Io. Augusti Ernesti Archaeologia literaria

91쪽

exquisitam adduxere; cui post etiam pulcritudianis gratia accessit. Scilicet, soli Graeci Gratiis

litauere.

Ir. Prima illa ratio rudior durauit ad Phidiam, persectionis seuerae et legitimae auctorem: venustas et gratia debetur Praxitelis ingenio. Post Lysippum, h. e. Alexandri M. tempo ra, ars haec paullatim, ut aliae ingenioliores, desecit. - Ia. Primae aetatis reliquiae admodum paucae verae seruntur. Ad eam referri potest st tua, Tibure reperta in Villa Adriani ap. Com. CAYLvM, T. II. tab. 39. ubi consulatur ipse. Omnium antiquissimum habetur opus marmoris scalpti, s tabulae marmoreae scalptae bas-resie in Britannia, exhibens pugilem . stantem coram Ioue sedente, ap. BIMARDv M in notis ad ma mor inscriptum βουτροφηδον in Thy. Murator. T. I. p. 3 3. , Cuius duritiem in ossibus, insuris, etc. etiam minus ad hanc elegantiam exeris Citatus oculus sentiat. Artifices clari sunt, post Daedalum, Smilis, idem fortasse cum Selmi Callim. D. Ios. siue pro Scelmi reponendusi U. notas nosras: item alii, quorum nomina et memoriam seruauit cum Pausiania Plinius. Cet rum priores illi lignea modo opera seuere, quae vidit PAUSANIAS, II. p. ia I. et is a. Paullatim marmor scalpere, denique aes caelare coepere, ut patet exemplis operum, quae eκ aetate hac recenset idem. Nec tamen melioribus tempori-hus e ligno sculpere signa desiere, ut ex eodem docetc A YLUS T. II. p. 3 6. I 3. Fuere etiam scholae, iam tum, artificum, quae etiam melioribus temporibus dura-

Vere :

92쪽

vere: in quibus clarissima Sisonia suit, tum ci-rinthiaca, et Aeginetiea; quarum cuique sua manus fuit. Manum , quam vetus latinitas dicit,

populares nostri silum den Sti0 appellare insti

tuerunt, verbo rhetorico; quod manus artificissimilis est generi dicendi in oratoribus atque poetis: haud, credo, an satis bene: mollius methodum vocat cla maniare c. CAYLvs praes. T. III. p. XX. . etsi ipse quoque generi orationis comparat. Nam stilus ne Latinis quidem est g nus orationis, sed exercitatio scribendi.

14. Sed eas scholas, probabile est, iis in locis

habuisse originem ab earum urbium potentia et copiis e mercatura maritima, v. opuscula nostra orator. p. 434. ed. seC.). ItaqUe, auctis Athenie sium opibus, ibi etiam artifices exorti sunt, non inferiores ceteris, in his in primis Phidias, aetate Ρericlis PL IN. 36, 3.) nouae in arte aetatis et formae auctor, quae propius ad veritatem natUrae accederet, h. e. ab rectae lineae angustiis ad curvae facilitatem et mollitudinem, emolliaretque habitus et actiones corporum, sed ita, ut severitas artis, in proportionibus maxime, seruaretur, magiSque το ἀκρίD expeteretur, quod recte et seuere iudicantibus probaretur, quam το quod oculos lenitate sua, et semsibiliori pulcritudine caperet: sicut in Musicis

alii Chromaticum genus potius sequuntur, quamqUam paveorum auribus aptum, quam mollius Italorum, cuius gratiam etiam imperiti sentiant. Vnde fit, vi etiam in huius aetatis operibus durities notetur ab antiquis, ut CICERONE, in Bruto C. I 8. in Canachi et Calamidis, a PLINIO, 34, 8. etiam in Myronis operibus. Hae.

93쪽

ε Ψ-inem Haec est ea, quam Latini artifices quadraturam dixere , unde Polycleti signa quadrata di sta Varroni apud PLINIVM, 34, 8. Nostri vocantiauEclite, das Scharme. Is . Ex hac aetate putantur esse Pallas, in Villa Albana, Niobe cum filiabus in Medieea,

quam putant esse plane eam, quae PLINIo 36, 3. memoratur, et laudatur, et pauca alia. Sunt enim, iudice W INΚELM ANNO, Hist. art. '. 226.

perlahae artis, sed exiguae gratiae. Artifices, praeter Pludiam, cuius clarissima opera fuere Iupiter Olympius, et Pallas, a Pericle dedicata,

