Probabilismus methodo mathematica demonstratus

31쪽

ao PROBABILIAM Us revelatum , & ab Ecclesia ad credendum pro positum . Hoc modo certa sunt omnia , quae Divinis Litteris, ac Traditione clare contineritur , & quae expresse declarata sunt per Ecclesiam, itemque quae ex Scriptura , vel Traditione, vel ex expresse declaratis per Ecclesiam evidenter deducuntur . Atque hoc est supremum certitudinis genus , quo majus excogitari nequit. Innititur enim Divinae infallibili veritati, qua major esse non potest . Quod huic ce titudini opponitur , proprie Haereticum dicitur. 2. Certum Theologice , quod non est a DEO revelatum, nec ab Ecclesia definitum, sed pa

tim ex revelatis, partim ex naturaliter certis,

ac notis legitima consecutione deducitur. Hoc est proximum certitudinis genus ordinis supe naturalis. Quod opponitur illi certitudini, proprie dicitur Erroneum: 3. Certum Metaph ce , aut Mathematice , quod ita essentialiter se habet, ut aliter nullo modo, nullaque potestate, aut esse, aut concipi

possit. Hujusmodi sunt omnia Metasaysica, &Mathematica Principia, omnesque Conclusiones ex illis necessario , ac evidenter deductae . Ad

hoc certitudinis genus reducuntur omnes Regulae

Logicales, omniaque alia cujuscumque Scientiae Principia, quae per Metaphysica, aut Mathematica Principia demonstrari possunt . Metaphysica enim praesertim est prima Scientia, seu SDpientia, ex qua certitudo in alias derivatur, curusque ope certa earum Principia demonstrantur . Haec est suprema certitudo ordinis naturalis. . Certum. Physice , quod etsi non habeat es.sentia sua, ut aliter esse non possit, ideoque a solute aliter esse queat, secundum tamen ordi-

32쪽

METH. MATH. DEMONsT. p. I. arnatam potestatem aliter se habere non potest .

Hoc modo certum est: Solem cras oriturum: Ε

el sm suo tem re futuram : Materiam sine acria

dentibus non esse e Ignem comburere: aliaque Physica sexcenta , quae ita esse debent iuxta statutas naturae leges, ordinaturoque cursum, quam quam ab luta DEr potestate aliter contingere possit . Ad hanc certitudinem reducitur quidquid sensuum testimonio clare percipitur, quo

que facto ipsb certum est. Quare quod Conscientiam , & Mores spectat , certo illicitum erit quidquid ita distincte, & clare praeceptum, aut prohibitum est, ut ignorari non possit. Quo Certitudinis, & Evidentiae genere certa sunt Divina, aut Humana praecepta , Decalogi , Ecclesiae, aliaque aut generalia, aut specialia, quando ita

Proponuntur, ut eorum intelligentia, ac obligatio ignorari nequeat. Nam quod spectat rigo rosa praecep a Legis naturae, ea potius ad Meta- physicam certitudinem pertinere dicendum est, ut alias apparebit. 3. Certum moraliter, quod neque suapte nat ra , neque ordinario cutiu habet, ut aliter esse non

possit, atque ideo aliter esse potest , hoc tamen difficillime, & perraro contingit esse. Haec certitudo duplex assignari potest, senecta, & imperfecta.

Perfecta , quae nullam obscuritatem, aut d bium deliberatum etiam imprudens relinquit, cuiusmodi eerte est haec propositio: Existit Roma. Hanc enim Urbem existere ita moraliter certum est iis, qui eam nunquam viderunt, ut nullum omnino dubium relinquatur , idque ob univer

sale, & constans hominum testimonium, & historiae auctoritatem ; quamquam ii absolute &falli, &.iallere possint . .

