarum adduceret, quae doctrinae omnis copiam e scriptoribus graecis et latinis recte intellectis haurire iuberet, quae indolem verae eloquentiae et eius petendae viam demonstraret, quid recte, eleganter, acute, venuste, magnifice dictum esset, iudicare doceret, quae ingenia sormaret, quae sensu honestatis et virtutis admiratione, vitiorum odio imbueret animos. Vicimus, effecimusque adiuuantibus de disciplina nostra multis, ut ea ratio Maleret. Enimuero sensi, et sensere alii, multos coepisse ab aliquo tempore ex hac ratione decerpere, quod esset faci-
28쪽
facilius, et magis sensu, quam labore constaret, hoc est, quod ad pulcritudinem figurarum et sententiarum , utcunque intellectarum spectaret, ut in fabulis, maxime scenicis, carminibus aliis, itemque reliquis generibus ingeniosis scribendi: has bellas literas vocari,nOUomore, et prope eo rem redigi, ut literae bellae, etiam scientias pulcras Vernaculo ser mone appellant, scenae maxime serviant, fabulisque scenicis iudicandis et scribendis, earumque arti, venustati vel sublimitati in sententiis intelligendae, et, ut loquuntUr, gustandae: dum interea veteres illae literae
bonae et humaniores, qua labore con stant , et doctrinis literarum prosunt, vel negligantur penitus, Vel tractentur remisiasius et negligentius. Quae ratio, mulierculis aptior, quam viris , sortasse in earum gratiam instituta, ut in communionem literarum Veniant et ipsae, ut ipsarum iudiciis ac laudibus floreant belli homines ;haec igitur ratio si latius serpat ac diutius valeat, magnam calamitatem literis bonis
Quo minus mirari quisquam aequus rerum iudex debet, si literis etiam ab
hac parte antiquariae scientiae, in hac vanitate saeculi, et mollitie hominum, timeo , eique malo cautum cupio: in quo ut alii, qui literas seuere didicerunt, et vere
29쪽
XXIV amant, subleuent curam nostram, vehementer opto.
Ita dimisi e manibus hunc archaeologicum libellum; in quo si me, propter multitudinem
et varietatem, aut obscuritatem rerum, in tanta occupatione mea, vel memoria, vel ratio aliquando sesellerit, quod vereor sane, ne i terdum acciderit, eius rei a peritioribus , et magis vacuo animo ista tractantibus, veniam peto.
30쪽
Antiquitatis cognoscendae dupleκ ratio est:
quatum altera instituta, ritus sacros ciuilesque, mores item publicos priuatosque persequitur, ad x sum doctrinae liberalis et prudentiae ciuilis altera autem operum antiquorum reluquias spectat, et ad eruditionis copiam et ad iningenii elegantiam: quam Archaeologiam litterariam appellemus licet. a. Etenim, vi primam illam et vulgatiorem rationem mittamus , cum veteres religionem suam, historiam, instituta ciuilia et militaria, iura, aliasque res multas, publicas priuatasque, doctrinam ipsam, per varia opera posteris tradere instituerint, sintque in iis impressa simulacra et alia multa vestigia rerum antiquarum; sua sponte intelligitur, quam lit in iis multiplex ad varias doctrinae partes, ad historiam et Criticam in primis, ad intelligendos denique scriptores veteres utilitas.