Polyclitus, Myron, Scopas, Alcamenes, qUorum apud veteres et nomina, et Opera laudantur saepe. PLIN. 34, 8. Polycleti simulacrum fuit, quod Canonis nomine celebraretur, quod ab eo no mam artis petebant discentes et artifices. 6. Praxitelis artificium centum annis post Phidiam eluxit, cum Thebani Graeciae imperarent , ad summumque venit per Lysippum. Id duabus rebus cernebatur, primum, in diligentiori imitatione Venustatis naturalis in toto Corpore , et maioribus eius partibus, per maiorem declinationem a recta, Unde Lysippum quadratas veterum satum, noua intactaque ratione permutasse, dicit PLINIus, 34, 8. deinde, in gratiae varietate oris et decoro actionum, prius a pictoribus, ut Parrhasio, quam statuariis usurpata. Itaque non iam ad unum exemplum omnia

signa facta, ut de Polycleti signis loquitur ap.

Plinium, l. C. Varro. .

r. Ex hac aetate plura opera superesse Creduntur, ut Laocoon cum filiis duobus, cuius

apud Plinium est mentio in clarissimis operibus:

94쪽

llemque Apollo in villa Romana Belaedere), in

cuius descriptione ενΘουσια wINXEL MANNUsHis . art. p. 39 a. nisi e Phidiaca potius est: forte et Herauarii. o litus Florentinus, ap. Gorium, in quo eXemplum artis persectae agriscebat cAYLus, itinillimum exhibens T. Ill. p. Ii s. Sed in iudicio hoc fere dissentiunt etiam periti talium operum spectatores: interdumque, per ambitum intelligendi, aetas operum dubia redditur. Nam etiam in his rebus Scepticismus quidam est, parentem habens illum ipsum intelligendi vanum ambitum. Artifices huius aetatis insignes, eorumque Opera Plinius narrat.18. Ab Lysippi aetate variam ars haec soriatunam cum Uniuersa Graecia habuit, modo inclinans se ad deteriora, per incommoda temporum, modo reuoCans se paullulum quibusdam in locis, ut in aulis Regum Graecorum per Asiam, in Siciliaque, vel per ingenia meliora,

vel alicuius occalionis opportunitatem: unde etiam egregii artifices illorum temporum me morantur, et opera pulcra etiamnum reliqua, ut Credunt intelligentes, visuntur: sed tamen ad extremum cum Graecis ipsis oppressa est. 9. Ita expulsa e Graecia, sedem Romae reperit sub Caesaribus primis, urbe et exemplis artis perfectae, Undique comportatis, abundante, nec minus emtoribUS opertam per copias pecuniarum, et luxUriam temporum; insanientibus omnibus in porticibus, atriis, villisque, hoc genere operum ornandis eXtantque etiamnum opera artificiam eX ea aetate, quae vim et furorem temporum euasere. Ex quo genere es

Caesaris Germanici in hortis Versaliensibus E signum

95쪽

66 signum pulcerrimum, cum pluribus aliis in Italia 3

α o. Sed hi artifices, ut tum scriptores, non suo ingenio, sed imitatione modo veterum Valuere, nec eiusdem generis, aliis Phidiam, aliis Lysippum, etc. sequentibus. Sed dum commendationem nouam quaerunt ab diligentia in minutis elaborandis exquisitius et ornandis, Ut capillis, superciliis, Vnguibus, etc. Ueram perfectionem et pulcritudinem amittunt. Cuius generis exempla habet idem UIN KELM. H. A. P. 23 T. Lai. Vsus talium Operum, maiorum quidem,suit in religione Deorum publica in templis, porticibus, atriis, foris, vicis, et Villis orna dis: minora, aurea et argentea Caelata, etiam ita religione priuata, in supellectili mensarum; unde vasa sigillata, caelata, toreumata ConuiUalia seequenter commemorantUr, praesertim apUlCICERONEM in serina quarta: quae super hoo genere legenda est. aa. Reliquias antiqui huius artificii ab instauratis literis edidere multi, partim separatim, partim inter alia genera. Principes et utilissimas collectiones insta commemorabimus. Indicem artificum huius generis, e veteribus collectum, dedit I v N I vs ad calcem operis docti, de Pictura

Veterum.

a 3. Vtilitas autem horum operum cognoscendorum est duplex: prima, ad elegantiam ingenii in spectandis operibus artis et pulcritudine vera sentienda et iudicanda: altera maior, ad doctrinam pertinens, quae est in cognoscendisper sensum rebus antiquis , quae descriptione explicari