33쪽

aa PROBABILIS MUSImperfecta, quae poteit relinquere aliquam ob scuritatem, & admittere dubium aliquod saltem imprudens , ut aliquando contingit in obiectis Fidei , de quorum credibilitate moraliter ta tum certi sumus. Ad hoc secundum genus moralis certitudinis reduci potest quidquid omnibus, vel sere omnibus in sua facultate verum videtur . Dissicillimum est enim , quamquam possibile, falli, ac decipi omnes. Item quod multis magnis rationibus innititur, licet earum nulla certa, & c gens sit, ut contra nulla solida, ac gravis ratio

inveniatur. -

Certitudo moralis, praesertim imperfecta, es puteit tantum respectiva. Unde fit, ut aliquid siecertum aqud multos, non apud omnes. Quamquam haec comparativa certitudo, mera potius probabilitas , quam vera certitudo, rigorose diei debet. , 6. Quod opponitur certitudini , aut Mathematicae, aut Metaphysicae, aut Physicae, aut Μο-rali proprie error dicitur: licet error, & falsitas in omni re locum habeat. Itaque omne haereticum , & erroneum est falsum , non vicissim

omne falsum est erroneum, aut haereticum, nemque omne erroneum haereticum, modo superius explicato. Nam error his omnibus latius patet.

Atque error hujusmodi, ut est in rebus , error Objeetrius , & materialis dici potest , ut autem eit in mente subjectivus , & formalis . Error etenim hujusmodi eit assensus mentis scienter approbantis ullum pro vero , vel verum pro falso. I. Cor. Hinc etiam incertitudo formaliter in

indivisibili consistit, proindeque noni datur alis quid

34쪽

quid magis , vel minus incertum alio o Nam incertitudo in negatione constitit. a gatis a per vero in indivisibili. b praeced. . b per SCHOLIUM. n. 7.

D IcτUM est fornursitet, quia materialiter idem

de incertitudine , atque de falsitate sentiendum est. Cum etenim hoc modo res queant esse aliae aliis certiores c), iis oppositiae erunt c) per quoque magis, vel minus incertae, quia Opposi- Schol. torum eadem est disciplina d verum formaliter Cor.Defa. in eodem genere una magis, aut minus incerta d per alia esse non potest . EX. ca. Unum in genere Can. 6. certitudinis physicae, aut moralis perfectae , vel imperfectae nequit esse magis , vel minus physice, aut moraliter incertum alio , sed omnia

incerta in eodem genere formaliter seque incerta sunt.

2. Certum moraliter saltem imperfecte est quidquid omnes, vel fere omnes Theologi, Philo-sbphi, Moralistae &c. in sua facultate concorditer docent. Quod non ex sola auctoritatis consensione desumendum est , sed etiam ex ratione ,& eo sensu, quo in Schol. def. 29. D. in Schol. Supp. 3. magis explicabitur. Nam omnes non nisi certis rationibus in aliquid conspirasse praesumuntur. Item loquendo de interpretatione alicujus Lmis, vel mente Doctoris alicujus, quod ab omnibus magnis Interpretibus eodem

modo intelligitur, & explicatur. Quod si co tra in intellectu , vel explicatione Legis, aut Loci alicuius Interpretes etiam dissentiant inter se, illa Lex, vel Locus ille non certus, & clarus, scd obscurus, & ambiguus reputandus est.

B 4 3. Hinc

35쪽

a4 PROBABILIS MUs3. Hinc ea sententia de moribus certa est, quae vel manifestis Scripturis, vel Traditione , vel Ecclesiae declaratione , ac definitione , vel evidenti ratione , vel concordi fere omnium Theologorum, aut Moralistarum. aut Canonistarum &c. sensu probatur, vel etiam ita multis

gravibus momentis nititur, ut contra nulla magna ratio reperiatur: vel quae ex aliquo istorum evidenter deducitur. Quae autem alicui ex his fundamentis certitudinis certo opponitur, certo

falsa, ideoque error est. Similiter id certo est illicitum, quod vel claro, & expreta praecepto his fundamentis contento prohibetur, vel praecepto ex illorum aliquo evidenter deducto. Quod si contingat secus, certo illicitum non est. V Ι. Dabium est suspenso intellectus circa utramque partem contradictionis. Nempe cum Mens inter duo opposita ita fluctuat, ut in neutram partem determinet se, neutrique assentiat, vel dissentiat.

