Probabilismus methodo mathematica demonstratus

51쪽

4o PROBABILI sM Us a) per sumatur pro formidine a , iam ex definitione eandem ipsa patet, opinionem etiam dubium esse . b) per 3. opinio potest esse tuta secundum quid, quia Sch.Def. opinative licita tuta hoc modo esse possunt h).2q. n. 2. XXVI. Opinio probabilis est assensus nixus landamento vere absolute , & respective gravi , si lido, ac magno, quod Virum Sapientem, ac Prudentem ad talem assensum per se movere, atque determinare potest.

Opinio probabilior assensus nixus fundamen to vel absolute , vel respecἱ e maiore , gravio- . re, ac solidiore , quod Uirum Prudentem, ac . Sapientem ad talem assensum magis per se m Vere , ac determinare potest.

to maximo , quod Sapientem , ac Prudentem Virum ad talem assensum maxime per se m Vere, ac determinare potest.

SCHOLIUM. ITAQUE probabilissima inter opiniones locum

principem obtinet. Haec a quibusdam dicitur moraliter certa ; quod aliquo sensu verum esse potest. Cum enim supremum infimi attingat infimum supremi, quod est maximum inprobabilitate , poterit este infimum in moreali certitudine . Sed , ut ut vocetur Opinio pro

52쪽

METH. MATH. DEMONsΤ. P. I. IXXIX. Opinio aeque probabilis , quae aequali land mento, atque oppysita nititur.

I. UM autem fundamentum sit duplex, a ratione, & ab auctoritate, hinc Opini nis probabilitas dupliciter desumitur, aratione,& ab auctoritate . Primo modo sumpta dicitur intrinseca, secundo extri eca. Itaque Opinio probabilis intrinsece, quae fulcitur rationibus solidis, ac magnis: probabilior, quae solidioribus, ac majoribus: aeque probabilis, quae aequaliter gravibus, ac magnis. Probabilis extrinsece , quae auctoritate magna: probabilior, quae majore : aeque probabilis, quae aequali nititur. Utrumque fere semper conjungitur in Scientia Morali, quamvis in Praxi unius sine alio saepe ratio habeatur , uti in Idiotis Dodiores consulentibus contingit . Etenim in Morali Scientia non inveniuntur rationes magnae sine Doctore magno , & vicissim . Intri e extrinseca potior est , ut liquet , quia ista illam supponit. Nam humana auctoritas sine ratione universim aut . nihil, aut modicum valet. Atque Doctores non nisii cum ratione asserere praefuemuntur. Dicitur quia in iis, in quihus res pendet ex solo teitimonio hominum , vel iudicio prudentum, sola auctoritas, etiam sine ratione , plurimum valere poteli. Sint opiniones A, &B contradictoriae. Alterast D. Thomae, D. Bonaventurae altera, & ambae simul aeque gravibus rationibus nitantur . Hae

erunt

53쪽

PROBABILI sM Userunt & intrinsece, & enrinsece aequaliter probabiles, cum auctoritas Doctoris utriusque aequalis supponatur. Quod si A addjiciantur aliae rati

nes magnae, Vel auctoritas magna, v. S. Ray-

mundi, S. Antonini , Scoti &c. A erit B , vel tantum intrinsece , vel tantum extrinsece, vel simul utroque modo probabilior . Porro cum haec adjectio magis semper, ac magis, ut liquet, fieri possit, etiam probabilioritas ipsa major semper, ac major ad usque certitudinem esse potest. a. Haec porro Doctrina exemplo Physico magis adhuc declarari potest. Sint faces duae aequalis molis , v. g. quattuor librarum , & itidem. duae magnitudinis inaequalis, v. g. altera quat tuor, altera sex librarum. Illarum lumen aequale , istarum inaequalς erit. Si tam primae, quam secundae in aliquo obscuro Cubiculo binae , &binae simul e regione ponantur , unius lumen alterius non obscurabit, aut absorbebit, sed utriusque in hinis primis distincte aequale, in binis

secundis inaequale esse percipietur. Quod si seo sum ponantur, ex primis utraque aequaliter , ex secundis altera quidem magis, altera Vero minus , sed tamen suffcienter Cubiculum illuminabit . Ita se habent opiniones vel aequaliter, vel inaequaliter probabiles comparatae . Etenim opinio licet subobscurum , lumen tamen men iis est. Advertat autem Lector, exemplum huiusmodi hic a me sumi, non ad probandum, sed ad illustrandum, quod tale est, ut aptius , opinor, excogitari non possit.