96쪽

explicari non satis perspicue possunt, ut in Uestitu similibusque rebus , item in intelligendis

scriptoribus antiquis, cum de talibus rebus scribunt aliquid, nec minus ad iudicium poetarum , cum in talibus operibus exprimendis et

horarunt.

a 4. Huic generi toreutices, quod figuras emateria solida integras, et seiunctas ab alio corpore Θτεριφανη Graecis dicuntur), Vel caelando, vel sculpendo esticit, qualia sunt et in sigillatis vasis, coniunctum est alterum, quod superficiem vel tabulae marmoreae, vel eboris, vel vassis, vel alius supellectilis, etiam ianuas te plorum, scuta, clypeos, etc. ornat figuris, in

marmore quidem, et vasiis e marmore vel metallo, ex ipso corpore expressis, ut partem aduerinsam modo ostendant Gr. προστυπα , in ceteris extrinsecus illigantur, ut etiam reuelli possint; cuius rei multa est apud Ciceronem l. c. mentio. Sigilla illa περ ψ ανη, i. e. integra, et cum illi gantur Vassis, Ut poculis, emblemata appellantur, et Cum ita corpori vel Uasiis, vel clypei, vel valvarum inseruntur, ut dimidia modo extent; in posteriori genere etiam crusae, quod et marinmoris secti, et caelati ad ornatum parietum, nomen est. U. Clav. Cic. in verbo Utroque.

as. Sesti marmoris ita caelati cen ronde bosse intiquissimum exemplum est, quod sciam, in

marmorea tabula, vel crus a Britannica, quam supra Commemorauimus. Aliarum crustarum, vasorumque marmoreorum multa exempla e tant apud antiquitatum collectores, recentissimumque, Comitem CAYLUM. Aeris autem et melioris metalli fuere Thericlea vasa ap. C I C E R ON E M Hrr. Α, Ι 8. I O S. A. X, I. et alia.

97쪽

6. Clypei caelati antiquissima apud Homerum et Hsiodum est mentio; quorum exempla imita tus est Virgilius cum Silio, multisque aliis: unde artifices similes elaborare tentarunt, suntque reperta exempla antiqua. V. DRAXENB. ad Silium p. 196. Mys caelauit, seu sculpsit clypeum Mineruae ex ebore, ad descriptionem, factam a Parrhasio, P A V S A N. p. 67. Fores caelatas fingit

ingeniose UIRGI L. Aen. 6, 2 o. s. et narrat C I C ERO Vere. η,56. qui et emblemata appellat.

incrementa, et fata aduersa habuit. Nam est eiusdem formae, et iisdem regulis tenetur. Reliquiae eius, nisi in marmore, et clypeis, lucernisque, ViX reperiuntur. V. MONTE FALC. T. 4. Suppl. p. 3 a. et lucernarum Clypeorumque editores. add. B A R T O L I Admiri antiqv. Rom. et vete'

rissculpturae vestigia, Rom. I 69o. 28. Maior, immo prope infinita copia est in parte ea, quae proprie Glyptice dicitur, sculptura vel scalptura gemmarum, quia fit γλυφανω, fCal-pro, non Caelo: quamquam et Caelatas gemmas, eminentibus supra aream gemmae figuris, et icunculas gemmeas habemus; qualis est in Musto Richt. n. 8. e Chalcedonio ἀναγλυφα Graeci dicunt et Ocτυπα ). 29. In his operibus tria spei tantur, lapillus ipse, manus artificis, siue artificium et ingenium scalpturae, denique argumentum scalpturae. go. Ac de gemmarum quidem ipsarum gen ribus uniuersis diximus: ceterum delectus quidam gemmarum in scalpendo fuit; magisque onychibus, achatis, sardis, prasiis etiam et iaspidibus, usi sunt, quam aliis, ut opalis, sapphii ris,

98쪽

69ris, carbunculis lucidioribus, chrysolithis; vel propter duritiem, scalpro sortius resistentem, vel pretii magnitudinem, vel aliis de caussis. gr. In Μuseis quidem gemmae omnium sere

generum reperiuntur, Ut e GOR LAEo, aliisque gemmarum Ueterum indicibus, velut nupero

Lippertino patet; sed impari frequentia. Neci tamen ex his reliquiis certa est coniectura. Nam smaragdi scalpti hodie sunt rari, Cum PLINIVS testis fit, iis libenter usos scalptores propter CO- loris amoenitatem. Adamanta scalpere non didicisse creduntur, idque primus reperisse aetatis

recentioris artifeX, Iac. Treccia. V. ALLATIVS ad Antiqv. Etr. p. 4 o. et GoRLAEI praef. ad