Apud Veteres, dubium , & ambiguum aliter varie sumtum est, & praecipue pro formidine, ut penes Doctores videre licet.

MULTIPLEx assignatur, Speculativum, Pra Risum , Postivum , Negativum , Iuris , Facti .

Speculatisum, quod versatur circa rem secum dum se tantum consideratam, & omnibus ex tam circumstantiis , neque ad operationem refertur .

36쪽

META. MATH. DEMONs P. I. aspracticam , quod versatur circa rem affectam omnibus praxeos circumstantiis, seu exercendam hic, & nunc . . 'Positivum, quod inter aequales, vel inaequales rationes utriusque partis Versatur . , Negatiυum, quod pro una parte sufficientem rationem non habet.

Juris, quod circa licitum, vel illicitum, vel etiam validum, aut invalidum Operis occupatur. Fasti , quod circa aliquod contingens , num scilicet actum, vel non, hoc modo , vel alio sit &c.

Potissimum dubii Iuris Speculativi, & Prataei in hac quaestione habenda ratio est. l

opinat um , quod uni contradictionis parti

adhaerens. cum formidine de opposita, determina-- te neque eit Verum, neque talsum , :sed potest esse verum, vel falsum. Formido autem elli ne opposita contradicti nis pars re ipsa vera rit . Cor. I. Hinc omne est incertum, quia hoc non est. certo verum, aut falsum, sed

poteli esse verum, vel falsum: a & aequaliter a per incertum, quia incertitudo in indivisibili consi- Def. s. stit . h Unde opinativi obiectum est contin- b) pergens, ideoque poten& aliter se habere; non quod Cor. I. re ipsa debeat elie tale, cum etiam de objecto . d. necessario opinio dari possit, sed quod ut contin

gens Intellectui reprauentetur . . . .

a. Adhaesio haec Opinatiυi non est firma , &- persecta , sed infirma , & impersecta, cum comstet, mentem ei parti contradictionis firmiter,& persecte adhaerere non posse, cujus oppositam posse

37쪽

: posse esse veram putat. Uel etiam, quia id, cui per Mens firmiter anaeret, certum est. a VIII. Probabiti, quod nititur fundamentot solido, ac

magno .

Probabilius , quod fundamento maiore , ac solidiore

Probabilissimum, quod sundamento maximo. Nempe ut inter probabilia principem locum

obtineat.

Atque haec de natura, 8c divisione probabilis , hic ad Doctrinae Methodum dixisse sufficiat. Nam eadem de re iterum insea redibit sermo, cum opinionum probabilitatem exacte describemus.

XI. Improbabiti, quod vel solum destituitur sundamento gravi, vel etiam, contra se habet m

tivum certum.

Primum est improbabile negat um , secundum' positi m , seu certo fatuim , cum sit huius m i, quod alicui certo fundamento opponi-

Schol. f. . n. 6. SCHOLI M. NONNULLr Probabilioristarum definiunt probabile, quod sit verosimile: minus appropi quans veritatio minus conj me Maismi recta et probabi-

38쪽

METH. MATH. DEMOMT. P. I. 27 habilius autem verosemilius e magis appropinquans meritati e magis rectae Rationi conforme. Immodicunt , probabile probabiliori comparatum absolute rectae Rationi conforme non esse . Addunt , hocprobabile idem illud esse , quod Academici defendebant, eoque omnia scelera sibi licita reputabant , quodque propterea in iis Augustinus

Lib. 3. contra Academicos praesertim cap. 16. tam acriter insectatus est.