XXX. Opinio probabilis speculative, quae considerat

54쪽

METH. ΜΑΤΗ. DEMONST. P. I. amonis honestatem, vel malitiam in se non attentis: omnibus Praxeos circumstantiis. XXXI. Opinio probabilis practice , quae cunctas Praxis circumstantias expendit, & perspectas habet. An vere detur opinio de moribus probabilis tantum speculative, & non practice , determin re ad rem praesentem nihil attinet. XXXII. Opinio certo probabilis , de cuius probabilitate non dubitatur. Huiusmodi sunt praesertim quae ab Ecclesia tales declarantur, vel a Doctoribus eas ex pr feta examinantibus habentur , ut inferius adiparebit . Aliae probabilitatis divisones, quae ab Auct ribus asserri solent, ad institutum inutiles sunt.

XXXIII.

opinio improbabilis , quae vel solum caret sumdamento magno , vel umul etiam habet contra

se motivum certum.

Prima dicitur improbabilis negative, secunda st stive. Illa non est certo falsa, at vero ista, quia quod certitudini opponitur certo sellam est a . SCHOLIUM L ad Def. 26. R NTr FORUM nonnulli opinionis probabilit L 1 tem ita definierunt, ut aliter c nos intellexisse videantur. Etenim Albertus Magnus, qui quinque ab hinc saeculis , & amplius scripsit, ita ia Sum. de Creaturis par. a. trin. I. de a per Sehol. Def. I.

55쪽

- P R o B A B I L I s M V shomine quaest. 3I. art. I. ad quaest. incidentem deis scribit. Opinio est acceptio unιus partis cum fommidine alterius , ita tamen , quod ad illam , quam formidat, non habet rationem express am ; formida

fur tamen propter debilitatem rationis alterius par sis. Hanc eandem definitionem ad verbum adoptavit etiam S. Antoninus par. I. Sum. tit. 3.

cap. Io. f. 9. De aliis autem quibusdam D ctoribus , quomodo probabilitatem acceperint , apud Scriptores videre est; atque de Augustino ipso jam ex Scholio Def. I 3. liquet.

babilioritatis principales in hac re sunt , ab iisque tanquam a fundamentis tota praesentis aedificii constructio pendet; idcirco exacte expendendae, & dilucide explicandae sunt , ne qua obscuritas , aut ambiguitas relinquatur, neve Probabilioristae aliquid in illis reprehensione dignum merito reperire possint . Actutum enim eorum nonnulli dicunt , in iis a nobis committi Circulum, cum asseritur motivum illud solidum, ac grave, quod Sapientem Utrum ad assensum movere potest, propterea quod sapiens,& prudens dicitur, qui non levibus , sed magnis motivis moveatur: atque ideo statui motivi gravitatem per approbationem Sapientum,&Sapientum approbationem per motivi 6ravitatem. Addunt, a Probabilistis nomine Sapientis non significari Doctores vere Magnos, sed etiam Proletarios , quorum proinde auctoritate , aut sapientia pondus probabilitatis opinionibus conferri non potest. Tandem dicunt, probabilitatem

56쪽

METH. MATH. DEMONsT. P. I. Astem probabilioritati comparatam, amittere vindimovendi Sapientis animum ad assensum. I. Quapropter quod Def. 26. attinet, dictum

est primo fundamento vere , absolute, o respectiave magno . Absolute, ut significetur esse debere huiusmodi secundum se, & non tantum eX accidente, puta ex vehementi passione, ex pertinacia, ex inordinatione affectus , ex neglige