Dactylioth. in pr. L o N G v s de annulis, p. 3 6. Sed tamen exemplum adamantis scalpti ene traditur in Dactyliotheca Bedfordi Comitis ap. L I P P E R- T v M , in Dactylioth. Ρ. ΙΙ. p. II 6.ga. Superficies gemmarum an polita fuerit eo, quo nunc fit, modo, trisu arenarum tenuissimarum ex adamante aut smyride lapide, video dubitari. Sunt, qui putent, in his noster quondam cHRIsTIvs praef. ad Dactyliothec. f. Richt. , pariter scalptam esse; quod per microscopla cernantur sulci, vel striae, quas ab tritu arenarum esse non posse, sed a scalpro: nec

ullam eius rei mentionem esse apud Veteres, cum pro scalptura testimonia extent, P L I N. 3 T,

4. I 3. Sed locus Plinii de scalptura argumenti intelligi potest commode: et sunt testimonia etiam Contraria eodem in loco de politura. Sed talia artificibus scalptoribus potius, quam nobis, disceptanda sunt. E 3 33. Ar-

99쪽

3 3. Artificium poliendi gemmas antiquissimum esse, Mosaici libri docent: scalpendarum in iis figurarum serius inuentum videtur, scalpt raque marmoris posterius. In gemmis Aaronis nomina modo tribuum scalpta, Exod. 39,6. Ceterum Vtramque scalpturam pariter adoleuisse credibile est, et elanguisse. Nam utraque nititur picturae linearis descriptione, et imitatione symmetriae in pulcritudine naturali, venustatisque simplicis et facilis in partibus figurarum actionibusque. Ea vero in omni genere artium eodem tempore crevit et diminuta est

lis signatoriis, qui huic artificio reperiendo IQ- cum videntur secisse; unde artifices ipsos δακτυλιογλυφλους, annulorum scalptores, Vocant Graeci, cum homines lauti annulos, quibus signarent, gestare in digitis vellunt, non modo securitatis caussa, sed etiam ad ornatum. Nec tamen propterea statim ab initio gemmae adsignandum usurpatae, aut gemmae ipsae figuras statim habuere. Ceterum res in Aegypto initium habuisse videtur ex indiciis scripturarum

sacrarum.

33. Antiquissima gemmae in annulo scalptae inter Graecos exempla sunt Phoci, a quo Phocis dicta) Aeaci filii, e fabulis ; Polycratis, Samii, quem Daedalo aequalem faciunt, a The doro scalpta, de qua supra. In ea P L I N I V S 3T, r. initium scalpturae in annulo ponit. 36. Alexandri aetate artificium hoc perinsectionem adeptum suisse in Pyrgotela, et reS arguit, ct Alexandri praeceptum, cauentis, ne rimulacrum suum, nisi a Pyrgotele, in gemmis scalperetur. P L I N. l. c. 3T. ROM

100쪽

137. Romae hoc quoque artificium habuisse perfugium, sed ut a Graecis coleretur, DioscOridis exemplo constat, apud SVE T. Aug. O.

PLIN. l. C. Cuius manu scalptas gemmas tres eκ-hibet saeos CHIVs in Gemm. cariat. n. a S. 26. 27.

Et in Sicilia bonos huius generis artifices fuisse, e

CICERONIS Verrina quarta c. a 6. videtur colli

gi posse.

38. Gemmas scalptas colligere, vetus institutum est: Dactyliothetas appellauere. Mithridatis antiquissimum exemplum est, cuius dactyliothecam Pompeius in Capitolio dedicauit. Romae primus instituit Scaurus, Syllae privignus, post Caesar, sex in aede Veneris, Marcellus, octauiae fit. , unam in Palatini Apollinis cella. Plin. l. c. Recentiori aetate plures pluri-hus Iocis institutae, opportunitatem praebente

39. Ceterum in his magis artificium argumenti, quam lapis ipse in pretio fuit, a quo etiam usus est praecipuus, vel ad artifices pertinens , vel ad studiosos literarum: estque eadem eius generis ratio, quae statuarii, in primisque numarii: nisi quod hic maior varietas est; quo etiam magis prosunt antiquitati Graecae Romanaeque illustrandae. 4o. Etiam recentioris manus a vetere discernendae in his iudicium est, sed ambiguum saepe, etiam his, qui artificii talis non sunt imperiti, et oculos habent, usu tritos notandae elegantiae, et antiquitatis sincerae ab imitatione discer

nendae.

43. Gemmas scalptas iusto volumine collectas edere, primus instituit ABR. GOR LAEUS,

L Belga,