Sed quod primum attinet , si intelligatur de reali veritate , aperte falsum est . Cum etenim veritas in indivisibili consistat, a liquet, non a sterposse aliquid re ipsa esse minus, aut magis simi- Cor. Defle veritati, eidemque minus, ac magis appropin- 2. quare. Idem de conformitate ad Rationem re- ciam dicendum est, cum etiam haec conformitas major, aut minor esse non possit, quandoquidem

etiam ista in indivisibili constitit. Difformitas enim consistit in negatione b) : negatio vero in b per indivisibili ce) & Contrariorum eadem eii lex . d) Def. a. Illud vero, quod additur de probabili compa- c perrato, pariter falium est, ut infra demonstrabitur. Can. 7. Itaque tota lita major, aut minor similitudo , d) per vel propinquitas ad veritatem, aut conformitas Can. 5. ad Rationem rectam, non absoluta, realis 1 Scob-jeciliis , sed apparens , subjectiva , & r pectiva

est, locum tantum habens in mente opinantis. An denique probabile Academicorum idem fuerit ac nolirum , etsi manifeste falsum est, determinare nihil attinet . Nobis enim nunc est satis , illud niti sundamentis vere solidis , ac magnis , ut definitione conitituimus : quibus utrum omnia scelera licere possint, necne, Lectores opere decurrente cognoscent . Caeterum

39쪽

28 PROBABILIS MUs habilius , ac utrumque habeatur ut libet , per Nos licet . Tantum ut definitiones nostrae ab iis admittantur . Ad nos enim spectat definire , ad illos vero nostris, definitionibus stare. a

. Licitum, quod nullo Praecepto prohibetur. Hoc est, aut non prohibetur, ne fiat, aut non injungitur, ut fiat. XIII. Illieitum, quod aliquo Praecepto inhibetur. Videlicet, aut prohibetur, ne fiat, &fit, aut iubetur, ut fiat, & non fit. Licitum ut tale est bonum , sicuti illicitum ut tale est malum. XIV. Bonum morale, quod est conforme rectae R tioni , quodque vel est a Virtute, vel aptum generare Virtutem.

Malum contra morale, quod est difforme, seu non conforme rectae Rationi, aut Virtuti. Unde malum in negatione conformitatis ad rectam Rationem consistit.

SCHOLIUM. Bosi huius definitio ex Scoto , & Ohamo

sumpta est . Scotus enim in q. dist. Iq. quae. a. f. In ista quar. docet; quod honitas assiius moralis conssit in hoc, quod si actus conformis

40쪽

METH. MATH. DEMONST. P. I. astrictis rationi, ρο quod sit a virtute, vel aptus ge

nerare virtutem.

. Otamus vero in 3. Sent.. q. I 3. lit. B docet: quod actus rectus, σ υirtuosus voluntatis necessario conformatur rationi redis , quodque sne ratione

recta huismodi esse non potes s quod talis actus

conformatur actui prudentiae ἰ quodque ad rectitudinem actus voluntatis requiritur prudentia actu Iis inhaerens actualiter illi , cujus es talis actus

Iam vero dictum est quod si a virtute , vel aptum generare virtutem ad designandos actus m rates a virtute tum elicitos, tum imperatos, ut inferius constabit. Cor. I. Hinc actus moraliter bonus, virtu sus, prudens, conformis Rationi rectae idem est, sicuti idem est bonitas moralis, virtus, pru entia, R tio recta; ideoque agit bene, virtuost, secundum rationem rectam, qui agit prudenter,& vicissim. Quod magis alias patebit. a. Haec boni conformitas, & mali difformitas formaliter in indivisibili consistit , quia he-gatio, cuiusmodi eit mali difformitas, in indivisibili consistit a r &oppositorum eadem est disciplina b) . Quare unus actus m aliter ω-nus nequit esse magis , vel minus conformis virtuti, prudentiae, Rationi rectae alio. Etenim si esset minus consermis, foret non conformis, sed ditarmis, hoc est non bonus , sed malus. XUI. Melius , quod in eadem virtutis specie magis ad illam accedit. Scilicet quod intra limites virtutis ad ejus medium plus appropinquat . Quo sensu unus actus