tia inquirendae veritatis, ex inscitia , aut alio simili motivo. Respes live ad significandum debere esse magnum , ac solidum etiam attentis oppositis, sive aequalibus, sive etiam majoribus motivis ; ita ut ab his non elidatur , & ene vetur , seu ejus magnitudo , ac soliditas non auferatur. Unde Probabilitas in conspectu Pr babilioritatis non amittit vim movendi Sapientem ad assensum, sed utique movet, quamvis ista magis, illa minus. ΦΣ. Nomine Sapientis , & Prudentis non quicumque , sed Doctores scientia , ac probitate

magni intelliguntur,v. g. S. Thomas, S. BonaV. ,

S. Raymund. , S. Antonin. sunt ne isti Proletarii λ Scotus , AEgidius Romanus , caeterique Scholarum Principes, aliique innumeri, vel his smiles, vel suppares verbo a nobis ii intelliguntur, quos etiam Probabilioristae intelligunt, vel intelligere debent qui omnes sunt optime

dispositi ad intelligendum, & iudicandum, quique nisi post maturum examen, exactamque rei discussionem, suam assensionem opinionibus pra bere non solent . His scilicet Dinoribus , &cum his conditionibus , motivum grave , ma gnum , solidum esse debet ad constituendam d finitam probabilitatem.

3. Dictum est quod potes movere per se Ja

57쪽

6 PROBABILIS MUSpientem , quibus verbis astruitur, motivum taliter solidum esse debere, ut suapte natura , acui aptum sit Viri iam Sapientis mentem permovere ad assensum, non quod Vir si Sapiens, Opterea quia mouetur eo motivo. Hujusmodi fuerunt motiva , quae in opinativis impulerunt ad assensum animum S. Bonaventurae, & S. Thomae. Ex quo liquet, Circulum a Probabilio-xistis nobis exprobratum omnino evanescere.

4. Quod vero spectat Dec 27. dictum est tabsolute, vel respective, quia Probabilioritas duplex est, absoluta, & comparativa . Prima quae nititur motivo re ipsa maiori , ac solidiori , quam opposita. Secunda quae motivo huiusmodi tantum apparenti, seu iuxta mentem opinantis. Illa realis, ScoHHi , haec apparens , & subjesiis vocari potest. Neutra determinatum quemdam, ac fixum per se probabilioritatis statum habet, sed utraque per gradus magis semper, ac magis ad usque certitudinem crescere potest , cum tum ratio, tum auctoritas maior semper, ac major esse possit ca . Tam Probabilitas, Sch.Des quam Probabilioritas absoluta cognoscitur prae-zy. u. I. sertim ex his duobus caepitibus, nempe ex Ec clesiae declaratione , & ex Doctorum consentio. oe . Nam si Ecclesia declarat aliquam opini nem esse, vel probabilem , vel probabiliorem , aut Doctores eam ex professo examinantes affirment hujusmodi esse, vere , realiter, & absiti te talis est, cum de hoc majus, & certius iudicium haberi non possit. Multae opiniones sunt universim ab Ecclesia declaratae, A approbatae tanquam absolute , &vere probabiles, ut suo loco constabit , paucis.

simae vero pectiliariter veluti probabiliores. Inter

58쪽

METH. MATH. DEMONsT. Pa. 47ter has duae potissimum suerunt speculativae, altera de infulione Uirtutum Theologicarum in Parvulis per Baptismum , altera de immediata conversione aquae in Uinum in Calice, quarum alteram veluti probabiliorem nunc id de fide est, ut ex Trid. sess. 6. cap. 7. liquet.) Clemens

U. , alteram Innocent. III. , ut Docti norunt,

declaravit. Quare probabilioritas universim non realis, absoluta, & obffectiva , sed apparens , subiectisa , & respectiva est . Quamvis enim motiva graviora, ac solidiora prae oppositis vere in se esse possint, hic tamen excessus ob mentium diversitatem , variamque dispositionem vix cognoscitur . Quo fit, ut non solum diversi contradictoria habeant probabiliora, sed etiam unus, idemque nunc idem probabile , nunc probabilius putet . Atque ita Definitiones nostrae his explicationibus a Probabilioristarum calumnia quodammodo vindicatae nunc omnino sartae tectae sunt. Quamquam neque defensione opus erat. Primo enim hae Definitiones potius nominis, quam rei sunt, ut acrius conssideranti liquete definitiones

autem hujusmodi arbitrariae sunt a . Deinde mcum Definitiones omnes maxime ab illis nece L Method. sario admittendae sunt, quo modo a nobis con- Mathem.

cipiuntur b tum hae praesertim, a quibus ve- b) mrrus quaeitionis sensus pendet, quibusque illius Can. cardo, ut Scholii initio diximus, continetur . Neque etenim Probabilistae alium Probabilismum admittunt , aut defendunt , quam qui a nobis definitus eit. Quod si diversam nihilominus ab

exposita illius naturam, ac notionem statuentes,& Lectoribus , uti solent , obtrudentes , eum impugnare contra nos pergant, Pergant porro. Nos

59쪽

Nos enim Definitionibus praefatis innixi, nihil cum illis rei in hoc certamine deinceps habentes, quieti sedebimus, eosque egregie Andabatas imitantes, cum ioco, & risu spectabimus. COROLLARIA 26. ,σ27. Def. 1. T T INC assensus opinionis tam probabilis , L L quam probabilioris non eit firmus , &periestus, sed imperfectus, & infirmus, quamvis litius maior, illius minor, quia nullius opi a per nionis assenius periectus est a . Cor. a. Tam opinio probabilis, quam probabilior Deias. est incerta , & probabilior aequaliter incerta, acis b) per probabilis, quia omnis opinio hujusmodi est b )

Cor. 1. Unde aliter definiri Probabilitas, quod fit . ura. fallibilis, & magna; Probabilioritas vero fallibilis, & maior apparentia veritatis circa aliquod obiectum. 3. Nec probabilior , nec probabilis est error c) per neque materialis, neque formalis: tum quia nul-Gr. . la Opinio est ullo modo error e) : tum quia Def. a s. sic non esset probabilis, sed improbabilis, aut pom d per , negative contra hypothesim: tum Def. ,ο. denique quia hoc pacto animum sapientis ad as-

Sch.Des permovetur. Unde neutra opponitur alicui prime n. 6. cipio certo , seu est certo falsa , & neutra a

per probat talsum pro vero , vel verum pro falso e Schol. a. cujusmodi error est e . Def.26 4. Opinio probabilis in conflictu probabilioris 2 . n. i. non amittit suam probabilitatem : & quia itas a per non esset etiam respeetive probabilis contra hy-S .Dὸf. pothesim : & quia minus lumen in hyp 20. n. a. thesi a majore non obscuratur g : & quia hoc

60쪽

METH. MATH. DEMONsT. P. I. Umodo non esset incerta, sed certo , saltem n

satiυe improbabilis, & falsa a . Ex quo primo liquet, quam egregie hallucinentur vel in ipibDisputationis limine probabilioriitae, dum passim respondent, opinionem probabilem in probabilioris conspectu propriam amittere probabilitatem, quamquam id evidenter se deducere putent ex quodam textu S. Augustini contra Cresconium, quem nos Supp. 29. , tanquam opportuniore loco , expendemus . Quae hallucinatio

hic primo leviter indicata, quippe gravissima,& essentialis, saepius in decursu operis a nobis illis identidem exprobrabitur. 3. Probabilis opinio est per se rectae Rationi conformis, & non difformis. Nam si foret difformis, non fulciretur motivo gravi, neque Sapientis animum ad assensum movere posset , cum repugnet esse rectae Rationi difforme, quod fulcitur rationibus magnis , & Sapientem contra Rationem rectam consulto assentiri posse . Et est aequaliter conformis, ac opinio probabilior , quia haec conformitas in indivisibili consistit b Quare vel neutra , vel utraque rectae Rationi conformis est. Atque ecce primum demonstratum, probabile esse conforme Rationi rectae, & non difforme, sicuti in Scholio Def. II. polliciti sumus. 6. Hinc opinio probabilis, non solum abso-tate , sed etiam respective, seu in conflictu probabilioris, est assensus prudens . Alioquin qu modo Sapientis, & Prudentis animum , etiam

in eo conflictu, permovere, atque determinare,

licet minus quidem, quam probabilior, poterit, ut Definitionibus sonitituimus An enim erit Prudens, si . temere, & imprudenter assentiatur

Def. 33

Cor. 2.